Tworzenie stron internetowych

Kędzierzyn-Koźle
Jeden z najstarszych obiektów w mieście Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej
Herb Kędzierzyna-Koźla Flaga Kędzierzyna-Koźla
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	kędzierzyńsko-kozielski
Gmina	gmina miejska
Data założenia	1104 Koźle 1283 Kędzierzyn
Prawa miejskie	1281 Koźle 1951 Kędzierzyn 1973 Kłodnica 1973 Sławięcice 1975 Kędzierzyn-Koźle
Prezydent	Sabina Nowosielska
Powierzchnia	123,4 km²
Wysokość	180 m n.p.m.
Populacja (2016) • liczba ludności • gęstość	57 979[1][a] 469 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 77
Kod pocztowy	47-200, 47-205, 47-206, 47-220, 47-222, 47-223, 47-224, 47-225, 47-230, 47-232
Tablice rejestracyjne	OK
Położenie na mapie województwa opolskiego Kędzierzyn-Koźle
Położenie na mapie Polski Kędzierzyn-Koźle
50°20′41″N 18°12′31″E/50,344722 18,208611
TERC (TERYT)	1603011
SIMC	0965424
Urząd miejski ul. Grzegorza Piramowicza 32 47-200 Kędzierzyn-Koźle
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Kędzierzyn-Koźle (czes. Kandřín-Kozlí, niem. Kandrzin-Cosel) – miasto w województwie opolskim oraz siedziba powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, położone na Nizinie Śląskiej, na Śląsku Opolskim.

Powstało w 1975 r. z połączenia czterech osobnych organizmów administracyjnych: Kędzierzyna, Koźla, Sławięcic i Kłodnicy^[2]. W Koźlu znajduje się jeden z największych portów rzecznych w Polsce. W Kędzierzynie-Koźlu znajdują się jedne z największych w Polsce zakładów chemicznych – Zakłady Azotowe Kędzierzyn, a także holding „Blachownia”. Jest to drugie co do wielkości miasto województwa opolskiego pod względem liczby ludności i obszaru.

Według danych Urzędu Miasta z 31 grudnia 2016 miasto liczyło 57 979 mieszkańców^[1].

Geografia[edytuj]

Położenie[edytuj]

Miasto leży w południowo-wschodniej części województwa opolskiego, w środkowej części mezoregionu fizycznogeograficznego Kotliny Raciborskiej. Mezoregion ten jest najbardziej na południowy wschód wysuniętą częścią makroregionu Niziny Śląskiej.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 123,4 km²^[3].

Środowisko geograficzne[edytuj]

Port w Koźlu z lewej Kanał Gliwicki z prawej Odra

Występuje tu niewielkie zróżnicowanie wysokości. Najniżej położone rejony znajdują się przy rzece Odrze (przysiółek Lasaki, około 164 m n.p.m.), najwyżej znajduje się falista równina piaszczysta w okolicach Lasu Starej Kuźni (około 211 m n.p.m.). Dla miasta przyjmuje się średnią wysokość 180 m n.p.m.^{[potrzebny przypis]}

Większość terenów miasta jest położona na dnie dolin rzecznych: Odry i jej prawobrzeżnego dopływu Kłodnicy. Tereny położone na wschód od brzegów rzeki Odry są równiną taras niskich. Północno-wschodni skrawek miasta tworzą pokrywy lessowe, będące częścią grzbietu Chełma (masyw Góry św. Anny).

Sieć rzeczną stanowi rzeka Odra i jej prawy dopływ Kłodnica (ma swoje ujście do Odry na południowy wschód od centrum dzielnicy Koźle).

Oddzielną rolę w strukturze sieci hydrograficznej miasta zajmują sztuczne drogi wodne. Dwa kanały wykorzystywały przebieg doliny naturalnego cieku Kłodnicy: Kanał Kłodnicki (już nie funkcjonuje) i Kanał Gliwicki. Trzecim kanałem jest Kanał Kędzierzyński, będący odgałęzieniem od Kanału Gliwickiego do ZAK Spółka Akcyjna. Kanał Odra-Dunaj łączący Koźle z Wiedniem pozostał w sferze planów.

Klimat[edytuj]

Rejon Kędzierzyna-Koźla należy do śląsko-wielkopolskiego regionu klimatycznego. Lato rozpoczyna się wcześnie i jest ciepłe, zima jest krótka i łagodna. Średnia temperatura roczna wynosi +8,3 °C (średnia temp. w styczniu 2,0 °C, średnia temp. w lipcu +21 °C). Amplitudy temperatury są mniejsze od przeciętnych w Polsce. Czas trwania zimy wynosi 60 dni, czas trwania lata wynosi 100 dni. Opady atmosferyczne utrzymują się poniżej średniej krajowej. Średni opad roczny wynosi około 450 mm.^{[potrzebny przypis]}

Ochrona środowiska[edytuj]

Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Kędzierzyn-Koźle zostało sklasyfikowane jako trzydzieste trzecie najbardziej zanieczyszczone miasto Unii Europejskiej^[4].

