Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Bierutów (ujednoznacznienie).

Bierutów
Wieża Ratuszowa, Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej, Zamek Książęcy
Herb Bierutowa
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	oleśnicki
Gmina	Bierutów gmina miejsko-wiejska
Data założenia	XIII wiek
Prawa miejskie	1266
Burmistrz	Burmistrz Bierutowa Władysław Bogusław Kobiałka
Powierzchnia	8,36 km²
Wysokość	137–167 m n.p.m.
Populacja (31.12.2016) • liczba ludności • gęstość	4981[1] 596 os./km²
Strefa numeracyjna	71
Kod pocztowy	56-420
Tablice rejestracyjne	DOL
Położenie na mapie powiatu oleśnickiego Bierutów
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Bierutów
Położenie na mapie Polski Bierutów
51°07′25″N 17°32′33″E/51,123611 17,542500
TERC (TERYT)	0214024
SIMC	0987035
Urząd miejski ul. Moniuszki 12 56-420 Bierutów
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Bierutów ⁱ (niem. Bernstadt in Schlesien) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie oleśnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Bierutów, położone na prawym brzegu Widawy, należące do aglomeracji wrocławskiej. Historycznie leży na Dolnym Śląsku.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego.

Nazwa[edytuj]

Bierutów wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie^[2].

W dokumentach zostały zapisane następujące nazwy miasta z poszczególnych lat: Legnitz (1255)^[3], Forstenwald (1266)^[4], ante civitatem Beroldi (1268), in civitate Beroldi (1269)^[5], Beroldestat (1288)^[6], Berodestat (1288)^[6], Ligniten (1295)^[7]Bernstadt (1329)^[8],Berolstadt (ok. 1300)^[9], Bernstad (1419)^[10], Bernstat (1579), Bernstadt, Bierutow, Bierutowa (1781)^[11], Bierutów, Bernstadt (1880)^[12].

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizownej formie Lignite^[7][13]. W 1326 roku istniała w Bierutowie szkoła wspomniana w bulli papieża Jana XXII, jej rektorem był Stefan z Aleksandrowic. Miasto w bulli zostało wymienione jako Beroldi^[14]. W 1750 roku nazwa „Bierutów” wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska^[15].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwą niemiecką Bernstadt oraz polską Bierutow^[16]. Statystyczny opis Prus z roku 1837 notuje "Bernstadt (poln. Berutowa)"^[17]. Polską nazwę Bierutów oraz niemiecką Bernstadt w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[18], a także w 1896 roku śląski pisarz Konstanty Damrot w książce o nazewnictwie miejscowym na Śląsku^[19].

W 1946 r. wprowadzono urzędowo nazwę Bierutów, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Bernstadt in Schlesien^[20].

Niemiecka nazwa pochodzi od imienia Bernhard, którego formą skróconą był Berold, Berol, Bern. Do niego został dodany przyrostek -stadt (‘miasto’). Wanda Makula-Kosek wskazuje, że nazwa miasta została spolszczona jako Bierutów już XVIII wieku^[21]. Jednak Stanisław Rospond wskazywał na wcześniejszy polski tekst z 1561 r., gdzie użyto wyrażenia przed Bieruthowem^[22].

Historia[edytuj]

Mapa Bierutowa

Pierwotna nazwa osady Lignica w akcie lokacyjnym z 1266 r. zmieniona została na Fuerstenwald. Ta jednak nie przyjęła się i miasto występowało w dokumentach jako Beroldi villa, civitas Beroldi, Beroldestadt, Berolstadt, Berolstat, Bernhardsdorf. Od XIV w. w użycie weszła nazwa Bernstadt, Bernstad oraz jej spolszczenie Bierutów i Bierutowa. Nazwa miasta wywodzi się od zniekształconego brzmienia nazwiska jego rzekomego właściciela (comes Beroldus), w niektórych publikacjach identyfikowanego z margrabią Bertholdem, ojcem św. Jadwigi Księżnej Śląskiej.

