Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy Nowej Rudy, miasta w województwie dolnośląskim. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Nowa Ruda
Rynek w Nowej Rudzie
Herb Nowej Rudy Flaga Nowej Rudy
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	gmina miejska
Aglomeracja	wałbrzyska
Data założenia	XIII wiek
Prawa miejskie	ok. 1434
Burmistrz	Tomasz Jacek Kiliński
Powierzchnia	37,05 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	22 695[1] 612,6 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 74
Kod pocztowy	57-400
Tablice rejestracyjne	DKL
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Nowa Ruda
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Nowa Ruda
Położenie na mapie Polski Nowa Ruda
50°34′45,17″N 16°30′05,25″E/50,579214 16,501458
TERC (TERYT)	0208041
SIMC	0984278
Urząd miejski Rynek 1 57-400 Nowa Ruda
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Nowa Ruda (niem. Neurode, w dialekcie kłodzkim Noiroode, czes. Nová Ruda) – miasto w województwie dolnośląskim, nad Włodzicą, w powiecie kłodzkim. Wchodzi w skład aglomeracji wałbrzyskiej.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego. Obecnie Nowa Ruda pełni funkcję ponadgminnego ośrodka administracyjno-edukacyjnego dla mikroregionu noworudzko-radkowskiego.

Nową Rudę zamieszkuje ponad 23 tys. mieszkańców, co czyni je drugim miastem pod względem liczby ludności w powiecie (po Kłodzku), oraz piętnastym w województwie dolnośląskim. Nowa Ruda jest ważnym węzłem komunikacyjnym, krzyżują się tutaj trasy wojewódzkie. W mieście znajduje się stacja kolejowa i dworzec autobusowy, dzięki czemu można do Nowej Rudy dotrzeć koleją lub autobusami PKS-u.

Położenie[edytuj]

 Osobne artykuły: Obniżenie Noworudzkie i Góry Sowie.

Nowa Ruda położona jest w Sudetach Środkowych, nad rzeką Włodzicą i jej dopływami. Miasto położone jest pomiędzy Górami Sowimi, Górami Bardzkimi, Górami Suchymi i Górami Stołowymi, w dolinach i obniżeniach pomiędzy wzniesieniami Wzgórz Włodzickich.

Pod względem historycznym Nowa Ruda leży w Ziemi kłodzkiej.

Miasto podzielone jest na trzy dzielnice: Centrum, Drogosław i Słupiec.

Historia[edytuj]

Galeria: Herby Stillfriedów

Herb baronów Stillfried Rattonitz

Herb hrabiów Stillfried Rattonitz

Zamek Stillfriedów^[2]

