Tworzenie stron internetowych

Kartuzy

Poznaj naszą ofertę w zakresie tworzenia stron www oraz sklepów internetowych. Nasza firma oferuje sklepy www które przyciągną klientów w mieście Kartuzy. Zapewniemy dokładne podejście do Twojego biznesu. Konkurencyjne ceny i fachowe wykonanie zapewni Ci sukces. Strona internetowa jest jedną z metod na pozyskanie klientów dla Twojego biznesu, dobrze wykonana strona jest jednym z elementów który zachęcają oferenta do skorzystania z Twojej oferty. Nowoczesne technologie jakie wykorzystujemy zapewniają skuteczne wykonanie naszej usługi.

Strony internetowe

Jeżeli chesz mieć własną stronę internetową, a Twoja firma znajduje się w miejscowości Kartuzy - dobrze trafiłeś. Projektujemy, wdrażamy i tworzymy strony internetowe dla każdego. Napewno chesz aby klient wpisując w wyszukiwarkę nazwę "Twojej firmy + Kartuzy" uzyskał informację o Twojej stronie oraz ofercie Twojej firmy. Dlatego jeżeli chcesz aby Twoja firma była dobrze widoczna kiedy wyszuka się informacje o mieście Kartuzy warto stworzyć stronę korzystająć z naszych usług.
Pamietaj! jeśli "Strony Internetowe Kartuzy" to tylko My.

Sklepy internetowe

Chcesz aby twój sklep był popularny i aby ludzie mogli go łatwo znaleźć, aby wpisując w wyszukiwarkę "sklep Kartuzy" mogli trafić do twojej witryny i szybko oraz wygodnie zrobić zakupy? Potrzebujesz wydajnego i profesjonalnie wykonanego sklepu internetowego? Napisz teraz do nas. Projektujemy profesjonalne sklepy internetowe, dzięki naszym usługom możesz sprzedawać szybko i wygodnie w Internecie, na terenie miasta Kartuzy i w całej Polsce!

Portfolio

Poniżej mozesz zobaczyć kilka nszych prac. Pamiętaj każdy sklep projektujemy indywidualnie pod konkretne potrzeby..

O mieście: Kartuzy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Kartuzy
Widok z lotu ptaka w kierunku wschodnim
Widok z lotu ptaka w kierunku wschodnim
Herb Flaga
Herb Kartuz Flaga Kartuz
Państwo  Polska
Województwo  pomorskie
Powiat kartuski
Gmina Kartuzy
gmina miejsko-wiejska
Aglomeracja gdańska
Data założenia 1391 (wzmianka o wsi)
Prawa miejskie 29 marca 1923
Burmistrz Mieczysław Gołuński
Powierzchnia 6,80 km²
Wysokość 202,3-254 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość

14 765[1]
2 171,3 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 58
Kod pocztowy 83-300
Tablice rejestracyjne GKA
Położenie na mapie powiatu kartuskiego
Mapa lokalizacyjna powiatu kartuskiego
Kartuzy
Kartuzy
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa lokalizacyjna województwa pomorskiego
Kartuzy
Kartuzy
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Kartuzy
Kartuzy
Ziemia54°20′06″N 18°12′05″E/54,335000 18,201389
TERC
(TERYT)
2205024
SIMC 0934547
Urząd miejski
ul. Hallera 1
83-300 Kartuzy
Strona internetowa

Kartuzy (dodatkowa nazwa w j. kaszub. Kartuzë, niem. Karthaus) – miasto w województwie pomorskim, w powiecie kartuskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kartuzy. Miasto leży nad czterema jeziorami zwanymi kartuskimi. Są to: jezioro Karczemne, Klasztorne Duże, Klasztorne Małe i Mielenko. W Kartuzach krzyżują się drogi wojewódzkie: nr 211, nr 224 i nr 228.

Według danych z 31 grudnia 2013 roku miasto miało 14 866 mieszkańców[2].

Położenie[edytuj]

Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 6,80 km²[3].

Kartuzy leżą na Kaszubach, historycznie na Pomorzu Gdańskim[4].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. gdańskiego. Po 1999 Kartuzy leżą w województwie pomorskim i są stolicą powiatu kartuskiego.