Najstarsze osadnictwo na terenie Miasta i Gminy Bierutów stwierdzono na podstawie znalezisk archeologicznych na północ od wsi Jemielna, sięga ono II okresu epoki brązu. Odkryto osadę kultury unietyckiej z ok. 1200 lat p.n.e. Kolejnymi są znaleziska z epoki żelaza, najstarsze z okresu halshtackiego i lateńskiego, a więc z czasów 650 lat p.n.e. do początku n.e., odkryte w Bierutowie i Solnikach Małych. Częstsze są ślady wytopu rud darniowych z czasów średniowiecza wzdłuż doliny Widawy, już z początków państwa Piastów.

Miasto rozwinęło się z istniejącej prawdopodobnie od I połowy XIII w. osady leżącej na ważnej trasie handlowej Wrocław-Kraków. Najstarsza wzmianka źródłowa dotycząca Bierutowa pochodzi z 1214 r. i wymienia osadę targową z kościołem. Pierwsza, nieudana lokacja na prawie niemieckim miała miejsce przypuszczalnie ok. 1250 r. Ponowna, na prawie frankońskim, dokonana została w 1266 r. przez księcia Henryka III wrocławskiego i stanowiła zapewne uprawomocnienie istniejącego już założenia urbanistycznego. Pierwszą osadą z terenu gminy wzmiankowaną w dokumentach historycznych była wieś Gorzesław 1230 r., a następnie Solniki – 1245 r. i Bierutów – 1250 r. W dokumencie lokacyjnym księcia wrocławskiego Henryka III wystawionego dla Wilhelma z Dzierżoniowa (późniejszego pierwszego wójta dziedzicznego Bierutowa), wymieniono poza Bierutowem następujące wsie: Gorzesław, Jemielna, Solniki, Stronię i Wabienice. W 1294 r. miasto i okoliczne ziemie przeszły we władanie Henryka III głogowskiego.

Po Henryku III Białym władał Bierutowem Henryk IV Prawy (Probus), po którym podstępem przejął ziemię wrocławską Henryk V Gruby. Jednak już w cztery lata później (1294) został on zmuszony do zwrotu części zagarniętego księstwa Henrykowi Głogowskiemu, któremu przypadła ziemia oleśnicka wraz z Bierutowem. Po śmierci tego ostatniego (1309) powstało Księstwo Oleśnickie, w którego obszar weszły dwa miasta: Bierutów i Namysłów. Początkowo, na skutek dalszego rozdrobnienia nastąpił jego dalszy podział – na część oleśnicką z księciem Bolesławem i namysłowską pod rządami Konrada I. Zjednoczenie księstwa nastąpiło już w 1320 roku, zaraz po śmierci Bolesława. Bierutów dysponowało wówczas ok. 12 ha ziemi i stanowiło dość regularny prostokąt, otoczony drewniano-ziemnymi umocnieniami.

Położenie przy szlaku komunikacyjnym powodowało konieczność rozbudowy centrum handlowego miasta – forum. Otaczały go drewniane domy, kryte trzciną i gontem. Rozkład architektoniczny miasta zgodny był z kierunkami geograficznymi. W centrum miasta znajdowały się także jatki mięsne, a także ławy rzemieślnicze i kupieckie. Umiejscowione były one na zapleczach domostw. Z zabudowań tego okresu wyróżniała się drewniana kaplica kryta gontem.

Przywileje lokacyjne przyciągały kupców i rzemieślników. Zwolnieni oni byli przez pewien okres ze świadczeń i mieli gwarantowane bezpieczeństwo. Od chłopów nie pobierano natomiast opłat i świadczeń feudalnych. Do miasta przybyli więc nowi osadnicy. Rosła automatycznie liczba jatek i ław kupieckich. Z powodu braku źródeł nie można nawet w przybliżeniu określić liczby mieszkańców w tym okresie.