Dwór Górny

Dwór Stillfriedów w Drogosławiu

Pałac, ul. Piłsudskiego

Nowa Ruda, miasto położone w dolinie rzeki Włodzicy, swą historią sięga XIII wieku. Miasto założone zostało za czasów kolonizacji niemieckiej pod rządami króla czeskiego Przemysława Otokara II. Panował on w latach 1253-1278. Pierwsza pisana wzmianka o Nowej Rudzie datowana jest na rok 1337^[3]. Od 1352 r. dobra noworudzkie były własnością rodu Donynów. W latach 1350-1470 w mieście znacząco rozwinęło się rzemiosło takie jak tkactwo, szewstwo, oraz sukiennictwo^[3]. Poskutkowało to nadaniem cechu szewcom noworudzkim w 1404 r. oraz miejskim sukiennikom w roku 1416. Podczas wojen husyckich miasto było parokrotnie najeżdżane w latach 1427-1429 i doszczętnie zniszczone. Odbudowywało się ono długo i powoli na podstawie nowo nadanych praw poprzez rodzinę Donynów, którzy prawa te nadali w 1434 r. Rok ten to także rok, w którym po raz pierwszy wzmiankowana była kopalnia węgla kamiennego w mieście. Nowa Ruda w 1472 r. przechodzi pod władanie Jerzego Stillfrieda jednego z rycerzy króla Czech, którym był Jerzy z Podiebradów^[3]. Jerzy Stillfried zaślubia także siostrę Donynów – Annę von Donyn^[3]. Wiek XVI zapisuje się w historii miasta najazdem hrabiego Bernarda Thurna w 1622 r. Z racji tego, iż Bernard I i jego syn Henryk byli orędownikami wyznania protestanckiego miasto zostaje zniszczone w czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648)^[3]. Uwięzieni Stillfriedowie nawracają się jednak na katolicyzm, w efekcie czego uzyskują wolność i ponowne prawo do dóbr noworudzkich. Miasto od 1742 r. zostaje włączone do Państwa Pruskiego na skutek zakupienia ziemi kłodzkiej przez króla Prus Fryderyka II^[3]. Stillfriedowie w ciągu następnych lat stali się właścicielami 1/3 obszaru ziemi kłodzkiej^[3]. Jednakże w 1810 r. Nowa Ruda wraz z przyległościami przeszła na własność rodziny Magnisów^[3]. Pozostali oni właścicielami miasta aż do 1945 r. Wcześniej, bo już w 1855 r. Nowa Ruda stała się siedzibą powiatu, który obejmował dwa miasta – Nową Rudę i Radków, oraz 37 osad wiejskich^[3]. Miasto rozwijało się gospodarczo. Powstawały nowe zakłady włókiennicze, lecz przede wszystkim rozwijało się intensywnie górnictwo. Powstało wiele kopalni na terenie miasta m.in. kopalnia "Ruben" w Nowej Rudzie, "Johann Baptysta" w Słupcu, "Rudolph" w Przygórzu, oraz "Wenceslaus" w Ludwikowicach Kłodzkich^[3]. Z rokiem 1871 miasto należało do II Rzeszy Niemieckiej. W 1879 r. doprowadzono do miasta kolej z Kłodzka, a w roku 1880 na stację w Nowej Rudzie wjechał pociąg z Wałbrzycha. Korzystny rozwój gospodarczy przerwał najtragiczniejszy pożar w dziejach miasta, który miał miejsce 23 maja 1884 r. Spłonęła wówczas spora część śródmieścia, m.in. rynek i kościół parafialny^[3]. Działania wojenne podczas I wojny światowej szczęśliwie ominęły miasto, jednak nastąpiła stagnacja gospodarcza miasta, która, pogłębiając się, doprowadziła do odebrania statusu miasta powiatowego Nowej Rudzie w roku 1932. W 1937 r. obchodzono uroczyście 600-lecie miasta, a słynny mieszkaniec miasta – prof. Joseph Wittig wydał obszerną kronikę Nowej Rudy^[3]. II wojna światowa, jej zawieruchy, szczęśliwie ominęły miasto, nie niszcząc jego zabudowy. Jednak okres ten to czas największej katastrofy górniczej w historii noworudzkiego górnictwa. W kopalni "Ruben" na skutek zawału w 1941 r. zginęło 187 górników^[3].

Armia radziecka zajęła miasto bez walki dopiero po kapitulacji Niemiec 8 maja 1945 r. W czerwcu tegoż roku przybyli pierwsi Polacy^[3]. Początkowo prowadzone były spory z Czechami o to, do kogo ma należeć ziemia kłodzka. Jednak po ich rozwiązaniu Nowa Ruda znalazła się ostatecznie w granicach Polski i przyjęła obecną nazwę^[3]. Wybrano pierwszego polskiego burmistrza, którym został Edward Miernik. Administracja polska dokonała wysiedlenia dotychczasowej ludności miasta do Niemiec; w jej miejsce napływali Polacy z centralnej części kraju oraz przesiedleńcy z Kresów. Pojawili się też polscy górnicy z Francji oraz Polacy z innych krajów^[3]. Spowodowało to trudności integracyjne społeczeństwa Nowej Rudy. Obecną nazwę zatwierdzono administracyjnie 7 maja 1946^[4].