Handel[edytuj]

W mieście znajdują się placówki handlowe sieci: Carrefour, Kaufland, E.Leclerc, Castorama, Tesco, Intermarché, Biedronka, Lidl, Aldi, Netto, Żabka, Groszek, Odido oraz wielu innych. Na osiedlu Pogorzelec znajduje się galeria handlowa „Odrzańskie Ogrody”, która mieści 85 sklepów – w tym supermarket i kino.

Podział administracyjny[edytuj]

Osiedle Piastów

Kędzierzyn-Koźle nie tworzy spójnej całości – wyraźnie odrębne dzielnice są porozdzielane lasami, łąkami i polami uprawnymi. Miasto powstało w 1975 r. z połączenia pięciu osobnych organizmów administracyjnych: Kędzierzyna, Koźla, Kłodnicy i Sławięcic (miasto i gmina). Podzielone jest na 16 osiedli (jednostek pomocniczych gminy): Azoty, Blachownia Śląska, Cisowa, Kędzierzyn, Kłodnica, Koźle, Koźle-Port, Koźle-Rogi, Kuźniczka, Lenartowice, Miejsce Kłodnickie, Osiedle Piastów, Pogorzelec, Powstańców Śląskich, Sławięcice i Żabieniec^[5].

Powiat[edytuj]

Miasto jest siedzibą władz samorządu powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego.

 Osobny artykuł: Powiat kędzierzyńsko-kozielski.

Nazwa[edytuj]

Koźle wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie^[6].

Panorama miasta Koźle (I poł. XVIII w.)

Nazwa miasta pochodzi z połączenia nazw dwóch miejscowości – Kędzierzyna oraz Koźla. Pierwsze informacje źródłowe o ufortyfikowanej osadzie Kosle pochodzą ze spisanej po łacinie w latach 1112–1116 przez Galla Anonima Kroniki polskiej. Z kolei w 1283 roku nazwa Kędzierzyna wymieniona została w zlatynizowanej formie jako Kandersino, a w 1410, Candirsyn^[7]. W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym języku polskim w Berlinie przez Fryderyka Wielkiego wymienione jest Koźle pośród innych śląskich miejscowości^[6]. Nazwę Koźle w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[8]. Polską nazwę Kędzierzyn oraz niemieckie Kandrzin i stację kolejową Kosel-Kandrzin wymienia Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku^[7].

W 1934 władze III Rzeszy zmieniły nazwę miasta z Kandrzin na Heydebreck O.S., która obowiązywała do 1945 r.^[9] Nowa nazwa upamiętniała dowódcę niemieckiego oddziału ochotniczego, Petera von Heydebrecka, który w czasie III powstania śląskiego walczył w bitwie pod Górą Świętej Anny oraz zdobył Kędzierzyn.

W dniu 30.10.1975 do Kędzierzyna przyłączono trzy inne miasta: Koźle, Kłodnicę i Sławięcice oraz gminę Sławięcice, przy czym nazwa połączonego miasta pozostała niezmieniona przez trzy dni. Obecnie obowiązująca nazwa urzędowa Kędzierzyn-Koźle weszła w życie 03.11.1975^[10].

Historia[edytuj]

 Osobny artykuł: Historia Kędzierzyna-Koźla.

Plan Twierdzy Kozielskiej z 1851 roku

Pierwsze wzmianki historyczne o Koźlu pochodzą z 1104 roku, jednak nadanie praw miejskich nastąpiło dopiero w 1281. Ziemie te wchodziły wówczas w skład księstwa kozielsko-bytomskiego, które od 1289 były lennem króla czeskiego. W 1526 księstwo kozielsko-bytomskie wraz z Czechami przeszło pod władzę Habsburgów. Od 1741 pod panowaniem Prus. W 1743 nastąpił początek rozbudowy twierdzy w Koźlu (Twierdza Koźle). Znaczny rozwój gospodarczy całej okolicy rozpoczął się wraz z budową Kanału Kłodnickiego (lata 1792–1812). W 1807 twierdza kozielska była oblężona przez wojska napoleońskie. W 1845 uruchomiono linię kolejową Opole-Gliwice – był to początek rozwoju wsi Kędzierzyn, w której umieszczono stację kolejową. Od tego momentu Kędzierzyn rozpoczął swój systematyczny rozwój kosztem Koźla, którego rozwój ograniczało istnienie twierdzy. Sytuacji nie zmieniło zlikwidowanie w 1873 twierdzy kozielskiej i budowa portu rzecznego w Koźlu (lata 1891–1908). W 1921 okolica była terenem walk podczas III powstania śląskiego. Ziemie te, na mocy plebiscytu, pozostały w granicach Niemiec. W latach 1934–1938 wybudowano nowy Kanał Gliwicki. W 1945 w wyniku przegranej Niemców w wywołanej II wojnie światowej i po zdobyciu miasta przez Armię Czerwoną, miasto weszło w skład RP. W 1951 Kędzierzyn otrzymał prawa miejskie, w 1973 Kłodnica i powtórnie Sławięcice. W 1975 nastąpiło przyłączenie do Kędzierzyna 3 miast (Koźla, Kłodnicy i Sławięcic) oraz gminy Sławięcice, które dały początek dzisiejszego miasta Kędzierzyn-Koźle^[11].

Demografia[edytuj]

 Osobny artykuł: Ludność Kędzierzyna-Koźla.

