Tworzenie stron internetowych

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Nissa

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Nysa
Bazylika św. Jakuba i św. Agnieszki w Nysie
Herb Nysy Flaga Nysy
Dewiza: Śląski Rzym
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	nyski
Gmina	Nysa gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1223
Burmistrz	Kordian Kolbiarz
Powierzchnia	27,5 km²
Wysokość	195 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	44 419[1] 1 614,6 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 77
Kod pocztowy	48-300 do 48-304
Tablice rejestracyjne	ONY
Położenie na mapie województwa opolskiego Nysa
Położenie na mapie Polski Nysa
50°28′17,89″N 17°20′02,80″E/50,471636 17,334111
TERC (TERYT)	1607054
SIMC	0965789
Urząd miejski ul. Kolejowa 15 48-300 Nysa
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Nysa (wymowa ⁱ łac. Nissa, pol. hist.: Nisa, Nissa^[2][3]; łac.: Nissa; czes.: Nisa; niem.: Neisse^[4]) – miasto w woj. opolskim, w powiecie nyskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nysa. Historycznie leży na Dolnym Śląsku. Od 1950 miasto administracyjnie należy do woj. opolskiego. Miasto położone jest na granicy Przedgórza Sudeckiego i Niziny Śląskiej, przepływa przez nie rzeka Nysa Kłodzka. 31 grudnia 2015 miasto liczyło 43 220 mieszkańców. Nysa jest najludniejszym miastem Polski położonym na obszarze gminy miejsko-wiejskiej^[5].

W pobliżu Nysy znajdują się sztuczne zbiorniki wodne: Jezioro Nyskie (zwane także Jeziorem Głębinowskim), nieco dalej Jezioro Otmuchowskie.

Położenie[edytuj]

Dwór biskupi w sąsiedztwie dawny zamek biskupów wrocławskich, obecnie Muzeum w Nysie, rys. (F. B. Wernher – XVIII w.)

Nysa położona jest w południowo-zachodniej części województwa opolskiego nad Jeziorem Nyskim i Nysą Kłodzką. Stanowi siedzibę powiatu nyskiego.

Sporne jest położenie według krain historycznych – od 1201 roku, kiedy Henryk I Brodaty ofiarował ziemię nyską biskupowi wrocławskiemu, Księstwo Nyskie było związane z Wrocławiem, a więc i Dolnym Śląskiem. W 1680 roku Holender Fryderyk de Wit wydał mapę Górnego Śląska, na której Księstwo Nyskie leżało na Dolnym Śląsku. Związek ten trwał aż od wojen śląskich, jego ostateczny kres położyła sekularyzacja Prus w 1810. Od tego czasu Nysa była silniej związana z Górnym Śląskiem. Za granicę Górnego i Dolnego Śląska uznawano Przesiekę Śląską, która łukiem otaczała ziemię nyską od południowego wschodu, dochodząc na wschodzie aż do górnego biegu Ścinawy, a następnie dolnego biegu Nysy Kłodzkiej^[6]. Później tradycyjną granicą Górnego i Dolnego Śląska stała się Nysa Kłodzka, która w środkowym biegu przepływa przez miasto. Od 1815 do 1945 roku Nysa należała administracyjnie do Rejencji opolskiej, która w 1919 roku weszła w skład prowincji Górny Śląsk, przez co część historyków uznaje dzisiaj przynależność Nysy do Górnego Śląska^[7], natomiast przeciwnicy tego poglądu wskazują na silniejsze kulturowe i historyczne związki z Dolnym Śląskiem. Związek z Dolnym Śląskiem widoczny jest też w herbie dawnego księstwa nyskiego, gdzie obok symboli miasta znajduje się herb Piastów dolnośląskich.

Nazwa[edytuj]

Nazwa Nyssa wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie^[8].

Nazwa miejscowości wywodzi się od rzeki przepływającej przez miasto Nysy Kłodzkiej. Została ona wymieniona w obecnie używanej polskiej formie Nysa w 1333 roku w łacińskim dokumencie wydanym we Wrocławiu przez księcia śląskiego Henryka^[9]. Miejscowość wymieniona została w łacińskim dokumencie z 1310 roku gdzie miasto zanotowano jako „Nyza”^[10]

Historia[edytuj]

 Osobny artykuł: Kalendarium historii Nysy.

Panorama miasta przed 1493 r. (Hartmann Schedel, Liber Chronicarum)

Rynek (XIX w.)

Rynek z tej samej perspektywy obecnie, z odbudowaną wieżą ratuszową

Nysa jest jednym z najstarszych miast śląskich. Prawdopodobnie już w X wieku istniała tu osada. Według Jana Długosza Nysę jako gród miał założyć Bolesław Krzywousty^[11]. Jednak nie odgrywał on wówczas większej roli, gdyż nadgraniczna kasztelania znajdowała się w pobliskim Otmuchowie. Sytuacja zmieniła się, gdy książę Bolesław I Wysoki ofiarował swemu synowi Jarosławowi kasztelanię otmuchowską wraz z przylegającymi do niej dobrami. Jarosław, który w latach 1198–1201 był biskupem wrocławskim, przekazał w testamencie swoim następcom na stolicy biskupiej Nysę i kilkanaście wsi. Z czasem na tej bazie utworzono biskupie księstwo nysko-otmuchowskie, które sukcesywnie powiększało się, a Nysa stała się jego stolicą.

