Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta na Śląsku. Zobacz też: średniowieczny ród możnowładczy.

Świebodzice
Wieża kościoła parafialnego pw. św Piotra i Pawła
Herb Świebodzic Flaga Świebodzic
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	świdnicki
Gmina	gmina miejska
Aglomeracja	wałbrzyska
Prawa miejskie	1279
Burmistrz	Bogdan Kożuchowicz
Powierzchnia	30,43 km²
Wysokość	260-425 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	22 958[1] 754,5 os./km²
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	58-160,58-163
Tablice rejestracyjne	DSW
Położenie na mapie powiatu świdnickiego Świebodzice
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Świebodzice
Położenie na mapie Polski Świebodzice
50°51′34″N 16°19′05″E/50,859444 16,318056
TERC (TERYT)	0219021
SIMC	0984663
Urząd miejski Rynek 1 58-160 Świebodzice
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
BIP

Świebodzice (niem. Freiburg in Schlesien) – miasto na Dolnym Śląsku, w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego. Od południa bezpośrednio graniczy z Wałbrzychem.

Miasto położone u stóp Pogórza Wałbrzyskiego, na Pogórzu Świebodzickim, w środkowym biegu rzeki Pełcznicy przy drodze krajowej nr 34 i nr 35 oraz przy drodze wojewódzkiej nr 374, na skraju Książańskiego Parku Krajobrazowego. Przez miasto przebiegają także drogi wojewódzkie numer: 371 i 373. Miasto leży na wysokości od ok. 280 do 425 m n.p.m. (góra Grabnik). Świebodzice należą do Aglomeracji wałbrzyskiej.

Nazwa miasta[edytuj]

Niemiecka nazwa miejscowości Freiburg oznacza po polsku Wolne miasto. Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia nazwę miasta zanotowaną w dokumencie łacińskim z 1291 roku Friburg podając jej znaczenie „Freie Burg des Bolko I” – „Wolne miasto Bolka I”^[2].

Po 1945 roku miastu nadano polską nazwę Świebodzice, którą urzędowo zatwierdzono 7 maja 1946^[3].

Historia[edytuj]

Mury obronne, (XIII w.)

• 1203 – pierwsza wzmianka historyczna
• przed 1228 – pierwsza inicjatywa lokacyjna na prawie niemieckim^[4]
• 1228 – biskup wrocławski Wawrzyniec konsekruje kościół św. Mikołaja
• 1242 – Marboto de Czetaros (Czetryc) staje się zarządcą książęcego zamku w Świebodzicach
• 1279 – Henryk Probus w przywileju zwraca się do świebodziczan „mieszczanie” – przyjmowana data nadania praw miejskich
• 1293 – włączenie Świebodzic do księstwa jaworsko-świdnickiego
• 1300 – średniowieczny łaciński utwór opisujący żywot świętej Jadwigi Vita Sanctae Hedwigis wymienia pod nazwą Cyrna^[5] jedną z obecnych dzielnic Świebodzic Ciernie dawniej zwane również Zirlau oraz Czarna Świdnicka.
• 1310 – książę Bernard na prośbę patrycjatu świdnickiego pozbawia Świebodzice przywileju miejskiego
• 1337 – książę jaworsko-świdnicki Bolko II Mały przywraca prawa miejskie
• 1392 – śmierć wdowy po Bolku II, Agnieszki – włączenie Świebodzic do Czech
• 1427 – miasto trzykrotnie oblegają wojska taborytów
• 1492 – król Czech Władysław Jagiellończyk nadaje Świebodzicom przywilej organizowania „ciepłych jarmarków” w dzień św. Mateusza
• 1509 – Władysław Jagiellończyk sprzedaje Świebodzice i zamek Książ Konradowi Hochbergowi
• 1614 – pierwsza świebodzicka szkoła
• 1618–1648 – wojna trzydziestoletnia: rabunki wojsk szwedzkich, epidemie
• 1745 – włączenie Świebodzic do Prus
• 1774 – najtragiczniejszy pożar w dziejach miasta niemal doszczętnie trawi miasto
• 1775–1811 – intensywna odbudowa
• 1809 – do Świebodzic wkraczają wojska francuskie, Fryderyk Kramsta zakłada Fabrykę Lnu i Płótna
• 1842 – powołano do życia spółkę pod nazwą Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickie Towarzystwo Kolejowe, która zajęła się budową pierwszej linii kolejowej w kierunku Sudetów
• 1843 – do Świebodzic dociera kolej, linia Wrocław-Świebodzice, w 1853 przedłużona do Wałbrzycha
• 1843 – otwarcie linii kolejowej Wrocław-Świebodzice
• 1847 – Gustav Becker zakłada warsztat zegarmistrzowski produkujący zegary
• 1867 – rodzi się Emil Krebs, sinolog i poliglota
• 1850 – Warsztat zegarmistrzowski Gustava Beckera stopniowo przekształca się w wielką fabrykę zegarów znaną na całym świecie
• 1935 – Fabryka Zegarów Gustava Beckera kończy swoją działalność

