Tworzenie stron internetowych

	Muszyna
	Muszyna
	; Muszyna – ul. Kościelna, widok z muszyńskiego zamku
Herb Muszyny	Flaga Muszyny
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Muszyna; gmina miejsko-wiejska
Data założenia	1209
Prawa miejskie	1356
Burmistrz	Jan Golba
Powierzchnia	24,43 km²
Wysokość	450 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 4 976; 203,7 os./km²
Strefa numeracyjna;	(+48) 18
Kod pocztowy	33-370
Tablice rejestracyjne	KNS
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Muszyna
	Położenie na mapie Polski Muszyna
	49°21′30″N 20°54′00″E/49,358333 20,900000
TERC; (TERYT)	1210114
SIMC	0961283
	Urząd miejski Rynek 31; 33-370 Muszyna
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Muszyna (ujednoznacznienie).

Muszyna (łac.Mussina) – miasto w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Muszyna. Muszyna posiada status miejscowości uzdrowiskowej z licznymi odwiertami i rozlewniami wód mineralnych znajdują się tam pijalnie wody mineralnej,sanatoria uzdrowiskowe i baseny oraz parki.

Miasto biskupstwa krakowskiego w powiecie sądeckim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku^[3].

Spis treści

1 Położenie geograficzne
2 Historia
3 Demografia
4 Zabytki
- 4.1 Ciekawostki
5 Uzdrowisko
6 Kultura i turystyka
- 6.1 Szlaki turystyki pieszej i rowerowej
7 Sport i rekreacja
8 Współpraca międzynarodowa
9 Osoby związane z Muszyną
10 Zobacz też
11 Przypisy
12 Linki zewnętrzne

Położenie geograficzne[edytuj]

Muszyna położona jest w dolinie rzeki Poprad i dwóch jej dopływów: potoków Szczawnik i Muszynka, na wysokości około 450 m n.p.m. Główna część miejscowości znajduje się na prawym brzegu Popradu, niewielka część zwana Zapopradziem znajduje się w w jego zakolu na lewym brzegu. Muszyna znajduje się przy granicy ze Słowacją (ok. 5 km) oraz w odległości około 11 km od Krynicy-Zdroju^[4]. Pod względem geograficznym znajduje się w trzech mezoregionach: Beskid Sądecki, Góry Leluchowskie i Góry Lubowelskie^[5].

Historia[edytuj]

Ruiny Zamku Starostów Muszyńskich

Powstanie i rozwój Muszyny związane są z pobliskim pograniczem oraz z przebiegającym wzdłuż doliny Popradu starym szlakiem handlowym zwanym „węgierskim”. Pierwszą wzmiankę o tej osadzie spotykamy w akcie nadania z 1209 roku, w którym król węgierski Andrzej II zezwala na pobieranie cła nad rzeką Poprad koło Muszyny proboszczowi Adolfowi ze spiskiej kapituły św. Marcina. W tym czasie osada należała do rodu Niegowickich herbu Półkozic.

Nazwa Muszyna przypuszczalnie pochodzi od potoków, nad którymi było położone miasto. Wilgoć sprawia, że brzegi potoków, jak i rzeczne kamienie porastają mchami. Łacińskie słowo musci – „mchy”, a być może jego odpowiednik w języku wołoskim (por. rum. muschi), dały nazwę zarówno Muszynie, jak i położonej nad tym samym potokiem wiosce Muszynce. Inne hipotezy wywodzą nazwę tej miejscowości od przydomka biskupa krakowskiego Jana Muskaty.

Rynek w Muszynie – pierzeja pn-zach.

W 1288 miejscowość zostaje zapisana w testamencie przez Wysza, scholastyka kapituły krakowskiej, biskupom krakowskim. W XIV w. król Władysław Łokietek na skutek zatargu z biskupem Muskatą przyłączył te ziemie do królewszczyzny. Przez następnych 80 lat posiadali je kolejni władcy Polski. Muszyna prawa miejskie otrzymała w 1356 od Kazimierza Wielkiego.