Miasto po wojnie znacznie się rozbudowało. Powstało wiele zakładów przemysłowych dających pracę mieszkańcom, głównie w przemyśle wydobywczym i włókienniczym. Powstawały kopalnie (Kopalnia Węgla Kamiennego "Piast", dawny "Ruben", oraz Kopalnia Węgla Kamiennego "Słupiec", dawniej "Johann Baptysta"). Wybudowano Zakłady Przemysłu Jedwabniczego "Nowar" oraz oddział Dzierżoniowskich Zakładów Radiowych "Diora". W 1954 r. Nowa Ruda po raz drugi w swej historii została stolicą powiatu^[3]. Do 1975 r., w którym ten status utraciła, była stolicą najmniejszego powiatu w ówczesnym województwie wrocławskim. W 1970 r. noworudzianie otrzymali nowy budynek Miejskiego Ośrodka Kultury, w 1972 r. zorganizowano w mieście Festiwal Studentów Szkół Artystycznych, a w 1973 r. Nową Rudę połączono administracyjnie w jeden organizm miejski z sąsiednim miastem Słupiec (który niespełna kilka lat wcześniej uzyskał prawa miejskie)^[3]. II połowa lat 70. XX w. to okres kolejnych tragicznych wypadków górniczych. W 1976 r. w KWK "Nowa Ruda" zginęło 17 górników, a w 1979 r. zginęło kolejnych 7 górników^[3]. W okresie stanu wojennego w kopalni miał miejsce strajk, który zakończył się aresztowaniami i procesami. Okres transformacji gospodarki nie ominął miasta. Mieszkańcy aktywnie włączyli się w przemiany zachodzące w ich mieście. Kandydaci Komitetu Obywatelskiego uzyskali w czasie pierwszych wolnych wyborów samorządowych wszystkie 28 mandatów w Radzie Miejskiej Nowej Rudy. W 1990 r. ukazał się pierwszy numer „Gazety Noworudzkiej” oraz podpisano umowę o współpracy partnerskiej z niemieckim miastem Castrop-Rauxel^[3]. Rok później z czeskim miastem Broumov i francuskim Wallers-Arenberg podpisano podobne umowy^[3]. Transformacja niestety odbiła się głębokim echem na mieście. Skutkiem tego była likwidacja wszystkich większych zakładów w mieście. W 1992 w stan likwidacji postawiona została KWK "Nowa Ruda", w 1994 r. zamknięto także pole "Piast"^[3]. Pole "Słupiec" działało do 2000 r. kiedy także uległo likwidacji. Los taki spotkał także pozostałe zakłady przemysłowe miasta. W 2001 r. upadły Zakłady Przemysłu Jedwabniczego "Nowar", a nieco wcześniej filia dzierżoniowskiej "Diory"^[3]. Obecnie bezrobocie jest głównym problemem miasta. W latach 1945–1975 Nowa Ruda należała do województwa wrocławskiego, lata 1975-1998 to okres przynależności do województwa wałbrzyskiego, a od 1999 r. Nowa Ruda należy do powiatu kłodzkiego, województwa dolnośląskiego.

 Osobny artykuł: Żydzi w Nowej Rudzie.

Właściciele Nowej Rudy[edytuj]

• 1472-1482 – Georg I von Stillfried und Rattonitz (zm. 1482)^[5]
• 1482-1492 – Georg II von Stillfried und Ratienitz (1459-1492)^[6]
• 1492-1518 – Georg III von Stillfried
• 1518-1524 Jakob von Stillfried und Rattonitz (1483-1524(9))^[7]
• 1524-1518 – Georg IV von Stillfried
• 1560 – Georg V von Stillfried
• 1586 – Georg VI von Stillfried
• 1586-1615 – Henryk von Stillfried – Starszy (1519-1615)^[8]
• 1605-1609 – Jan (Hans) von Stillfried Rattonitz (1549-1609)^[9]
• 1609-1620 – Tobias Stillfried von Rattonitz (1580-1620)^[10]
• 1628-1658 – Hans Bernhard Stillfried von Rattonitz (1615-1658)^[11]
• 1658-1669 – Bernhard II von Stillfried
• 1669-1702 – Bernhard III von Stillfried und Rattonitz (1641-1702)^[12]
• 1702-1720 – Raymund Erdmann Anton baron Stillfried von Rattonitz (1672-1720)^[13]
• 1720-1739 – Johann Joseph I baron Stillfried von Rattonitz (1695-1739)^[14]
• 1739-1761 – Anna von Stillfried hrabina von Salburg (1703-1761)^[15], żona Johanna Josepha I
• 1761-1796 – Michael Raymund baron Stillfried und Rattonitz (1730-1796)^[16]
• 1790-1808 – Friedrich Stillfried und Rattonitz^[17] (ur. przed 1790-1808)
• 1796-1805 – Johann Joseph II, hrabia Stillfried und Rattonitz (1762-1805)^[18]

