Tworzenie stron internetowych

	Odolanów
	Odolanów
	; Kościół ewangelicki
Herb Odolanowa	Flaga Odolanowa
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	ostrowski
Gmina	Odolanów; gmina miejsko-wiejska
Burmistrz	Marian Janicki
Powierzchnia	4,76 km²
Wysokość	116 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 5107; 1073 os./km²
Strefa numeracyjna;	62
Kod pocztowy	63-430
Tablice rejestracyjne	POS
	Położenie na mapie powiatu ostrowskiego Odolanów
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Odolanów
	Położenie na mapie Polski Odolanów
	51°34′28″N 17°40′26″E/51,574444 17,673889
TERC; (TERYT)	3017034
SIMC	0937110
	Urząd miejski Rynek 1; 63-430 Odolanów
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Odolanów (niem. Adelnau) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie ostrowskim, w Kaliskiem, nad Baryczą, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Odolanów.

Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[2].

Według danych z 30 czerwca 2015 miasto liczyło 5122 mieszkańców.

Geografia[edytuj]

Miasto leży około 10 km na południowy zachód od Ostrowa, na skrzyżowaniu dróg wojewódzkich:

nr 444 Ostrzeszów-Krotoszyn,
nr 445 Ostrów-Odolanów, oraz przy linii kolejowej Ostrów-Odolanów-Oleśnica-Wrocław ze stacją Odolanów. Umiejscowione jest w dolinie nad rzekami Barycz i Kuroch oraz kanałem Świeca.

Części miasta: Śródmieście, Biadaszki, Górka, osiedle Wojska Polskiego, Przedmieście Zamkowe, Opłotki, Bloki, Olesiny (niezamieszkane), Borki (niezamieszkane), Golina (niezamieszkana).^{[potrzebny przypis]}

Historia[edytuj]

Stacja kolejowa Odolanów

Część badaczy genezę nazwy wyprowadza od imienia legendarnego założyciela – Odolana. Inna teoria głosi, że miejscowość została założona przez mieszkańców Bogdaju trudniących się rozbojem. Przechowywali swoje łupy na wyspie pośród bagien i jezior, w miejscu oddalonym zwanym Odolanowem. Przypuszcza się, że w XII wieku istniał w miejscu Odolanowa gród. Pierwsze zachowane źródła pisane o Odolanowie pochodzą z 1302 roku i dotyczą zdobycia twierdzy (castrum) w 1301 roku przez księcia świdnickiego Bolka I. Między 1370, a 1372 stał się siedzibą możnowładcy Bartosza Wezenborga z rodu Nałęczów, który prawdopodobnie w 1373 roku samowolnie lokował miasto. Wojska Ludwika Węgierskiego dwukrotnie próbowały zdobyć gród – bez powodzenia. W latach 1381-1382 toczyła się tu wojna między Nałęczami a Grzymalitami, podczas której Odolanów był ponownie oblegany jako siedziba Bartosza z Nałęczów. W 1403 roku król Władysław II Jagiełło na mocy dokumentu wydanego w Koninie uwolnił miasto Odolanów od wszelkich podatków, niewątpliwie jednak jako miasto Odolanów funkcjonował już przed 1403 rokiem^[3]^[4].

W 1629 roku od wschodniej strony miasta na mocy przywileju królewskiego Zygmunta III Wazy lokowano Nowe Miasto, zwane także Konstancją (od imienia drugiej żony Zygmunta III). Obecnie jako Górka stanowi część Odolanowa. Mieszkańcy Odolanowa trudnili się uprawą roli, a także chowem bydła. Poważne znaczenie miało rzemiosło i różne usługi dla ludności. W końcu XVII wieku było tu 18 szewców, 8 krawców, 3 młynarzy oraz 9 innych rzemieślników. Miasto miało 4 oberże, a handlem zajmowały się 3 osoby. W połowie XVIII wieku 75% mieszkańców stanowili katolicy, 15% protestanci, a 10% żydzi^[4].