30 lipca 1391 roku król Władysław Jagiełło, chcąc sobie zjednać duchowieństwo, darowuje powtórnie tzw. klucz muszyński (dwa miasta i 35 wsi) biskupstwu krakowskiemu. Odtąd ziemie te były traktowane jako samodzielne jednostki administracyjne z własną administracją, wojskiem (piechotą zwaną harnikami) i sądownictwem. Z tego powodu obszar ten nazywany był Państwem Muszyńskim. W imieniu biskupów rządy sprawowali starostowie, z których najbardziej znany był Stanisław Kępiński, przyjaciel Jana Kochanowskiego, który imię jego utrwalił po nasze czasy we fraszce Do starosty muszyńskiego.

W XV w. nastąpił nagły napływ Wołochów i Rusinów z Zakarpacia i Rumunii (tzw. kolonizacja wołoska). Ludność ta, z czasem nazwana Łemkami, osiedlana była na prawie wołoskim. Byli oni wyznania prawosławnego, czego widocznym śladem są zachowane cerkwie.

W okolicach Muszyny aktywnie działali podczas powstania konfederaci barscy. Po śmierci marszałka konfederatów Jakuba Bronickiego, 17 kwietnia 1769 w Muszynie wybrano Ignacego Potockiego, starostę kaniowskiego, Marszałkiem Konfederacji Ziemi Sanockiej. Po przejściu jego z marszałkostwa sanockiego na marszałka lwowskiego, na sejmiku w Sanoku 13 listopada 1769. Marszałkiem Konfederacji Ziemi Sanockiej wybrano Filipa Radzimińskiego – starostę dmitrowskiego^[6].

Muszyna wraz z kluczem pozostawała własnością biskupstwa krakowskiego do 1781 r., a po rozbiorach przeszła na rzecz skarbu austriackiego. Mimo że zaborca pozostawił istniejące instytucje, z czasem miejscowość zaczęła podupadać. Do 1914 linia kolejowa oraz przejście graniczne pomiędzy Galicją a Królestwem Węgierskim.

Zobacz też: Muszyna (stacja kolejowa), Muszyna Poprad i Muszyna Zdrój.

W latach 1975–1998 miasto leżało w województwie nowosądeckim.

Demografia[edytuj]

Ludność według spisów powszechnych^[7]^[8]^[9]^[10]^[11].

Budynki mieszkalne
Rok	1900	1921	1931	2002
Liczba	433	450	566	843

Zwierzęta hodowlane w 1900 roku^[8]
Zwierzęta	Konie	Bydło	Owce	Świnie
Liczba	82	830	246	216

Piramida wieku mieszkańców Muszyny w 2014 roku^[2].

Zabytki[edytuj]

Kościół parafialny pw. św. Józefa w Muszynie

Ruiny zamku starostów Państwa Muszyńskiego z XIV w.
Podzamkowy zespół dworski XVIII/XIX w.: dwór starostów, zajazd z XIX w. (obecnie Muzeum Regionalne PTTK) Państwa Muszyńskiego, kordegarda
Barokowy kościół obronny pw. św. Józefa z XVII w. z rzeźbami gotyckimi
Kapliczki św. Jana Nepomucena i św. Floriana na Rynku z przełomu XVII/XIX^{[potrzebny przypis]} w.
Cmentarz Żydowski
Zabytkowy zespół domów mieszczańskich z XIX/XX w. – ul. Kościelna

Ciekawostki[edytuj]

- Codziennie o godzinach 8:00 12:00 16:00 i 20:00 odgrywany jest z ratusza Hejnał Muszyński
- Muszyna jest najmniejszą miejscowością w Polsce gdzie trafiła ekstraklasa kobiet w piłce siatkowej 
- Pod piwnicami rynku prawdopodobne znajdują się wina węgierskie(ponieważ prowadził tam dawniej szlak handlowy z Krakowa do Budapesztu)
- Wieży Widokowej w Ogrodach Muszynskich jest piękny widok na panoramę Muszyny

Uzdrowisko[edytuj]

W latach 20. XX w. Muszyna w wyniku starań burmistrza Antoniego Jurczaka i dr Seweryna Mściwujewskiego stała się uzdrowiskiem. W 1930 została przyjęta do Związku Uzdrowisk Polskich. W 1932 dokonano odwiertu dwóch pierwszych źródeł mineralnych Antoni (imię burmistrza Jurczaka) i Wanda (imię żony dr. Mściwujewskiego).