Zabytki[edytuj]

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa, nr rej.: A/934/499 z 24.08.1959 na listę zabytków wpisane są obiekty^[19]:

Wybrane obiekty zabytkowe w Nowej Rudzie

klatka schodowa domu przy ul. Kościelna 12

ul. Nadrzeczna – domy tkaczy

klatka schodowa domu przy ul. Nadrzecznej

ul. Podjazdowa

nieistniejące piece szybowe z l. 1898-99

Inne obiekty[edytuj]

Fontanna – posąg Jezusa i Jana Chrzciciela

Pomnik – samolot MiG-21M w Nowej Rudzie

Panorama miasta

Inne ciekawe miejsca

Kultura[edytuj]

Nowa Ruda jest centrum kulturalnym dla okolicznych miejscowości i gmin. W mieście działa Miejski Ośrodek Kultury, kino, Miejska Biblioteka Publiczna w Nowej Rudzie, działają dwa muzea: Górnictwa i Josepha Wittiga. Organizowane są imprezy zarówno plenerowe, jak i salowe z zakresu teatru, muzyki, czy tańca.

W 2016 roku Agnieszka Holland realizowała w mieście zdjęcia plenerowe i wnętrz do swojego filmu Pokot.

Miejski Ośrodek Kultury[edytuj]

W Nowej Rudzie życie kulturalne toczy się głównie wokół Miejskiego Ośrodka Kultury, którego początki sięgają 1971 r. MOK organizuje wiele imprez kulturalno-rozrywkowych, festynów, prowadzi zajęcia z dziedziny plastyki, muzyki, czy teatru. Ośrodek dysponuje dwiema salami. Jedną większą na 360 miejsc, która jest jednocześnie salą kinową. Prowadzone tutaj Kino MOK wyświetla seanse filmowe dla mieszkańców miasta i nie tylko. Druga sala, mniejsza, może pomieścić około 200 widzów. Używana jest podczas imprez estradowych, teatralnych i muzycznych licznie organizowanych w Nowej Rudzie. Spośród najważniejszych imprez organizowanych w mieście wyróżniają się:

• Międzynarodowe Noworudzkie Spotkania z Folklorem
• Dni Nowej Rudy
• Turniej Tańca Towarzyskiego
• Noworudzki Filmowy Zawrót Głowy
• Dni Japonii
• Bieguny Kultury
• Smaki Pogranicza (zabawy kawą)
• Maraton Zumby

Miejska Biblioteka Publiczna[edytuj]

Historia Miejskiej Biblioteki Publicznej w Nowej Rudzie sięga 1949 r. Biblioteka dysponuje pokaźnym księgozbiorem, w którym znajduje się ponad 130 tysięcy woluminów. Biblioteka prenumeruje około 70 tytułów czasopism i gazet. Uzupełnieniem tychże zasobów są zbiory audiowizualne, w którym znajduje się ponad 2,5 tysiąca pozycji. Biblioteka jest współorganizatorem kilku imprez, a mianowicie:

• Noworudzkie Spotkania z Poezją
• Ogólnopolskie Konkursy Poetyckie: O Laur Kosmicznego Koperka, im. Zygmunta Krukowskiego
• Polsko-Czeskie Dni Kultury Chrześcijańskiej

Przy Miejskiej Bibliotece Publicznej w Nowej Rudzie działa Noworudzki Klub Literacki Ogma, który patronuje i zrzesza lokalnych poetów i twórców. Wydawane są tomiki poezji oraz antologia poetycka.

