Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Kąty Wrocławskie (ujednoznacznienie).

Kąty Wrocławskie
Północna pierzeja Rynku
Herb Kątów Wrocławskich
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	wrocławski
Gmina	Kąty Wrocławskie gmina miejsko-wiejska
Data założenia	1297
Prawa miejskie	1297
Burmistrz	Antoni Kopeć
Powierzchnia	6,35 km²
Wysokość	131 – 159[potrzebny przypis] m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	6 683[1] 776,2 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 71
Kod pocztowy	55-080
Tablice rejestracyjne	DWR
Położenie na mapie powiatu wrocławskiego Kąty Wrocławskie
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Kąty Wrocławskie
Położenie na mapie Polski Kąty Wrocławskie
51°01′51″N 16°46′03″E/51,030833 16,767500
TERC (TERYT)	0223044
SIMC	0987124
Urząd miejski Rynek-Ratusz 1 55-080 Kąty Wrocławskie
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Kąty Wrocławskie (niem. Kanth^[2]; do 1930 Canth; tuż po II wojnie światowej – Kąty Śląskie) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie wrocławskim. Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Kąty Wrocławskie.

Historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego.

Według danych z 31 grudnia 2011, miasto liczyło 6109 mieszkańców^[3].

Położenie[edytuj kod]

Miasto jest położone na wschodnim krańcu Równiny Kostomłotów, od południa opływa je Bystrzyca, od północnego zachodu Strzegomka.

Kąty Wrocławskie leżą 22 km na południowy zachód od Wrocławia. W południowej części miasta znajduje się węzeł autostradowy autostrady A4 i drogi krajowej nr 5. Centrum miasta przecina droga wojewódzka nr 346 Środa Śląska-Godzikowice k. Oławy, natomiast Kąty Wrocławskie z Wrocławiem łączą droga wojewódzka nr 347 i droga wojewódzka nr 362.

Przez miasto przebiega linia kolejowa nr 274 (Wrocław-Zgorzelec) ze stacją kolejową.

Historia[edytuj kod]

Średniowiecze[edytuj kod]

Kąty Wrocławskie w XVIII wieku

We wczesnym średniowieczu był to teren zajęty przez plemię Ślężan. Historia Kątów Wrocławskich sięga 1297 roku, kiedy to Bolko I Surowy nadał prawo założenia miasta na prawie średzkim. Już rok później kroniki potwierdzają istnienie miasta o nazwie Kant^[4]. W 1302 wymieniają istnienie w Kant parafii pw. św. Piotra i Pawła oraz obecność w nim wójta dziedzicznego Gerharda.

W pierwszych latach istnienia miasto należało do księstwa wrocławskiego, a dopiero później uzyskało suwerenność^[5]. Już w 1310 miasto było znaczącym ośrodkiem handlu, w czym pomagał bród przez rzekę Bystrzycę. W 1322 Kant (Kanth) przypadło jako posag córce Henryka VI Dobrego, która poślubiła Konrada Oleśnickiego, którego działania zmierzały w kierunku wzmocnienia kontaktów z Czechami. W 1329 roku miasto znalazło się w granicach księstwa świdnicko-jaworskiego, a następnie księstwa ziębickiego. W 1339 roku książę Bolko II Mały sprzedał miasto Konradowi II Oleśnickiemu. Od połowy XIV wieku rozwijało się w nim rzemiosło oraz młynarstwo, garncarstwo i tkactwo. W 1419 Konrad IV Starszy w zamian za pożyczkę, zastawił miasto biskupstwu wrocławskiemu. Ponieważ pożyczka nie została spłacona, Kąty stały się własnością diecezji wrocławskiej. W połowie XV wieku podczas najazdu husytów miasto zostało częściowo zniszczone, zniszczeniu uległy również dotychczasowe mury miejskie. W 1475 roku miasto spustoszył wielki pożar.

Nowożytność[edytuj kod]

Na pierwszą połowę XVI wieku przypada największy rozkwit miasta jako ośrodka handlu i rzemiosła. W 1587 r. zakończono przebudowę murów miejskich, które posiadały wówczas dwie duże bramy – Świdnicką i Wrocławską oraz kilka furt. Miasto odniosło ogromne zniszczenia podczas wojny trzydziestoletniej, a w 1624 roku miasto kolejny raz spustoszył pożar, który pochłonął również wybudowany w 1475 roku zamek. Budowli nie odbudowano, a wobec kryzysu finansowego i panującej wojny miasto długo podnosiło się z ruin. W połowie XVII wieku polsko-niemiecka granica językowa przebiegała niedaleko Kątów Wrocławskich, włączając miasto do terytorium o przewadze języka polskiego^[6].

XIX i XX wiek[edytuj kod]

W 1810 zakończyło się trwające prawie cztery wieki zwierzchnictwo diecezji wrocławskiej, której majątek rząd pruski poddał sekularyzacji. Od 1843 roku miasto uzyskało połączenie kolejowe z Wrocławiem i Jaworzyną Śląską. W latach 1855-1856 rozebrano mury miejskie, które blokowały rozbudowę miasta (pozostał fragment przy cmentarzu miejskim). Pozyskana z nich cegła posłużyła do zabudowy południowej części miasta, gdzie wcześniej znajdowała się murowana szubienica (ruiny rozebrano w 1950)^[7]. W 1896 oddano do użytku fabrykę prochu (istniała do 1920).