Liczba ludności osiedli Kędzierzyna-Koźla (stan na 2016-12-31)[1]
L.p. Osiedle Liczba ludności 1 Śródmieście 12 183 2 Pogorzelec 11 172 3 Piastów 8 333 4 Zachód 5 428 5 Kłodnica 4 159 6 Stare Miasto 3 598	L.p. Osiedle Liczba ludności 7 Sławięcice 2 611 8 Blachownia 2 571 9 Cisowa 1 839 10 Azoty 1 781 11 Rogi 1 200 12 Kuźniczka 1 081	L.p. Osiedle Liczba ludności 13 Południe 734 14 Przyjaźni 512 15 Lenartowice 434 16 Miejsce Kłodnickie 343

Rozkład kobiet i mężczyzn w poszczególnych grupach wiekowych Kędzierzyna-Koźla (stan na 2014 rok) był następujący:^[12].

Zabytki[edytuj]

Kamienica, ul. Piastowska 17

Kamienica, ul. Żeromskiego 9

Wodociągowa wieża ciśnień w zespole wodociągów miejskich

Pozostałość po pałacu - park w Sławięcicach

Dawny Zespół Szpitalny im. R. Kocha - Sławięcice

W rejestrze zabytków nieruchomych województwa opolskiego figurują 73 obiekty z terenu Kędzierzyna-Koźla (stan na 18.09.2015 r.), m.in.^[13]:

Koźle

• stare miasto Koźle (w ramach założeń średniowiecznych)
• kościół parafialny pw. św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej, ul. Złotnicza, z 1489 r. – XV wiek, 1570 r., XIX w., z wieżą gotycko-renesansową
• kościół par. pw. św. Mikołaja, ul. Judyma 1, z l. 1901–1902 w Kędzierzynie
• kościół par. pw. MB Bolesnej, ul. Kłodnicka 2, z 1928 r.
• zespół klasztorny franciszkanów, ul. 22 Lipca 5: kościół poklasztorny pw. Wniebowzięcia NMP, ob. fil. z l. 1751–1753, klasztor, ob. biura, z 1753 r. – XVIII w., XIX w.
• kościół ewangelicko-augsburski w Kędzierzynie, ul. Głowackiego 17, z l. 1902-1903
• kapliczka-dzwonnica, tzw. Pańszczyźniana, ul. Wyspiańskiego, 1814 r.
• mogiły żołnierzy polskich, uczestników Kampanii Wrześniowej 1939 r., na cmentarzu rzym.-kat., ul. Cmentarna
• mogiła zbiorowa żołnierzy I Armii WP poległych w 1945 r.
• cmentarz wojenny żołnierzy Armii Radzieckiej, ul. J.Pawła II (ul. Świerczewskiego) w Kędzierzynie
• zespół zamkowy w Koźlu: budynek zamkowy wzniesiony na przełomie XIII-XIV wieku na niewielkim wzgórzu, XVI w., XIX w., ul. Kraszewskiego, lamus starego zamku z XIV w., XIX w., budynek przedzamcza, ob. szpital, ul. Armii Czerwonej, z XVI w., XVII w., XIX w., zrekonstruowano Basztę zamkową, trwają prace na terenie przedzamcza
• mury obronne Koźla, z XIV w., z poł. XVI w.: fragment murów, ul. Kraszewskiego, fragment murów oporowy z fragmentami półkolistej bastei – baszty, obok zamku
• fortyfikacje „fryderycjańskie” Twierdzy Koźle: obwałowania i fosy, murowano-ziemne, z XVIII w. Zachowały się fragmenty fortyfikacji na lewym brzegu Odry, pięć narożników obwodu wału głównego, fragmenty wewnętrznego obwodu walki oraz przedwał z kilkoma hangarami prochowymi; przedstok z fosą przekształcono w planty miejskie i rozproszone umocnienia na brzegu prawym: Fort Fryderyka Wilhelma, Wieża Montalemberta, fort Rondel, ul. Portowa z XVIII w., schron forteczny, wzniesionej w XVIII-XIX wieku, budynek forteczny z XVIII w./XIX w., studnia forteczna z XIX w., ul. Konopnickiej, Żeromskiego, Piramowicza, Skarbowa, Planty, Zamkowa, Garncarska, Targowa
• planty miejskie, na terenie fortyfikacji Twierdzy Koźle, z poł. XIX w.
• dom, ul. Bolesława Chrobrego 20, z pocz. XX w.
• prochownia, ob. magazyn, ul. Garncarska 1, z XVIII w./XIX w.
• dom, ul. Grunwaldzka 5, z pocz. XX w.
• dom, ul. Łukasiewicza 9, z 1908 r., Poczta, Bank PKO, Caritas,
• dom, ul. Matejki 10–12, z l. 1900-10
• domy, ul. Pamięci Sybiraków 2, z k. XVIII w.-1920 r. nr 4, z XVIII w.-XX w.
• domy – kamienice, ul. Piastowska 3, 5, 7, 17, 33, z k. XIX w./XX w.
• dom, ul. Piramowicza 17, z XIX w./XX w., dawny szpital
• budynek administracyjny d. starostwa powiatowego, ob. urząd miasta, ul. Piramowicza 32, z l. 1909-1910: dom dozorcy
• areszt z wartownią, ul. Racławicka 10, z czwartej ćw. XIX w.,
• domy, Rynek 1, 2, z 1798 r., 1800 r., XVIII w.-XX w.
• kasyno wojskowe, ob. Miejski Ośrodek Kultury, ul. Skarbowa 10, z 1930 r.,
• dom, ul. Skłodowskiej 7, z XIX w./XX w.
• zespół dworski, ul. Sławięcicka 3, z 1930 r.: dwór, park
• trzy budynki koszarowe, ob. domy mieszkalne, ul. Targowa 13/15, 17/21, 23/27, z l. 1776–78, XIX w.-XX w.
• dom, ul. Żeromskiego 9, z k. XIX w.
• zespół wodociągów miejskich, ul. Filtrowa 14, z l. 1900-1902: wieża ciśnień, pompownia, budynek biurowy
• wieże ciśnień PKP nr 1 i przepompownia ze stacją trafo, nr 2, nr 3, nr 4, ul. Towarowa w Kędzierzynie, z l. 1908–1914, wieża ciśnień wodociągowa PKP, na stacji Koźle-Port, z 1905 r.
• stary Kanał Kłodnicki, który łączył Koźle z Gliwicami (wybudowany w latach 1792–1812) w Kłodnicy, na terenie miasta i w granicach województwa
• sześć śluz – Śluzy Koźle, odremontowana po powodzi 1997 r., śluza IV nie istnieje