Za panowania Konrada I powstał także najprawdopodobniej zamek bierutowski. Ścisłej daty nie można jednak, na podstawie dostępnych źródeł, obecnie ustalić. Przybliżenie jest jednak dość precyzyjne i niektóre źródła podają rok 1323 jako datę powstania zamku. O liczbie ludności w tym okresie można niewiele powiedzieć. Pewne przypuszczenia można jedynie wysunąć na podstawie istniejących na początku XIV w. 13 ław mięsnych, 10 chlebowych i 2 obuwniczych. Ta duża liczba piekarzy i rzeźników pozwala sądzić (z dużym przybliżeniem) iż w mieście zamieszkiwało wówczas ok. 600 osób. Rzemieślnicy ci, zwolnieni od wszelkich służb i opłat w marcu 1323 roku przez księcia Konrada (najprawdopodobniej po pożarze jaki miał miejsce w tym roku), zakładali pierwsze cechy. Miało to na celu położenie nacisku na produkcję wyrobów lepszej jakości, a także stabilizację cen, utrzymywanie dobrych obyczajów i porządku. Cechy rzemieślnicze miały ponadto za zadanie lepiej zabezpieczyć miasto w przypadku napadu lub najazdu (podobnie jak i w innych miastach w tamtym okresie). Miały też lepszą możliwość wyjednania u księcia określonych przywilejów, co skrzętnie czyniły.

Kolejne prawa nadał miastu następca Konrada – Bolesław. Na ich mocy starszyzna mogła z mistrzami rzemieślniczymi wybierać nowych radnych i nową radę cechu, bez ingerencji księcia. Wkrótce (w 1333) Bierutów otrzymał prawo karania wszystkich przestępców i złoczyńców bez względu na zajmowane przez nich stanowiska czy stan majątkowy. Przywilej ten świadczył o częstych najazdach na miasto i wielu niebezpieczeństwach ówczesnego dnia codziennego. W tym też okresie powstała łaźnia miejska, która przyczyniła się do podniesienia stanu higieny w mieście. Podstawowym zajęciem mieszkańców w XIV i XV wieku było rolnictwo i rybołówstwo. Głównymi roślinami uprawianymi w okolicy miasta były: chmiel, pszenica, jęczmień, żyto, owies, len oraz groch, bób i soczewica. Istniały także sady owocowe oraz co najmniej trzy młyny. Rybołówstwem zajmowano się na rzekach i stawach przy młynach.

W 1339 roku książę Bolesław wraz z synami Wacławem i Ludwikiem sprzedał Bierutów księciu oleśnickiemu Konradowi I. Jego syn i następca Konrad II utrzymywał bliskie kontakty z królem polskim – Władysławem Jagiełłą. Wziął nawet udział w kilku jego wyprawach chrystianizacyjnych Litwy. Kolejny wiek – XV okazał się jednym z najbardziej tragicznych w dziejach miasta, dotkniętego najpierw przez choroby zakaźne (umarło kilkadziesiąt procent mieszkańców), a następnie najazd husytów (1430), którzy splądrowali miasto. Kilka lat później Bierutów dotknęła klęska nieurodzaju i głodu. Miasto popadło w niemal całkowitą ruinę. Gwałtownie zmniejszyła się liczba mieszkańców. 13 lutego 1473 roku wybuchł ogromny pożar. Na skutek zaniedbania w magazynach zbożowych spłonęło 3/4 zabudowań – około 110 budynków wraz z dobytkiem. Zginęło wówczas także wielu mieszkańców.

21 września 1492 roku umarł ostatni Piast na książęcym tronie w Oleśnicy – Konrad VIII. Władzę zwierzchnią przyjął ówczesny król Czech – Władysław III Jagiellończyk. W trzy lata później wymienił on Księstwo Oleśnickie za majątek Podiebrad i 500 kop groszy. Bierutów otrzymał wówczas od swoich nowych właścicieli – książąt Albrechta, Jerzego i Karola Podiebradów – kolejny, ważny przywilej (rok 1499), wieczyste prawo browarskie. Na jego mocy okoliczne wioski miały obowiązek zaopatrywania się w piwo w mieście. W zamian za niego właściciele browarów mieli wznosić do skarbca książęcego dość duże opłaty, przywilej podbierania których przekazano wkrótce miastu.

W XVI w. miasto stało się lokalnym ośrodkiem rzemieślniczym, zwłaszcza włókienniczym. W tym okresie Bierutów był zaniedbywany przez książąt oleśnickich, często sprzedawany lub oddawany w zastaw. W latach 1529–1534 w wyniku sprzedaży należało do miasta Wrocławia, natomiast w latach 1574–1604 było w posiadaniu rodu von Schindel jako zastaw. Zamek będący dotąd siedzibą książęcych zarządców służył w latach 1534–1548 za rezydencję Księciu Henrykowi II Podiebradowi, którego pobyt upamiętnił się wprowadzeniem protestantyzmu w roku 1538 oraz założeniem szkoły książęcej.

