Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości noszące tę nazwę.

Kunów
Herb Kunowa Flaga Kunowa
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	ostrowiecki
Gmina	Kunów gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1365-1502, 1535-1870, 1990
Burmistrz	Lech Łodej
Powierzchnia	7,26[1] km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	3 021[2] 416,1 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 41
Kod pocztowy	27-415
Tablice rejestracyjne	TOS
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Kunów
Położenie na mapie Polski Kunów
50°57′31″N 21°16′59″E/50,958611 21,283056
TERC (TERYT)	2607054
SIMC	0947202
Urząd miejski ul. Warszawska 45b 27-415 Kunów
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Kościół św. Władysława

Wnętrze kościoła św. Władysława

Zabytkowa dzwonnica przy kościele św. Władysława

Kunów – miasto w województwie świętokrzyskim, w powiecie ostrowieckim, położone nad rzeką Kamienną. Jest siedzibą miejsko-wiejskiej gminy Kunów. Prawa miejskie w latach 1365-1502, 1535-1867 i ponownie od 1990.

Był miastem biskupstwa krakowskiego w województwie sandomierskim w ostatniej ćwierci XVI wieku^[3].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. kieleckiego.

Według danych z 31 grudnia 2004, Kunów miał 3153 mieszkańców.

Położenie[edytuj]

Miasto położone jest w dolinie rzeki Kamiennej, przy ujściu Świśliny. Znajduje się 8 km na północny zachód od Ostrowca Świętokrzyskiego.

Przez Kunów przebiega droga krajowa nr 9 (E371). W mieście znajduje się stacja kolejowa Kunów na trasie linii nr 25 Skarżysko-Kamienna – Ostrowiec Świętokrzyski.

Przez miasto przechodzi niebieski szlak turystyczny z Łysej Góry do Pętkowic oraz niebieski szlak rowerowy ze Skarżyska-Kamiennej do Ostrowca Świętokrzyskiego.

Historia[edytuj]

Tereny wokół Kunowa były zamieszkane już w czasach wczesnosłowiańskich, czego dowodem są pozostałości grodziska w Nietulisku Dużym. Początkowo osada Kunów znajdowała się na północnym brzegu rzeki Kamiennej. We wczesnym średniowieczu Kunów był własnością biskupstwa krakowskiego. Biskupi mieli tu swój dwór, w którym często przemieszkiwali. Od co najmniej 1362 r. znajdowała się tu siedziba klucza majątkowego. W Kunowie przebywał między innymi Paweł z Przemankowa, w 1271 r. uwięziony na rozkaz Leszka Czarnego i wysłany do Sieradza. W 1241 r. osada została złupiona przez Tatarów, a w 1247 przez Konrada Mazowieckiego. Za panowania Kazimierza Wielkiego miejscowa parafia zajmowała obszar 63 km² i była zamieszkiwana przez ok. 240 osób. W 1365 r. osada otrzymała przywilej miejski.

W XV w. przebywał tu kardynał Zbigniew Oleśnicki, który znacznie rozbudował miasto. W Kunowie wykopano obszerny staw, który dostarczał siły wodnej działającym tu wówczas fabrykom sukna i łomom kamienia. Znajdował się tu drewniany kościół pw. św. Władysława. W 1502 r. miasto został złupione i spalone doszczętnie przez Tatarów, przez co utraciło prawa miejskie.

Dwór biskupi odbudowano dopiero w drugiej połowie XVI w. 29 sierpnia 1535 r. biskup krakowski Piotr Tomicki nadał Kunowowi ponownie prawa miejskie na prawie magdeburskim. Pierwszym wójtem w mieście został Mikołaj Brzeski – koniuszy biskupi. Dzięki protekcji biskupa Andrzeja Zebrzydowskiego miasto w 1548 i 1554 r. otrzymało nowe przywileje i ulgi, które pozwoliły mu się odbudować. Pozwalały one na pobieranie opłaty na utrzymanie mostu na rzece Kamiennej. Zwolniały także mieszczan kunowskich od opłat celnych i targowych na terenie całego kraju. W Kunowie znajdowały się kopalnie czerwonego i białego marmuru. W 1578 r. w mieście było 65 rzemieślników różnych profesji. Kunów zasłynął z produkcji kamienia, który był wykorzystywany do budowy dworów i pałaców w całej Polsce.

W 1616 r. w Kunowie znajdowało się 130 domów. Istniały też w mieście 2 kościoły drewniane pod wezwaniem św. Szymona i Judy oraz św. Leonarda. W 1638 r. w mieście wzniesiono murowany kościół pod wezwaniem św. Władysława w miejsce dawnego drewnianego. Po potopie szwedzkim liczba domów zmniejszyła się do 63, Kunów był zamieszkiwany przez 530 osób.

Najstarszą wzmiankę o szkole parafialnej w Kunowie spotykamy w aktach biskupich w Krakowie. Istniała już w 1504 r., a jej pierwszym rektorem był Stanisław z Sandomierza. Od tamtego czasu w mieście istniała szkoła.