W 1198 r. biskup Jarosław miał konsekrować kościół św. Jakuba i św. Agnieszki. Nie wiadomo, czy była to pierwsza nyska świątynia, ponieważ źródła z 1240 r. wymieniają kościół św. Jana Chrzciciela na Starym Mieście, patrona diecezji wrocławskiej, który umieszczony był w najstarszym herbie miejskim^[12].

Nysa po raz pierwszy została wzmiankowana w 1223 roku, kiedy to została lokowana na prawie flamandzkim (w 1308 r. została przeniesiona na prawo magdeburskie). Z początkiem XIV wieku, wedle życzenia Henryka Probusa, stała się miastem stołecznym Księstwa Nyskiego. Utworzone przez niego księstwo nyskie do 1810 r. (sekularyzacja dóbr kościelnych przez króla pruskiego Fryderyka Wilhema III) rozrastało się pod względem terytorialnym, ludnościowym i prawnym, gdyż posiadało i stanowiło swe własne prawa, np. prawo warzenia piwa czy mili zapowiedniej^[13].

W okresie wojen husyckich, podczas bitwy w 1428 r. zniszczone zostały przez husytów wszystkie przedmieścia Nysy. Nie zahamowało to jednak rozwoju miasta. Na początku XV wieku Nysa stała się jednym z najludniejszych miast śląskich. Zamieszkiwało ją wtedy około 5000 osób.

Nysa to znany ośrodek edukacyjny – już od średniowiecza, od 1417, istniała szkoła parafialna, przekształcona w następnych wiekach w znane gimnazjum. W 1497 roku na rynku w Nysie został ścięty przedostatni książę opolski – Mikołaj II. Dogodne położenie miasta na przecięciu szlaków handlowych z Pragi i Kłodzka do Opola i dalej do Krakowa sprzyjało rozwojowi gospodarczemu miasta. W księstwie kwitł handel, organizowane były dwa targi w dniach św. Jakuba i św. Agnieszki, które gromadziły kupców z Austrii, Czech, Moraw i Węgier. Również rzemiosło przeżywało rozkwit, powstały m.in. cechy farbiarzy czy złotników. Dodatkowe przywileje, jak np. prawo składu, prawo przymusu drogowego czy prawo bicia własnej monety, przysparzały sławy i podnosiły rangę miasta.

Jednym z jawnych dowodów, iż Nysa była znaczącym ośrodkiem, jest wydana w 1493 roku w Norymberdze Kronika Świata, która ustawia miasto wśród znaczących ośrodków miejskich Europy Środkowo-Wschodniej. W opisie ludności miasta zawartego w tej kronice czytamy „plebs rustica polonici ydeomatis...”. Drugim z dowodów jest herb Nysy na bramie wjazdowej Mostu Karola w Pradze, który to herb wisi obok herbów najznakomitszych miast czeskich. Jest to także znak historii miasta, gdyż Nysa wraz z nadejściem XIV wieku dostaje się pod panowanie czeskich Luksemburgów, a następnie, od 1526 r. – Habsburgów. Nadawane kolejne przywileje gospodarcze i prawne powodują, że miasto staje się poważnym importerem soli i wina z Węgier i Nadrenii.

W XVI wieku do Nysy jako swojej głównej rezydencji przenoszą się biskupi wrocławscy. Decyzja ta spowodowana została silnym rozwojem reformacji na Dolnym Śląsku. Z inicjatywy biskupiej Nysa otrzymuje liczne przywileje. Rozpoczyna się okres wielkiego rozwoju gospodarczego miasta. Pod wpływem obecności i działania biskupów Nysa otrzymuje tytuł Śląskiego Rzymu, głównie za sprawą licznych budowli sakralnych miasta oraz fontanny Trytona z 1701 roku, wzorowanej na rzymskiej Fontana del Tritone z 1612-1613 roku, stojącej na Placu Barberini – Piazza Barberini autorstwa Gian Lorenzo Berniniego. Kilkadziesiąt lat przed Wrocławiem, w 1624, miasto otrzymało kolegium jezuickie Carolinum. Ukończył je przyszły król Polski Michał Korybut Wiśniowiecki.

Twierdza Nysa plan z 1741 r.

Okres wojny trzydziestoletniej to czas upadku miasta. Od 1741 roku Nysa jest pod panowaniem Prus i staje się miastem-twierdzą. Zmienia to całkowicie charakter miasta, lecz zdaje egzamin podczas obrony miasta przed wojskami Napoleona. Od lipca 1807 roku Nysa oblegana była przez wojska napoleońskie. Po miesięcznym oblężeniu, generał francuski Dominique Vandamme zajmuje Nysę (skapitulowała z powodu kończących się zapasów żywności i amunicji). Miasto pozostawało pod okupacją francuską do 1808 roku.