Muzea[edytuj]

Muzeum Josepha Wittiga

• Dom – Muzeum Josepha Wittiga – kronikarza Nowej Rudy (między Nową Rudą a Słupcem, na północ od szosy)
• Muzeum Górnictwa z podziemną trasą i kolejką górniczą (na północ od centrum)

Szkolnictwo[edytuj]

W Nowej Rudzie znajdują się następujące placówki edukacyjne:

• Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Henryka Sienkiewicza w Nowej Rudzie
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Nowej Rudzie
• Centrum Szkoleniowo-Usługowe KaeRtur – niepubliczna placówka kształcenia ustawicznego i doskonalenia nauczycieli
• Powiatowe Centrum Doradztwa i Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego w Kłodzku – Biblioteka Pedagogiczna w Nowej Rudzie
• Centrum Kształcenia „Profesja” – szkoła niepubliczna zaoczna

Kościoły i związki wyznaniowe[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Parafie w Nowej Rudzie.

Neogotycki kościół parafialny pw. św. Mikołaja

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP, XVI w.

Kościół św. Katarzyny w Nowej Rudzie

Wnętrze kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, (XVIII w.)

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół Rzymskokatolicki
• Kościół Ewangelicko-Augsburski
• Świadkowie Jehowy (zbory: Nowa Ruda-Centrum, Nowa Ruda-Słupiec)^[21]

Opieka zdrowotna[edytuj]

Opieka zdrowotna ludzi[edytuj]

• W Nowej Rudzie istnieje Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej (organem założycielskim zakładu jest Starostwo Powiatowe w Kłodzku) Zakład posiada 2 przychodnie rejonowe na terenie miasta (dzielnica Centrum i Drogosław) , Ośrodek Zdrowia w Jugowie, Ośrodek Zdrowia w Bożkowie, oraz Szpital Rejonowy, w skład którego wchodzą działy Wewnętrzny "A", Wewnętrzny "B", Pediatryczny, Zakład Opiekuńczo Leczniczy w Nowej Rudzie, Centralne Laboratorium Analityczne.
• W Nowej Rudzie znajdują się również przychodnie niepubliczne: Lekarska Spółdzielnia Specjalistyczna „Evita” (3 przychodnie w dzielnicach: Centrum, Słupiec, Drogosław), Centrum Medyczne Euromed NZOZ, NZOZ "Zdrowie", Przychodnia specjalistyczna "Optomed".
• W dzielnicy Centrum przy ul. Krańcowej zlokalizowana jest Podstacja Pogotowia Ratunkowego. Podstacja swoim zasięgiem obejmuje gminy: Nowa Ruda (Miasto), Nowa Ruda, Radków.

Opieka zdrowotna zwierząt[edytuj]

• W Nowej Rudzie znajduje się jedyny na Dolnym Śląsku punkt usług inseminacyjnych zwierząt hodowlanych^[22]

Sport i rekreacja[edytuj]

• Klub Sportowy Piast, ul. Sportowa 1^[23]
• Centrum Turystyczno-Sportowe Spółka z o.o., ul. Kłodzka 16
• Hala Widowiskowo-Sportowa, ul. Kłodzka 16
• "Aqua Centrum", ul. Kłodzka 16
• Górska Turystyka Konna Overo Stefan Kobak, ul. Nowa Osada 5
• Stajnia Pod Lasem Janusz Cembryło, ul. Ugory 11
• Korty tenisowe, ul. Kłodzka (przy Hali Sportowej) oraz ul. Łużycka

Gospodarka[edytuj]

W Nowej Rudzie przez kilkaset lat wydobywany był węgiel kamienny. Kopalnia Węgla Kamiennego Nowa Ruda została zamknięta w ramach restrukturyzacji górnictwa. W Słupcu pracuje odkrywkowa kopalnia gabra – kamieniołom. Obecnie w Nowej Rudzie funkcjonuje część Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. W mieście działają następujące zakłady: ZPAS S.A., ZPAS-NET, Ostheimer-Akok, Matplast, Faned, Orion, ITR Poland, Plastitec Kopalnia Czerwonego Piaskowca, CTS. W połowie 2015 nastąpi uruchomienie Umicore Autocat Poland. Przygotowywane jest ponowne otwarcie kopalni węgla koksującego przez australijską firmę Balamara Ltd. Ponadto w mieście funkcjonuje Noworudzki Park Przemysłowy oraz Technoinkubator Nowa Ruda^[24]. W lipcu 2015 zakład w Nowej Rudzie otworzyła niemiecka firma Framo Morat.

