Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Susz
Herb Susza
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Susz gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	20 grudnia 1314
Burmistrz	Krzysztof Stefan Pietrzykowski
Powierzchnia	6,67 km²
Wysokość	111 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	5 643[1] 846,0 os./km²
Strefa numeracyjna	55
Kod pocztowy	14-240
Tablice rejestracyjne	NIL
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Susz
Położenie na mapie Polski Susz
53°43′01″N 19°20′07″E/53,716944 19,335278
TERC (TERYT)	2807064
SIMC	0932979
Urząd miejski ul. Józefa Wybickiego 6 14-240 Susz
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
BIP

Gotycki kościół św. Antoniego

Ruiny murów miejskich z XIV wieku

Susz (niem. Rosenberg in Westpreußen) – miasto w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, nad Jeziorem Suskim na trasie linii kolejowej Warszawa Wschodnia – Gdańsk Główny. Przez miasto przebiegają dwie drogi wojewódzkie: nr 515 i nr 521. Miejscowość jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Susz. W Suszu mieszka 5733 osób (stan na 30 czerwca 2012 roku).

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Historia[edytuj]

Na terenie grodziska w Suszu w XII–XIII wieku istniała osada zamieszkała przez ludność pruską. Na fakt, że zamieszkiwała ją ludność pruska wskazuje nazwa samej miejscowości, która pochodzi od pruskiego imienia Suse. Od momentu przekazania Krzyżakom jako lenna kasztelanii chełmińskiej przez Konrada Mazowieckiego w 1228 roku, do całkowitego podbicia Pomezanii w 1236 roku minęło 8 lat. W tym też czasie Krzyżacy musieli opanować pruską osadę. Krzyżacy dla utrwalenia swojego stanu posiadania zbudowali fortyfikację w formie nasypu ziemnego w formie czworoboku wzmocnionego drewniana palisadą i otoczonego dwiema głębokimi fosami. Na zdobytych obszarach już w 1243 roku Stolica Apostolska ustanowiła diecezję pomezańską. W jej skład weszły tereny całej Pomezanii i części Pogezanii. Gdy w 1285 roku biskup pomezański ustanowił kapitułę w Kwidzynie Susz wszedł w skład jego uposażenia. Po stłumieniu II powstania pruskiego w 1283 roku Krzyżacy rozpoczęli kolonizować okolice i lokować miasta. Dla Susza zachował się jedynie dokument odnawiający przywileje lokacyjne z datą 1315, jednak uważa się, że lokacja została przeprowadzona w okolicach 1305 roku. Wtedy też zaczęto budować miasto na nowym planie jako stolicy posiadłości kapituły pomezańskiej^[2]. W momencie odnowienia przywileju lokacyjnego w 1315 roku, miasto posiadało fosę oraz mury obronne z osiemnastoma wieżami. Na terenie drewnianego grodu wzniesiono murowane zabudowania zamkowe^[3]. Miasto nosiło wówczas nazwę Rosenberg. W 1414 podczas wojny polsko-krzyżackiej miasto zostało zniszczone przez wojska polskie, kolejne zniszczenia przyniosła wojna trzynastoletnia. Od XIV do XVII w. na rynku stał ratusz. Susz należał do kapituły pomezańskiej, od 1525 po sekularyzacji Prus podlegało ostatniemu biskupowi sambijskiemu Jerzemu Palentzowi. Kolejnymi właścicielami były rody von Tettau, Wittenau oraz Finckelsteinowie^[4].. Mury miejskie ze względu na bardzo zły stan techniczny zostały rozebrane w XIX wieku. W 1818 Susz został miastem powiatowym. W latach 1845–1846 wybudowano drogę do Iławy, a w 1876 – linię kolejową do Malborka. Ułatwiło to komunikację i umożliwiło szybszy rozwój miasta. W 1831 r. miała miejsce w mieście epidemia cholery, w wyniku której zmarło ok. 100 osób. W XIX w. na obszarze miasta funkcjonowało kilka większych zakładów, m.in.:

• fabryka pieców (założona przez Piotra Kraszyńskiego),
• browar,
• rzeźnia,
• drukarnia (wydająca lokalną gazetę „Rosenberger Kreisblatt”, od 1894 r. „Rosenberger Kreiszeitung”; gazeta przestała ukazywać się w 1934 roku).

W XX w. w mieście wybudowano instalację wodociągową (1914–1915), elektrownię (1921) i nową szkołę (1928–1929) oraz uruchomiono połączenia autobusowe z Zalewem i Kisielicami. W okresie międzywojennym Susz wciąż był miastem powiatowym, jednak wzrastające znaczenie Iławy oraz zniszczenia w Suszu, powstałe w wyniku działań wojennych, sprawiły, że w 1946 r. siedzibą powiatu stała się Iława (choć aż do końca 1958 pozostawał pod nazwą powiat suski^[5]). Obecną nazwę administracyjnie zatwierdzono 7 maja 1946^[6].

Demografia[edytuj]

• Piramida wieku mieszkańców Susza w 2014 roku ^[1].

Zabytki[edytuj]

• kościół pw. św. Antoniego Padewskiego (obecnie sanktuarium) z XIV wieku, kaplica północna z początku XVI wieku, a szczyt zachodni z przełomu XVI i XVII wieku,
• fragmenty gotyckich murów miejskich,
• synagoga wybudowana w 1868 roku,
• domy z XVIII i XIX wieku,
• kościół parafialny pw. św. Rozalii, wybudowany w latach 1904–1905 w stylu neogotyckim,
• zachowane w dobrym stanie średniowieczne krzyżackie grodzisko na planie czworoboku^[3], położone nad Jeziorem Suskim,
• park (odrestaurowany, odnowiono m.in. fontannę),
• historyczny układ przestrzenny z kwadratowym rynkiem wewnątrz owalnego Starego Miasta^[7].