Kłodnica

• dom, ul. Krasickiego 12, drewniany, z XIX w., nie istnieje

Sławięcice

• kościół parafialny pod wezwaniem św. Katarzyny, z l. 1864–1869, ul. Staszica, wypisany z księgi rejestru
• zespół plebanii przy kościele św. Katarzyny, ul. Staszica 1, z XIX w.: plebania, budynek gospodarczy, altana w ogrodzie
• zespół pałacowy, pozostałości z XVIII w.-XIX w., jeden z największych parków województwa: barokowy pawilon ogrodowy – belweder, z 1802 r., późnoklasycystyczny dom ogrodnika, z 1830 r., park; mogiła zbiorowa powstańców śląskich, z 1921 r.
• zespół szpitala im. Roberta Kocha, ul. Orkana 14, z l. 1880-84: budynek mieszkalno-biurowy – pawilon „A” z łącznikiem, budynek administracyjno-pomocniczy – pawilon „B” z łącznikiem, budynek szpitalny – pawilon „C”, budynek mieszkalno-gospodarczy – pawilon „D”, z 1925 r., dwie leżakownie, drewniane, zieleń parkowa, ogrodzenie, murowane z bramami
• dom, ul. Sadowa 95, z 1830 r., nie istnieje
• elektrownia wodna, ob. dom mieszkalno-przemysłowy, ul. Puszkina 1, z poł. XIX w.
• krematorium, znajduje się na placu apelowym, na terenie dawnego obozu hitlerowskiego, poza rejestrem: pomnik ku czci pomordowanym, w otaczającym lesie – liczne pozostałości wież strzelniczych i bram wjazdowych.

inne zabytki:

• synagoga (obecnie nieistniejąca)
• cmentarz żydowski
• zespół portowy, ul. Żeglarska w Koźlu-Porcie posiada trzy baseny z zachowanymi urządzeniami przeładunkowymi (wywrotnice wagonowe)
• schron przy ul. Szymanowskiego, koło starego boiska, zasypany, widoczne są tylko kominy
• kaplica pańszczyźniana, ul. Wyspiańskiego w Kłodnicy
• syfon w Lenartowicach, ul. Nowowiejska, gdzie rzeka Kłodnica przepływa pod Kanałem Gliwickim.

Podział użytkowy powierzchni miasta[edytuj]

• Powierzchnia użytków rolnych: 2893 ha
• Grunty orne: 2518 ha
• Sady: 20 ha
• Łąki: 291 ha
• Pastwiska 64 ha
• Lasy i grunty leśne: 5688 ha
• Pozostałe grunty i nieużytki: 3761 ha.

Dane: GUS 2012

Transport[edytuj]

Kładka piesza nad śluzą wodną w Koźlu

Transport drogowy[edytuj]

Miasto jest położone na skrzyżowaniu szlaków komunikacyjnych Górnego i Dolnego Śląska. Przez Kędzierzyn-Koźle przebiega droga krajowa nr .

Ponadto w mieście zbiegają się drogi wojewódzkie:

• droga wojewódzka nr
• droga wojewódzka nr
• droga wojewódzka nr
• droga wojewódzka nr .

Wybudowano część obwodnicy (w 2008 zatwierdzono plan budowy pozostałej części obwodnicy z nowym mostem na rzece Odrze^{[potrzebny przypis]} oraz dogodne połączenie z autostradą w miejscowości Olszowa.

Zjazdy z autostrady w kierunku na Kędzierzyn-Koźle^{[potrzebny przypis]}:

• Dąbrówka na drogę krajową nr
• Gogolin na drogę wojewódzką nr
• Krapkowice na drogę wojewódzką nr , a następnie na drogę wojewódzką nr
• Olszowa na drogę wojewódzką nr
• Łany na drogę krajową nr
• Ostropa na drogę wojewódzką nr

Transport autobusowy[edytuj]

 Osobny artykuł: Komunikacja miejska w Kędzierzynie-Koźlu.