W XVII w. Bierutów pełnił nieprzerwanie funkcję książęcego miasta rezydencjonalnego, któremu zwłaszcza inicjatywa dwóch książąt przyniosła znaczne efekty budowlane i artystyczne: Henryka Wacława Podiebrada (rezydował w latach 1617–1639) i Kristiana Ulryka Wirtemberskiego (rezydował w latach 1672–1697). Wiek XVII przyniósł także największe zmiany w dziejach miasta. Rozbudowano m.in. zamek książęcy i zbudowano kościół cmentarny Św. Trójcy (1622–1631). Stulecie to obfitowało również w pożary (1603, 1659), które pochłonęły znaczne połacie miasta. Po wielokrotnym plądrowaniu miasta w okresie wojny trzydziestoletniej (1618–1648) i spaleniu przedmieść w 1647 r. odbudowano fortyfikacje miejskie.

Bierutów, 1819 r.

W XVIII w. obszar miejski wypełniała już nowa zabudowa, zwarta jedynie przy Rynku i paru ulicach i wykraczająca nieznacznie na przedmieścia. Na Przedmieściu Brzeskim nad Widawą skupiały się młyny, na Namysłowskim, w sąsiedztwie zamku leżały folwarki książęcy i miejski, a także browar, gorzelnia, słodownia, piekarnia, łaźnia i rozległy ogród zamkowy. Na zachodzie – na Przedmieściu Wrocławskim – dominował kościół Św. Trójcy i szpital. W 1785 r. miasto liczyło 201 domów, z których 40 było murowanych, natomiast pozostałe były przeważnie o konstrukcji szkieletowej (mur pruski).

Pożar w 1843 r. zniszczył 126 z nich położonych w północnej części miasta i w północnej pierzei Rynku. W II poł. znaczna część zabudowy została przekształcona w wyniku ożywienia gospodarczego i powstania przemysłu rolno-spożywczego. W 1868 r. Bierutów uzyskał połączenie kolejowe z Wrocławiem i Namysłowem, w 1883 r. powstała duży kompleks cukrowni, a pod koniec wieku dwa tartaki młyny i rzeźnia (1901). W ciągu XIX w. zburzono bramy i część murów miejskich, zwiększał się też stopniowo obszar zabudowy miejskiej przez poszerzanie Przedmieścia Namysłowskiego i Wrocławskiego oraz włączenia terenu na północ od murów miejskich (obecna ul. 1-go Maja). U schyłku XIX w. zbudowano m.in. dwa neogotyckie kościoły: ewangelicko-luterański (1884) i parafialny katolicki Św. Józefa (1891–1893).

Pierwsza połowa XX w. charakteryzowała się licznymi inwestycjami infrastrukturalnymi. W 1928 r. zbudowano wieże ciśnień, natomiast w 1931 r. stację uzdatniania wody i oczyszczalnię ścieków. Wszystkie obiekty z wyjątkiem oczyszczalni ścieków (stacja uzdatniania wody została zmodernizowana w 1. dekadzie XXI w.) funkcjonują po dziś dzień o dziesiątki lat dłużej niż to przewidywali ich projektanci i budowniczowie. W 1935 większość ulic miasta została pokryta charakterystyczną kostką brukową, która nigdzie poza Bierutowem nie występuje. Bierutów został opanowany 22 stycznia 1945 r. przez oddziały 3. Armii Pancernej Gwardii i 52 Armii Polowej. Miasto zostało niemal całkowicie zniszczone przez sowieckie oddziały opuszczające miasto już po zakończeniu działań wojennych. Od 1945 roku miasto znajduje się pod polską administracją.

Burmistrzowie Bierutowa w XX i XXI w.[edytuj]

 Osobny artykuł: Burmistrzowie Bierutowa.