Wybuch wojny w 1939 r. i okupacja spowodowały całkowitą dewastację urządzeń uzdrowiskowych. Po okupacji wraz z ustaniem walk zaczęła następować normalizacja. W 1958 r. w Muszynie wznowiono działalność o charakterze uzdrowiskowym. W uzdrowisku leczy się choroby układu oddechowego i układu pokarmowego.

Zasoby leczniczych wód mineralnych są głównym bogactwem Muszyny. Zawierają niezbędne człowiekowi biopierwiastki jak magnez, wapń, sód, potas, żelazo, selen czy lit. Muszyna spełnia warunki prowadzenia leczenia uzdrowiskowego chorób układu oddechowego i przewodu pokarmowego.

Kultura i turystyka[edytuj]

Osobne artykuły: Muzeum Regionalne PTTK w Muszynie, Stacja Narciarska Dwie Doliny Muszyna-Wierchomla, Ogród biblijny w Muszynie i Park Zdrojowy „Zapopradzie” w Muszynie.

Aktywne formy wypoczynku w Muszynie

Baseny

Wyciągi narciarskie

Lodowisko

Spływ doliną Popradu

W mieście odbywają się następujące cykliczne imprezy:

Festyn Nad Popradem
Noc Świętojańska nad Popradem
Święto Wód Mineralnych
Jesień Popradzka
Jarmark Muszyński

Uzdrowisko muszyńskie oferuje turystom możliwość pobytu w sanatoriach, zakładach przyrodoleczniczch, pensjonatach i licznych domach wypoczynkowych. Niewątpliwą atrakcją jest możliwość bezpłatnego korzystania z ogólnodostępnych pijalni wód mineralnych oraz z sezonowych punktów czerpalnych wód mineralnych. Poza tymi atrakcjami w Muszynie znajduje się kompleks basenów oraz lodowisko. W dzielnicy uzdrowiskowej Zapopradzie znajduje się Park Zdrojowy z ogrodami sensorycznymi^[12] oraz nowym placem zabaw.

Na terenie miasta w bezpośrednim sąsiedztwie miejscowości Milik znajduje się rezerwat lipowy „Obrożyska” o powierzchni 100,38 ha, utworzony w 1957 r.

W 2008 r. Muszyna została połączona systemem 10 wyciągów narciarskich z ośrodkiem w Wierchomli Małej.

Szlaki turystyki pieszej i rowerowej[edytuj]

Muszyna – Złockie – Jaworzyna (1114 m n.p.m.) – Krynica-Zdrój – Huzary (864 m n.p.m.) – Mochnaczka Niżna – Lackowa (997 m n.p.m.) – Wysowa-Zdrój (Szlak Wincentego Pola)

Muszynka – Rezerwat przyrody Okopy Konfederackie – Wojkowa – Muszyna – Szczawnik – Pusta Wielka (1061 m n.p.m.) – Żegiestów

: turystyczna Pętla Muszyńska

Sport i rekreacja[edytuj]

Osobny artykuł: Hala sportowa Muszyna.

Osobny artykuł: Zapopradzie - Centrum Rekreacji i Sportu.

Bank BPS Muszynianka Fakro (poprzednio MKS Muszynianka Muszyna), 2013 r.

Kluby sportowe:

Bank BPS Muszynianka Fakro (poprzednio MKS Muszynianka Muszyna) – siatkówka kobiet, ekstraklasa (obecnie pod nazwą OrlenLiga) (klub osiągnął Mistrzostwo Polski w sezonach 2005/06, 2007/08, 2008/09, 2010/11, ponadto od 2007 nieprzerwanie zajmuje miejsca na podium krajowych rozgrywek),
Poprad Muszyna – piłka nożna, IV liga