Historia[edytuj]

Neolit[edytuj]

Prace archeologiczne na terenie miasta zaczęły się w XIX wieku. Większość ze znalezisk została jednak stracona podczas II wojny światowej[5]. Kolejne prace mające na celu odtworzenie historii Kartuz były wykonywane w latach 70. XX wieku[6].

Rejon Kartuz został zasiedlony prawdopodobnie później niż terenie znajdujące na południe. Przez okres pleistocenu teren ten był zajęty przez lądolód[6]. W okresach interglacjałów pojawiały się na Pomorzu różne grupy koczownicze, wędrujące na północ za zwierzyną, brak jednak znalezisk potwierdzających bytność takich grup na terenie przyszłego miasta[7].

W okresie borealnym, kiedy klimat na Pomorzu się ocieplił i ustabilizował, grupy koczownicze zaczęły się osiedlać. Udoskonalono broń i narzędzia. Rekonstrukcja egzystencji grup zamieszkujących te tereny jest jednak nie możliwa i oparta jedynie na analogii do terenów ościennych. Na tym terenie odnajdywane są jedynie pojedyncze znaleziska świadczące o zamieszkiwaniu grupy ludzi[8]. Nieco lepsza jest sytuacja z badaniem osadnictwa późnego neolitu. Znajdowane są fragmenty ceramiki, ślady rolnictwa. Słabe gleby nie sprzyjały rozwojowi siedzib ludzkich na obszarze ziemi kartuskiej[9].

Epoka brązu[edytuj]

Więcej przedmiotów zachowało się z epoki brązu. Wiadomo, że tereny te były zamieszkane przez przedstawicieli kultury łużyckiej. Niewiele wiadomo o osadach tych ludów, głównymi znaleziskami są pojedyncze groby i przedmioty w nich znalezione[10]. Zostały znalezione również fragmenty ceramiki, narzędzia rolnicze[11] oraz biżuteria[11]. Gęstość zaludnienia w okolicach w tym czasie szacuję się na jedną osobę na 2–5 km2[12].

Starożytność[edytuj]

Ziemia kartuska w starożytności leżała na uboczu szlaku bursztynowego. Powoduje to, że z tego okresu pochodzi niewiele znalezisk. Wiadomo jednak znacznie więcej na temat domostw i struktury społecznej, aczkolwiek głównie dzięki analogiom do innych podobnych terenów[13].

Średniowiecze[edytuj]

W 1381 Jan z Rusocina założył w Kartuzach kartuzję Paradisus Beatae Mariae. Fundacja kartuska w XVIII w. słynęła z bogactwa, wyrobu słynnego likieru i działalności charytatywnej.

1800-1918[edytuj]

W 1818 r. wieś Kartuzy została stolicą powiatu. Znajdowały się tu wszystkie urzędy i instytucje, które znajdowały się w miastach powiatowych, czyli: starostwo, sąd grodzki, więzienie, urząd skarbowy, powiatowa komenda policji, bank, urząd pocztowy oraz wiele innych[14]. W 1886 r. Kartuzy uzyskały połączenie kolejowe z Pruszczem Gdańskim. W 1897 r. powstał w Kartuzach dworzec kolejowy, który w 2017r. został zburzony i na jego miejsce powstał zupełnie nowy, zbudowany od podstaw dworzec. W 1901 r. Kartuzy uzyskały połączenie kolejowe z Kościerzyną. W 1904 r. wybudowano w Kartuzach parowozownię i wieżę ciśnień. W 1905 r. przedłużono linię kolejową Pruszcz - Kartuzy do Lęborka[15]. W 1910 r. po ukończeniu elektrowni wodnej w Rutkach na Raduni Kartuzy zelektryfikowano[16].