Rozporządzeniem z 4 marca 1930 zmieniono funkcjonującą od wielu wieków pisownię nazwy miasta z Canth na Kanth. Od 1 października 1932 zmieniono granice powiatów i Kanth, które wcześniej znajdowało się w powiecie wrocławskim znalazło się w granicach powiatu średzkiego^[8]. W 1936 dopuszczono do użytkowania przebiegającą na południe od miasta autostradę, na którą wjazd umożliwiał zbudowany węzeł drogowy.

Od 1942 do 1945 w mieście znajdował się liczący ok. 2000 osób obóz jeniecki dla Rosjan, którzy pracowali w okolicznych zakładach przemysłowych i w rolnictwie. Podczas ewakuacji mieszkańców Wrocławia (Festung Breslau) główna kolumna uchodźców kierowała się właśnie do Kanth. Tędy również wiodła droga marszu śmierci Fünfteichen – Groß-Rosen, większość zamordowanych i poległych pochowano na tutejszym cmentarzu miejskim.

Po II wojnie światowej[edytuj kod]

Działania wojenne doprowadziły do zniszczenia wschodniej części miasta oraz terenów zlokalizowanych w pobliżu stacji kolejowej. Miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną 8 lutego 1945. Poza niemieckimi mieszkańcami, w mieście znajdowali się również uchodźcy z Wrocławia, którym nie udało się wyjechać w głąb Niemiec oraz polscy i rosyjscy robotnicy przymusowi. Wielu oswobodzonych Polaków pozostało w Kanth, któremu polskie władze zmieniły nazwę na Kąty, a wkrótce na Kąty Śląskie. Do 1947 miasto opuścili jego niemieccy mieszkańcy, ich miejsce zajęli przymusowi wysiedleńcy z dawnych Kresów Wschodnich i przesiedleńcy ze wschodniej Polski.

Rozwój miasta po 1945 był silnie zdeterminowany bliskością Wrocławia, w którym lokowano przemysł i większe zakłady pracy. Po zmianach ustrojowych w 1989 sytuacja znacznie zmieniła się, a miasto zaczęło korzystać z dogodnego położenia w pobliżu autostrady i lotniska. W Kątach Wrocławskich powstał oddział zakładów Scania oraz zakłady farmaceutyczne Torf Corporation^[9].

Obecnie Kąty Wrocławskie są prężnie rozwijającym się ośrodkiem handlu i usług, w północnej części powstaje nowa zabudowa wielorodzinna, a w południowej domy szeregowe i jednorodzinne. Władze miasta przeznaczyły w zachodniej części miasta teren 700 ha pod rozwój przemysłu i zakładu, które stworzą nowe miejsca pracy.

Demografia[edytuj kod]

Piramida wieku mieszkańców Kątów Wrocławskich w 2014 roku^[1].

Zabytki[edytuj kod]

Ratusz

Cmentarz Armii Czerwonej i kościół pw. śś. Piotra i Pawła

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[10]:

• ośrodek historyczny miasta, układ urbanistyczny i zabudowa Rynku i przylegających ulic, kamienice z XVIII i XIX wieku
• kościół parafialny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, gotycki z pierwszej poł. XV wieku, rozbudowany ok. 1520 r. Budowla halowa z wieżą kwadratową u podstawy, ośmioboczna w górnych partiach. Górna część wieży wraz z hełmem została dobudowana w 1827 r. Wyposażenie wnętrza pochodzi z różnych epok, począwszy od gotyku, a na neogotyku zakończywszy. Najstarsze są polichromowane rzeźby – Maryja z Dzieciątkiem z ok. 1410 r. i św. Marcin i św. Jan Chrzciciel z 1470 r., ul. Kościelna
• mury obronne-miejskie, zachowane fragmenty, stanowią północną część muru ogradzającego cmentarz. Dolne partie pochodzą z XIV wieku, wyższe z odbudowy w 1587 r. – XVI w. Na cmentarzu mogiły żołnierzy polskich, radzieckich i masowe groby ofiar marszu śmierci
• dawny kościół ewangelicki pw. św. Elżbiety z l. 1833-1836, wg proj. K. F. Schinkela, przebudowany po 1945 r. na dom handlowy, stoi w Rynku
• cmentarz ewangelicki, obecnie komunalny, ul. Mireckiego, z ok. 1860 r.
  • kaplica grobowa rodziny Hindenmith, z drugiej poł. XIX w.
• wieża ratuszowa, ratusz z renesansową wieżą z zegarem z 1613 r., ma wysokość 36 metrów i wieńczy ją barokowy hełm. Od wschodu na wieży znajdują się tablice herbowe biskupstwa wrocławskiego pochodzące z XVIII wieku
• willa z ogrodem, ul. 1 Maja 71/73, z pocz. XX w.
• willa z ogrodem, ul. Popiełuszki 10, z 1896 r.