W 1810 roku rząd pruski przeprowadził sekularyzację dóbr kościelnych. W Nysie przestała istnieć władza biskupów wrocławskich, trwająca nieprzerwanie od XIV wieku, której miasto zawdzięczało swą wielkość i znaczenie. Ograniczenia związane z istnieniem twierdzy hamują dalszy rozwój Nysy, powstają jednak takie obiekty, jak połączenie kolejowe (1848 r.), teatr miejski (1852 r.), gazownia i oświetlenie gazowe ulic (1860 r.), wodociągi (1878 r.), kanalizacja (1888 r.), elektryczność (1907 r.).

Ostatnim razem zamieniono miasto w twierdzę w 1945 roku. Przed wkroczeniem żołnierzy radzieckich do miasta, władze niemieckie zlikwidowały Więzienie Sądu Krajowego w Nysie. 30 stycznia 1945 roku ewakuowano 50 przetrzymywanych tam więźniów, po których wszelki ślad zaginął^[14]. Ofiarami Niemców byli także polscy i rosyjscy robotnicy przymusowi, których karano śmiercią za handel lub magazynowanie żywności, w samej Nysie udokumentowanych jest 5 takich przypadków^[15]. W końcowej fazie wojny, „dla podniesienia morale” niemieckie dowództwo karało śmiercią także własnych żołnierzy bez należytego rozpatrzenia sprawy przed sądem. Tylko w pierwszej połowie marca w samej Nysie wykonano 22 wyroki śmierci^[16]. Najgorszy pogrom miasta odbył się w marcu 1945 roku. Nysa została zajęta przez Armię Czerwoną w stanie niemal nienaruszonym. Pijani żołnierze sowieccy doprowadzili do wypalenia całego zabytkowego śródmieścia^[17]. W płonącym mieście Sowieci urządzali polowania na kobiety. Zamordowali 27 sióstr zakonnych (głównie elżbietanek), które zostały by opiekować się chorymi i rannymi w nyskich szpitalach. 150 innych sióstr zostało zgwałconych i znieważonych, wiele z nich wywieziono też na roboty do Związku Radzieckiego^[18]. Zniszczonych zostało wiele budynków, m.in. Dom Wagi Miejskiej (po wojnie odbudowany) oraz gotycka, 94-metrowa, wieża ratuszowa, najwyższa, jak dotąd, budowla miasta (odbudowana wraz z kamieniczkami w 2009 roku). Ogółem zniszczeniu uległo ok. 60% zabudowy miasta.

W wyniku klęski Niemiec i decyzji zwycięskich mocarstw w 1945 r. Nysa po sześciu wiekach zostaje ponownie włączona do Polski.

Po zdobyciu miasta następuje częściowa odbudowa i zabezpieczenie cenniejszych obiektów. Polityka ta zmienia się w pierwszej połowie lat 50., kiedy Miejski Oddział Rozbiórkowo-Porządkowy nakazuje wyburzenie większości ruin Starego Miasta w celu dostarczenia cegieł przeznaczonych do odbudowy Warszawy^[19] (tylko w 1954 r. Warszawa wyznaczyła dla Nysy kontyngent 12 mln sztuk cegły rozbiórkowej^[19]). Od lat 60. następuje ponowna odbudowa i rozbudowa miasta, powstają zakłady przemysłowe, m.in. Zakład Samochodów Dostawczych (produkujący popularne w latach 60., 70., 80. i 90. samochody dostawcze ZSD Nysa), przemysł spożywczy, metalowy. Budowane są nowe osiedla, obiekty użyteczności publicznej oraz jezioro zaporowe na Nysie Kłodzkiej

Zabytki[edytuj]

Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny

Cmentarny Kościół Świętego Krzyża – Jerozolimski

Bastion św. Jadwigi

Fontanna Trytona z 1701 roku

Wieża Wrocławska

Nysa, pomimo wielu zniszczeń wojennych (ponad 50% zabudowy miejskiej)^[20] oraz wyburzenia tuż po wojnie przez polskie władze miasta 103 zabytkowych kamienic i kościoła w centrum miasta^[21], posiada wiele zabytkowych obiektów.

