Tworzenie stron internetowych

Skołyszyn
Widok na centrum wsi
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	jasielski
Gmina	Skołyszyn
Liczba ludności (2016)	2076[1]
Strefa numeracyjna	(+48) 13
Kod pocztowy	38-242
Tablice rejestracyjne	RJS
SIMC	0360320
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Skołyszyn
Położenie na mapie Polski Skołyszyn
49°45′06″N 21°20′04″E/49,751667 21,334444
Multimedia w Wikimedia Commons

Skołyszyn – wieś gminna w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Skołyszyn.

Położenie geograficzne[edytuj]

Skołyszyn leży w Obniżeniu Gorlickim na Pogórzu Karpackim, nad rzeką Ropą. Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 28 i linia kolejowa nr 108 ze stacją w Skołyszynie. Powierzchnia wsi wynosi 620,3 ha.

Typowym przysiółkiem jest Lisówek położony w zachodniej części wsi^[2].

Etymologia nazwy[edytuj]

Scolyssyno – pojawił się przy stwierdzeniu, iż właścicielem osady był w XIV w. niejaki Mścisław zwany Szczuczką, który w 1359 r. sprzedał część dóbr Tomaszowi z Samborzyna, a całą transakcję potwierdził król Kazimierz Wielki.

Historia - najważniejsze fakty[edytuj]

Średniowiecze i oświecenie[edytuj]

Wieś kształtowała się w IX-X wieku. Leżąc na terenach pogranicznych była w tym czasie wielokrotnie niszczona i ponownie odbudowywana.

Z 10 października 1359 r. pochodzi dokument – wydany w kancelarii królewskiej Kazimierza Wielkiego – potwierdzający długoletnie istnienie wsi.

Z 1379 r. pochodzi wzmianka o pierwszym znanym sołtysie – Hanko. Ślad lokacji Skołyszyna istnieje w dokumencie z 1411 r. zawierającym wzmiankę o przywileju lokacyjnym, który potwierdził król Władysław Jagiełło.

Piętnastowieczną wieś, własność królewską, opisuje Jan Długosz w „Liber beneficiorum”.

W XVI-XVII wieku dobra skołyszyńskie przechodzą w ręce prywatne. W 1422 r. sołtysostwo w tej miejscowości sprzedał Mikołaj Manczikal; Mikołajowi Rogalcz. W latach 1460–1462 właścicielem dóbr w Skołyszynie był Stanisław Taszycki. Mocą nadań królewskich w XVI w., Skołyszyn stał się własnością szlachecką Sułowskich, a zwłaszcza Piotra Sułowskiego herbu Strzemię.

W XVI-XVII wieku dobra skołyszyńskie przechodzą w ręce prywatne. W 1595 roku wieś Skoliszyn położona w powiecie bieckim województwa krakowskiego była własnością starosty olsztyńskiego Joachima Ocieskiego^[3].

Do połowy XVIII wieku wieś należała do Ziemi Bieckiej. W 1772 r. w wyniku rozbiorów Skołyszyn dostał się pod zabór austriacki, a administracyjnie do Cyrkułu Pilzneńskiego (1774), następnie Dukielskiego (1782) i Jasielskiego (1789–1918).

Lata późniejsze[edytuj]

W 1803 r. Skołyszyn z Lisówkiem liczył 419 mieszkańców. W tym czasie istniała we wsi prowadzona przez Tabaczyńskiego szkoła rzemieślnicza dla biednych chłopców.

Wieś przechodzi kolejno na własność: Józefa hrabiego Wodzickiego (1832), Prospera hrabiego Zborowskiego (1837). W 1868 r. majątek we wsi (283 ha) kupił Karol Klobassa; wraz ze swym synem Stanisławem Klobassą Zręckim, Tytusem Trzecieskim oraz Ignacym Łukaszewiczem byli pionierami przemysłu naftowego.

W wyniku uwłaszczenia w Galicji (1848) chłopi w Skołyszynie otrzymali ok. 312 hektarów ziemi.

W 1878 r. utworzono w Skołyszynie szkołę ludową. W 1880 r. w Skołyszynie mieszkało 617 mieszkańców (w tym 20 Żydów) – stały 102 domy oraz zabudowania dworskie.

W 1884 r. wieś przecięły tory kolejowe linii Stróże–Zagórz Galicyjskiej Kolei Transwersalnej. W 1889 r. pociągnięto z kopalni ropy naftowej w Harklowej do stacji kolejowej w Skołyszynie pięciokilometrowy ropociąg.

W dniach 2–6 maja 1915 wieś znalazła się w pasie frontowym „bitwy pod Gorlicami” (pokonanie wojsk rosyjskich przez wojska niemiecko-austriacko-węgierskie). Z tego okresu pochodzą cmentarze wojenne, rozlokowane w okolicy.

Po odzyskaniu niepodległości wieś należała do powiatu jasielskiego w województwie krakowskim. Właścicielami majątku dworskiego zostali po Klobassach - Czyszczanowie, a następnie Brykczyńscy. W okresie II wojny światowej Brykczyńscy dawali schronienie polskiej rodzinie wypędzonej przez Niemców z Poznania oraz sierocie żydowskiemu Feliksowi Sandauerowi, a także dożywiali mieszkańców wsi.