W XVIII i XIX wieku okolice miasta były kilkakrotnie miejscami bitew i potyczek. W wyniku II rozbioru Polski w 1793 roku Odolanów został włączony do Królestwa Prus. W latach 1807-1815 należał do departamentu kaliskiego Księstwa Warszawskiego. Mieszkańcy podobnie jak i ogół ludności Wielkopolski związani byli jednak z Polską. Świadczy o tym udział ludności w powstaniach narodowowyzwoleńczych 1848 i 1863 roku. Na wieść o wybuchu rewolucji 1848 roku w Berlinie ochotnicy z Odolanowa i okolic udali się do Sulmierzyc, gdzie formowano batalion powstańczy. Oddziałem około 300 ludzi dowodził kapitan Jan Nepomucen Murzynowski. Powstańcy stoczyli 21 kwietnia z lepiej uzbrojonymi Prusakami potyczkę pod Odolanowem. Odolanowianie zaangażowali się także w powstanie styczniowe. Powiat odolanowski leżący blisko Królestwa Polskiego spełniał rolę ośrodka przerzutowego broni, ochotników i umundurowania. Mieszkańcy wspierali finansowo i materialnie ruch powstańczy w zaborze rosyjskim, z powiatu zgłosiło się także ponad stu ochotników, jednak nie wiadomo, czy przedostali się do zaboru rosyjskiego i wzięli udział w powstaniu. Mimo prowadzonej przez państwo niemieckie polityki germanizacyjnej, powiat odolanowski zachował polski charakter. W 1890 mieszkało tutaj 92,9% Polaków, a w 1912 – 91,2%, co klasyfikowało go do jednego z najbardziej polskich powiatów w całej ówczesnej Rzeszy Niemieckiej.

W 1909 roku oddano do użytku połączenie kolejowe na trasie Odolanów-Ostrów^[5].

Ważną częścią historii miasta było powstanie wielkopolskie i wydarzenia bezpośrednio je poprzedzające. 12 listopada 1918 roku na fali rewolucji w Niemczech utworzono w mieście Radę Robotników i Żołnierzy, a sześć dni później na publicznym wiecu mieszkańców w Domu Ludowym powołano Powiatową Radę Ludową z przewodniczącym Nikodemem Schroederem na czele, co wywołało entuzjazm wśród mieszkańców. Wybrano również delegatów do Polskiego Sejmu Dzielnicowego obradującego w Poznaniu. 31 grudnia 1918 roku nastąpiło oficjalne przejęcie władzy i urzędów w Odolanowie z rąk niemieckich przez władze polskie. Odolanowscy powstańcy walczyli m.in. pod Granowcem w nocy z 14 na 15 stycznia 1919 roku. W okresie międzywojennym Odolanów stanowił znaczący ośrodek oświatowy i kulturalny. Działało tu Wielkopolskie Towarzystwo Kółek Rolniczych, a także Towarzystwo Czytelni Ludowych, które z inicjatywy ks. Antoniego Ludwiczaka założyły tu w 1927 roku Uniwersytet Ludowy. Powstała też szkoła rolnicza^[4].

W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonował komisariat Straży Granicznej i placówka II linii SG „Odolanów”^[6].

Tuż przed wojną w mieście i okolicach dało się wyczuć aktywność miejscowych Niemców. 1 września miasto zostało szybko zajęte przez wojska niemieckie. Charakter okupacji nie różnił się od innych miast polskich. Wielu mieszkańców aresztowano, wywłaszczono lub mordowano w obozach zagłady. Kościół farny służył okupantowi za magazyn wojskowy. Niemcy zniszczyli cmentarz katolicki na Przedmieściu przy dawnym kościele św. Krzyża, a także cmentarz żydowski przy szosie do Sulmierzyc. Gruzy posłużyły do wyrównywania dróg. W mieście odbywało się tajne nauczanie, mimo że za prowadzenie tajnych kompletów groził obóz koncentracyjny. Działało też tajne duszpasterstwo prowadzone przez ks. Wacława Perza oraz konspiracyjna grupa harcerska powołana z inicjatywy Mariana Kostrzewskiego. Zakończenie okupacji hitlerowskiej w Odolanowie nastąpiło 22 stycznia 1945 roku. Wciąż trwały walki o niezależność Polski - 22 października pod Odolanowem rozbity został przez UB oddział kapitana Jana Kempińskiego "Błyska"^[7]^[8].