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[22]:

• stare miasto
• kościół par. pw. św. Jakuba Starszego i św. Agnieszki, pl. Katedralny, pochodzi z XV-XIX w., po 1945 r., trójnawowy, dziewięcioprzęsłowy z kamienia i cegły. Wzdłuż głównego korpusu znajduje się 16 gotyckich kaplic i dwie barokowe. z XV w., ma jeden z najbardziej spadzistych dachów w Europie o powierzchni 4 tysięcy m kw.
• dzwonnica z 1474 r. – XV w., 1960 r., jej budowy nigdy nie zakończono, gdyż według planów miała być ponad trzykrotnie wyższa, jednak nie pozwolił na to grunt, na którym stoi. 3 kwietnia 2005 roku otwarto w dzwonnicy Skarbiec św. Jakuba, jest to kolekcja arcydzieł zdobnictwa złotniczego w Nysie
• zespół kościoła par. pw. św. Jana Chrzciciela, ul. Księdza Ściegiennego: kościół par. pw. św. Jana, późnobarokowy z 1770 r., 1900 r.; plebania z 1770 r., XIX w.; szkoła parafialna z 1827 r.
• kościół fil. pw. Zwiastowania NMP z poł. XIV w., 1885 r., pierwotnie gotycki, wielokrotnie przebudowywany, z częściowym zatarciem cech stylowych, Celna 2
• kościół cmentarny pw. Świętego Krzyża – Jerozolimski z 1633 r., wybudowany z zachowaniem tzw. miary jerozolimskiej, ul. Mieczysława I
• kościół cmentarny pw. św. Rocha, późnorenesansowy z 1637 r., upamiętniający ocalenie miasta od zagłady z powodu epidemii, ul. Wojska Polskiego
• kościół franciszkanów pw. św. Barbary,ob. kościół ewangelicki z 1428 r., XVIII w., 1810 r., zbudowany w stylu gotyckim, z elementami renesansowymi i barokowymi, ul. Rynek Garncarski
• zespół klasztorny bożogrobców, ul. Bracka: kościół pw. św. Piotra i Pawła z l. 1719-1727 z dobrze zachowanym wnętrzem w stylu barokowym i pięknymi polichromiami; klasztor z l.1708-1713, obecnie Diecezjalny Dom Formacyjny www.ddf.nysa.pl
• zespół klasztorny podominikański, ul. Głowackiego/Ujejskiego 12: kościół ob. par. pw. św. Dominika, barokowy z l. 1743-1788, wypisany z księgi rejestru; klasztor, ob. szkoła z XVIII w.
• zespół klasztorny franciszkanów, Al. Wojska Polskiego 31 z l. 1902-11: kościół pw. św. Elżbiety, neoromański; klasztor, kolegium, piekarnia, stolarnia, rzeźnia-masarnia, sala gimnastyczna, cieplarnia, ogrodzenie
• zespół klasztorny jezuitów, pl. Solny: kościół pw. Wniebowzięcia NMP, okazała świątynia w stylu barokowym z l. 1688-1692, 1820 r., wypisany z księgi rejestru; kolegium Carolinum – dawny zespół kolegium jezuickiego „Carolinum” z l. 1669-1686, znakomity przykład baroku; gimnazjum z l. 1722-1725, brama z 1725 r.
• zespół klasztorny pokapucyński, ul. Bramy Grodzkiej 5 (d. Grodzka), z XVII-XIX w.: kościół pw. św. Franciszka z Asyżu z 1660 r., zbudowany w bardzo oryginalnym stylu architektonicznym zwanym barokiem toskańskim; klasztor, ob. dom księży emerytów, z poł. XVII w., XVIII w./XIX w.
• kościół pw. MB Bolesnej, murowany neogotycki, wchodzący w skład zespołu szkolno-klasztornego werbistów, obecnie jest to kościół parafialny, ul. Rodziewiczówny 3, z 1907 r.
• dom zakonny elżbietanek, ul. Słowiańska 25/27, z k. XIX w.
• planty miejskie z poł. XIX w.
• park miejski, z poł. XIX w., po 1920 r. przepiękne położony, posiada wiele ciekawych zakątków, bogatą florę i faunę
• mury obronne, z XIV w.-XVI w., wypisane z księgi rejestru: baszta; Wieża Bramy Wrocławskiej z XIV w., XVI/XVII w., ul. Wrocławska, z bogato zdobionym portalem z 1603 roku, wypisana z księgi rejestru; Wieża Ziębicka z 1350 roku, XVI w., ul. Bolesława Krzywoustego, wieża jest udostępniona dla zwiedzających i stanowi punkt widokowy
• zespół – system nowożytnych pruskich fortyfikacji Twierdzy Nysa: Bastion św. Jadwigi z 1643 r., l. 1742-76, ul. Piastowska; Reduta Kapucyńska z l. 1741-58, ul. Szlak Chrobrego 8; fort II „Regulicki” z l. 1865-1873; fort „Prusy” z 1743 r., 1771 r., XIX w.; fort Wodny (Blokhauz) z 1741 r., l. 1878-80, ul. Powstańców Śląskich, w parku miejskim, jeden z największych w Europie systemów fortów i twierdz
• dom Wagi Miejskiej, z 1604 roku, XIX w., l. 1947-48, z fragmentami oryginalnych, fasadowych malowideł, ul. Sukiennicza 2
• domy, ul. Armii Krajowej 19, 21, z 1905 r. – pocz. XX w.
• d. pałac Biskupów Wrocławskich, ul. Biskupa Jarosława, z lat 1608–1627, 1729 r., 1962 r., na dziedzińcu znajdują się dwa zegary słoneczne – obecnie Muzeum Okręgowe
• domy, ul. Bracka 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, z XVI/XVII w., XVIII w., 1956 r.
• kanonia, ul. Buczka 9, z XVI w., XVIII w./XIX w.
• domy, ul. Celna 2, 4, 6, 16, 17, 18, 19, 20, z XVIII w., XIX w., 1956 r.
• dom, ul. Górna 10
• dom Komendanta, ul. Grodzka, z XVII w., po 1970 r., dawna komendantura, obecnie Państwowe Ognisko Plastyczne
• domy, ul. Grodzka 3, 5, z XVIII w., XIX w., 1965 r.
• dom sierot, ob. klasztor felicjanek, pl. Katedralny 8, z 1513 r., XVII w., XIX w.
• dom, ul. Kilińskiego 1a
• domy, ul. Kramarska 12 (d. 22), 14 (d. 24), z XVI w., XVIII w., po 1963 r.
• zespół d. dworu biskupiego, ul. Lompy, z XVII-XIX w., po 1950 r.: dwór biskupi – budynek główny z „Salą Przyjęć” z 1615 r., k. XVII w., XIX w.; budynek gospodarczy z XIX w.; dom mieszkalny, ob. administracyjny z XIX w.; ruina młyna z XIV w./XV w., XIX w., pozostałość dawnej rezydencji biskupów wrocławskich
• dom, ul. Marcinkowskiego 1, z poł. XIX w.
• domy, Rynek, zabytkowe kamieniczki: 22, 23, 24, 25, 26; 56, 57, 58, 59, 60, z XVI/XVII w., XVIII w., XIX w., XX w.
• kolegium św. Anny, pl. Solny, z 1614 r., XIX w., po 1945 r.
• willa, ul. Szlak Chrobrego 33, z XIX w./XX w.
• dom, ul. Wałowa 3/5 z poł. XIX w., 1958 r.
• dom, ul. Wojska Polskiego 62, z pocz. XX w.
• słodownia z suszarniami, ul. Słowiańska 18, z 1898 r.