Imię i nazwisko	zdjęcie	lata urzędowania	Państwo w którego strukturze urzędował burmistrz
Georg Schneider[23]		1899 – 1901	Królestwo Prus
Alfred Herrmann[24]		1901–1909
Julius Herrmann[24]		1909–1919
dr Oskar Wasner[24]		1919–1931	Republika Weimarska
Fritz Kubatz[24]		1932–1934	Rzesza Niemiecka
Richard Hoffmann[24]		1934 -1938
Otto Oettinghaus[24]		1938–1939
Friedrich Schultze[24]		1939–1945
Roman Wawrzesiński[25]		1945–1946	Polska Rzeczpospolita Ludowa
Tadeusz Krupiński[25]		1946–1949
Leon Malinowski[25]		?
Paweł Świątek[25]		?
Marzec[25]		?
Mieczysław Flak[25]		?
Kazimierz Szczęsny[25]		1955–1959
Piotr Bieńkowski[25]		1959–1963
Stanisław Kisiel[25]		1964–1972
Jan Szewczyk[25]		1973–1976
Tadeusz Słomka[25]		1976–1981
Zygmunt Fedyk[25]		1981–1990
Bogdan Smolarczyk[25]		1990–1992	Rzeczpospolita Polska
Andrzej Wojtkowiak[25]		1992–1997
Edward Puk[25]		1998
Włodzimierz Kubiak[25]		1998–2002
Burmistrzowie wybrani w bezpośrednich demokratycznych wyborach powszechnych
Roman Kazimierski[25]		2002–2004
Grzegorz Michalak[25]		2004–2006
Władysław Bogusław Kobiałka[25]		2006 – nadal

Ratusz w Bierutowie – historyczna siedziba Burmistrzów Bierutowa

Zabytki[edytuj]

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[26]:

• miasto (ośrodek historyczny)
• kościół pw. św. Katarzyny z XIII wieku
• kościół cmentarny, ewangelicki pw. Świętej Trójcy, obecnie ruina, murowanego z cegły z pierwszej poł. XVII w.
• zespół zamkowy, z XIV w., XVII w., XIX w.:
  • zamek, obecnie dom, ul. Zamkowa 3 b; pozostałości zamku książąt wrocławskich z XIV w., XVII w. i XIX w. Zachowała się wjazdowa barokowa brama wraz z kawałkiem murów obronnych, zbudowana około 1680 r.; portal zamkowy z tarczą herbową
  • wieża zamkowa, średniowieczna, zbudowana w stylu gotyckim z analogiczną tarczą herbową Podiebradów, z wyjątkiem późniejszego barokowego hełmu
• mury obronne, fragmenty z pierwszej poł. XIV-XV w.
• wieża ratuszowa, fragment dawnego budynku ratusza, z pierwszej poł. XV w., drugiej poł. XVII wieku
• willa przy ul. Mickiewicza 25a z 1906 r.

inne zabytki:

• neogotycki kościół parafialny pw. św. Józefa wybudowany w latach 1891–1893
• dawna synagoga
• Kościół ewangelicko-luterański

Herb Bierutowa[edytuj]

Herb Bierutowa

Andrzej Woźniak w artykule Herb miasta Bierutowa w Kwartalniku Powiatu Oleśnickiego nr 1 z 2000 r., s. 22–23, pisze „ ...herbem miasta Bierutów są trzy zakrzywione haki, między którymi znajdują się trzy gwiazdy. Herb taki widnieje na wszystkich prawie pieczęciach miejskich od XIV wieku z nieznacznymi tylko zmianami...” „Najdawniejsza znana pieczęć pochodzi z dokumentu z 10 lutego 1340 roku i przedstawia trzy haczyki z jednego koła wychodzące...” Dalej A. Woźniak dodaje: „W końcu XIV wieku istniała też druga pieczęć (...). Przedstawia również tarczę z trzema hakami, z dodatkiem trzech gwiazd między nimi”. „Na początku XVII wieku pojawiła się nowa pieczęć (...), która na tarczy ukazuje trzy haki i gwiazdy po raz pierwszy spięte pierścieniem”. Wynika z tego, że herb Bierutowa ulegał wielu przemianom zanim osiągnął współczesną formę.

A. Woźniak, opierając się na tekście monografii Bierutowa z 1935 r. pisze, że w XVII w. pojawiła się pieczęć przedstawiająca „godło miasta otoczone kwiatami, podtrzymywane przez stojących z tyłu aniołów”. Nastąpiło to prawdopodobnie ok. 1673–1676 r., gdy Chrystian Urlyk został księciem bierutowskim. Herbu z aniołem zaprzestano używać po 1945 r., być może w ramach walki z religią.

