Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Nowogard
Ratusz w Nowogardzie
Herb Nowogardu
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	goleniowski
Gmina	Nowogard gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1309
Burmistrz	Robert Czapla
Powierzchnia	12,44 km²
Wysokość	51 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	16 773[1] 1 348,3 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 91
Kod pocztowy	72-200
Tablice rejestracyjne	ZGL
Położenie na mapie powiatu goleniowskiego Nowogard
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Nowogard
Położenie na mapie Polski Nowogard
53°40′19″N 15°07′09″E/53,671944 15,119167
TERC (TERYT)	3204044
SIMC	0979389
Hasło promocyjne: Nowogard - przyjazne miasto
Urząd miejski pl. Wolności 1, 72-200 Nowogard
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Nowogard (niem. Naugard) – miasto w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w powiecie goleniowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nowogard, położone na Pobrzeżu Szczecińskim, na wschodnim skraju Puszczy Goleniowskiej, nad Jeziorem Nowogardzkim, przy drodze krajowej nr 6 i linii kolejowej Szczecin – Kołobrzeg. Siedziba tutejszego dekanatu.

31 grudnia 2010 roku miasto miało 16816 mieszkańców^[2]

Położenie[edytuj]

Miasto położone jest na Pomorzu Zachodnim, 64 km na północny wschód od Szczecina i 56 km na południe od wybrzeża Bałtyku. Do części miasta zaliczają się dawne miejscowości: Plewniak, Pustać, Radosław, Smużyny^[3].

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 12,44 km²^[4].

W latach 1946-1998 miasto administracyjnie należało do województwa szczecińskiego.

Miasto jest położone na wysokości 51 m n.p.m.^{[potrzebny przypis]}

Demografia[edytuj]

Struktura demograficzna mieszkańców Nowogardu według danych z 31 grudnia 2007^[5]:

• Piramida wieku mieszkańców Nowogardu w 2014 roku ^[1].

Historia Nowogardu[edytuj]

Ta sekcja od 2008-10 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać (wiarygodne) źródła, najlepiej w formie dokładnych przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Początek miastu Nowogard dał gród leżący na półwyspie jeziora, umocniony wałem drewniano-ziemnym. Wewnątrz znajdowały się budynki zamieszkane przez kasztelana i jego otoczenie. Na podgrodziu zamieszkiwała osiadła tu ludność słowiańska, zajmująca się rybołówstwem, rolnictwem i rzemiosłem.

Plakieta upamiętniająca 700-lecie praw miejskich Nowogardu

W 1268 r. po raz pierwszy wzmianka o Nowogardzie jako własności biskupa kamieńskiego znalazła się w dokumencie ("Nogart Castrum et villa sive oppidum episcopi Caminensis"). W 1274 r. biskup Herman von Gleichen osadził w grodzie nowogardzkim swego krewnego, grafa Ottona von Eberstein^[6] z Brunszwiku. Jego następcy pozostali w posiadaniu lenna, które obejmowało okoliczne ziemie, przez kilkaset lat. W roku 1309 Nowogard otrzymał przywilej przenoszący go na prawo lubeckie, choć jego mieszkańcy cieszyli się mniejszymi uprawnieniami niż mieszczaństwo w innych miastach pomorskich.

Mury miejskie, (XIV w.)

Ratusz, 1911 r.

Miasto przed II wojną światową

W pierwszej połowie XIV wieku rozpoczęto w Nowogardzie budowę murów obronnych wokół miasta, które po otoczeniu go murami przybrało kształt spłaszczonego koła. W środku znajdował się duży prostokątny rynek, w centrum którego wznosił się ceglany, gotycki ratusz. Obok, po stronie zachodniej, usytuowano (budowany w latach 1330-1334) istniejący do dziś, kościół Mariacki – obecnie Najświętszej Marii Panny.

W wiekach średnich Nowogard był niewielkim ośrodkiem rolniczo-rzemieślniczym, który mimo dogodnego położenia nie rozwinął się w znaczący ośrodek handlowy. W 1663 roku, po śmierci ostatniego z Ebersteinów, dobra nowogardzkie przeszły w posiadanie księcia Bogusława Croy d’Archot, a następnie, w 1684 roku stały się własnością elektorów brandenburskich. W 1724 r. do okręgu nowogardzkiego przyłączono powiat Dewitzów, właścicieli Dobrej. Powstał w ten sposób powiat Dobra-Nowogard, który przetrwał do początku XIX wieku.