inne zabytki:

• kościół pw. NMP Wspomożenia Wiernych, neogotycki kościół pielgrzymkowy z obrazem uważanym za cudotwórczy i słynący łaskami
• piękna Studnia – z 1686 roku, z ręcznie kutą kratą
• fontanna Trytona, barokowa, wzorowana na rzymskiej Fontana del Tritone
• synagoga
• cmentarz żydowski
• zespół kamieniczek mieszczańskich, odbudowanych ze zniszczeń wojennych, które prezentują dawną zabudowę Nysy.

Gospodarka[edytuj]

Zakład „Bioagra”

Nysa była jeszcze do niedawna ważnym ośrodkiem przemysłowym i gospodarczym w województwie opolskim. W mieście wyróżnić można było przemysł metalowy, maszynowy, spożywczy i budowlany. Do 2002 roku w mieście funkcjonował Zakład Samochodów Dostawczych. Montował on samochody dostawcze m.in. Nysy, Polonezy Trucki, a w ostatnim okresie także Citroeny C15 i Berlingo. Obecnie fabryka stoi nieczynna.

Do większych zakładów, które jeszcze niedawno istniały w Nysie, można zaliczyć: Zakład Urządzeń Przemysłowych SA, zajmujący się produkcją urządzeń dla przemysłu chemicznego, energetycznego, cukrowniczego i ochrony środowiska, oraz Garbarską Spółdzielnię Pracy Asko, która była jednym z najnowocześniejszych zakładów garbarskich w Polsce.

W Nysie, przy ul. Dubois i Krapackiej, mieści się także Podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej o powierzchni 12 ha. Decyzję o inwestycji w Strefie podjęły trzy firmy: Advantech Polska (Włochy), Alsecco (Polska) oraz Vasco Doors (Polska). Na powierzchni 156 ha (docelowo 255 ha) pomiędzy miejscowościami Radzikowice – Goświnowice utworzono Regionalny Park Przemysłowy WSSE „Invest Park”. Na terenie miasta dominują sektory: rolno – spożywczy (Spółdzielnia Pracy Cukry Nyskie, Grupa Otmuchów – dawniej ZPC Otmuchów, Intersnack Poland – tzw. Chio oraz Bioagra Goświnowice) i metalowy (Mega Nysa, Famet, Cafrex, Franz Waggonbau). W wyniku działań gminy w 2010 uchwalono „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nysa” pokrywające obszar całej gminy, co daje możliwości bardziej przemyślanego rozwoju gospodarczego, turystycznego oraz mieszkaniowego miasta.