Odkrycie, po wojnie, złóż gazu ziemnego pozwoliło na przyspieszenie rozwoju miasta (w latach 1973-2003 liczba mieszkańców wzrosła o 38%)^{[potrzebny przypis]}.

Do 1793 r. Odolanów znajdował się w powiecie kaliskim. W roku 1793, po przyłączeniu części ziem Polski do Prus, utworzono osobny powiat odolanowski. W 1815 r. siedziba powiatu została przeniesiona do Ostrowa. Wróciła ona do Odolanowa w roku 1887 po wydzieleniu powiatu ostrowskiego. Oba powiaty połączono w powiat ostrowski w roku 1932. W latach 1975–1998 administracyjnie należało do woj. kaliskiego, natomiast od r. 1999 ponownie do powiatu ostrowskiego.

Gospodarka[edytuj]

Lokalny ośrodek przemysłowy, handlowy i usługowy w Kalisko-Ostrowskim Okręgu Przemysłowym

Oddział PGNiG S.A. w Warszawie (znany jako „Krio”) – odazotownia gazu ziemnego, produkcja gazu wysokometanowego, skroplonego metanu – LNG, ciekłych azotu, helu(największa wytwórnia w Europie), tlenu, Instytut Fizyki Molekularnej PAN
Instytut Fizyki Molekularnej PAN
odwierty gazu ziemnego – Tarchały Wielkie, Garki, Bogdaj-Uciechów
palarnia kawy „Woseba”
fabryka mebli łazienkowych „Deftrans”
producent maszyn i urządzeń rolniczych „M-ROL”
producent maszyn i urządzeń rolniczych „Dozamech”
przedsiębiorstwo „DE-FACTO” (pokrywanie metali warstwą ochronną w procesie kataforezy)
przedsiębiorstwo „SKOPLAST” produkcja rur PCV
przedsiębiorstwo „SOLARBUD” sprzedaż materiałów budowlanych, zakładanie kostki brukowej

Zabytki[edytuj]

Kościół Świętego Marcina

Fragment krzyża Pawła Brylińskiego przeniesiony z Gliśnicy do kościoła św. Marcina

Kościół cmentarny św. Barbary

ratusz z 1898 roku, neogotycki, z wieżą zegarową wbudowaną w pierzeję, siedziba Urzędu Gminy i Miasta
- tablica ku czci powstańców z czasów Wiosny Ludów, umieszczona na elewacji
kościół farny św. Marcina z 1794 roku, barokowy, fundacji starościny Eleonory z Cetnerów-Sułkowskiej, rozbudowany w latach 1912-1913 w stylu neobarokowym (projekt – Roger Sławski), nad portalem znajduje się kartusz z herbem Sułkowskich i datą 1794
- obrazy św. Jadwiga i Matka Boska Pocieszenia z końca XVIII wieku
- w kaplicy ołtarz z końca XVIII wieku z rzeźbami św. Piotr i św. Paweł autorstwa Ignacego Schulza z Rawicza oraz piaskowcowe epitafium naddzierżawcy odolanowskiego Jana Lizaka z początku XIX wieku
- ołtarze boczne z około 1800 roku
- fragmenty krzyża Pawła Brylińskiego, przeniesione z Gliśnicy
- wieża, dwukondygnacyjna, z pilastrami, zwieńczona barokowym hełmem
dawna synagoga z 1835 roku
figura ludowa świętego Floriana, przy kościele farnym, z 1875 roku
figura świętego Jana Nepomucena z 1736 roku
ludowy krzyż przydrożny z rzeźbą Pawła Brylińskiego z 1846 roku
szkoła, we frontowej ścianie fragment murów dawnego zamku z przełomu XIII i XIV wieku
dawny kościół ewangelicki z końca XVIII wieku
dawna pastorówka z końca XIX wieku
poczta z 1906 roku
budynek Muzeum Regionalnego z 1909 roku
zespół kamienic z XIX wieku, jedno- lub dwukondygnacyjnych z dwuspadowymi dachami, głównie klasycyzujące^{[potrzebny przypis]}

Górka[edytuj]

Powstała w 1629 roku jako miasto Konstancja (od imienia drugiej żony Zygmunta III), dla polskich luteran ze Śląska

kaplica z figurą świętej Barbary z 1784 roku
kościół św. Barbary z 1784 roku, drewniany, oszalowany, wzmocniony lisicami, po II wojnie światowej otynkowany, wewnątrz bogato polichromowany, z dachem krytym gontem i wieżą na słup z 1928 roku
- ołtarz główny z obrazem św. Barbara malowanym na desce w roku 1618 oraz rzeźbami z XVIII wieku
- dwa ołtarze boczne z XVII wieku
- wyposażenie z XVIII wieku
- krużganek z dwiema rzeźbami w tym jedną (św. Barbara) wykonaną przez Pawła Brylińskiego w 1876 roku
- portal z dwiema drewnianymi rzeźbami ludowymi apostołów^{[potrzebny przypis]}

Przyroda[edytuj]

Park Krajobrazowy Dolina Baryczy, Łąki Odolanowskie
Obszar Chronionego Krajobrazu Wzgórza Ostrzeszowskie i Kotlina Odolanowska
Pomniki przyrody
Park 600-lecia Odolanowa z pomnikiem świętego Marcina (patrona Odolanowa)
Park Natury

Sport[edytuj]

W mieście działa klub piłki nożnej Odolanovia Odolanów, który od sezonu 2017/2018 gra w IV lidze.

Ludność[edytuj]

1995 – 4 760^[9]
1996 – 4 841^[9]
1997 – 4 868^[9]
1998 – 4 913^[9]
1999 – 4 854^[9]
2000 – 4 885^[9]
2001 – 4 923^[9]
2002 – 4 917^[9]
2003 – 4 914^[9]
2004 – 4 924^[9]
2005 – 4 951^[9]
2006 – 4 951^[9]
2007 – 4 981^[9]
2008 – 4 997^[9]
2009 – 5 003^[9]
2010 – 5 019^[9]
2011 – 5 105^[10]
2012 – 5 089^[11]
2013 – 5116^[11]
2014 – 5134^[11]
2015 – 5122^[11]

Piramida wieku mieszkańców Odolanowa w 2014 roku^[1].

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie^[12]:

Osoby związane z Odolanowem[edytuj]

Bartosz Wezenborg z Łęczyców – wojewoda poznański
Paweł Bryliński – rzeźbiarz ludowy
Tadeusz Gaworzewski – artysta plastyk
Fryderyk Koebcke – astronom, członek Komitetu Astronomicznego PAN, prorektor UAM w Poznaniu
Kazimierz Glabisz – generał, prezes PZPN, przewodniczący PKOl
Marian Janicki – poseł X kadencji i IV kadencji
Franciszek Kociński – duchowny katolicki, dziekan dekanatu koźmińskiego
Stanisław Leszczyński – król Polski, dziedzic lotaryński, starosta odolanowski
Jan Mertka – pierwszy poległy powstaniec wielkopolski
Józef Mertka – działacz społeczny
Arthur Rhode – duchowny ewangelicko-augsburski, superintendent diecezji ostrzeszowskiej, historyk protestantyzmu, doktor honoris causa ewangelickiego fakultetu teologicznego Uniwersytetu Eberharda-Karola w Tybindze
Zbigniew Trybuła – fizyk, senator (wybory 2005, PiS)
Jan Zborowski – hetman nadworny koronny, sekretarz królewski, kasztelan gnieźnieński, starosta odolanowski, starosta grudziądzki
ks. Bartłomiej Piszczygłowa - proboszcz odolanowski w latach 1924-1942, członek odolanowskiej Rady Miejskiej, zginął w KL Dachau 20 czerwca 1942 roku^[13].