W czasie wojen toczonych przez Prusy w XVIII wieku miasto poważnie ucierpiało. W 1770 r. liczyło zaledwie 726 mieszkańców, utrzymujących się wyłącznie z rolnictwa i hodowli zwierząt. W 1807 roku miasto zostało zajęte przez wojska napoleońskie, które wcześniej toczyły zacięte boje o Nowogard z żołnierzami i ochotnikami dowodzonymi przez majora Ferdynanda von Schill.

W 1808 r. Nowogard ustanowiono siedzibą powiatu. W 1819 r. nastąpiła kolejna reforma administracyjna, w wyniku której w skład powiatu weszły miasta: Goleniów i Nowogard. Utworzony powiat przetrwał z niewielkimi zmianami do 1954 r., kiedy to powiat nowogardzki, obejmujący ponad 1200 km² powierzchni, podzielono na dwa powiaty: nowogardzki i goleniowski. Taki podział funkcjonował do reformy administracyjnej w 1975 r.

Przyspieszony rozwój miasta przyniosła 2. połowa XIX wieku. W maju 1883 r. ze stacji w Nowogardzie odjechał pierwszy pociąg pasażerski. W następnych latach wybudowano wiele obiektów użyteczności publicznej, powstały nowe zakłady przemysłowe. Tuż przed wybuchem II wojny światowej Nowogard liczył 8 148 mieszkańców.

W 1945 miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie, doznając ciężkich zniszczeń. Nowogard został zdobyty nocą 4 marca 1945 r. przez 12 Gwardyjski Korpus Pancerny - dowódca: Bohater Związku Radzieckiego, generał porucznik Nikołaj Tielakow, 79 Korpus Strzelecki, dowódca: Bohater Związku Radzieckiego, generał major Siemion Pieriewiortkin, oraz oddziały LWP, I Dywizja im. T. Kościuszki, 3 Berliński Pułk Piechoty - dowódca: pułk. Aleksander Archipowicz^[8]. W walkach o Nowogard zginęło 30 polskich żołnierzy, a w okolicach Nowogardu 32 żołnierzy polskich. Do wyzwolenia istniało w Nowogardzie co najmniej 7 obozów jenieckich, głównie dla Francuzów i kilkuset Afrykanów. Tuż przed opuszczeniem miasta hitlerowcy zamordowali 40 jeńców na terenie późniejszej składnicy złomu^[9].

W wyniku II wojny światowej Nowogard włączony został w granice Polski. Dotychczasową niemiecką ludność, która pozostała w mieście, wysiedlono do Niemiec.

Przez pierwsze miesiące po wojnie miasto nosiło nazwę Nowogród^[10][11][12]. Obecną nazwę miasta wprowadzono rozporządzeniem ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 roku^[13].

Miasto zostało w okresie powojennym częściowo odbudowane i rozbudowane. Zabudowano m.in. zniszczone całkowicie zabytkowe centrum miasta, wybudowano nowe osiedla mieszkaniowe. Powstały też obiekty użyteczności publicznej: hotel, dom kultury, biblioteka, szkoły. Najważniejsze inwestycje ostatnich lat związane są z unowocześnianiem infrastruktury. Należą do nich: modernizacja oczyszczalni ścieków, rozbudowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej oraz ujęcia wody pitnej. W ostatnim okresie rozbudowano także bazę hotelowo-gastronomiczną, wybudowano trzy duże sale sportowe, plaża miejska zyskała zjeżdżalnię wodną, przystąpiono do modernizacji domu kultury.

Architektura i urbanistyka[edytuj]

Zabytki[edytuj]

Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają weryfikacji. Uwagi: sprawdzić o jakie obwarowania miejskie chodziło Konserwatorowi Zabytków. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

Zakład Karny w Nowogardzie

Cały obszar Starego Miasta w Nowogardzie został wpisany do rejestru zabytków^[14]. Ważniejsze zabytki w mieście:

• Kościół Wniebowzięcia NMP – późnogotycki kościół Mariacki zbudowany w latach 1330-1334. Nawa główna o gwiaździstych sklepieniach, nawy boczne oddzielone potężnymi filarami, sklepienia krzyżowo-żebrowe. W prezbiterium znajduje się bogato zdobiony, barokowy ołtarz z początku XVII wieku z kilkunastoma scenami figuralnymi. Na wieży znajduje się dzwon z 1485 roku. 3 grudnia 2005 w wyniku pożaru zawaliła się 20-metrowa wieża świątyni. 26 marca 2007 r. na szczycie odbudowanej wieży została w zamontowana pokryta blachą miedzianą sygnaturka. W ciągu niespełna półtora roku wykonano też m.in. remont wnętrza oraz zamontowano nowe dzwony, które noszą nazwy: Wiara, Nadzieja i Miłość (w językach polskim i niemieckim).
• Zamek Ebersteinów – kompleks zabudowań zamkowych z XIII wieku, zamek rozbudowany w XVI i przebudowany w XVIII i XIX wieku. Od roku 1820 pełni do czasów obecnych funkcję zakładu karnego. Został spalony podczas buntu więźniów w 1989 roku.
• Obwarowania miejskie
• Fragmenty murów obronnych z XIV wieku – zachowane tylko częściowo w dolnych fragmentach, nad jeziorem w rejonie ulicy Czarnieckiego.
• Dawne sanatorium (ul. Smużyny 2) - obecnie będące Dom Pomocy Społecznej nr 2.
• Park leśny przy DPS nr 2.
• Budynek mieszkalny przy ul. Luboszan 1 – dom ryglowy z XIX wieku.
• Wieża ciśnień z 1882 roku o wysokości 46 metrów znajdująca się w sąsiedztwie stacji kolejowej.
• Ratusz w roku 1911

Pomniki[edytuj]

• Pomnik "Bohaterom poległym w walce o wolność prastarej ziemi słowiańskiej"
• Pomnik Braterstwa Broni (od 1995 z tablicą: "Kombatantom Rzeczypospolitej Polskiej")

Gospodarka[edytuj]

W 2007 r. Nowogard miał 2050 prywatnych podmiotów gospodarczych, z czego 1661 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, 11 spółdzielnie oraz 20 spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego^[5].

W mieście jest 1 targowisko całoroczne o powierzchni 4000 m²^[5].

Według danych z października 2010 w powiatowym urzędzie pracy było zarejestrowanych 1102 bezrobotnych mieszkańców Nowogardu^[15].

W mieście znajduje się zakład produkujący stolarkę drzwiową i okienną^[16], zakład produkcji mas bitumicznych^[17], zakład produkcji betonów^[18]. Przy północnej granicy Nowogardu mieści się zakład produkujący dywany do wyściełania podłóg samochodowych^[19].

Turystyka[edytuj]

Jezioro Nowogardzkie

Największą atrakcją turystyczną Nowogardu jest sięgające centrum miasta Jezioro Nowogardzkie. Nad jeziorem usytuowany jest ośrodek sportu i rekreacji ze strzeżoną plażą miejską wyposażoną m.in. w zjeżdżalnię wodną o długości 70 m. Na terenie ośrodka znajdują się domki kempingowe oraz pole namiotowe. Jezioro Nowogardzkie stwarza dogodne warunki do uprawiania sportów wodnych.

Jedną z atrakcji turystycznych jest utworzony w 1994 r. Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy "Sarni Las", w którym ochronie podlega drzewostan oraz zwierzyna. Zespół położony jest w zachodniej części miasta i przylega południową częścią do Jeziora Nowogardzkiego. Do lasu prowadzi ulica Wojska Polskiego oraz pieszy szlak turystyczny wiodący ulicą Promenada, a następnie trasą wokół jeziora.

Na terenie miasta znajduje się także wiatrak i tor, na którym organizowane są zawody motocrossowe oraz dwa największe na Pomorzu cisy, liczące około 700 lat.

Oświata[edytuj]

I Liceum Ogólnokształcące w Nowogardzie

 Osobny artykuł: lista szkół w Nowogardzie.

Nowogard to lokalny ośrodek edukacyjny. W mieście znajdują się 3 przedszkola, 4 szkoły podstawowe, 3 gimnazja, 1 liceum profilowane, 3 licea ogólnokształcące, 3 szkoły policealne, 5 techników ponadgimnazjalnych. Według danych z 2007 w tutejszej szkole podstawowej uczyło się 1191 dzieci oraz w gimnazjum 952 uczniów. W szkołach średnich w 2006 r. nauki pobierało 958 osób^[5].