Transport[edytuj]

Transport drogowy[edytuj]

Przez Nysę przebiegają drogi krajowe:

• 46 Kłodzko – Nysa – Opole – Lubliniec – Częstochowa – Szczekociny
• 41 Nysa – Prudnik – granica z Czechami w Trzebinie

Sieć uzupełniają drogi wojewódzkie:

• 411 Głuchołazy – Nysa
• 407 Korfantów – Nysa

Przeprawę przez rzekę Nysę Kłodzką umożliwiają 2 mosty drogowe w pobliżu centrum.

Transport kolejowy[edytuj]

Dawniej Nysa była ważnym węzłem kolejowym Śląska, obecnie znajduje się tu jedna czynna stacja kolejowa. Odbywają się z niej regularnie połączenia regionalne w granicach województwa opolskiego.

Nysa
Linia nr 137 Katowice – Legnica (139,075 km)
Przełęk odległość: 7,075 km		Radzikowice odległość: 5,771 km
Linia nr 287 Opole Zachodnie – Nysa (48,752 km)
Wyszków Śląski odległość: 4,355 km
Linia nr 288 Nysa – Brzeg (0,000 km)
		Myśliczyn odległość: 6,466 km
Linia nr 328 Nysa – Kałków Łąka (0,000 km)
Podkamień odległość: 4,797 km
Linia nr 256 (D29-1971) Nysa – Ścinawa Mała (0,000 km)
		Nysa Dworzec Mały odległość: 1,000 km

Komunikacja miejska[edytuj]

W Nysie komunikacja miejska funkcjonuje w postaci autobusów.

 Osobny artykuł: Miejski Zakład Komunikacji w Nysie.

Lądowisko[edytuj]

W 2011 otwarto pierwsze w kraju lądowisko sanitarne helikopterów na dachu szpitala.

Dzielnice i osiedla[edytuj]

Kultura[edytuj]

Przed II wojną światową w Nysie funkcjonował miejski teatr dramatyczno-operowy działający od 1852 roku. W mieście istnieją:

Rynek Solny – Szkoła muzyczna

• Ognisko Artystyczne,
• Państwowa Szkoła Muzyczna I i II st. im. Witolda Lutosławskiego,
• Muzeum w Nysie,
• Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna,
• Nyski Ośrodek Rekreacji,
• Bractwo Rycerskie „Księstwo Nyskie”,
• Kino 3D „Cinema N 3D”
• Nyski Dom Kultury.

Kościoły i związki wyznaniowe[edytuj]

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

Wnętrze Kościoła Świętych Apostołów Piotra i Pawła

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia św. Jakuba Starszego Apostoła i św. Agnieszki Panny Męczennicy
  • Parafia św. Dominika
  • Parafia św. Franciszka z Asyżu
  • Parafia św. Elżbiety Węgierskiej
  • Parafia św. Jana Chrzciciela i św. Mikołaja
  • Parafia Matki Boskiej Bolesnej
  • Parafia św. ap. Piotra i Pawła
• Kościoły protestanckie
  • Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
    • zbór w Nysie
  • Kościół Zielonoświątkowy w RP
    • zbór w Nysie
  • Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP
    • filiał parafii w Brzegu
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy
  • Sala Królestwa i trzy zbory (w tym grupa języka migowego)^[23][24][25].
• Stolica Boża i Barankowa Apostołów w Duchu i Prawdzie, Alfa i Omega, Początek i Koniec
  • Zbór
• Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu^{[potrzebny przypis]}

Oświata[edytuj]

Collegium Medicum PWSZ w budynku klasztornym dominikanów

Gimnazjum Carolinum ob. LO im. Jana III Sobieskiego w zespole klasztornym jezuitów, w oddali Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

PWSZ w Nysie[edytuj]

Nieprzerwanie od 2001 r. działa w Nysie Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie, powstała wedle koncepcji prof. Ryszarda Knosali, który był rektorem tej uczelni do 2008 roku. Po Zofii Wilimowskiej rektorem jest prof. Przemysław Malinowski.

PWSZ w Nysie odwołuje się do tradycji słynnego gimnazjum jezuickiego Carolinum.

Inne[edytuj]

Na terenie Gminy Nysa funkcjonuje 15 szkół podstawowych (dwanaście publicznych i trzy niepubliczne), 6 gimnazjów (pięć publicznych, jedno niepubliczne prowadzone przez diecezję opolską), 4 licea ogólnokształcące (trzy publiczne, jedno niepubliczne prowadzone przez diecezję), 4 szkoły zawodowe oraz szkoły policealne. W Nysie działa także oddział Wyższej Szkoły Teologiczno-Humanistycznej w Podkowie Leśnej oraz Górnośląskiej Wyższej Szkoły Handlowej w Katowicach.