inne zabytki:

• kolumna maryjna, przed kościołem z 1896 r.
• posąg św. Jana Nepomucena z 1738 r. w pobliżu u zbiegu ulic gen. Sikorskiego i Kościelnej
• krzyż pokutny, obok kładki nad strumieniem na przedłużeniu ul. Makowej
• ratusz z 1879 r., czworoboczny
• zespół pałacowy z 1910 r.
• zespół dworca kolejowego z początków XX wieku, wraz z 50 metrową, drewnianą wiatą peronową
  • wieża ciśnień z 1934 r. o kształcie graniastosłupa na zewnątrz cegła, konstrukcja nośna żelazobeton
• fundamenty murowanej szubienicy, pozostałość
• park miejski o powierzchni 25 ha z drzewostanem, który w wielu przypadkach liczy sobie 200 lat
  • grodzisko z wałem ziemnym w parku miejskim, które jest pozostałością po zamku. Budowla spłonęła w 1624 r., a ruiny rozebrano ostatecznie w 1829 r.^[11]

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj kod]

• Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kątach Wrocławskich (dekanat Kąty Wrocławskie)
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy z Salą Królestwa^[12]

Współpraca międzynarodowa[edytuj kod]

Miasta partnerskie:

• Biblis (od 2003)^[13]
• Żerków (od 2005)^[14]
• Mignaloux-Beauvoir (od 2006)^[15]
• Switłowodsk (od 2007)^[16]

Przypisy

Bibliografia[edytuj kod]

• Czesław Cetwiński, Zabytki architektury w województwie wrocławskim, Wyd. Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu, 1987
• M. Wieteska, 2008: Marsz Śmierci. 29 I 2008

Linki zewnętrzne[edytuj kod]

• Strona Urzędu Miasta
• Portal miasta i gminy
• Kąty (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa, 1882.

p • d • e Miasta województwa dolnośląskiego Bardo • Bielawa • Bierutów • Bogatynia • Boguszów-Gorce • Bolesławiec • Bolków • Brzeg Dolny • Bystrzyca Kłodzka • Chocianów • Chojnów • Duszniki-Zdrój • Dzierżoniów • Głogów • Głuszyca • Góra • Gryfów Śląski • Jawor • Jaworzyna Śląska • Jedlina-Zdrój • Jelcz-Laskowice • Jelenia Góra • Kamienna Góra • Karpacz • Kąty Wrocławskie • Kłodzko • Kowary • Kudowa-Zdrój • Lądek-Zdrój • Legnica • Leśna • Lubań • Lubawka • Lubin • Lubomierz • Lwówek Śląski • Mieroszów • Międzybórz • Międzylesie • Milicz • Mirsk • Niemcza • Nowa Ruda • Nowogrodziec • Oborniki Śląskie • Oleśnica • Olszyna • Oława • Piechowice • Pieńsk • Pieszyce • Piława Górna • Polanica-Zdrój • Polkowice • Prochowice • Prusice • Przemków • Radków • Siechnice • Sobótka • Stronie Śląskie • Strzegom • Strzelin • Syców • Szczawno-Zdrój • Szczytna • Szklarska Poręba • Ścinawa • Środa Śląska • Świdnica • Świebodzice • Świeradów-Zdrój • Świerzawa • Trzebnica • Twardogóra • Wałbrzych • Wąsosz • Węgliniec • Wiązów • Wleń • Wojcieszów • Wołów • Wrocław • Zawidów • Ząbkowice Śląskie • Zgorzelec • Ziębice • Złotoryja • Złoty Stok • Żarów • Żmigród Portal:Województwo dolnośląskie • Wikiprojekt:Dolny Śląsk

p • d • e Gmina Kąty Wrocławskie Siedziba gminy: Kąty Wrocławskie Miasta Kąty Wrocławskie Wsie Baranowice • Bogdaszowice • Cesarzowice • Czerńczyce • Gądów • Gniechowice • Górzyce • Kamionna • Kębłowice • Kilianów • Kozłów • Krobielowice • Krzeptów • Małkowice • Mokronos Dolny • Mokronos Górny • Nowa Wieś Kącka • Nowa Wieś Wrocławska • Pełcznica • Pietrzykowice • Romnów • Rybnica • Sadków • Sadowice • Samotwór • Skałka • Smolec • Sokolniki • Sośnica • Stoszyce • Strzeganowice • Szymanów • Wojtkowice • Wszemiłowice • Zabrodzie • Zachowice Osady Gniewoszów • Różaniec • Stary Dwór • Stradów Przysiółki Bliż • Jaszkotle • Jurczyce • Sadkówek • Zybiszów

p • d • e Powiat wrocławski Miasta Kąty Wrocławskie • Siechnice • Sobótka Gminy miejsko-wiejskie Kąty Wrocławskie • Siechnice • Sobótka Gminy wiejskie Czernica • Długołęka • Jordanów Śląski • Kobierzyce • Mietków • Żórawina