Po wrześniu 1939 r., w latach II wojny światowej, działały w okolicy struktury Armii Krajowej (Placówka „Sowa” – Skołyszyn w Obwodzie AK Jasło). Życie w II wojnie światowej straciło kilkudziesięciu mieszkańców wsi, w tym wszyscy Żydzi. Jesienią 1943 roku grupa wypadowa Gwardii Ludowej pod dowództwem Wojciecha Kwilosza opanowała stacją kolejową niszcząc urządzenia zwrotnicze i przewody telefoniczne^[4]. 15 stycznia 1945 r. wojska niemieckie spaliły pałac w skołyszyńskim parku – własność Brykczyńskich.

W 1945 r. nowa władza wypędziła rodzinę Brykczyńskich ze wsi. Rozpoczęła się przymusowa kolektywizacja rolnictwa. Po wojnie uruchomiono Państwową Fabrykę Gwoździ w Skołyszynie (późniejsze Zakłady Armatury JAFAR). W 1951 r. wieś zelektryfikowano. W 1963 r. otworzono nową szkołę podstawową (jedną z tzw. szkół tysiąclecia). W 1973 zbudowano wodociąg. Do połowy lat 90. funkcjonowała ręczna centrala telefoniczna.

Przydział administracyjny[edytuj]

Po II wojnie wieś należała administracyjnie do woj. krakowskiego (1945), rzeszowskiego – powiat jasielski (1945–1974), krośnieńskiego (1975–1998) i podkarpackiego – powiat jasielski (od 1998).

Ludność[edytuj]

• Wykres liczby ludności w Skołyszynie na przestrzeni lat ^[5][6][7][8]:

Galeria[edytuj]

• 

  Kościół parafialny
• 

  Ośrodek Zdrowia
• 

  Dworzec kolejowy
• 

  Park podworski
• 

  Lisówek-zabudowania folwarku
• 

  Centrum miejscowości
• 

  Remiza OSP
• 

  Figura św. Jana Nepomucena
• 

  Stadion

Religia[edytuj]

26 czerwca 1986 r. biskup Ignacy Tokarczuk erygował w Skołyszynie parafię rzymskokatolicką pw. św. Józefa i śś. Apostołów Piotra i Pawła, należącą do dekanatu Jasło Zachód, diecezji rzeszowskiej. Konsekracji nowego kościoła pw. św. Józefa dokonał biskup Kazimierz Górny 10 grudnia 2006 r^[9].

Zabytki[edytuj]

W Skołyszynie znajdują się następujące zabytki prawnie chronione:

• Zespół folwarczny z XIX wieku znajdujący się w przysiółku Lisówek wpisany do rejestru zabytków pod numerem A-126 z dnia 03.09.1968^[10] w skład którego wchodzą:
  • gorzelnia, tzw dwór
  • obora z silosem
  • stajnia
  • oficyna
  • stodoła

Pozostałe zabytki i obiekty historyczne to:

• Park podworski datowany na lata 1775–1825 o powierzchni 10 ha. Założenie parkowe powstało na przełomie XVIII i XIX wieku. Obecne nasadzenia pochodzą z około 1868 kiedy majątek dworski nabył potentat naftowy Karol Klobassa. Powiększył on park i sprowadził między innymi z Włoch i Hiszpanii wiele egzotycznych drzew i krzewów (dąb burgundzki, tulipanowiec, miłorząb, żywotnik wschodni i kasztanowiec)^[11]. W późniejszym okresie wybudował okazały pałac, który został zburzony przez wycofujące się wojska niemieckie 15 stycznia 1945.
• Figura św. Jana Nepomucena z 1767^[12].
• Murowana kaplica z lat 1890-1910^[12].
• Drewniany budynek dawnej szkoły, obecnie mieści się w nim apteka.
• Dworzec kolejowy.

Związani ze Skołyszynem[edytuj]

• Piotr Sułowski herbu Strzemię (żył w XVI wieku) – dziedzic Skołyszyna, pełnił funkcję sędziego grodzkiego w Bieczu, poseł na sejm walny, uczestniczył w uchwaleniu Unii Lubelskiej w dniu 1 lipca 1569 roku.
• Kazimierz Mięsowicz – kapitan Wojska Polskiego, nadkomisarz Policji Państwowej.
• Aram Shakhbazyan – rzeźbiarz i metaloplastyk ormiańskiego pochodzenia.

Bracia Mitera

• Stanisław Mitera (1890–1915), harcerz, działacz niepodległościowy, historyk, nauczyciel, legionista
• Kazimierz Mitera (1897–1936), legionista, malarz, pedagog i krytyk sztuki
• Zygmunt Mitera (1903–1940), doktor inżynier geofizyki stosowanej, przedsiębiorca, wykładowca, oficer Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Władysława Kołodziej, Gabriela Ślawska, Gmina Skołyszyn: przeszłość i teraźniejszość, Skołyszyn 2006, ​ISBN 83-86744-73-1​
• Ryszard Oleszkowicz, Skołyszyn. Zarys monograficzny, Skołyszyn 1998. wyd. II, ​ISBN 83-86744-50-2​

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Skołyszyn w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. X: Rukszenice – Sochacze. Warszawa, 1889.