Tworzenie stron internetowych

	Brwinów
	Brwinów
	; Kościół św. Floriana na rynku
	Herb Brwinowa
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	pruszkowski
Gmina	Brwinów; gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1950
Burmistrz	Arkadiusz Kosiński
Powierzchnia	10,06 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 13 311; 1 317,9 os./km²
Strefa numeracyjna;	+48 22
Kod pocztowy	05-840
Tablice rejestracyjne	WPR
	Położenie na mapie powiatu pruszkowskiego Brwinów
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Brwinów
	Położenie na mapie Polski Brwinów
	52°08′33″N 20°43′03″E/52,142500 20,717500
TERC; (TERYT)	1421034
SIMC	0920284
	Urząd miejski ul. Grodziska 12; 05-840 Brwinów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Brwinów (ujednoznacznienie).

Brwinów wymowa ⁱ– miasto w Polsce, w województwie mazowieckim, w powiecie pruszkowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Brwinów, 25 km od centrum Warszawy. Miasto wchodzi w skład aglomeracji warszawskiej.

Według danych z 30 czerwca 2012 r. miasto liczyło 12 989 mieszkańców.

Lokalny ośrodek usługowy; drobny przemysł m.in. meblarski. Wydział Zootechniki SGGW – w 2002 roku przeniesiony do Warszawy, zlikwidowany Zespół Szkół Agroekonomicznych^[2]. Przez miasto przebiegają linie kolejowe nr 1 Warszawa – Katowice i nr 447 Warszawa – Grodzisk Mazowiecki, a także drogi wojewódzkie: nr 720 (Błonie – Nadarzyn), nr 719 (Warszawa – Żyrardów) i autostrada A2.

Brwinów bierze udział w corocznym Festiwalu Otwartych Ogrodów.^[3]

Wieś szlachecka Brwinowo położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie błońskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego^[4].

Położenie[edytuj]

Do 1954 siedziba gminy Helenów, a w latach 1927–1949 także gminy Letnisko-Brwinów. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. warszawskiego. Miasto znajduje się w obrębie Równiny Łowicko-Błońskiej.

Demografia[edytuj]

Piramida wieku mieszkańców Brwinowa w 2014 roku^[1].

Historia[edytuj]

Pomnik na rynku upamiętniający bitwę pod Brwinowem

Ratusz

Na terenach obecnego Brwinowa życie ludzkie istniało już ok. 8000 lat p.n.e. Natrafiono tutaj na ślady jednego z największych w ówczesnej Europie ośrodków hutnictwa opartego o znaczne zasoby rudy darniowej.

Nazwa Brwinów znana jest od XV w. W 1406 roku występuje jako Brwinowo, w 1429 – jako Brwynowo. Według historyków u jej podstaw leży staropolskie birzwo – belka, tram, drzewo, gwarowe: berwina, kładka.

Według etymologii opartej na miejscowej tradycji źródłosłów ten miałby się wywodzić od określenia "borowy nów". Wspomniany tu już rok 1406 to najdawniejsza znana data z dziejów Brwinowa. W akcie erekcyjnym ogłoszonym w tym właśnie roku biskup poznański wymienia między innymi wieś Brwinowo. W XVIII i XIX w. krzyżowały się tutaj dwa szlaki: tzw. droga królewska prowadząca z Warszawy do Piotrkowa Trybunalskiego, miejsca sejmików szlacheckich oraz lokalny trakt ze stolicy do Grodziska.

14 czerwca 1845 roku przez Brwinów przejechał pierwszy pociąg Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Rozwój kolei stał się punktem zwrotnym w historii Brwinowa zarówno pod względem gospodarczym, jak i społecznym. W latach poprzedzających wybuch I wojny światowej Brwinów liczył już ponad 2 tys. mieszkańców.

W 1927 Brwinów otrzymał status letniska. Powołany został lokalny samorząd i wybrany wójt. W 1929 Brwinów gościł prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego. Miejscowość rozwijała się, powstawały wille i pałacyki. Osiedlili się tutaj m.in. Jarosław Iwaszkiewicz, Zygmunt Bartkiewicz, Stefan Kiedrzyński.

We wrześniu 1939 roku rozegrała się pod Brwinowem bitwa 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej z wojskami niemieckimi, która opóźniła marsz hitlerowców na Warszawę.

Osobny artykuł: Bitwa pod Brwinowem.

W Brwinowie w okresie międzywojennym mieszkała duża społeczność żydowska - kilkadziesiąt rodzin zajmowało się handlem, prowadziło jatki, istniała także inteligencja żydowska; w Brwinowie funkcjonowała prywatna bóżnica. Nieliczne osoby przeżyły prześladowania Holokaustu^[5].

Prawa miejskie Brwinów uzyskał w 1950 roku^[6].

Burmistrzowie[edytuj]

1990–1998 – Jan Witkowski
1998–2002 – Maciej Nowicki
2002–2010 – Andrzej Guzik
od 2010 – Arkadiusz Kosiński^[7]

Zabytki[edytuj]

Kwatera żołnierzy września 1939 na cmentarzu

Pałac Wierusz-Kowalskich

Cechą charakterystyczną miasta Brwinowa jest zabudowa willowa i pałacowa pochodząca z przełomu XIX i XX w., oraz XX-lecia międzywojennego.

Niektóre z zabytków to^[8]:

Willa "Chałupka" (1898) przy ul. Batorego, według projektu Oskara Sosnowskiego.
Willa "Janina" (1909–11) przy skrzyżowaniu ulic Leśnej i Słonecznej.
Dworek "Zagroda" (1905) przy ul. Grodziskiej. Dawniej mieszkał tu pisarz Zygmunt Bartkiewicz. Obecnie siedziba Towarzystwa Przyjaciół Brwinowa.
Dom rodziny Wernerów (1914) przy ul. Słonecznej. Znajduje się tu tablica upamiętniająca ukrycie radu przez prof. Wacława Wernera w czasie okupacji hitlerowskiej.
Dom "Pod Wiatrakiem" (1912) przy ul. Żwirowej, według projektu Oskara Sosnowskiego.
Pałacyk rodziny Tobołków (1927) przy wejściu do parku miejskiego. W latach 1939–44 w domu tym mieściła się siedziba Gestapo.
Dom "Amerykanka" (1925) przy Rynku, obecnie mieszczą się w nim sklepy.
Pałac rodziny Wierusz-Kowalskich (1909) przy ul. Dworskiej, obok parku miejskiego, według projektu Stanisława Grochowicza. Dawniej należał do SGGW, następnie w 2015 aktem notarialnym gmina Brwinów przejęła nieruchomość; prace rewitalizacyjne zaplanowano na lata 2016-2017^[9].
Budynek apteki (1911) przy ul. Grodziskiej.

Na cmentarzu w Brwinowie znajdują się m.in. groby Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów, aktora Wacława Kowalskiego, archeologa-egiptologa Kazimierza Michałowskiego oraz historyka Jaremy Maciszewskiego.

Religia[edytuj]

Do zabytków sakralnych należy kaplica na brwinowskim cmentarzu z połowy XIX wieku.

W Brwinowie ma siedzibę parafia św. Floriana. Przy rynku położony jest kościół parafialny św. Floriana, którego budowa rozpoczęła się w 1927, a który został konsekrowany 13 czerwca 1967 przez prymasa Stefana Wyszyńskiego. Powstał on na miejscu poprzedniego, drewnianego. Pierwsze wzmianki o parafii św. Floriana pochodzą z 1423 roku. Od 1993 Brwinów jest siedzibą dekanatu brwinowskiego^[10]. Na terenie parafii znajduje się klasztor sióstr klarysek-kapucynek^[11]^[12].

Osoby związane z Brwinowem[edytuj]

Grób Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów na cmentarzu w Brwinowie

Henryk Baranowski, reżyser teatralny, scenarzysta i aktor
Zygmunt Bartkiewicz, polski pisarz, dziennikarz i felietonista
Leszek Bugajski, krytyk literacki, redaktor "Twórczości" i działu kulturalnego w "Newsweeku"
Tomasz Burek, historyk i badacz literatury współczesnej
Leszek Engelking, poeta, nowelista, krytyk literacki, tłumacz (m.in. Vladimira Nabokova)
Bolesław Hryniewiecki, przyrodnik, rektor Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1926-1927
Jerzy Hryniewiecki, architekt
Jarosław Iwaszkiewicz, pisarz, poeta
Stefan Kiedrzyński, polski dramaturg i powieściopisarz
Stanisław Kowalewski, polski prozaik, autor utworów dla młodzieży oraz sztuk scenicznych
Wacław Kowalski, polski aktor
Ignacy Kozielewski, pedagog, współtwórca harcerstwa polskiego, współautor hymnu harcerskiego
Roman Kurkiewicz, dziennikarz i publicysta
Anna Lisowska-Niepokólczycka, pisarka, autorka słuchowisk
Franciszek Łyp, polski podróżnik
Paweł Milcarek, publicysta, dyrektor II Programu Polskiego Radia w latach 2008-2009
Wacław Niepokólczycki, tłumacz
Radosław Pazura, polski aktor
Marian Pokropek, polski etnograf
Henryk Waniek, artysta malarz
Wacław Werner, fizyk, wykładowca Politechniki Warszawskiej
Stanisław Werner, fizyk, Honorowy Obywatel Gminy Brwinów

Od 2006 roku w Brwinowie przechowywane jest archiwum literackie pisarza, dziennikarza i reportera Lucjana Wolanowskiego (1920-2006)^[13].

Gminy partnerskie[edytuj]

Gmina Brwinów od 2003 utrzymuje stosunki partnerskie z włoską gminą Torre Cajetani^[14], a od 2008 r. również z gminą Trzebiatów w województwie zachodniopomorskim^[15].

Zobacz też[edytuj]

Brwinów (przystanek kolejowy)

Przypisy

↑ ^a^b http://www.polskawliczbach.pl/Brwinow, w oparciu o dane GUS.
↑ Likwidacja szkół rolniczych » Pierwszy Portal Rolny
↑ MateuszM. Makowski MateuszM., Festiwal Otwarte Ogrody w gminie Brwinów, brwinow.pl [dostęp 2016-07-09] .
↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 278, Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
↑ Historia - Społeczność żydowska przed 1989 - Brwinów - Wirtualny Sztetl, www.sztetl.org.pl [dostęp 2016-07-09] .
↑ Słowniczek krajoznawczy wraz z najważniejszymi informacjami praktycznymi. W: Marek Dąbrowski, Roman Kościński, Zbigniew Kozłowski, Zygmunt Malinowski, Wiesław Szczepanek: Trasy kolarskie wokół Warszawy. Warszawa: Zakład Wydawniczo-Propagandowy PTTK, 1981, s. 64.
↑ PKW. Wyniki w powiecie pruszkowskim. [dostęp 2010-12-06].
↑ Zabytki architektury Brwinowa. Brwinow.com. [dostęp 14 sierpnia 2009].
↑ MichałM. Larkowski MichałM., Pałac Wierusz-Kowalskich: marzenia się spełniają, brwinow.pl [dostęp 2016-07-09] .
↑ Z dziejów brwinowskiej parafii. [dostęp 2014-08-12].
↑ Klasztor sióstr klarysek. www.klaryski-kapucynki.pl. [dostęp 2013-02-02].
↑ 10 lat od wypadku – świadectwo nawrócenia Radosława Pazury. www.youtube.com, 2013-01-24. [dostęp 2013-02-02].
↑ Archiwum Lucjana Wolanowskiego w Brwinowie. [dostęp 21 kwietnia 2010].
↑ Uchwała nr 121-IV Rady Miejskiej w Brwinowie z dnia 11 września 2003 roku w sprawie nawiązania stosunków partnerskich gminy Brwinów z gminą Torre Cajetani. Rada Miejska w Brwinowie, 2003-09-11. [dostęp 2012-10-16].
↑ Uchwała nr XXVIII/235/2008 z dnia 6 czerwca 2008 r. Rady Miejskiej w Brwinowie w sprawie podjęcia współpracy przez Gminę Brwinów z Gminą Trzebiatów.. Rada Miejska w Brwinowie, 2008-06-06. [dostęp 2012-10-16].

Linki zewnętrzne[edytuj]

Brwinów (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. I: Aa – Dereneczna. Warszawa, 1880.
Oficjalna strona Urzędu Miasta i Gminy
Lokalny portal informacyjny mieszkańców miasta i gminy Brwinów

[populacja2016-1] ttp://www.polskawliczbach.pl/Brwinow, w oparciu o dane GUS.

[2] Likwidacja szkół rolniczych » Pierwszy Portal Rolny

[3] MateuszM. Makowski MateuszM., Festiwal Otwarte Ogrody w gminie Brwinów, brwinow.pl [dostęp 2016-07-09] .

[4] Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 278, Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.

[5] Historia - Społeczność żydowska przed 1989 - Brwinów - Wirtualny Sztetl, www.sztetl.org.pl [dostęp 2016-07-09] .

[kol-6] Słowniczek krajoznawczy wraz z najważniejszymi informacjami praktycznymi. W: Marek Dąbrowski, Roman Kościński, Zbigniew Kozłowski, Zygmunt Malinowski, Wiesław Szczepanek: Trasy kolarskie wokół Warszawy. Warszawa: Zakład Wydawniczo-Propagandowy PTTK, 1981, s. 64.

[7] PKW. Wyniki w powiecie pruszkowskim. [dostęp 2010-12-06].

[8] Zabytki architektury Brwinowa. Brwinow.com. [dostęp 14 sierpnia 2009].

[9] MichałM. Larkowski MichałM., Pałac Wierusz-Kowalskich: marzenia się spełniają, brwinow.pl [dostęp 2016-07-09] .

[10] Z dziejów brwinowskiej parafii. [dostęp 2014-08-12].

[11] Klasztor sióstr klarysek. www.klaryski-kapucynki.pl. [dostęp 2013-02-02].

[12] 10 lat od wypadku – świadectwo nawrócenia Radosława Pazury. www.youtube.com, 2013-01-24. [dostęp 2013-02-02].

[13] Archiwum Lucjana Wolanowskiego w Brwinowie. [dostęp 21 kwietnia 2010].

[14] Uchwała nr 121-IV Rady Miejskiej w Brwinowie z dnia 11 września 2003 roku w sprawie nawiązania stosunków partnerskich gminy Brwinów z gminą Torre Cajetani. Rada Miejska w Brwinowie, 2003-09-11. [dostęp 2012-10-16].

[15] Uchwała nr XXVIII/235/2008 z dnia 6 czerwca 2008 r. Rady Miejskiej w Brwinowie w sprawie podjęcia współpracy przez Gminę Brwinów z Gminą Trzebiatów.. Rada Miejska w Brwinowie, 2008-06-06. [dostęp 2012-10-16].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]