1918-1923[edytuj]

Deptak - ul. Dworcowa

W 1918 r. po odzyskaniu przez Polskę niepodległości nastąpiła na Pomorzu delimitacja granic. Wojsko polskie wkroczyło do Kartuz 8 lutego 1920 r.[17] W 1920 r. utworzono w Kartuzach Powiatową Komendę Policji Państwowej[14], a miejscowość stała się stolicą powiatu kartuskiego, który graniczył z powiatami wejherowskim i kościerskim oraz z Niemcami i Wolnym Miastem Gdańsk[18]. Kartuzy wówczas nie miały praw miejskich. W latach 1920–1923 wielu Niemców opuściło Kartuzy. Ludność niemiecka, choć w mniejszości, była elitą finansową i edukacyjną powiatu[19]. W 1921 r. po wybudowaniu linii Gdynia – Kokoszki (obecnie linia kolejowa nr 235, na odcinku Gdańsk Osowa – Gdynia Główna przebudowana) Kartuzy zyskały połączenie kolejowe z Gdynią[20]. Podczas wojny celnej między Polską a Niemcami połączenie przez Kartuzy, choć typowo lokalne, przejęło pociągi obsługujące port w Gdyni[21]. W szczytowym okresie stacja w Kartuzach zatrudniała aż 150 pracowników, a w powstałej wówczas Ochotniczej Straży Pożarnej pracowało 30 kolejarzy. Węzeł kolejowy posiadał również własną służbę medyczną, w której pracował między innymi działacz kaszubski, poeta Aleksander Majkowski[20]. W 1922 r. w Kartuzach powstał szpital powiatowy[22]

1923-1945[edytuj]

W roku 1923 Kartuzy uzyskały prawa miejskie, co spowodowało podniesienie rangi ośrodka. Wcześniej mimo typowo miejskiej zabudowy i siedziby władz powiatu znaczenie ośrodka było zdecydowanie mniejsze[23]. Pierwszym burmistrzem Kartuz został Walerian Kubasik, wcześniej pracownik magistratu w Toruniu. Wybór burmistrza nie odbył się jednak w drodze wyborów, a konkursu zorganizowanego przez magistrat[24]. W październiku 1925 r. odbyły się pierwsze wybory do Rady Miasta (poprzednia rada została wybrana jako Rada Gminy)[25]. W tym samym roku sejm uchwalił ustawę o budowie linii z Bydgoszczy do Gdyni[26] omijającej Kartuzy, co spowodowało znaczne zmniejszenia przewozów kolejowych w tym mieście.

4 września 1939 r. rozpoczęła się okupacja niemiecka w Kartuzach[27].

19 marca 1945 r. powstał w Bydgoszczy Komitet Powiatowy Polskiej Partii Robotniczej w Kartuzach[28].

Walki o Kartuzy rozpoczęły się 9 marca 1945 r. Miasto zaatakowały oddziały pancerne i piechota z 49 armii generała pułkownika Iwana Griszina dowodzona przez Konstantego Rokosowskiego i opanowały je nazajutrz, 10 marca 1945 r. W czasie walk poległo około 320 żołnierzy Armii Czerwonej. W lipcu 1945 r. ustanowiono w Kartuzach polską administrację, mimo że do roku 1946 pozostała w nim armia radziecka[29].

1945-1989[edytuj]

Na początku maja 1945 w Kartuzach rozpoczął działalność Komitet Obywatelski[30].

1989-1999[edytuj]

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

po 1999[edytuj]

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Demografia[edytuj]

  • Piramida wieku mieszkańców Kartuz w 2014 roku[1].


Piramida wieku Kartuzy.png

Architektura[edytuj]

Zabytki[edytuj]

  • XIV-wieczna kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny zakonu Kartuzów z dachem przypominającym wieko trumny
  • Erem "P" z ok. 1400 r.
  • piaskowcowa rzeźba Madonny z 1750 r.
  • średniowieczny refektarz klasztorny (XV w.), obecnie Galeria "Refektarz"
  • kościół poewangelicki św. Kazimierza z 1885–1887
  • budynek poczty z 1890 r. w stylu manieryzmu niderlandzkiego, przy ul. Parkowej 2
  • pomnik Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej autorstwa Marcina Rożka z 1927 r.
  • dom modernistyczny z 1933 r., ul. Majkowskiego 22
  • dom modernistyczny z lat 30. XX wieku, ul. Majkowskiego 24
  • dom modernistyczny z lat 30. XX wieku, ul. Majkowskiego 32
  • dom modernistyczny z przełomu lat 20/20 XX wieku, ul.Parkowa 10
  • dom modernistyczny z lat 30. XX wieku, ul. Prokowska 10
  • dom modernistyczny z lat 30. XX wieku, ul. Zamkowa 13

Polityka[edytuj]

Administracja[edytuj]

 Osobny artykuł: Historia powiatu kartuskiego.