Kultura[edytuj]

Nowogardzki Dom Kultury podczas trwania Festiwalu Filmów Ekologicznych im. Macieja Łukowskiego "Ekofilm"

Nowogardzki Dom Kultury to miejsce spotkań, w którym wszyscy chętni mogą rozwijać się twórczo w pracowniach i zespołach, oraz uczestniczyć w różnorodnych imprezach o charakterze kulturalnym oraz rozrywkowym. Centrum kultury znajduje się przy Placu Wolności, w okolicy Jeziora Nowogardzkiego, tuż obok ratusza oraz zabytkowych murów obronnych. Nowogardzki Dom Kultury jest organizatorem Festiwalu Filmów Ekologicznych Ekofilm im. Macieja Łukowskiego oraz Festiwalu Filmu Muzyki Malarstwa „Lato z Muzami”.

Festiwal Filmu Muzyki Malarstwa „Lato z Muzami” to święto artystów związanych z różnymi dziedzinami sztuki, którzy dzielą się swoją pasją z lokalną społecznością. Integralną częścią festiwalu jest Plener Malarski, wydarzeniu towarzyszą również Międzynarodowe Warsztaty Artystyczne „ARTeria”. Filmowa Młoda Polska to – zapoczątkowany w 2014 r. - konkurs na polski krótkometrażowy film fabularny. W ramach Lata z Muzami przyznawane jest honorowe wyróżnienie „Laur Cisowy”, laureatami tej nagrody są m.in.: Wojciech Wójcik, Janusz Morgenstern, Wojciech Marczewski, Andrzej Barański, Filip Bajon, Janusz Majewski, Dorota Kędzierzawska, Sylwester Chęciński, Jerzy Domaradzki, Stanisław Różewicz, Wojciech Smarzowski, Marek Piwowski, Janusz Zaorski, Agnieszka Holland, Krzysztof Zanussi oraz Marek Koterski. W 2016 r. Festiwal Filmu Muzyki Malarstwa „Lato z Muzami” obchodził swoje 20-lecie.

Festiwal Filmów Ekologicznych im. Macieja Łukowskiego „Ekofilm” to biennale o zasięgu międzynarodowym, w ramach festiwalu, który został zapoczątkowany w 1989 r., odbywają się: Międzynarodowy Konkurs Filmowy, Międzynarodowy Konkurs Fotograficzny „Na granicy natury i cywilizacji” oraz Ogólnopolski Konkurs na Plakat Festiwalu Filmów Ekologicznych im. Macieja Łukowskiego „Ekofilm”.

W ramach Nowogardzkiego Domu Kultury działa kino „Orzeł”, które w 2013 r. wyposażone zostało w projektor cyfrowy.

Miejska Biblioteka Publiczna im. Stefana Żeromskiego mieści się w obiekcie położonym w centrum miasta, w pobliżu starych murów obronnych. W jej skład wchodzą: czytelnie, wypożyczalnie dla dzieci i dorosłych, dział zbiorów specjalnych, sala wystawiennicza i pracownie biblioteczne.

Sport[edytuj]

Baza sportowo-rekreacyjna:

• Stadion Miejski Nowogard, ul. Wojska Polskiego 41 (klub piłkarski "Pomorzanin")
• Kąpielisko Miejskie NOWiR Nowogard, ul. Promenada 3
• Szlak rowerowy „Równina Nowogardzka” (długość ok. 122 km, przebiega przez trzy gminy)
• Tor motocrossowy (w okresie letnim odbywają się zawody o randze ogólnopolskiej i międzynarodowej)
• Strzelnica „Krzywy Dzik” (Nadleśnictwo Nowogard)

Do znanych osobowości urodzonych w Nowogardzie, bądź wychowujących się od najmłodszych lat należą sportowcy Marek Leśniak (piłkarz) i Mateusz Zaremba (piłkarz ręczny).

Wspólnoty religijne[edytuj]

W mieście działają trzy parafie rzymskokatolickie.

• Parafia Matki Boskiej Fatimskiej w Nowogardzie
• Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Nowogardzie
• Parafia św. Rafała Kalinowskiego w Nowogardzie

W mieście znajduje się także niewielki zbór Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan, zbór Świadków Jehowy^[20] oraz grupa Adwentystów Dnia Siódmego^[21]

Transport[edytuj]

Stacja kolejowa w Nowogardzie

• Połączenia lotnicze: lotnisko Goleniów – 20 km
• Połączenia promowe: port Świnoujście – 80 km
• Odległości drogowe:
  • Szczecin – 60 km
  • Koszalin – 99 km
  • Gdańsk – 282 km
  • Słupsk - 168 km

 Zobacz też: Nowogard (stacja kolejowa).