Zanieczyszczenie powietrza[edytuj]

Położenie geograficzne utrudnia wentylację miasta, przez co spowija je smog, szczególnie w sezonie grzewczym. Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Nowa Ruda została sklasyfikowana jako dwudzieste pierwsze najbardziej zanieczyszczone miasto Unii Europejskiej^[25][26].

Sąsiednie gminy[edytuj]

Nowa Ruda, Radków, Bielawa, Pieszyce, Głuszyca, Stoszowice, Kłodzko

Transport[edytuj]

"Czarny wiadukt" w Nowej Rudzie, (1879-1880) nad potokiem Woliborka

Drogi wojewódzkie[edytuj]

• 381: Wałbrzych – Nowa Ruda – Kłodzko 8
• 384: 8 39 – Łagiewniki – Dzierżoniów – Bielawa (obwodnica) – Nowa Ruda
• 385: Tłumaczów – Nowa Ruda – Srebrna Góra – Ząbkowice Śląskie – Ziębice – Grodków – Jaczowice 8

Drogi lokalne[edytuj]

• Nowa Ruda – Jugów – Sokolec – Walim
• Nowa Ruda – Bieganów
• Nowa Ruda – Bożków – Gorzuchów
• Nowa Ruda – Dzikowiec – Wolibórz

Centrum miasta ominąć można nowo wybudowaną obwodnicą, której budowa zakończyła się 12 listopada 2014 roku^[27].

Kolej[edytuj]

Dworzec kolejowy w Nowej Rudzie

• Linia kolejowa nr 286: Wałbrzych Główny – Nowa Ruda – Kłodzko Główne (niezelektryfikowana).

Przewozy osobowe obsługuje spółka Koleje Dolnośląskie SA. W mieście znajdują się stacje i przystanki kolejowe: Nowa Ruda, Nowa Ruda Przedmieście i Zdrojowisko, stacja towarowa Nowa Ruda Słupiec oraz nieczynny przystanek Słupiec Dolny.

Połączenia kolejowe:

• Wałbrzych Główny,
• Kłodzko Miasto

Klimat (1979-2013)[edytuj]

Smog nad Nową Rudą

Miasta partnerskie[edytuj]

• Wallers-Arenberg – Francja
• Castrop-Rauxel – Niemcy
• Broumov – Czechy

Struktura powierzchni[edytuj]

Rzeka Włodzica przepływająca przez miasto

Według danych z roku 2007^[29] Nowa Ruda ma obszar 37,04 km², w tym:

• użytki rolne: 61%
• użytki leśne: 17%

Miasto stanowi 2,25% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj]

Dane z 31 grudnia 2010^[30]:

Ludność – podział na dzielnice (dane z 30 czerwca 2004^[31]):

• Nowa Ruda – Centrum — 10528
• Nowa Ruda – Słupiec — 10893
• Nowa Ruda – Drogosław — 3819^[32]

Liczba ludności na osiedlach mieszkaniowych:

• Osiedle Wojska Polskiego – 3679
• Osiedle XXX-lecia – 1897
• Osiedle Piastowskie – 1637^[32]

Piramida wieku mieszkańców Nowej Rudy w 2014 roku ^[1].

Władze miasta[edytuj]

Rynek – widok z ratusza

• Rada Miejska w Nowej Rudzie

Nowa Ruda ma status gminy miejskiej. Mieszkańcy miasta wybierają do swojej rady miasta 21 radnych w wyborach co 4 lata, w 21 okręgach wyborczych^[33]. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz miasta jest ratusz, znajdujący się na rynku^[34].