Plac Jana Pawła II

• 1946 – miejscowość została włączona do nowo powstałego województwa wrocławskiego na terenie powojennej Polski pod nazwą Frybork^[6]
• 24 lutego 1954 – w pobliżu stacji kolejowej dochodzi do katastrofy kolejowej – ginie kilkanaście osób, kilkadziesiąt zostaje rannych
• 1957 – przyłączenie do Świebodzic Pełcznicy
• 1972 – przyłączenie Cierni
• 1990 – pierwsze po II wojnie światowej demokratyczne wybory władz miejskich
• 1997 – zniszczenia wskutek wielkiej powodzi
• 1 września 2002 – zniszczenia po wielkiej powodzi. Zalane zostały między innymi Ciernie i Pełcznica
• 21 czerwca 2012 – ustanowiony nowy herb oraz nowa flaga^[7].
• 8 kwietnia 2017 - największa katastrofa budowlana w historii miasta; w wyniku zawalenia się kamienicy zginęło 6 osób, a 4 zostały ranne.

Filia Groß-Rosen[edytuj]

W miejscowości znajdowała się filia obozu koncentracyjnego Groß-Rosen^[8].

Zabytki[edytuj]

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[9]:

Rynek w Świebodzicach

Klasycystyczny ratusz miejski

Brama do parku Książ

Ruiny kościoła św. Anny, (przeł. XII i XIII w. i XIV–XV w.)

• obszar staromiejski
• kościół par. pw. św. Mikołaja, wzniesiony w XIII w., XV w., 1811 r., k. XIX w.; wyposażenie częściowo renesansowe, częściowo z XIX w.
• dawny kościół ewangelicki, obecnie rzym-kat., pw. śś. Piotra i Pawła, wzniesiony w latach 1776–1779 na planie krzyża w stylu klasycystycznym
• mauzoleum rodziny von Kramstów, na cmentarzu komunalnym, ul. Wałbrzyska, z 1880 r.
• ratusz miejski, wybudowany w 1781 r. w stylu klasycystycznym
• fragmenty murów obronnych – pochodzą prawdopodobnie z XIII w., rozebrane w większości przez Francuzów w 1809 r.
• d. zajazd, ul. Jeleniogórska 9
• piwnice d. słodowni, ul. Krasickiego 15, z drugiej połowy XIX w.
• łaźnia, ob. dom handlowy,ul. Lipowa 12, z końca XIX w.
• pałac, obecnie dom pomocy społecznej – DPS , ul. Mickiewicza 8, zbudowany w l. 1858–1875 – XIX w., w stylu neorenesansu angielskiego, otoczony parkiem i zwierzyńcem, dziś siedziba zgromadzenia zakonnego Sióstr Szkolnych de Notre Dame
• budynki w zespole zamku Książ, z 1792 r., w drugiej połowy XIX, ul. Wałbrzyska 44-46:
  • dom „szwajcarski” I
  • dom „szwajcarski” II
  • brama wjazdowa na teren zespołu

Świebodzice – Ciernie

• kościół pomocniczy pw. św. Franciszka z Asyżu, wzniesiony w pierwszej połowy XIII w., w XV w. przebudowany na gotycki, wyposażenie pochodzące z różnych epok, fresk z XV wieku przedstawiający św. Krzysztofa, 1891 r.

Świebodzice – Pełcznica

• kościół pw. św. Anny, ruiny, (prawdopodobnie) z przełomu XII i XIII w., na przełomie i XIV–XV w. przebudowany ze stylu romańskiego na gotyk

inne zabytki:

• cmentarz żydowski
• stare kamienne krzyże monolitowe o nieznanym pochodzeniu i przeznaczeniu; pojawiająca się hipoteza, że są to tzw. krzyże pokutne, nie ma oparcia w żadnych dowodach i oparta jest wyłącznie na nieuprawnionym, błędnym założeniu, że wszystkie stare kamienne monolitowe krzyże, są krzyżami pokutnymi^[10]
  • wolno stojący zlepieniec pobielony w Cierniach
  • złamany maltański w Cierniach
  • wmurowany z żółtego piaskowca w Cierniach
  • łaciński wolno stojący, zlepieniec, naprzeciw budynków Osiedla Sudeckiego przy stacji benzynowej PKN Orlen.