Solaris Urbino, MZK Kędzierzyn-Koźle

Komunikację miejską zapewnia Miejski Zakład Komunikacyjny w Kędzierzynie-Koźlu, która prowadzi od 1 maja 1969 roku działalność przewozową osób na terenie miasta i sąsiednich gmin. Obecnie istnieje 15 linii^[14]

Transport międzymiastowy zapewnia Veolia Transport Opolszczyzna Spółka z o.o. (byłe Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej S.A.) posiada w Kędzierzynie-Koźlu około 25 przystanków oraz Dworzec Autobusowy w Koźlu. Veolia obsługuje liczne połączenia lokalne na terenie powiatu Kędzierzyn-Koźle oraz częściowo na terenie powiatów Krapkowice i Prudnik.

Transport kolejowy[edytuj]

Dworzec Główny Kedzierzyn Koźle

Kędzierzyn-Koźle leży na trasie linii o znaczeniu krajowym i międzynarodowym. Miasto posiada pięć stacji kolejowych:

• Dworzec Główny – jest to jedna z największych stacji kolejowych w województwie opolskim.
• Kędzierzyn-Koźle Przystanek – przystanek kolejowy w dzielnicy Koźle-Port.
• Kędzierzyn-Koźle Zachodnie – przystanek kolejowy w dzielnicy Koźle.
• Sławięcice – stacja kolejowa w dzielnicy Sławięcice.
• Kędzierzyn Koźle Azoty – przystanek kolejowy w dzielnicy Kędzierzyn-Koźle Azoty.

Transport wodny[edytuj]

Śluza wodna Koźle

Miasto leży na trasie Odrzańskiej Drogi Wodnej, w miejscu gdzie do Odry dochodzi Kanał Gliwicki i dzięki temu ma połączenie drogami wodnymi ze Szczecinem, Bydgoszczą, Europą Zachodnią i wschodnim Górnym Śląskiem – Port Gliwice. W Koźlu znajduje się duży port rzeczny o następujących parametrach^[15]:

• powierzchnia nabrzeży 250 000 m²
• powierzchnia wód portowych 140 000 m²
• długość nabrzeży przeładunkowych 3,2 km
• długość nabrzeży postojowych 0,64 km
• składowiska 60 000 m²
• magazyny 800 m²
• elewator zbożowy, dźwigi portowe, stacja paliw

Ruch turystyczny obsługuje Marina Lasoki (na terenie starej stoczni)^[16].

W Koźlu znajdują się:

1. na 98,1 km Odry, śluza wodna Koźle o długości 38,5 m, szerokości 5,3m i wysokości podnoszenia 1,3 m. Jest to śluza z drewnianymi wrotami otwieranymi ręcznie przy pomocy dyszli.
2. na 1,6 km Kanału Gliwickiego dwukomorowa śluza wodna Kłodnica o długości 71,8 metra, szerokości 12 metrów i wysokości podnoszenia 10,4 metra^[17].

Transport lotniczy[edytuj]

Ok. 22 km na południowy zachód od miasta znajduje się prywatne lądowisko Pawłowiczki.

W 2014 przy ul. 24 kwietnia oddano do użytku sanitarne lądowisko dla śmigłowców.

Kultura[edytuj]

Organizacją życia kulturalnego w Kędzierzynie-Koźlu kieruje i nadzoruje Wydział Kultury, Sportu i Rekreacji Urzędu Miasta. W tym celu gmina powołała instytucje kultury:

• Miejski Ośrodek Kultury,
• Miejska Biblioteka Publiczna, która posiada osiem placówek w mieście(Bibliotekę Główną i 7 filii).

W mieście działa 6 osiedlowych domów kultury^{[potrzebny przypis]}. W baszcie zamkowej urządzono stałą ekspozycję muzealną poświęconą historii miasta.

Kina:

Dom Kultury i Kino „Chemik”

• Kino „Chemik” posiada nowoczesny system dźwiękowy Dolby Digital Surround Ex. Obiekt przystosowany jest do obsługi osób niepełnosprawnych, liczba miejsc wynosi 300. Kino po gruntownym remoncie zostało otwarte ponownie 27 marca 2009 roku^[18].
• Kino „Hel” zlikwidowano na początku XXI wieku^{[potrzebny przypis]}.
• Kino „Twierdza” przy Domu Kultury w Koźlu.
• Kino „Helios” w galerii „Odrzańskie Ogrody”

Stałe imprezy kulturalne[edytuj]

Imprezy o zasięgu ogólnokrajowym^{[potrzebny przypis]}:

• Ogólnopolski Konkurs Literacki „Krajobrazy Słowa”^[19]
• Ogólnopolski Przegląd Piosenki Żeglarskiej i Poezji Morskiej „Szantki” – dwudniowa impreza poświęcona pieśniom żeglarskim szantom
• „Art Attack” – Międzynarodowy Festiwal Humoru i Satyry – jednodniowy festiwal kabaretów satyrycznych
• Ogólnopolski Przegląd Piosenki Turystycznej i Poezji Śpiewanej „Wrzosowisko” – przegląd zespołów piosenki turystycznej
• Międzynarodowy Festiwal Filmów Niezależnych „Publicystyka”