Według sporządzonego na zlecenie magistratu miasta bilansu, w 1705 r. w Kunowie na skutek zarazy zmarło 560 osób.

W XVIII w. i ponownie od 1859 r. działała tu kopalnia rudy. W 1789 r. miasto przeszło na własność skarbu państwa. W Kunowie pracowało wówczas 10 kamieniarzy dostarczających kamienia ciosanego do Warszawy, m.in. do budowy Łazienek Królewskich. W Kunowie działał cech kamieniarzy.

Zabudowa Kunowa z końca XIX (u dołu) i pierwszej połowy XX wieku (u góry)

W 1814 i 1818 r. miasto było niszczone przez pożary. W 1827 r. było tu 119 domów i 730 mieszkańców. W 1860 r. 145 domów i 1121 mieszkańców (w tym 232 Żydów). Pierwszym burmistrzem miasta Kunowa w latach 1811–1822 był Władysław Czerwiński.

W czasie powstań narodowych miasto było dla okolicy punktem zbornym powstańców i postojem dla oddziałów. W okresie powstania styczniowego plebania w Kunowie słynęła ze spotkań i narad dowódców powstania: gen. Józefa Hauke-Bosaka, Zygmunta Chmieleńskiego i Dionizego Czachowskiego. Przewodniczącym organizacji powstańczej w tutejszej okolicy był ks. Kacper Kotkowski – przedstawiciel Rządu Narodowego i okolicznego ziemiaństwa. Wybitną rolę odegrał w mieście ówczesny proboszcz w Kunowie ks. Jan Dąbrowski, po powstaniu zesłany na Syberię.

W XIX w. miasto podupadło w związku z rozwojem nowego ośrodka przemysłowego w Ostrowcu Świętokrzyskim. 1 czerwca 1869 r. z ukazu carskiego Kunów utracił prawa miejskie. Po tym czasie nastąpiła dalsza pauperyzacja osady.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., miejscowość stopniowo zaczęła rozbudowywać się, co związane było z budową Fabryki Maszyn i Narzędzi Rolniczych. 8 września 1939 roku Kunów został zajęty przez Niemców. Pierwsza grupa konspiracyjna powstała tutaj w listopadzie 1939 r. i weszła w skład Związku Walki Zbrojnej. Miejscowość w czasie wojny należała do Okręgu Kielecko-Radomskiego ZWZ-AK "Jodła". Okres po II wojnie charakteryzował się stałym rozwojem miejscowości. Została rozbudowana Fabryka Maszyn Rolniczych. W 1953 r. z inicjatywy Eugeniusza Dziewulskiego, lekarza i wielkiego społecznika, zostały wybudowane wodociągi. Postępujący proces urbanizacji Kunowa przyniósł m.in. wybudowanie nowej szkoły w 1967, Ośrodka Zdrowia w 1973, Biblioteki Publicznej w 1988, Urzędu Miasta i Gminy oraz Poczty w 1991 r. Kunów prawa miejskie odzyskał dopiero w 1990 r. Od tego momentu obserwować można szybki rozwój miasta. Dzięki funduszom strukturalnym Unii Europejskiej zmodernizowano przebiegającą przez Kunów drogę krajową, wybudowano rondo, wyremontowano most. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kunowskiej rozpoczęło prace renowacyjne zabytków kamieniarstwa kunowskiego, które również przeżywa renesans.

Demografia[edytuj]

• Piramida wieku mieszkańców Kunowa w 2014 roku ^[2].

Zabytki[edytuj]

• Kościół parafialny pw. Świętego Władysława z XVII wieku, z ołtarzami rzeźbionymi przez miejscowych kamieniarzy (obok już nieistniejąca drewniana plebania z 1855 roku) i murowana dzwonnica z 1896, wybudowana według projektu Wojciecha Gersona; świątynię otacza kamienne ogrodzenie z bramami i stacjami drogi krzyżowej.

Kościół oraz dzwonnica zostały wpisane do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.609/1-2 z 18.03.1957 i z 15.04.1967)^[4].

• Cmentarz rzymskokatolicki, ul. Kościelna, z nagrobkami z XIX wieku (nr rej.: A.9 z22.03.2007)^[4], spośród których wyróżnia się nagrobek Franciszka Fornalskiego; na cmentarzu znajduje się także mogiła powstańców z 1863 poległych w bitwie pod Janikiem-Sadłowizną; (nr rej.: A.609/3-5 z 31.03.2015)^[4].
• Figura Św. Jana Nepomucena przy moście na rzece Kamiennej pochodząca z 1755 roku. Odnowiona w 2006 r. przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kunowskiej.