Z miastem związana jest również Kapela znad Baryczy.

Zobacz też[edytuj]

Przypisy

↑ ^a^b http://www.polskawliczbach.pl/Odolanow, w oparciu o dane GUS.
↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 13.
↑ Józef Duczmal: Kronika Odolanowa. Odolanów: 2003, s. 15.
↑ ^a^b^c Franciszek Olszanowski: Parafia Świętego Marcina w Odolanowie. Odolanów: 1994, s. 25-35.
↑ Józef Duczmal: Kronika Odolanowa. Odolanów: 2003, s. 63.
↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 23. ISBN 83-87424-77-3.
↑ Józef Duczmal: Kronika Odolanowa. Odolanów: 2003, s. 90.
↑ Jacek Bartczak (red.): Dawny Powiat Odolanowski na starych pocztówkach 1887-1932. Raszków: 2012, s. 23.
↑ ^a^b^c^d^e^f^g^hⁱ^j^k^l^mⁿ^o^p Za lata 1995-2010 Bank danych regionalnych GUS.
↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 III 2011.
↑ ^a^b^c^d Odolanów w liczbach - demografia, rynek pracy, edukacja, kody pocztowe, urzędy, wykresy, zestawienia, porównania, adresy, mapy, www.polskawliczbach.pl [dostęp 2016-04-11] .
↑ Miasta partnerskie, Gmina i Miasto Odolanów, www.odolanow.pl [dostęp 2017-08-22] (pol.).
↑ Franciszek Olszanowski Parafia Świętego Marcina w Odolanowie, Odolanów 1994, str.189-193

Linki zewnętrzne[edytuj]

Odolanów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa, 1886.

[populacja2016-1] ttp://www.polskawliczbach.pl/Odolanow, w oparciu o dane GUS.

[2] Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 13.

[Duczmal2003s15-3] Józef Duczmal: Kronika Odolanowa. Odolanów: 2003, s. 15.

[Olszanowski1994s25-35-4] Franciszek Olszanowski: Parafia Świętego Marcina w Odolanowie. Odolanów: 1994, s. 25-35.

[Duczmal2003s63-5] Józef Duczmal: Kronika Odolanowa. Odolanów: 2003, s. 63.

[6] Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 23. ISBN 83-87424-77-3.

[Duczmal2003s90-7] Józef Duczmal: Kronika Odolanowa. Odolanów: 2003, s. 90.

[Bartczak2012s23-8] Jacek Bartczak (red.): Dawny Powiat Odolanowski na starych pocztówkach 1887-1932. Raszków: 2012, s. 23.

[bdr-9] ↑ ^a^b^c^d^e^f^g^hⁱ^j^k^l^mⁿ^o^p Za lata 1995-2010 Bank danych regionalnych GUS.

[ludnosc_marzec2011-10] Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 III 2011.

[:0-11] Odolanów w liczbach - demografia, rynek pracy, edukacja, kody pocztowe, urzędy, wykresy, zestawienia, porównania, adresy, mapy, www.polskawliczbach.pl [dostęp 2016-04-11] .

[12] Miasta partnerskie, Gmina i Miasto Odolanów, www.odolanow.pl [dostęp 2017-08-22] (pol.).

[13] Franciszek Olszanowski Parafia Świętego Marcina w Odolanowie, Odolanów 1994, str.189-193

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]