Edukacja[edytuj]

• 3 przedszkola publiczne, w tym jedno z grupą żłobkową, 2 przedszkola niepubliczne
• 5 szkół podstawowych, w tym jedna integracyjna, jedna z oddziałami integracyjnymi i jedna specjalna:
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im Władysława Broniewskiego w Świebodzicach, Szkoła Podstawowa nr 4 im. Janusza Korczaka, Szkoła Podstawowa nr 2 im. Nauczycieli Tajnego Nauczania w Zespole Szkół Podstawowo – Gimnazjalnych z oddziałami integracyjnymi, Integracyjna Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół Integracyjnych, Szkoła Podstawowa nr 7 (specjalna)
• 4 gimnazja, w tym jedno integracyjne, jedno z oddziałami integracyjnymi i jedno społeczne:
  • Gimnazjum nr 1 w Świebodzicach, Gimnazjum nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi w Zespole Szkół Podstawowo – Gimnazjalnych z oddziałami integracyjnymi, Społeczne Gimnazjum Akademickie, Gimnazjum Integracyjne w Zespole Szkół Integracyjnych.
• 2 szkoły średnie:
  • Zespół Szkół im. S. Prosińskiego
  • Zespół Szkół Ogólnokształcących

Kultura[edytuj]

Na terenie miasta funkcjonują koła hobbystyczne: filatelistyczne i numizmatyczne.

• Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Dąbrowskiej
  • biblioteka dla dorosłych
  • oddział dziecięcy
• Miejski Dom Kultury

W 2014 roku na terenie miasta kręcono sceny walk ulicznych do serialu Czas Honoru: Powstanie.

Kościoły i związki wyznaniowe[edytuj]

• Kościół Rzymskokatolicki

• Parafia Matki Bożej Królowej Polski w Świebodzicach
• Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Świebodzicach
• Parafia św. Franciszka z Asyżu w Świebodzicach
• Parafia św. Alberta Chmielowskiego w Świebodzicach
• Parafia św. Mikołaja w Świebodzicach

• Kościół Zielonoświątkowy

• Zbór w Świebodzicach

• Świadkowie Jehowy

• Trzy zbory; Sala Królestwa^[11][12]

• Buddyzm

• Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu

Sport[edytuj]

• Ośrodek Sportu i Rekreacji
  • Wodne Centrum Rekreacji
    • basen pływacki
      • sześciotorowy, długość: 25 m, głębokość: 2,05 m
    • basen rekreacyjny
      • głębokość 1,4 m, brodzik, jacuzzi, zjeżdżalnia
    • sauna fińska i parowa
  • Hala Widowiskowo-Sportowa (w sezonie 08/09 stanowi obiekt Górnika Wałbrzych w rozgrywkach ekstraklasy koszykarzy)
• lądowisko Świebodzice (sanitarno-dyspozycyjne) użytkowane obecnie m.in. przez Aeroklub Ziemi Wałbrzyskiej (przyszłe lotnisko Sudeckie)
• W mieście istnieje klub sportowy Victoria Świebodzice
• Na początku 2006 roku powstał Klub Sportowy „Rekin”.

Ochrona przyrody[edytuj]

Na obszarze gminy znajduje się niewielka część rezerwatu przyrody Przełomy pod Książem koło Wałbrzycha chroni on przełomowe odcinki rzeki Pełcznicy i strumyka Szczawnik wraz z całą różnorodnością fauny i flory^[13].

Struktura powierzchni[edytuj]

Według danych z roku 2002^[14] Świebodzice mają obszar 30,45 km², w tym:

• użytki rolne: 69%
• użytki leśne: 11%

Miasto stanowi 4,1% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj]

Dane z 30 czerwca 2004^[15]:

Piramida wieku mieszkańców Świebodzic w 2014 roku^[1].

Gospodarka[edytuj]

• Na terenie miasta istnieje podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Invest Park” (Kelvion Sp. z o.o.,SEGEPO-REFA Sp. z o.o.Vasco Tech sp. z o.o.,Enwar Sp zo.o., Droper Logistic Sp. z o.o.).
• Inne ważne przedsiębiorstwa produkcyjne to: Termet S.A ,Schneider Electric Energy Poland Sp. z o.o., Śnieżka – Invest" Sp. z o.o, PPHU „Defalin” Group SA, Moneva Polska Sp. z o.o., Capricorn S.A , Masterform S.A., CAST s.j.
• W mieście funkcjonują markety: Tesco (1) Biedronka (3), Aldi (1), Intermarche (1), Bricomarche (1), Mrówka (1), Polo Market (1), Media expert (1), Neonet (1), EKO (1), drogeria Rossmann (1)

Pasaż handlowy „Czerwona Torebka” – 1 oraz Plac Targowy.