Religia[edytuj]

• Parafia św. Władysława w Kunowie
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy^[5]

Ludzie związani z Kunowem[edytuj]

• Jan Bojarczak – duchowny rozstrzelany przez gestapo
• Władysław Czerwiński – herbu Lubicz, pierwszy burmistrz miasta Kunowa w latach 1811–1822.
• Jerzy Dobrzański – dziedzic dóbr ostrowieckich, major Legionów Polskich, kawaler Virtuti Militari; gorący zwolennik wydobywania węgla kamiennego z okolic Kunowa.
• Antoni Adam Piotrowski – malarz, rysownik i ilustrator.
• Franciszek Fornalski – żołnierz napoleoński, odznaczony orderami Virtuti Militari i Legii Honorowej.
• Franciszek Kacper Fornalski – oficer Wojska Polskiego w czasie powstania listopadowego.
• Aleksander Bastrzykowski – ostatni przedwojenny proboszcz kunowski, autor monografii Kunowa wydanej w 1939 r. w Krakowie.
• Wacław Mayzel – polski lekarz-histolog.
• Bogusław Sępioł - wieloletni członek organizacji pozarządowej Towarzystwa Badań i Ochrony Przyrody (TBOP), ornitolog, ekspert przyrodniczy, fotograf i twórca filmów przyrodniczych, autor broszur i pojedynczych doniesień w formie publikacji naukowych o rzadkich i chronionych gatunkach roślin (storczyków), zwierząt - ptaków, choćby o żołnie, czy owadów z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt - Bezkręgowce m.in. o modliszce zwyczajnej, propagator wartości przyrodniczych na Wyżynie Kieleckiej.

Film[edytuj]

• 1977: Wszyscy i nikt ; (reż. Konrad Nałęcki, scenariusz: Janusz Przymanowski) - większość scen w filmie kręcono w Kunowie m.in. w kościele i w dzwonnicy przy kościele św. Władysława oraz w nieistniejącej już drewnianej plebanii a także w pobliżu rynku u styku ulic: Podgórze i Kościelna.

Zobacz też[edytuj]

• Parafia św. Władysława w Kunowie
• Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kunowskiej

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• ks. Aleksander Bastrzykowski "Monografja historyczna Kunowa nad Kamienną i jego okolicy", Kraków 1939
• ks. Władysław Fudalewski "Kunów nad Kamienną", Warszawa 1900
• A. Kryj "Kunów nad Kamienną. Zarys dziejów", Kunów 1993
• Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, "Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich", Warszawa 1880
• "Miasta polskie w Tysiącleciu", przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965–1967
• x. Jan Wiśniewski "Dekanat Opatowski" – Radom 1907
• publikacje regionalne Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Kunowskiej
• "Kalendarz świętokrzyski 2005. Z dnia na dzień przez stulecia." Kielce 2004.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Strona internetowa miasta i gminy Kunów
• Kunowskie księgi metrykalne od 1592 r.
• Kunów (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IV: Kęs – Kutno. Warszawa, 1883.
• Kunów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska. Warszawa, 1902.

p • d • e Miasta województwa świętokrzyskiego Bodzentyn • Busko-Zdrój • Chmielnik • Chęciny • Ćmielów • Daleszyce • Działoszyce • Jędrzejów • Kazimierza Wielka • Kielce • Koprzywnica • Końskie • Kunów • Małogoszcz • Morawica • Opatów • Osiek • Ostrowiec Świętokrzyski • Ożarów • Pińczów • Połaniec • Sandomierz • Sędziszów • Skalbmierz • Skarżysko-Kamienna • Starachowice • Staszów • Stąporków • Stopnica • Suchedniów • Wąchock • Włoszczowa • Zawichost

p • d • e Gmina Kunów Siedziba gminy: Kunów Miasta Kunów Części miasta Kunów-Kolonia • Piaski Kunowskie • Podgórze • Wiatraki • Poręby • Ciołek • Małachów • Gródek Wsie Biechów • Boksycka • Bukowie • Chocimów • Doły Biskupie • Janik • Kaplica • Kolonia Inwalidzka • Kolonia Piaski • Kurzacze • Małe Jodło • Miłkowska Karczma • Nietulisko Duże • Nietulisko Małe • Prawęcin • Rudka • Udziców • Wymysłów Części wsi Parcela • Biechów-Kolonie • Serwitut Sławęcki • Od Waśniowa • Kozia Ulica • Średnia • Chocimów-Dwór • Doły Opacie • Osada Fabryczna • Witulin • Podlesie • Rajki • Janik Drugi • Kozianka • Zagroda Inwalidów • Działki Nosowskie • Wojteczki • Miłkowska Kolonia • Nietulisko Fabryczne • Resztówka • Nietulisko Górne • Dworaki • Prawęcin Górny • Komorniki • Prawęcin Dolny • Nowa Wieś • Stara Rudka • Rudka-Kolonia • Udziców Górny • Udziców Dolny • Poprzeczna Wieś • Długa Wieś Kolonie Janik-Kolonia Osady Stefania • Sadłowizna • Trzecia Wieś Osady leśne Sadłowizna • Jeleniec • Zwierzyniec Przysiółki Stara Wieś • Podlubienik • Posada • Grabówka • Barańszczyzna • Kaplica

p • d • e Powiat ostrowiecki Miasta Ostrowiec Świętokrzyski • Ćmielów • Kunów Gminy miejskie Ostrowiec Świętokrzyski Gminy miejsko-wiejskie Ćmielów • Kunów Gminy wiejskie Bałtów • Bodzechów • Waśniów