Administracja[edytuj]

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. W Radzie Miejskiej w Nowogardzie zasiada 21 radnych^[22]. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest urząd miejski przy placu Wolności.

Burmistrzowie Nowogardu:

• Kazimierz Ziemba (PSL) (od 2002 do 2010)
• Robert Czapla (od 2010)

Nowogard należy do Związku Miast Polskich.

Mieszkańcy Nowogardu wybierają radnych do sejmiku województwa w okręgu II. Parlamentarzystów wybierają z okręgów wyborczych z siedzibą w Szczecinie, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Współpraca zagraniczna[edytuj]

• Gützkow, (Niemcy)^{[potrzebny przypis]}
• Heide, (Niemcy) od 30 maja 1996^{[potrzebny przypis]}
• Kävlinge, (Szwecja) od grudnia 2005^{[potrzebny przypis]}
• Gornji Milanovac, (Serbia) od 2009^{[potrzebny przypis]}
• Veles – (Macedonia) od 3 czerwca 2010^[23]
• Dąbrowica– (Ukraina) od 16 września 2009^[24]

Władze Nowogardu podjęły także współpracę partnerską w ramach porozumienia ze stowarzyszeniem Naugarder Kreis e.V. z siedzibą w Berlinie w Niemczech^[25].

Zobacz też[edytuj]

• powiat nowogardzki
• cmentarz żydowski w Nowogardzie

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• VII wieków Nowogardu 1309-2009 : wydawnictwo okolicznościowe z okazji 700-lecia nadania praw miejskich. Nowogard: Urząd Miasta i Gminy Nowogard : Dom Judy, 2009. ISBN 978-83-927334-1-6.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Naugard (niem.) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VI: Malczyce – Netreba. Warszawa, 1885.

p • d • e Miasta województwa zachodniopomorskiego Miasta powiatowe Białogard • Choszczno • Drawsko Pomorskie • Goleniów • Gryfice • Gryfino • Kamień Pomorski • Kołobrzeg • Koszalin • Łobez • Myślibórz • Police • Pyrzyce • Sławno • Stargard • Szczecin • Szczecinek • Świdwin • Świnoujście • Wałcz  Miasta gminne Barlinek • Barwice • Biały Bór • Bobolice • Borne Sulinowo • Cedynia • Chociwel • Chojna • Czaplinek • Człopa • Darłowo • Dębno • Dobra k. Nowogardu • Dobrzany • Drawno • Dziwnów • Golczewo • Gościno • Ińsko • Kalisz Pomorski • Karlino • Lipiany • Maszewo • Mielno • Mieszkowice • Międzyzdroje • Mirosławiec • Moryń • Nowe Warpno • Nowogard • Pełczyce • Płoty • Polanów • Połczyn-Zdrój • Recz • Resko • Sianów • Stepnica • Suchań • Trzcińsko-Zdrój • Trzebiatów • Tuczno • Tychowo • Węgorzyno • Wolin • Złocieniec

p • d • e Gmina Nowogard Siedziba gminy: Nowogard Sołectwa Błotno • Brzozowo • Boguszyce • Czermnica • Dąbrowa Nowogardzka • Długołęka • Glicko • Grabin • Jarchlino • Karsk • Krasnołęka • Kulice • Lestkowo • Maszkowo • Miętno • Olchowo • Orzechowo • Orzesze • Osowo • Ostrzyca • Sąpolnica • Sikorki • Słajsino • Strzelewo • Szczytniki • Świerczewo • Trzechel • Wierzbięcin • Wojcieszyn • Wołowiec • Wyszomierz • Żabowo • Żabówko Wsie niesołeckie Bochlin • Łęgno • Radłowo • Struga Osady Bieniczki • Bieńczyce • Konarzewo • Ogorzele • Otręby • Wierzchy Kolonie Bromierz • Dobroszyn • Gardna • Miękkie • Nowe Wyszomierki • Ptaszkowo • Stare Wyszomierki • Starogoszcz • Wierzchęcino • Zatocze Leśniczówki Płotkowo • Sąpole • Suchy Las • Zagórz Przysiółki Błotny Młyn • Drzysław • Miodne • Ogary • Olszyca • Radziszewo • Sieciechowo • Warnkowo • Zakłodzie • Zbyszewice

p • d • e Powiat goleniowski Miasta Goleniów • Maszewo • Nowogard • Stepnica Gminy miejsko-wiejskie Goleniów • Maszewo • Nowogard • Stepnica Gminy wiejskie Osina • Przybiernów