Prawdopodobne jest, że wśród mieszkańców Bierutowa występowały różne poglądy na temat prawidłowości herbu Bierutowa. Według autorów monografii Bierutowa „Kraina nad Widawą” s. 21 „pozostaje w ścisłym związku z herbem rodu Reichenbachów (Rychbachów)” (jeden z nich lokował w 1266 r. Bierutów), których legenda herbowa łączy się z walką z wilkami. Wówczas skuteczną pułapką (sidłami) były wilcze haki, które umieszczano wewnątrz kawałków mięsa i zawieszano na sznurach (łańcuchach) na drzewach. Wilk podskakiwał do mięsa, zaciskał na nim szczęki i opadając w dół – zawisał na haku. Tego rodzaju haki nazywane były w Niemczech wolfsangel. W Polsce znana jest ich odmiana zwana wilczekosy, widniejąca w herbie Prus II.

Tak więc godło herbu Bierutowa, zdaniem autorów monografii jest związane z godłem herbu Reichenbachów (wcześniej podobne przypuszczenie przedstawił M. K. Bińkowski) i stanowi wilczy hak (pułapkę na wilki). Jest rozwinięciem prostego haka i przedstawia trzy młoty (kosy), w rosochę, zaćwieczone na pierścieniu, z ostrzami w lewo. Być może, że podobnie jest z herbem Brzegu (również związany z Rychbachami, lokacja w 1250 r.), gdyż godło z herbu Brzegu jest podobne do innego rodzaju haka na wilki.

Istnieje hipoteza powstania herbu Bierutowa związana z patronką Miasta św. Katarzyną Aleksandryjską, która zginęła męczeńską śmiercią poprzez łamanie na kole. Według tejże hipotezy haki w herbie Bierutowa to szprychy koła służącego do łamania, a gwiazdy to odpryski tegoż łamania.

Hejnał[edytuj]

 Osobny artykuł: Hejnał Bierutowa.

Bierutów posiada także własny hejnał. Nie ma on jednak dłuższej historii, gdyż jest tworem współczesnym. Został skomponowany przez miejscowego muzyka amatora, Jana Juncewicza i jest odtwarzany codziennie o godzinie 12.00. Początkowo miało to miejsce z urządzeń umieszczonych na wieży ratuszowej, jednak w późniejszym czasie opracowano naprzemienne odtwarzanie jego poszczególnych części z wież: ratuszowej i zamkowej. Pierwsze jego wykonanie miało miejsce w dniu 1 maja 2004 roku z okazji odrestaurowania wieży ratuszowej i wejścia Polski do Unii Europejskiej. Od tej pory stał się on trwałym elementem bierutowskiego południa.

Demografia[edytuj]

Piramida wieku mieszkańców Bierutowa w 2014 roku^[27].

Ludność Bierutowa przed II wojną światową^[28][edytuj]

Bierutowianie[edytuj]

Urodzeni w Bierutowie[edytuj]

• Andreas Acoluthus (1654–1704) – niemiecki orientalista i lingwista
• Maximilian von Prittwitz und Gaffron (1848–1917) – niemiecki wojskowy, generał pułkownik
• Josef Block (1863–1943) – niemiecki malarz
• Horace Meyer Kallen (1882–1974) – amerykański filozof
• Ludwig Meidner (1884–1966) – niemiecki malarz ekspresjonista

Związani z Bierutowem[edytuj]

• Henryk II Podiebradowicz (1507–1548) – książę ziębicki i oleśnicki w latach 1536–1542, książę bierutowski od 1542 roku, tytularny hrabia kłodzki z dynastii Podiebradów
• Karol II Podiebradowicz (1545–1617) – książę oleśnicki i bierutowski
• Henryk Wacław Podiebradowicz (1592–1639) – książę Bierutowa; książę Ziębic i Kłodzka; starosta generalny Śląska.
• Martin Grosser – pastor protestancki, autor pierwszego na Śląsku podręcznika rolnictwa, rektor szkoły w Bierutowie
• Paweł Kempka (1886–1972) – prawnik, polski działacz narodowy i samorządowy