Imprezy o zasięgu regionalnym^{[potrzebny przypis]}:

• Dni Miasta – Dni Chemików
• Festiwal Pieśni Religijnej „Azoty”
• Turniej Kultury Szkół – prezentacja dorobku kulturalnego szkół miejskich
• Regionalny Przegląd Małych Form Teatralnych „Opowiem Ci bajkę” – konkurs dla dzieci przedszkolnych

Stowarzyszenia kulturalne[edytuj]

• Towarzystwo Ziemi Kozielskiej
• Kozielskie Stowarzyszenie Miłośników Historii i Archeologii EXPLORATOR
• Związek Młodzieży Mniejszości Niemieckiej Koło Koźle-Rogi
• Stowarzyszenie Muzyczno-Kulturalne – Miejska Orkiestra Dęta „Azoty Kędzierzyn-Koźle”
• Stowarzyszenie Społeczno-Edukacyjne „Ziemia Kozielska”
• Stowarzyszenie Zespół Pieśni i Tańca KOMES
• Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Francuskiej Oddział w Kędzierzynie-Koźlu
• Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Romów w Rzeczypospolitej Polskiej
• Stowarzyszenie Blechhammer-1944

Zespoły muzyczne[edytuj]

• Archivum^[20]
• Szlagier Maszyna

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

 Osobne artykuły: Dekanat Kędzierzyn i Dekanat Koźle.

Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej - Sławięcice

Kościół św. Mikołaja

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Parafia św. Zygmunta i św. Jadwigi Śl. – ul. Złotnicza 12, dzielnica: Koźle
  • Parafia św. Katarzyny Aleksandryjskiej – ul. Staszica, dzielnica: Sławięcice
  • Parafia św. Mikołaja – ul. Dr. Judyma 1, dzielnica: Kędzierzyn
  • Parafia św. Franciszka z Asyżu i św. Jacka – ul. A. Fredry 36, dzielnica: Cisowa
  • Parafia pw. Ducha Św. i NMP Matki Kościoła – ul. B. Krzywoustego 2, dzielnica: Osiedle Piastów
  • Parafia pw. Matki Boskiej Bolesnej – ul. Kłodnicka 2, dzielnica: Kłodnica
  • Parafia pw. św. Piusa X Papieża i św. Marii Goretti – ul. Przyjaźni 69, dzielnica: Blachownia Śląska
  • Parafia pw. św. Floriana – ul. Chemików 3, dzielnica: Azoty
  • Parafia NMP Królowej Świata – ul. Baczyńskiego 1, dzielnica: Koźle-Rogi
  • Parafia św. Eugeniusza de Mazenod – ul. Ligonia 22, dzielnica: Pogorzelec
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
  • Parafia Ikony Bogurodzicy „Wszystkich Strapionych Radości” – ul. Kościelna 11, dzielnica: Kędzierzyn.
• Kościoły Protestanckie
  • Kościół Ewangelicko-Augsburski - Kościół Ewangelicko-Augsburski w Kędzierzynie-Koźlu , ul. Grunwaldzka, dzielnica: Kędzierzyn – jest to filia zboru w Zabrzu.
  • Kościół Adwentystów Dnia Siódmego – Zbór w Kędzierzynie-Koźlu, ul. Grunwaldzka 29, dzielnica: Kędzierzyn.
  • Kościół Chrześcijan Baptystów – Placówka.
  • Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa – Dom Modlitwy, aleja Jana Pawła II 3.
  • Kościół Zielonoświątkowy – Zbór „Betezda”, ul. Racławicka 5
• Buddyzm
  • Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu – ośrodek, ul. Głowackiego 9a/1.
• Inne
  • Świadkowie Jehowy – dwa zbory (w tym grupa posługująca się językiem romskim (romani)) korzystające z Sali Królestwa znajdującej się na osiedlu Blachownia, ul. Przyjaźni 141^[21].
  • Świecki Ruch Misyjny „Epifania” – zbór w dzielnicy Kuźniczka, ul. Starowiejska 1/1.
  • Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego w Polsce

Oświata[edytuj]

 Osobny artykuł: Edukacja w Kędzierzynie-Koźlu.

W mieście znajduje się 15 szkół podstawowych, 8 gimnazjów, 7 szkół ponadgimnazjalnych oraz prowadzone są zaoczne studia magisterskie.

W tym:

• Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Kędzierzynie-Koźlu (Azoty) – pierwsza w Polsce szkoła z klasą o profilu e-sportowym^[22],
• Zespół Szkół Żeglugi Śródlądowej im. Bohaterów Westerplatte nr 2 – jedna z dwóch szkół żeglugi śródlądowej w Polsce,
• Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza w Kędzierzynie-Koźlu.

Znajduje się tu również Wydział Inżynierii Systemów Technicznych Politechniki Opolskiej^[23].

Sport[edytuj]

 Osobny artykuł: Sport w Kędzierzynie-Koźlu.

Hala sportowa

Organizacją życia sportowego w Kędzierzynie-Koźlu kieruje i nadzoruje Wydział Kultury, Sportu i Rekreacji Urzędu Miasta. Współpracuje on z Miejskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji.