Miasto jest siedzibą władz gminy miejsko-wiejskiej Kartuzy. Jest siedzibą władz powiatu kartuskiego.

 Zobacz też: Powiat kartuski.

Kartuzy są członkiem Związku Miast Polskich.

Burmistrzowie Kartuz[edytuj]

Burmistrzowie (lub pełniący obowiązki na stanowisku odpowiadającym burmistrzowi) Kartuz

Burmistrzowie

  • Walerian Kubasik (1923-1927)
  • Bernard Bączkowski (p.o. 1927)
  • Walerian Kubasik (1927-1935) (W latach 1933-1935 Burmistrz i Przewodniczący Rady Miasta)
  • vacat 1935-1936
  • Feliks Lewiński (1936-1939)
  • ppłk Popow (komendant wojenny 1945)
  • Jakub Banaszek (1945)
  • Feliks Lewiński (1945-1949)
  • Marian Janczewski (1949-1952) (W 1950 likwidacja urzędu i zastąpienie go przewodniczącym prezydium)

Przewodniczący prezydium Miejskiej Rady Narodowej

  • Marian Janczewski (1950-1952)
  • Zygmunt Szczepankiewicz (1952-1953)
  • Rudolf Kiryk (1953-1954)
  • Konrad Dyrwa (1954-1958)

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie:

Edukacja[edytuj]

Szkolnictwo wyższe:

  • Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi, ZOD w Kartuzach.

Szkolnictwo ponadgimnazjalne:

  • Katolickie Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. Jana Pawła II,
  • Zespół Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących im. I Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte,
  • Liceum Ogólnokształcące nr I im. H. Derdowskiego,
  • Liceum Ogólnokształcące nr II im. A. Majkowskiego,
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa Zespołu Szkół Technicznych.

Szkoły dla dorosłych (niepubliczne):

  • Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych (Prywatne Centrum Edukacyjne MARMOŁOWSKI)
  • Szkoła Policealna - kierunki: Technik Informatyk, Technik Ekonomista, Technik Rachunkowości, Technik Administracji (Prywatne Centrum Edukacyjne MARMOŁOWSKI)

Kultura[edytuj]

Muzea i galerie[edytuj]

Literatura[edytuj]

W Kartuzach mieszkał, pracował i tworzył jeden z pisarzy młodokaszubskich Aleksander Majkowski[32]. Kilka lat przed i po II wojnie światowej w Kartuzach tworzył urodzony w tym mieście Jan Rompski[33]. Literatura kaszubska i kaszubskojęzyczna w Kartuzach nie rozwijała się jednak tak dobrze jak chociażby w Kościerzynie czy nawet w mniejszych ośrodkach[34]. Od roku 2012 w Kartuzach wydawany jest kwartalnik literacki Światło i Cień, który zrzesza lokalnych pisarzy i malarzy.

Turystyka[edytuj]

Atrakcje turystyczne[edytuj]

Miasto Kartuzy jest jednym z centrów regionu kaszubskiego. W mieście znajdują się atrakcyjnie turystycznie obiekty, z których najcenniejszy jest zespół klasztorny Kartuzów zbudowany w stylu gotyckim, a później przebudowywany[35].

Szlaki turystyczne[edytuj]

Przez miasto przechodzą 2 szlaki turystyczne: Szlak Kartuski i czerwony Szlak Kaszubski.

Historia turystyki w Kartuzach[edytuj]

Kartuzy przed II wojną światową stanowiły centrum Szwajcarii Kaszubskiej. Turyści przybywali do miasta przez cały rok, jednakże największe nasilenie było latem. W 1929 baza noclegowa kartuskich hoteli wynosiła 180 miejsc. Dodatkowo 100 miejsc znajdowało się w schronisku szkolnym w Szkole Powszechnej. Uzupełnieniem bazy były liczne pensjonaty[36]. W 1936 został wydany pierwszy przewodnik po Szwajcarii Kaszubskiej autorstwa Aleksandra Majkowskiego[37].