Sport[edytuj]

• AZS PWSZ Nysa – Klub sportowy AZS PWSZ Nysa, którego tradycje sięgają 1948 r., specjalizuje się głównie w piłce siatkowej, w której osiągał duże sukcesy, jak: Puchar Polski w sezonie 1995/1996, dwukrotne Wicemistrzostwo Polski w kategorii seniorów (1993/1994, 1994/1995), dwukrotny brązowy medal Mistrzostw Polski w kategorii seniorów (1991/1992, 1997/1998). Klub UKS Nysa zdobył Mistrzostwo Polski w kategorii młodzików (1996/1997) i dwukrotnie Wicemistrzostwo Polski w kategorii kadetów i juniorów starszych. Drużyna seniorów gra obecnie w I lidze(wicemistrzostwo w sezonie 2014/2015) (dawna Seria B). Klub posiada także sekcje: Wodną, obronną, turystyczną, koszykówki, siłową, brydżową, aerobiku sportowego, piłki nożnej, szachową i sportów zimowych^[26].
• Stal Nysa (piłka nożna)
• Polonia Nysa
• Klub Żeglarski Nysa – Nad Jeziorem Nyskim ma swą siedzibę działający nieprzerwanie od 1961 roku Klub Żeglarski Nysa, w ramach którego działa m.in. jedyna obecnie na Opolszczyźnie szkółka żeglarska dla dzieci i młodzieży, a także sekcja regatowa (klasy: Optimist i Cadet)^[27].
• WLUKK Nysa (Klub kolarski) Zdobywa wielokrotne tytuły mistrza polski, w sezonie 2009 zdobył klubowego mistrza polski kategorii junior.
• UKS „Dwójka” Nysa, UKS „Plejada” Nysa – kluby hokeja na trawie przy Zespole Szkół Sportowych w Nysie
• Nyskie Towarzystwo Gimnastyczne przy Zespole Szkół Sportowych w Nysie.

Polityka[edytuj]

• burmistrz (od 8 grudnia 2014) Kordian Kolbiarz (zgłoszony w wyborach przez Forum Samorządowe 2002), pierwsza kadencja

Rada Miejska[edytuj]

W skład Rady Miejskiej w Nysie wchodzi 23 radnych. Obecnym przewodniczącym Rady jest Paweł Nakonieczny (KW Prawo i Sprawiedliwość)

Rozkład mandatów w Radzie w kadencji od 2010 r.^[28]:

¹ z poprzednią kadencją

Lista burmistrzów Nysy[edytuj]

Ludzie związani z Nysą[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Nysą.

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta partnerskie^[29]:

• Lüdinghausen – współpraca od 1992 r.
• Jeseník – współpraca od 1999 r.
• Šumperk – współpraca od 1995 r.
• Kołomyja – współpraca od 2000 r.
• Ingelheim am Rhein – współpraca od 2002 r.
• Taverny – współpraca od 2002 r.
• Bałtijsk – współpraca od 2002 r. (nie jest kontynuowana)^{[potrzebny przypis]}

Ludność[edytuj]

Liczba mieszkańców miasta^{[potrzebny przypis]}:

Piramida wieku mieszkańców Nysy w 2014 roku^[1].

Media Lokalne[edytuj]

Ta sekcja wymaga określenia jasnych kryteriów wyboru. Kryteria powinny być poparte źródłami, nie mogą naruszać zasady neutralnego punktu widzenia, należy też unikać pustosłowia. Zapoznaj się również z zasadami tworzenia list. Uwagi: wstęp zgodnie z zasadami Wikipedia:ZTL. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

• Portal Nysa
• Forum.Nysa.PL
• I love Nysa
• Radio Nysa FM
• Nowiny Nyskie
• Nasza Nysa
• Nowa Trybuna Opolska oddział w Nysie
• Radio Opole oddział w Nysie
• TVP Opole oddział w Nysie
• Regionalna Telewizja Opolskie
• Radio ONY

Zobacz też[edytuj]

Wikimedia Commons ma galerię ilustracji związaną z tematem: Nysa

• Honorowi Obywatele Nysy
• ZSD Nysa
• Otmuchów
• Ludność Nysy
• Nysa Kłodzka

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Colmar Grünhagen: Codex Diplomaticus Silesiae T.22 Regesten zur schlesischen Geschichte 1327-1333. Breslau: E. Wohlfarth’s Buchhandlung, 1903.
• Colmar Grünhagen: Codex Diplomaticus Silesiae T.9 Urkunden der Stadt Brieg. Breslau: Josef Max & COMP., 1870.
• „Nysa-przystanek wędrowca” 2004 J. Daniel, I.Zielonka wyd.Inserat ​ISBN 83-912169-1-8​.
• „Nysa na dawnej pocztówce” 2003 Z. Zalewski wyd. MS Opole, Urząd Miejski w Nysie ​ISBN 83-88945-22-X​.
• J. Leszczyński, Zarys dziejów miasta do 1740. w: Miasto Nysa. Szkice monograficzne, Wrocław 1979, s. 39.
• T. Foltyn: „Zniszczenie zabytkowego śródmieścia Nysy”, Materiały, Śląsk Opolski, 2000 nr 2(39).
• Skrypt historyczny Stowarzyszenia Historycznego Legionów Polskich i Legii Polsko-Włoskiej w Nysie, Nysa 2010, pod red. Marek Szczerski, kpt. Tomek.
• Neisse: ein Führer durch die Stadt und ihre Geschichte, Niesse [Nysa] 1922.
• Bernhard Ruffert, Kurze Chronik von Neisse: mit einem Plane von Neisse aus dem Jahre 1596, Niesse [Nysa] 1910.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Oficjalna witryna miasta Nysa
• Informacja Turystyczna w Nysie
• Internetowa galeria fotografii starej i nowej Nysy
• strona poświęcona Nyskiej Drodze św. Jakuba
• Stadt Neisse: Einwohnerbuch 1929/30 w zbiorach Opolskiej Biblioteki Cyfrowej
• Nissa w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa, 1886.
• Nysa (źródła do historii miasta i zarys dziejów)
• Nysa – zarys historii
• Parafia św. ap. Piotra i Pawła
• Portal Nysa