Lądowisko wielofunkcyjne[edytuj]

Nieco na północ, poza granicami miasta, znajduje się trawiaste lądowisko Świebodzice, które będzie stanowić przyszłe lotnisko Sudeckie po zbudowaniu utwardzonej 850-metrowej drogi startowej, o znaczeniu regionalnym, międzygminnym, m.in. obsługującym miasto Wałbrzych. Miasto posiada trawiaste lądowisko z pasem startowym o długości 850 m, wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 374 do Strzegomia, 3,4 km od centrum miasta. Na terenie lądowiska planowana jest budowa lotniska Sudeckiego.

Współrzędne geograficzne lądowiska: 50°53′00″N 16°18′59″E/50,883333 16,316389.

Komunikacja miejska i podmiejska[edytuj]

Komunikacja miejska w Świebodzicach obsługiwana jest przez Zakład Gospodarki Komunalnej. Do 31 grudnia 2015 roku miasto zlecało przewozy na jedynej miejskiej linii zewnętrznym firmom w ramach przetargu. Sytuacja zmieniła się 1 stycznia 2016 roku, kiedy to po mieście zaczęły jeździć nowe, kupione w 2014 roku przez miasto, autobusy Mercedes-Benz O530. Od tej pory gmina na własną rękę realizuje przewozy na linii miejskiej nr 1.

Komunikację podmiejską obsługują prywatne firmy m.in. P.W.H.D., Piotr Żuk, Grzenio, Bobo-Trans, Dex Trans

LINIE MIEJSKIE:

LINIE PODMIEJSKIE

Komunikacja kolejowa[edytuj]

Dworzec kolejowy w Świebodzicach

W mieście funkcjonuje jeden czynny dworzec kolejowy przy linii kolejowej nr 274 (Wrocław Świebodzki–Zgorzelec). Stacja posiada 2 perony. Głównym przewoźnikiem obsługującym pociągi osobowe na trasie Wrocław Główny–Wałbrzych Główny–Jelenia Góra–Szklarska Poręba Górna są Koleje Dolnośląskie. Połączenia dalekobieżne TLK oraz IC w kierunkach: Warszawa Wschodnia, Białystok, Łódź Kaliska, Przemyśl Główny zapewnia PKP Intercity.

W 2013 roku zakończono remont budynku dworca. Koszt tej inwestycji wyniósł 2,9 mln zł.

Od 2016 roku w budynku dworca swoją siedzibę ma Straż Miejska.

Miasta partnerskie[edytuj]

• Waldbröl (Niemcy)
• Marina Horka (Białoruś)
• Jilemnice (Czechy)

Urodzeni w Świebodzicach[edytuj]

• Paweł Fajdek – sportowiec
• Emil Krebs – poliglota
• Jarosław Krzyżanowski – piłkarz
• Mateusz Rusin – aktor
• Bruno Tschötschel – rzeźbiarz
• Alfred Zucker – architekt
• Marek Dyżewski – były rektor Akademii Muzycznej we Wrocławiu
• Anna Zalewska – minister edukacji narodowej, polityk
• Ireneusz Zyska – poseł na Sejm RP, radca prawny

Zobacz też[edytuj]

• Osiedle Piastowskie (Świebodzice)
• Osiedle Słoneczne (Świebodzice)
• Kolej Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzicka
• Zabytki romańskie w Polsce

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Internetowy Serwis Miasta Świebodzice
• Freiburg w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa, 1881.

Przypisy

p • d • e Zwyczajowe dzielnice Świebodzic Centrum • Ciernie • Pełcznica • Osiedle Piastowskie • Osiedle Słoneczne • Osiedle Sudeckie

p • d • e Miasta województwa dolnośląskiego Bardo • Bielawa • Bierutów • Bogatynia • Boguszów-Gorce • Bolesławiec • Bolków • Brzeg Dolny • Bystrzyca Kłodzka • Chocianów • Chojnów • Duszniki-Zdrój • Dzierżoniów • Głogów • Głuszyca • Góra • Gryfów Śląski • Jawor • Jaworzyna Śląska • Jedlina-Zdrój • Jelcz-Laskowice • Jelenia Góra • Kamienna Góra • Karpacz • Kąty Wrocławskie • Kłodzko • Kowary • Kudowa-Zdrój • Lądek-Zdrój • Legnica • Leśna • Lubań • Lubawka • Lubin • Lubomierz • Lwówek Śląski • Mieroszów • Międzybórz • Międzylesie • Milicz • Mirsk • Niemcza • Nowa Ruda • Nowogrodziec • Oborniki Śląskie • Oleśnica • Olszyna • Oława • Piechowice • Pieńsk • Pieszyce • Piława Górna • Polanica-Zdrój • Polkowice • Prochowice • Prusice • Przemków • Radków • Siechnice • Sobótka • Stronie Śląskie • Strzegom • Strzelin • Syców • Szczawno-Zdrój • Szczytna • Szklarska Poręba • Ścinawa • Środa Śląska • Świdnica • Świebodzice • Świeradów-Zdrój • Świerzawa • