Tworzenie stron internetowych

	Człuchów
	Człuchów
	; Zamek w Człuchowie
	Herb Człuchowa
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	człuchowski
Gmina	gmina miejska
Prawa miejskie	1348
Burmistrz	Ryszard Szybajło
Powierzchnia	12,48 km²
Wysokość	158,2 - 184 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 13 936; 1090 os./km²
Strefa numeracyjna;	59
Kod pocztowy	77–300
Tablice rejestracyjne	GCZ
	Położenie na mapie powiatu człuchowskiego Człuchów
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Człuchów
	Położenie na mapie Polski Człuchów
	53°39′52″N 17°21′36″E/53,664444 17,360000
TERC; (TERYT)	2203011
SIMC	0977321
	Urząd miejski ul. Wojska Polskiego 1; 77–300 Człuchów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Człuchów (dawniej pol. Słuchów^[2], 1945 Człochów^[3], kaszb. Człuchòwò lub też Człochòwò^[4], niem. Schlochau) – miasto w województwie pomorskim, siedziba powiatu człuchowskiego oraz gminy wiejskiej Człuchów.

Według danych z 30 czerwca 2016 roku miasto liczyło 13 936 mieszkańców^[1].

Położenie[edytuj]

Miasto leży pomiędzy jeziorami: Urzędowym, Miejskim Małym, Miejskim Dużym oraz największym – Rychnowskim, w północnej części Krajny, w pasie Pojezierza Południowopomorskiego (w tym Pojezierza Krajeńskiego), w odległości 136 km na południowy zachód od Gdańska. Człuchów przecinają drogi krajowe:

Droga nr 22 (tzw. Berlinka): Kostrzyn n. Odrą PL-D – Gorzów Wlkp. – Wałcz – Człuchów – Chojnice – Starogard Gd. – Malbork – Elbląg – Grzechotki PL-RUS
Droga nr 25: (DK 11 z Koszalina) Bobolice – Biały Bór – Człuchów – Sępólno Kraj. – Bydgoszcz – Inowrocław – Strzelno – Konin – Kalisz – Ostrów Wlkp. – Oleśnica

Struktura powierzchni[edytuj]

Według danych z roku 2002^[5] Człuchów ma obszar 12,48 km², w tym:

użytki rolne: 33%
użytki leśne: 3%

Miasto stanowi 0,79% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj]

Dane z 31 grudnia 2008^[6]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	14 352	100	7532	52,5	6820	47,5
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	1123		589,3		533,6

Piramida wieku mieszkańców Człuchowa w 2014 roku^[1].

Miasta partnerskie^[7][edytuj]

Historia[edytuj]

Gotycka wieża zamkowa

Człuchów był starym osiedlem pomorskim, wzmiankowanym w XII wieku. Prawa miejskie posiada od 1348 roku. Od 1312 był własnością Krzyżaków, rezydował tu wielki Mistrz zakonu, brat Ulryka, Konrad V von Jungingen. Od 1466 (koniec wojny trzynastoletniej) Człuchów należał do Polski. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i Innych Krajów Słowiańskich z 1880 roku podaje, że pierwszym starostą człuchowskim jeszcze przed pokojem toruńskim, był Mikołaj Szarlej, po nim objął starostwo Władysław, kasztelan nakielski, wspominany w roku 1463. I w roku 1466 Jerzy Dąbrowski, o którym pisze Niesiecki, także dostał się do niewoli krzyżackiej. W roku 1510 starostą człuchowskim był Andrzej Górski, podkomorzy poznański. W roku 1520 Rafał Leszczyński, kasztelan łędzki, który potem został biskupem przemyskim i płockim. W roku 1535 zmarł Stanisław Kościelecki, w 1545 zmarł Jan Kościelecki, w r. 1565 Achacy Czerna^[8]. Od 1772 (I rozbiór Polski) Człuchów należał do Prus. Od 1945 roku Człuchów znajduje się ponownie w Polsce, obecna nazwa miasta została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946^[9]

Panorama Człuchowa widziana z wieży zamkowej

W latach 1945–1999 Człuchów zmieniał przynależność administracyjną. Przed utworzeniem województwa szczecińskiego w 1946 był przejściowo częścią województwa pomorskiego z siedzibą w Bydgoszczy. W latach 1946–1950 był częścią województwa szczecińskiego, w latach 1950–1975 województwa koszalińskiego, w latach 1975–1998 województwa słupskiego. Od 1999 należy do województwa pomorskiego.

Jednym z tych, którzy najlepiej udokumentowali historię Ziemi Człuchowskiej, był Edmund Kloskowski. Swój wkład w badania nad dziejami miasta i okolic mają również Marian Fryda i Wiktor Zybajło.

Muzeum Regionalne prezentuje w swym dziale archeologicznym pradzieje Ziemi Człuchowskiej. Zabytki pochodzą z badań nad wczesnośredniowiecznych, osadnictwa w rejonie jeziora Krępsko i Szczytno oraz cmentarzyska ludności kultury pomorskiej w Olszanowie, Sąpólnie i Gwieździnie^[10].

Architektura[edytuj]

Barokowy kościół par. pw. św. Jakuba

Wieża ciśnień z XIX wieku

Zabytki[edytuj]

Do rejestru zabytków zostały wpisane^[11]:

barokowy kościół parafialny pw. św. Jakuba z XVII wieku, z wieżą z XVIII wieku, następnie rozbudowany. Ufundowany był przez ówczesnego starostę Jakuba Wejhera, konsekrowany w 1647 r. (nr rej.: A-295 z 27.09.1960)
park miejski „Lasek Luizy” z XIX w. (nr rej.: A-1820 z 3.12.2007 i z 4.12.2007)
Zamek w Człuchowie z parkiem (nr rej.: A-35/89 z 25.05.1955):
dwór murowano-szachulcowy z 1 poł. XIX w. przy ul. Wojska Polskiego 5 (nr rej.: A-512 z 20.12.1965)
układ urbanistyczny dawnego śródmieścia (nr rej.: A-513 z 20.12.1965)

Pozostałe obiekty zabytkowe:

budynek poczty z 1892 roku;
budynek dawnej szkoły średniej przygotowującej do zawodu nauczyciela „Preporanda” z 1901 roku, ul. Szczecińska (obecnie siedziba Urzędu Gminy);
zabytkowe kamienice z XIX wieku przy ul. Królewskiej;
budynek dawnej szkoły specjalnej dla dzieci głuchoniemych z 1882 roku przy ul. Parkowej (obecnie siedziba ZSA);
wille z końca XIX wieku przy ul. Batorego;
budynek browaru Rudolfa Leya z XIX wieku;
budynek dawnej szkoły miejskiej z 1892 roku przy ul. Traugutta (obecnie siedziba CKU).
budynek dworu miejskiego z 2 poł. XIX w. (dawniej siedziba starostwa przy al. Wojska Polskiego 3)
cmentarz z 1830, ulokowany w centrum miasta pomiędzy budynkami mieszkalnymi i garażami^[12] (ulicami Traugutta, Średnią i Szczecińską)

Zamek[edytuj]

Osobny artykuł: Zamek w Człuchowie.

W Człuchowie znajdował się drugi po Malborku pod względem wielkości^[13] zamek krzyżacki (a terytorialnie największy). Był on siedzibą komtura i konwentu krzyżackiego. Rezydowali w nim m.in. komtur Ulrich von Jungingen i Konrad von Wallenrode (1377-1382)^[14]. Do dziś przetrwały mury, wieża i nie odkryte jeszcze podziemia. W XIX wieku zamek został w większości rozebrany na odbudowę miasta po pożarze.

Organizacje[edytuj]

Religia[edytuj]

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące wyznania:

Jednostka Strzelecka 4039 Człuchów[edytuj]

Związek Strzelecki „Strzelec” OSW Jednostka Strzelecka 4039 Człuchów

W Człuchowie mieści się Jednostka Strzelecka 4039 Człuchów. Jest to jednostka terenowa Związku Strzeleckiego „Strzelec” Organizacji Społeczno-Wychowawczej, który jest patriotycznym stowarzyszeniem – kontynuatorem istniejącego w okresie międzywojennym Związku Strzeleckiego. Działa jako stowarzyszenie rejestrowe we współpracy z Ministerstwem Obrony Narodowej. JS4039 Człuchów poprzez wychowanie obywatelskie członków oraz przygotowywanie młodzieży do służby wojskowej działa na rzecz niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej i jej umacniania.

Komturia Człuchowska[edytuj]

Stowarzyszenie Komturii Człuchowskiej skupia pasjonatów epoki rycerskiej. Komturia Człuchowska jest głównym organizatorem turnieju rycerskiego (Człuchowskiego Turnieju Rycerskiego o Miecz Konrada Wallenroda, wcześniej Człuchowskiego Turnieju Rycerskiego o Miecz Arnolda von Baden), który odbywa się zawsze w przedostatni weekend sierpnia.

Sport[edytuj]

W mieście Człuchów od 1985 roku istnieją dwa kluby kajakowe: „Piast” i „Polstyr” Człuchów, które w swojej historii wytrenowały wielu mistrzów polski oraz medalistów międzynarodowych zawodów kajakowych typu Mistrzostwa Polski, Mistrzostwa Europy.

Transport[edytuj]

Stacja benzynowa z tworzyw sztucznych (1972)

Człuchów leży na przecięciu dróg krajowych nr 25 i nr 22. Są to szlaki komunikacyjne na trasach: Koszalin – Bydgoszcz – Warszawa i Berlin – Gorzów Wlkp. – Elbląg – Kaliningrad. Miasto posiada obwodnicę w ciągu drogi krajowej nr 22.

Przez miasto przebiega linia kolejowa nr 210: Chojnice – Runowo Pomorskie, przy której znajduje się stacja kolejowa Człuchów. Przewozy Regionalne zapewniają połączenia z Chojnicami i Szczecinkiem.

Komunikacja autobusowa realizuje połączenia z Chojnicami, Bydgoszczą, Toruniem, Koszalinem, Kołobrzegiem, Szczecinkiem,

Komunikację z miastem zapewniają autobusy PKS Szczecinek, PKS Bytów, PKS Bydgoszcz, PKS Koszalin i inne.

W 1972 oddano w mieście do użytku pierwszą w Polsce stację benzynową (CPN), której budynek był wykonany z prefabrykatów z tworzyw sztucznych^[16].

Zobacz też[edytuj]

Przypisy

↑ ^a^b^c http://www.polskawliczbach.pl/Czluchow, w oparciu o dane GUS.
↑ Maria Malec: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13857-2.
↑ Dz.U. 1945 nr 33, poz. 196.
↑ Dr F. Lorentz „Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem” ( ISBN 83-60437-22-X) ( ISBN 978-83-60437-22-3).
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset (pol.). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast (pol.). GUS. [dostęp 2010-09-14].
↑ http://www.czluchow.eu/pl/page/miasta-partnerskie.
↑ Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa, wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, ISBN 978-83-89976-40-6, s. 257.
↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. Nr 44, poz. 85).
↑ http://muzeum.czluchow.pl/ [dostęp 2014-02-21].
↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie. 31 marca 2017; 7 miesięcy temu. [dostęp 2015-09-21]. s. 12.
↑ Anna, Krzysztof Jakubowscy „Pomorskie cmentarze”, Gdańsk 2012, ISBN 978-83-62129-73-7, s. 74.
↑ Archeolodzy i Krzyżacy – Rzeczpospolita.
↑ Konrad von Wallenrode.
↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 5 czerwca 2014.
↑ Md, Nowe i najnowsze, w: Młody Technik, nr 3/1972, s. 4.

Linki zewnętrzne[edytuj]

Przewodnik multimedialny po mieście
Historia Żydów w Człuchowie na portalu Wirtualny Sztetl
Człuchowo w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. I: Aa – Dereneczna. Warszawa, 1880.

[populacja2016-1] ttp://www.polskawliczbach.pl/Czluchow, w oparciu o dane GUS.

[2] Maria Malec: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13857-2.

[3] Dz.U. 1945 nr 33, poz. 196.

[4] Dr F. Lorentz „Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem” ( ISBN 83-60437-22-X) ( ISBN 978-83-60437-22-3).

[autonazwa1-5] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset (pol.). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].

[6] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast (pol.). GUS. [dostęp 2010-09-14].

[7] ttp://www.czluchow.eu/pl/page/miasta-partnerskie.

[8] Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa, wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, ISBN 978-83-89976-40-6, s. 257.

[9] Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. Nr 44, poz. 85).

[10] ttp://muzeum.czluchow.pl/ [dostęp 2014-02-21].

[11] Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie. 31 marca 2017; 7 miesięcy temu. [dostęp 2015-09-21]. s. 12.

[12] Anna, Krzysztof Jakubowscy „Pomorskie cmentarze”, Gdańsk 2012, ISBN 978-83-62129-73-7, s. 74.

[13] Archeolodzy i Krzyżacy – Rzeczpospolita.

[14] Konrad von Wallenrode.

[15] Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 5 czerwca 2014.

[16] Md, Nowe i najnowsze, w: Młody Technik, nr 3/1972, s. 4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Tworzenie stron internetowych

Człuchów

Strony internetowe

Sklepy internetowe