• Burmistrzowie Nowej Rudy (od 1990)^[35]:
  • 1990-1994: Stanisław Łukasik^[36]
  • 1994-1998: Andrzej Cyman
  • 1998-2002: Marek Bawecki
  • od 2002: Tomasz Jacek Kiliński

Mieszkańcy Nowej Rudy wybierają parlamentarzystów do Sejmu z okręgu wyborczego Wałbrzych, a do Senatu z okręgu wyborczego dzierżoniowsko-kłodzko-ząbkowickiego, zaś posłów do Parlamentu Europejskiego z dolnośląsko-opolskiego okręgu wyborczego z siedzibą we Wrocławiu. W mieście znajduje się biuro poselskie Moniki Wielichowskiej z PO oraz biuro senatorskie Aleksandra Szweda (PIS).

W Nowej Rudzie znajduje się także siedziba gminy wiejskiej Nowa Ruda. Swoją siedzibę ma tutaj również Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Kłodzku^[37].

Osoby związane z miastem[edytuj]

Edyta Geppert

Media[edytuj]

Zobacz też[edytuj]

• Gmina Nowa Ruda
• Obniżenie Noworudzkie
• Powiat noworudzki
• Związek Miast Polskich

Przypisy[edytuj]

Bibliografia[edytuj]

• Behan Andrzej: Nowa Ruda: przewodnik historyczno-turystyczny. Nowa Ruda: Wydawnictwo Maria, 2007, ​ISBN 83-60478-08-2​
• Joseph Wittig: Kronika miasta Nowa Ruda. Kolebka i rozwój przestrzenny miasta Nowa Ruda, Cz. 1, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda: "Maria", 2004, ​ISBN 83-88842-66-8​
• Joseph Wittig: Kronika miasta Nowa Ruda. Miasto pracujące, Cz. 3, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda: "Maria", 2005, ​ISBN 83-88842-66-8​ (całość)
• Joseph Wittig: Kronika miasta Nowa Ruda. Miasto walczące, Cz. 4, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda: "Maria", 2005, ​ISBN 83-88842-66-8​ (całość), 83-88842-90-0 (cz. 4)
• Joseph Wittig: Kronika miasta Nowa Ruda. Rozśpiewane miasto, Cz. 5, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda: "Maria", 2006, ​ISBN 83-88842-66-8​ (całość), 83-88842-99-4 (cz. 5)
• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie, T. 11, pod red. M. Staffy, Wrocław, Wyd. I-Bis 1995, ss. 259-283.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Neurode w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa, 1886.
• Portal informacyjny i Radio internetowe NowaRuda24.pl
• Aglomeracja Wałbrzyska
• Joseph Wittig, Chronik der Stadt Neurode , Neurode 1937.

p • d • e Nowa Ruda Części miasta Dolsko • Drogosław • Góra Świętej Anny • Jaworów • Kolno • Kościelniki • Kuźnica • Łężno • Nagórzany • Orkany • Podgaje • Porąbka • Rękawczyn • Siemiątków • Słupiec • Straszków • Tworzyków

p • d • e Gmina Nowa Ruda Siedziba gminy: Nowa Ruda Wsie Bartnica • Bieganów • Bożków • Czerwieńczyce • Dworki • Dzikowiec • Jugów • Krajanów • Ludwikowice Kłodzkie • Nowa Wieś Kłodzka • Przygórze • Sokolec • Sokolica • Świerki • Włodowice • Wolibórz Inne miejscowości Bożków (osada) • Chudzów • Koszyn • Rybno • Sobaniów • Straszków Części miejscowości Borek • Bożkówek • Buczyna • Bytkowice • Dalków • Dębówka • Drzazgi • Goliszyn • Górzna • Granicznik • Grządka • Grzymków • Huta Barbara • Jastrzębiec • Jutroszów • Krzów • Miłków • Nagóra • Nowa Głuszyca • Nowy Dzikowiec • Nowy Miłków • Olszowiec • Pniaki • Podlesie • Przygórze • Rzędzina • Sobków • Sośnina • Sowa • Sowina • Świerki Dolne • Świerki Kłodzkie • Więcław • Wrześnik • Wyrębina • Zagórzyn • Zdrojowisko