Kryta pływalnia w Kędzierzynie

W mieście znajdują się: 5 stadionów sportowo-rekreacyjnych, 3 korty tenisowe, 2 hale widowiskowo-sportowe, kryta pływalnia, dwa baseny odkryte oraz lodowisko (sezonowo).

Piłkę nożną w mieście reprezentuje reaktywowany 26.07.2006 roku grający niegdyś w 2 lidze a obecnie w rozgrywkach klasy okręgowej (V liga) Klub Sportowy (w przeszłości wielosekcyjny) Chemik Kędzierzyn-Koźle.

Najbardziej utytułowanym klubem sportowym działającym w mieście jest męski klub siatkarski ZAKSA Kędzierzyn-Koźle.

W mieście tym znajduje się również Klub Sportowy „Caper” reprezentujący miasto w Softball (kobiety) i Baseball (mężczyźni).

Turystyka[edytuj]

Były obóz koncentracyjny w Sławięcicach - brama wjazdowa

Pomnik w byłym obozie koncentracyjnym w Sławięcicach

Park zajmuje powierzchnię 13,725 ha. Zobacz szlak turystyczny Powstańców Śląskich.

Hotele[edytuj]

Liczba turystów zagranicznych korzystających z miejsc noclegowych:

Źródło: GUS, 2005 r.

Administracja[edytuj]

Kędzierzyn-Koźle ma status gminy miejskiej. Organem stanowiącym samorządu jest Rada Miasta Kędzierzyn-Koźle składająca się z 23 radnych^[24]. Organem wykonawczym jest prezydent miasta.

Prezydenci Miasta[edytuj]

Gmach Urzędu Miasta, a jednocześnie siedziba Prezydenta Miasta.

Rada Miasta[edytuj]

Samorząd miasta jest członkiem: Związku Miast Polskich, Związku Gmin Śląska Opolskiego^[31].

Osoby związane z miastem[edytuj]

• Karol Jonca – urodzony w Kędzierzynie-Koźlu, profesor prawa Uniwersytetu Wrocławskiego, historyk.
• Robert Koch – lekarz, odkrył prątki gruźlicy w szpitalu w Sławięcicach.
• Włodzimierz Kotowski – profesor, inżynier, były dyrektor „Zakładów Chemicznych Blachownia”.
• Bartosz Kurek – siatkarz.
• Arthur Nicolaier – niemiecki internista urodzony w Koźlu, odkrył bakterię wywołującą tężec.
• Paweł Papke – siatkarz, polityk.
• Moses Ring – radny z honorowym tytułem zasłużony dla miasta Koźla^[32].
• Janusz Rudnicki – pisarz.
• Ludwik Rutyna – ksiądz, infułat, działacz kresowy.
• Raphael Schäfer – bramkarz, zawodnik 1. FC Nürnberg.
• Dorota Ślęzak – kompozytorka i pieśniarka, artystka Piwnicy pod Baranami.
• Sebastian Świderski – siatkarz, trener.
• Rafał Wojaczek – poeta, prozaik, zaliczany do tzw. poetów wyklętych, były uczeń II LO w Kędzierzynie-Koźlu.

Media[edytuj]

 Osobny artykuł: Media w Kędzierzynie-Koźlu.

W Kędzierzynie-Koźlu wydawane są 3 lokalne tygodniki: Nowa Gazeta Lokalna, Tygodnik Lokalny 7 dni i Echo Gmin. Działa rozgłośnia radiowa Radio Park FM oraz Samodzielna Telewizja Miejska w Kędzierzynie-Koźlu.

Służba zdrowia[edytuj]

• Szpital (ul. Roosevelta 2) – OIOM, laryngologia, okulistyka, chirurgia, noworodki, położnictwo, ginekologia, urologia, ortopedia, dziecięcy.
• Szpital (ul. Judyma) – pulmonologia, geriatria, neurologia, dermatologia.

Służby mundurowe[edytuj]

Zespół koszar, obecnie domy mieszkalne, ul. Targowa

• Policja – Komenda Powiatowa Policji w Kędzierzynie-Koźlu.
• Areszt śledczy – W Koźlu znajduje się areszt śledczy: Areszt Śledczy Kędzierzyn-Koźle. Areszt śledczy obsługuje sąd i prokuraturę w Kędzierzynie-Koźlu.
• Straż pożarna – Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Kędzierzynie-Koźlu posiada dwie jednostki ratowniczo-gaśnicze:
  • Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza nr 1 w Azotach,
  • Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza nr 2 w Koźlu.
• Służba wojskowa – Od 1945 w Koźlu znajdował się sztab 2. Dywizji Piechoty. W sierpniu 1945 garnizon wzmocniono 35 (później 36) Pułkiem Artylerii. 11 października 1989 nastąpiła likwidacja garnizonu wojskowego w Kędzierzynie-Koźlu. 18 lipca 1994 nastąpił powrót garnizonu wojskowego. Stacjonował tutaj 10 Śląski Pułk Artylerii Mieszanej. Podczas katastrofalnej powodzi 1997 teren koszar został całkowicie zatopiony. Doprowadziło to do likwidacji pułku i garnizonu (31 grudnia 1998).