Pomniki i tablice[edytuj]

Tablica Podiebradów przy zamku książęcym odsłaniana przez m.in. byłych burmistrzów

• Pomnik upamiętniający 700-lecie i 750-lecie Bierutowa przy zamku książęcym
• Tablica Podiebradów przy zamku książęcym
• Pomnik Jana Pawła II przed kościołem św. Katarzyny
• Głaz z tablicą przed ruinami kościoła Świętej Trójcy, upamiętniającą osoby tam spoczywające
• Tablica upamiętniająca Ludwiga Meidnera, obok miejsca gdzie stał jego dom
• Tablica upamiętniająca remont wieży dawnego ratusza, oraz zmarłego Burmistrza Bierutowa Romana Kazimierskiego i sponsorów remontu, przy wieży dawnego ratusza
• „Grób Nieznanego Żołnierza”, Krzyż Katyński i tablica upamiętniająca katastrofę pod Smoleńskiem na cmentarzu komunalnym

Kultura[edytuj]

• Ośrodek kultury i sportu w Bierutowie^[29]
• Formacja taneczna „Ryzykanci”
• Zespół pieśni i tańca Bierutowianie
• Zespół Pieśni Ludowej
• Stowarzyszenie Rozwoju Ziemi Bierutowskiej – powstałe z inicjatywy rodziców dzieci uczęszczających na zajęcia klubu Ster^[30] oraz sympatyków klubu i działalności zmarłego Burmistrza Bierutowa Romana Kazimierskiego.

Szkoły[edytuj]

Szkoła podstawowa i hala sportowo-widowiskowa przy ul. Krasińskiego

• Szkoła Podstawowa im. I Dywizji Wojska Polskiego im. Tadeusza Kościuszki
• Gimnazjum im. Aleksandra Kamińskiego
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Władysława Reymonta

Sport[edytuj]

Kluby i drużyny sportowe[edytuj]

• W Bierutowie istnieje odnosząca sukcesy drużyna goalballa^[31]. W kolejnych Mistrzostwach Polski zajmowała odpowiedni : 2003 III miejsce, 2004 II miejsce, 2005 IV miejsce, 2007 III miejsce, 2006 II miejsce, 2010 I miejsce, 2011 II miejsce

• Działa także klub sportowy Widawa Bierutów^[32]

Obiekty sportowe[edytuj]

• stadion miejski przy ulicy Namysłowskiej
• hala sportowo-widowiskowa przy szkole podstawowej
• boisko lekkoatletyczne przy szkole podstawowej
• boisko „orlik 2012” przy gimnazjum
• boisko „orlik 2012” przy stadionie miejskim
• obiekty w parku przy ul. 1 Maja

Komunikacja[edytuj]

Ulica 1 Maja w ciągu DW451 w Bierutowie.

Transport drogowy[edytuj]

Drogi wojewódzkie:

• DW 451 (łącząca Bierutów z Oleśnicą i drogą ekspresową S8 oraz z Namysłowem i drogą krajową 39)
• DW 396 (łącząca z Oławą, Strzelinem i autostradą A4)

Drogi powiatowe

• droga powiatowa 1460 D (komunikująca z Dziadową Kłodą i dalej – poprzez 1500 D – z Sycowem)
• droga powiatowa 1463 D

Transport kolejowy i autobusowy[edytuj]

W Bierutowie usytuowana jest stacja kolejowa przy ul. Dworcowej. Miasto posiada niewielki, dwustanowiskowy dworzec autobusowy. Komunikację autobusową do stolicy powiatu oleśnickiego zapewniają linie podmiejskie 15 i 25 realizowane przez Polbus PKS. Połączenia z Namysłowem zapewnia PKS w Namysłowie.

Linie kolejowe

• Linia kolejowa nr 143 Kalety – Wrocław Mikołajów (zatrzymują się na niej pociągi PolRegio do Wrocławia Głównego oraz Namysłowa, Kluczborka i Lublińca)

Transport rzeczny[edytuj]

W miesiącach maj oraz czerwiec przepływająca przez Bierutów rzeka Widawa umożliwia odbywanie spływów kajakowych z Bierutowa do Wrocławia. Stały się one popularne na początku XXIw., wówczas powstała w Bierutowie infrastruktura ułatwiająca tę formę turystyki.^[33] Niestety, współcześnie spływy kajakowe z Bierutowa do Wrocławia uległy zapomnieniu, a infrastruktura - zniszczeniu.