p • d • e Gmina Nysa Siedziba gminy: Nysa Sołectwa Biała Nyska • Domaszkowice • Głębinów • Goświnowice • Hajduki Nyskie • Hanuszów • Iława • Jędrzychów • Kępnica • Konradowa • Koperniki • Kubice • Lipowa • Morów • Niwnica • Podkamień • Przełęk • Radzikowice • Regulice • Rusocin • Sękowice • Siestrzechowice • Skorochów • Wierzbięcice • Wyszków Śląski • Złotogłowice

p • d • e Powiat nyski Miasta Głuchołazy • Korfantów • Nysa • Otmuchów • Paczków Gminy miejsko-wiejskie Głuchołazy • Korfantów • Nysa • Otmuchów • Paczków Gminy wiejskie Kamiennik • Łambinowice • Pakosławice • Skoroszyce

p • d • e Miasta województwa opolskiego Miasta powiatowe Brzeg • Głubczyce • Kędzierzyn-Koźle • Kluczbork • Krapkowice • Namysłów • Nysa • Olesno • Opole • Prudnik • Strzelce Opolskie Miasta gminne Baborów • Biała • Byczyna • Dobrodzień • Głogówek • Głuchołazy • Gogolin • Gorzów Śląski • Grodków • Kietrz • Kolonowskie • Korfantów • Leśnica • Lewin Brzeski • Niemodlin • Otmuchów • Ozimek • Paczków • Praszka • Prószków • Ujazd • Wołczyn • Zawadzkie • Zdzieszowice

p • d • e Podział administracyjny Prowincji Śląsk Rejencja legnicka Powiaty miejskie Glogau (od 1920) • Görlitz (od 1873) • Grünberg (1922-1933) • Hirschberg (od 1922) • Liegnitz (od 1874) Powiaty ziemskie Bolkenhain (1820-1932) • Bunzlau • Fraustadt (od 1938) • Freystadt (do 1932 i od 1933) • Glogau • Goldberg (od 1932) • Goldberg-Haynau (do 1932) • Görlitz • Grünberg • Hirschberg im Riesengebirge • Hoyerswerda (od 1825) • Jauer (do 1932 i od 1933) • Landeshut • Lauban • Liegnitz • Löwenberg • Lüben • Rothenburg (Oberlausitz) • Sagan (do 1932) • Schönau (do 1932) • Sprottau Rejencja opolska Powiaty miejskie Beuthen O.S. (od 1890) • Gleiwitz (od 1897) • Hindenburg (od 1927) • Kattowitz (1897-1922) • Königshütte (1898-1922) • Neisse (od 1911) • Oppeln (od 1899) • Ratibor (od 1904) Powiaty ziemskie Beuthen (do 1927) • Beuthen-Tarnowitz (od 1927) • Cosel • Falkenberg O.S. • Groß Strehlitz • Grottkau • Guttentag (1922-1939) • Hindenburg O.S. (1873-1927) • Kattowitz (od 1873) • Kreuzburg (od 1820) • Leobschütz • Lublinitz (do 1922 i od 1939) • Neisse • Neustadt • Oppeln • Pleß • Ratibor • Rosenberg O.S. • Rybnik (do 1927) • Tarnowitz (1873-1927) • Tost-Gleiwitz Rejencja wrocławska Powiaty miejskie Breslau • Brieg (od 1907) • Schweidnitz (od 1899) • Waldenburg (od 1924) Powiaty ziemskie Breslau • Brieg • Frankenstein (od 1820) • Glatz (od 1820) • Groß Wartenberg • Guhrau • Habelschwerdt (od 1820) • Kreuzburg (do 1820) • Militsch • Münsterberg (1820-1932) • Namslau • Neumarkt • Neurode (1854-1932) • Nimptsch (1820-1932) • Oels • Ohlau (do 1932 i od 1933) • Reichenbach (od 1820) • Schweidnitz (od 1820) • Steinau (do 1932) • Strehlen • Striegau (1820-1932) • Trebnitz • Waldenburg (od 1820) • Wohlau