Klęski żywiołowe[edytuj]

 Osobne artykuły: Pożar lasu koło Kuźni Raciborskiej (sierpień 1992), Powódź tysiąclecia i Powódź w Europie Środkowej (2010).

• Zima 1985 Ostry atak zimy w styczniu i lutym 1985 sparaliżował miasto. Doszło do licznych awarii sieci wodociągowej i instalacji grzewczych. Uszkodzonych zostało 230 budynków komunalnych (na łączną liczbę 630). Przerwy w dostawach gazu zatrzymały produkcję w ZAK Spółka Akcyjna (straty wyniosły 550 mln zł).

• Powódź 1985 W dniach 10–12 sierpnia 1985 Kędzierzyn-Koźle dotknęła powódź. Zalanych zostało 169 budynków, szpital w Koźlu i dwa cmentarze. Ewakuowano 170 osób. Dzielnica Koźle Rogi była odcięta od świata.

• Pożar lasów 1992 W sierpniu 1992 doszło do pożaru lasów w rejonie Kuźni Raciborskiej i Dziergowic. Pożar objął powierzchnię ponad 9000 ha. W akcji gaszenia wzięło udział ponad 8500 osób. W bezpośrednim zagrożeniu znalazł się Kędzierzyn-Koźle i okoliczne zakłady chemiczne. W nadleśnictwie Kędzierzyn spłonęło 2200 ha lasów.

• Powódź 1997 W nocy z 8 na 9 lipca 1997 doszło do największej powodzi w historii Kędzierzyna-Koźla. Zatopione zostały dzielnice: Koźle (z wyjątkiem rynku), Kłodnica, Koźle Rogi, Koźle-Port i Żabieniec. Częściowo podtopione zostały: Lenartowice i Pogorzelec. W mieście nie działały telefony (także komórkowe), a w niektórych dzielnicach nie było prądu, gazu i wody pitnej. Powódź dotknęła 2100 rodzin. Zginęła 1 osoba. Straty gminy obliczono na ponad 23 mln zł. Usuwanie skutków zajęło kilka lat.

• Powódź 2010 W dniu 19 maja 2010 na terenie całego miasta z koryt wystąpiły rzeki: Odra, Kłodnica oraz Lineta. Zatopiona została duża część Koźla, Kłodnicy i Pogorzelca. Podtopienia nastąpiły także na osiedlach Lenartowice i Kuźniczka. W związku z powodzią odwołane zostały Młodzieżowe Mistrzostwa Europy w triathlonie.

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta partnerskie:

• Racibórz – od 2005 r.^[33]
• Héricourt (Górna Saona) – od 2006 r.^[34]
• Jonava (Janów) – od 2010 r.^[35]
• Kałusz – od 2005 r.^[36]
• Grand-Charmont – od 2006 r.^[37]
• Přerov – od 2007 r.^[38]

Zobacz też[edytuj]

Kędzierzyn-Koźle w przewodniku turystycznym Wikipodróże

• Nadleśnictwo Kędzierzyn
• powiat kozielski

Uwagi

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Janusz Bogdanowski: Twierdza Koźle. Problem planu w świetle systemu kleszczowego szkoły staropruskiej i szkoły Arad. W: Studia i materiały do historii sztuki wojennej, T. 12, Cz.1, Warszawa 1966, strony 153–162.
• Grzegorz Bukal: Gerhard Cornelius Walrave i holendersko-pruska fortyfikacja na ziemiach polskich. W: Niderlandyzm w sztuce polskiej. PWN, Warszawa 1995, strony 351–363.
• Karol Jonca: Wielka Armia Napoleona w kampanii 1807 roku pod Koźlem. Instytut Śląski w Opolu. Opole 1997.
• Ryszard Pacułt: Twierdza Kozielska. Biuro Promocji Urzędu Miasta Kędzierzyn-Koźle. Kędzierzyn-Koźle 1997.
• Państwowy Instytut Naukowy Instytut Śląski w Opolu, praca zbiorowa pod redakcją Edwarda Nycza i Stanisława Senfta Kędzierzyn-Koźle. Monografia Miasta”. Opole 2001.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Kędzierzyn w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa, 1882.
• Koźle w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IV: Kęs – Kutno. Warszawa, 1883.

p • d • e Powiat kędzierzyńsko-kozielski Miasta Kędzierzyn-Koźle Gminy miejskie Kędzierzyn-Koźle Gminy wiejskie Bierawa • Cisek • Pawłowiczki • Polska Cerekiew • Reńska Wieś

p • d • e Miasta województwa opolskiego Miasta powiatowe Brzeg • Głubczyce • Kędzierzyn-Koźle • Kluczbork • Krapkowice • Namysłów • Nysa • Olesno • Opole • Prudnik • Strzelce Opolskie Miasta gminne Baborów • Biała • Byczyna • Dobrodzień • Głogówek • Głuchołazy • Gogolin • Gorzów Śląski • Grodków • Kietrz • Kolonowskie • Korfantów • Leśnica • Lewin Brzeski • Niemodlin • Otmuchów • Ozimek • Paczków • Praszka • Prószków • Ujazd • Wołczyn • Zawadzkie • Zdzieszowice