W 1947 w Kartuzach otwarto Muzeum Kaszubskie[38]. W połowie lat 50. nastąpił znaczny rozwój turystyki. Baza noclegowa w porównaniu do stanu przedwojennego była jeszcze skromna (w Kartuzach funkcjonował tylko jeden hotel). W 1955 kartuski oddział PTTK uruchomił stację turystyczną w Kartuzach, co rozpoczęło wytaczanie szlaków i rozwój "wczasów wędrownych". W 1964 w Kartuzach było już 2446 miejsc noclegowych. W 1969 – 3136 miejsc, do tego funkcjonowało 5 wypożyczalni ogólnodostępnych sprzętu turystycznego oraz 18 wypożyczalni zakładowych. Liczba turystów, która w 1969 odwiedziła powiat kartuski, wyniosła 620 tys., w tym 964 turystów z zagranicy (głównie innych państw socjalistycznych)[39].

Sport i rekreacja[edytuj]

Cartusia[edytuj]

Stadion Cartusii

W Kartuzach funkcjonuje od roku 1923 klub sportowy GKS Cartusia. Najpopularniejszym sportem od lat są tutaj zapasy. W Kartuzach urodził się Andrzej Wroński, wychowanek GLKS Moreny Żukowo, dwukrotny mistrz olimpijski (Seul 1988 i Atlanta 1996), mistrz świata i kilkakrotny mistrz Europy. W Kartuzach funkcjonuje sekcja zapaśnicza przy GKS Cartusii, ale żaden z zawodników tego klubu nie powtórzył sukcesów Wrońskiego.

Komunikacja[edytuj]

Transport kolejowy[edytuj]

 Osobny artykuł: Kartuzy (stacja kolejowa).

W mieście znajduje się jedna stacja kolejowa, która jest lokalnym węzłem kolejowym. Przez stację przebieg linia kolejowa nr 229 (Pruszcz Gdański - Łeba) oraz kończy się linia kolejowa nr 214 Somonino - Kartuzy. Ruch pociągów pasażerskich na linii kolejowej nr 229 został częściowo wstrzymany. Od 1 października 2015 roku przywrócono ruch na odcinku Kartuzy - Glincz w ramach Pomorskiej Kolei Metropolitalnej, tworząc połączenie Kartuz z Gdańskiem. Linia nr 229 na odcinkach Glincz - Pruszcz oraz Kartuzy - Lębork jest praktycznie nieprzejezdna. Natomiast na linii kolejowej nr 214 odbywa się ruch sezonowy.

Transport drogowy[edytuj]

Główny plac w Kartuzach - rondo: ul. Rynek. Widoczny poewangelicki kościół pw. św. Kazimierza

W Kartuzach krzyżują się 3 drogi wojewódzkie: nr 211, nr 224 i nr 228. Droga wojewódzka nr 211 biegnie ulicami: Wzgórza Wolności, Jeziorną i Gdańską; 224 biegnie ulicami: Węglową, Gdańską i Kościerską; 228 biegnie ulicami Jeziorną i Zamkową.

Komunikacja autobusowa[edytuj]

Pierwsze autobusy w mieście kursowały od 1926 r. na trasie Gdańsk-Żukowo-Kartuzy. Intensywny rozwój przedwojennej komunikacji autobusowej nastąpił roku 1936, kiedy to autobusy z Kartuz jeździły nie tylko do Gdańska, ale również do stolic ościennych powiatów, a nawet do Bydgoszczy. Pierwszy dworzec autobusowy znajdował się na rynku. W 1938 r. powstała spółka Kaszubska Spółka Komunikacyjna, która przejęła większość kursów[15].

Transport lotniczy[edytuj]

W odległości 20 km znajduje się Port Lotniczy im. Lecha Wałęsy w Rębiechowie. Ok. 30 km na południowy zachód od miasta znajduje się prywatne lądowisko Gołubie. W 2015 przy ul. Ceynowy oddano do użytku sanitarne lądowisko dla śmigłowców.

Wspólnoty religijne[edytuj]

Kościół rzymskokatolicki[edytuj]

W samych Kartuzach są trzy parafie rzymskokatolickie:

Kościoły protestanckie[edytuj]

Od 2006 funkcjonuje w Kartuzach Zbór Kościoła Chrześcijan Wiary Ewangelicznej. Liczy on sobie kilkanaście osób.