p • d • e Powiat kłodzki Miasta Bystrzyca Kłodzka • Duszniki-Zdrój • Kłodzko • Kudowa-Zdrój • Lądek-Zdrój • Międzylesie • Nowa Ruda • Polanica-Zdrój • Radków • Stronie Śląskie • Szczytna Gminy miejskie Duszniki-Zdrój • Kłodzko • Kudowa-Zdrój • Nowa Ruda • Polanica-Zdrój Gminy miejsko-wiejskie Bystrzyca Kłodzka • Lądek-Zdrój • Międzylesie • Radków • Stronie Śląskie • Szczytna Gminy wiejskie Kłodzko • Lewin Kłodzki • Nowa Ruda

p • d • e Gminy górnicze Bełchatów • Bestwina • Będzin • Bieruń • Bobrowniki • Boguszów-Gorce • Bojszowy • Brzeszcze • Bytom • Chełm Śląski • Chełmek • Chorzów • Cyców • Czechowice-Dziedzice • Czeladź • Czerwionka-Leszczyny • Dąbrowa Górnicza • Gaszowice • Gierałtowice • Gliwice • Goczałkowice-Zdrój • Godów • Gorzyce • Imielin • Jastrzębie-Zdrój • Jaworzno • Jejkowice • Katowice • Kłodawa • Knurów • Kornowac • Lędziny • Libiąż • Lubomia • Ludwin • Lyski • Łaziska Górne • Marklowice • Miedźna • Mikołów • Mszana • Mysłowice • Nowa Ruda (gm. miejska) • Nowa Ruda (gm. wiejska) • Ornotowice • Orzesze • gm. wiejska Oświęcim • Pawłowice • Piekary Śląskie • Pilchowice • Psary • Pszczyna • Pszów • Puchaczów • Radlin • Radzionków • Ruda Śląska • Rybnik • Rydułtowy • Siemianowice Śląskie • Sosnowiec • Sośnicowice • Suszec • Świerklany • Świętochłowice • Trzebinia • Tychy • Wałbrzych • Wodzisław Śląski • Wojkowice • Wyry • Zabrze • Zebrzydowice • Żory

p • d • e Miasta województwa dolnośląskiego Bardo • Bielawa • Bierutów • Bogatynia • Boguszów-Gorce • Bolesławiec • Bolków • Brzeg Dolny • Bystrzyca Kłodzka • Chocianów • Chojnów • Duszniki-Zdrój • Dzierżoniów • Głogów • Głuszyca • Góra • Gryfów Śląski • Jawor • Jaworzyna Śląska • Jedlina-Zdrój • Jelcz-Laskowice • Jelenia Góra • Kamienna Góra • Karpacz • Kąty Wrocławskie • Kłodzko • Kowary • Kudowa-Zdrój • Lądek-Zdrój • Legnica • Leśna • Lubań • Lubawka • Lubin • Lubomierz • Lwówek Śląski • Mieroszów • Międzybórz • Międzylesie • Milicz • Mirsk • Niemcza • Nowa Ruda • Nowogrodziec • Oborniki Śląskie • Oleśnica • Olszyna • Oława • Piechowice • Pieńsk • Pieszyce • Piława Górna • Polanica-Zdrój • Polkowice • Prochowice • Prusice • Przemków • Radków • Siechnice • Sobótka • Stronie Śląskie • Strzegom • Strzelin • Syców • Szczawno-Zdrój • Szczytna • Szklarska Poręba • Ścinawa • Środa Śląska • Świdnica • Świebodzice • Świeradów-Zdrój • Świerzawa • Trzebnica • Twardogóra • Wałbrzych • Wąsosz • Węgliniec • Wiązów • Wleń • Wojcieszów • Wołów • Wrocław • Zawidów • Ząbkowice Śląskie • Zgorzelec • Ziębice • Złotoryja • Złoty Stok • Żarów • Żmigród Portal:Województwo dolnośląskie • Wikiprojekt:Dolny Śląsk