Sport[edytuj]

• LKS Unia Susz
• Centrum Sportu i Rekreacji im. Jana Pawła II – jest organizatorem życia sportowego w Suszu. Organizuje zawody, turnieje dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Prowadzi zajęcia w następujących sekcjach sportowych: kick-boxing i tenis stołowy. Prowadzone są także zajęcia aerobicu, piłki siatkowej, halowej piłki nożnej^[8].

W Suszu od 1992 r. rozgrywane są coroczne zawody triathlonowe. Wtedy pierwszy raz rozegrano tu Mistrzostwa Polski na dystansie olimpijskim (kolejne miały miejsce w latach: 1993, 1996 i 1997). Impreza jest organizowana przy współpracy Burmistrza Gminy i Miasta oraz wielu działaczy sportowych. Obecnie odbywa się pod nazwą EuCO Susz Triathlon^[9]. W zawodach brali udział tacy sportowcy jak: Bevan Docherty (Nowa Zelandia), dwukrotny medalista olimpijski z Aten i Pekinu, mistrz świata z 2004 roku, Tim Don (Wielka Brytania), mistrz świata z 2006 r. czy Filip Ospalý (Czechy), mistrz Europy z 2001 roku.

W Suszu odbyły się także zawody Pucharu Europy (1998), które były transmitowane w telewizji Eurosport^[10].

Corocznie od 2009 r. w Suszu odbywa się Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego o Puchar Burmistrza Gminy i Miasta Susz, organizowany przez Szkołę Tańca J&K Drobotko Konrad oraz Suski Ośrodek Kultury.

Transport[edytuj]

Przez miasto przechodzą drogi:

• Droga wojewódzka nr 515 Susz – Dzierzgoń – Malbork,
• Droga wojewódzka nr 521 Kwidzyn – Prabuty – Susz – Iława.

W mieście znajduje się stacja kolejowa Susz na linii kolejowej nr 9.

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie:

• Jarmen^[11]

Zobacz też[edytuj]

• cmentarz żydowski w Suszu
• Pałac w Kamieńcu
• Dekanat Susz
• Powiat suski

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Achremczyk Stanisław, Susz – polityczne dzieje miasta, [w:] Susz. Z dziejów miasta i okolic, red. J. Cygański, Olsztyn 2006

• Hoffmann Mirosław J., Susz i okolice w starożytności i wczesnym średniowieczu, [w:] Susz. Z dziejów miasta i okolic, red. J. Cygański, Olsztyn 2006

• Nowak Zenon, Rozwój przestrzenny miasta Susza, „Komunikaty Mazursko–Warmińskie”, Nr 1 (79), 1963

• Szczepański Seweryn, Czy nazwa Susz jest staropruska?, „Skarbiec Suski”, Nr 3, 2010
• Chudziak Wojciech, Bojarski Jacek, „Sprawozdanie z badań na stanowisku 1 w Suszu, gm. loco w 1996 r.”, Instytut Archeologii i Etnologii UMK w Toruniu, kopia w archiwum IA UKSW w Warszawie, Toruń 1996

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Historia miasta [dostęp 2010-12-15]
• Susz w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola. Warszawa, 1890.
• Rafał Solecki, Sprawozdanie z badań archeologicznych na grodzisku w Suszu, gm. Susz, Stanowisko 1, Warszawa 2013

p • d • e Miasta województwa warmińsko-mazurskiego Miasta powiatowe Bartoszyce • Braniewo • Działdowo • Elbląg • Ełk • Giżycko • Gołdap • Iława • Kętrzyn • Lidzbark Warmiński • Mrągowo • Nidzica • Nowe Miasto Lubawskie • Olecko • Olsztyn • Ostróda • Pisz • Szczytno • Węgorzewo Miasta gminne Barczewo • Biała Piska • Biskupiec • Bisztynek • Dobre Miasto • Frombork • Górowo Iławeckie • Jeziorany • Kisielice • Korsze • Lidzbark • Lubawa • Mikołajki • Miłakowo • Miłomłyn • Młynary • Morąg • Olsztynek • Orneta • Orzysz • Pasłęk • Pasym • Pieniężno • Reszel • Ruciane-Nida • Ryn • Sępopol • Susz • Tolkmicko • Zalewo

p • d • e Gmina Susz Siedziba gminy: Susz Sołectwa Adamowo • Babięty Wielkie • Bałoszyce • Bornice • Bronowo • Brusiny • Chełmżyca • Czerwona Woda • Dąbrówka • Emilianowo • Falknowo • Grabowiec • Jakubowo Kisielickie • Januszewo • Jawty Małe • Jawty Wielkie • Kamieniec • Krzywiec • Lubnowy Małe • Lubnowy Wielkie • Michałowo • Nipkowie • Olbrachtowo • Olbrachtówko • Piotrkowo • Redaki • Różnowo • Rudniki • Ulnowo • Żakowice Miejscowości niesołeckie Babięty Małe • Bałoszyce Małe • Boleszów • Brusiny Małe • Dolina • Emilianowo-Róża • Fabianki • Falknowo Małe • Huta • Janowo • Karolewo • Lisiec • Piaski • Różanki • Rumunki • Stawiec • Wiśniówek • Wądoły • Zieleń • Zofiówka

p • d • e Powiat iławski Miasta Iława • Kisielice • Lubawa • Susz • Zalewo Gminy miejskie Iława • Lubawa Gminy miejsko-wiejskie Kisielice • Susz • Zalewo Gminy wiejskie Iława • Lubawa