Świadkowie Jehowy[edytuj]

Gmina Żydowska[edytuj]

Kartuzy od 1932 były siedzibą jednej z największych gmin żydowskich na Pomorzu. Mimo że liczba Żydów w samym mieście w dwudziestoleciu międzywojennym nie przekraczała 50 w Kartuzach znajdowała się synagoga oraz cmentarz żydowski. W 1934 do gminy żydowskiej w Kartuzach należało 860 członków nie tylko z powiatu kartuskiego ale również wejherowskiego, kościerskiego oraz puckiego[41].

Gospodarka[edytuj]

Przemysł[edytuj]

W Kartuzach przed II wojną światową, dobrze rozwinął się tylko przemysł rolno-spożywczy (mleczarnia[42],browar[43],,rzeźnia[16], młyny[44]). Znaczniej słabiej przed wojną rozwinięty był przemysł drzewny[43].

Po II wojnie światowej część zakładów przemysłowych została rozkradziona przez Armię Czerwoną[44] część została znacjonalizowana. Znacjonalizowane przedsiębiorstwa czasem zmieniały profil produkcji np. stolarnia stawała się fabryką pomocy naukowych[45]. W latach 50 coraz większe znaczenie miał przemysł drzewny, szczególnie fabryka pomocy naukowych. W przemyśle spożywczym powstawały nowe zakłady np. przetwórstwo runa leśnego[46].

Zobacz też[edytuj]

Przypisy

  1. ab http://www.polskawliczbach.pl/Kartuzy, w oparciu o dane GUS.
  2. [http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-stan-i-struktura-ludnosci-oraz-ruch-naturalny-w-przekroju-terytorialnym-stan-w-dniu-31-xii-2013-r-,6,16.html Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. Stan w dniu 31 XII]. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014-06-05.
  3. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
  4. Andrzej Piskozub: Zmiany polityczno-administracyjne Pomorza Wschodniego (w X-XX wieku). W: Stanisław Gierszewski (red.): Pomorze Gdańskie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1965, s. 9.
  5. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 1998, s. 46-47.
  6. ab Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 1998, s. 48.
  7. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 1998, s. 50.
  8. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 1998, s. 51.
  9. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 1998, s. 52.
  10. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 1998, s. 55.
  11. ab Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 1998, s. 56.
  12. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 1998, s. 61.
  13. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 1998, s. 63.
  14. ab Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 27.
  15. ab Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 40.
  16. ab Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 45.
  17. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 26.
  18. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 14.
  19. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 34.
  20. ab Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 41.
  21. Grzegorz Kotlarz, Henryk Dąbrowski, Edward Wieczorek: Magistrala Węglowa. Rybnik: 2008, s. 11. ISBN 978-83-926946-0-1.
  22. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 46.
  23. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 28.
  24. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 29.
  25. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 30.
  26. Grzegorz Kotlarz, Henryk Dąbrowski, Edward Wieczorek: Magistrala Węglowa. Rybnik: 2008, s. 25. ISBN 978-83-926946-0-1.
  27. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 157.
  28. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 238.
  29. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 234.
  30. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 237.
  31. Duderstadt. Urząd Gminy Kartuzy, 2011-07-05. [dostęp 2011-10-09].
  32. Pomorze Gdańskie 4 Literatura i Język. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1967, s. 27.
  33. Pomorze Gdańskie 4 Literatura i Język. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1967, s. 58.
  34. Pomorze Gdańskie 4 Literatura i Język. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1967, s. 7-44.
  35. Tomasz Kaliński (red.): Polska Nawigator Turystyczny. Warszawa: Carta Blanca, 2008, s. 57.
  36. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 39.
  37. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 37.
  38. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 264.
  39. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 321.
  40. Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 5 czerwca 2014.
  41. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 36.
  42. Poznaj swoje województwo. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1979, s. 49.
  43. ab Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 43.
  44. ab Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 246.
  45. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 247.
  46. Mieczysław Widernik (red.): Dzieje Kartuz. Kartuzy: Gmina Kartuzy, 2001, s. 276.

Linki zewnętrzne[edytuj]

'