Stosunki międzynarodowe[edytuj]

Miasta partnerskie^[34]

Miasto	Kraj	Data rozpoczęcia współpracy
Bernstadt auf dem Eigen	Niemcy	od 1997

Historycznie planowane podpisanie współpracy

Miasto	Kraj
Bernstadt Alb-Donau-Kreis	Niemcy

Kościoły i związki wyznaniowe[edytuj]

Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Bierutowie

Kościół rzymskokatolicki[edytuj]

• Parafia św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny w Bierutowie

Świadkowie Jehowy[edytuj]

• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy z Salą Królestwa^[35]

Zobacz też[edytuj]

• Burmistrzowie Bierutowa
• Księstwo Bierutowskie
• Stary cmentarz żydowski w Bierutowie
• Nowy cmentarz żydowski w Bierutowie
• Bierutów (stacja kolejowa)
• Cukrownia w Bierutowie

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

1. Johann Knie: Alpabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dorfer, Flecken, Stadt und andern Orte der Konigl. Preus. Provinz Schliesen.... Breslau: Barth und Comp., 1830.
2. L. Freiherrn: Der Preußische Staat in allen seinen Beziehungen (...) Dritter Band. Berlin: Verlag von August Hirschwald, 1837.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Historia Żydów w Bierutowie na portalu Wirtualny Sztetl
• Bierutów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. I: Aa – Dereneczna. Warszawa, 1880.

p • d • e Gmina Bierutów Siedziba gminy: Bierutów Miasta Bierutów Wsie Gorzesław • Jemielna • Karwiniec • Kijowice • Kruszowice • Paczków • Posadowice • Radzieszyn • Sątok • Solniki Małe • Solniki Wielkie • Stronia • Strzałkowa • Wabienice • Zawidowice • Zbytowa Przysiółki Grędzina • Nowa Smolna

p • d • e Miasta województwa dolnośląskiego Bardo • Bielawa • Bierutów • Bogatynia • Boguszów-Gorce • Bolesławiec • Bolków • Brzeg Dolny • Bystrzyca Kłodzka • Chocianów • Chojnów • Duszniki-Zdrój • Dzierżoniów • Głogów • Głuszyca • Góra • Gryfów Śląski • Jawor • Jaworzyna Śląska • Jedlina-Zdrój • Jelcz-Laskowice • Jelenia Góra • Kamienna Góra • Karpacz • Kąty Wrocławskie • Kłodzko • Kowary • Kudowa-Zdrój • Lądek-Zdrój • Legnica • Leśna • Lubań • Lubawka • Lubin • Lubomierz • Lwówek Śląski • Mieroszów • Międzybórz • Międzylesie • Milicz • Mirsk • Niemcza • Nowa Ruda • Nowogrodziec • Oborniki Śląskie • Oleśnica • Olszyna • Oława • Piechowice • Pieńsk • Pieszyce • Piława Górna • Polanica-Zdrój • Polkowice • Prochowice • Prusice • Przemków • Radków • Siechnice • Sobótka • Stronie Śląskie • Strzegom • Strzelin • Syców • Szczawno-Zdrój • Szczytna • Szklarska Poręba • Ścinawa • Środa Śląska • Świdnica • Świebodzice • Świeradów-Zdrój • Świerzawa • Trzebnica • Twardogóra • Wałbrzych • Wąsosz • Węgliniec • Wiązów • Wleń • Wojcieszów • Wołów • Wrocław • Zawidów • Ząbkowice Śląskie • Zgorzelec • Ziębice • Złotoryja • Złoty Stok • Żarów • Żmigród Portal:Województwo dolnośląskie • Wikiprojekt:Dolny Śląsk

p • d • e Powiat oleśnicki Miasta Bierutów • Oleśnica • Międzybórz • Syców • Twardogóra Gminy miejskie Oleśnica Gminy miejsko-wiejskie Bierutów • Międzybórz • Syców • Twardogóra Gminy wiejskie Dobroszyce • Dziadowa Kłoda • Oleśnica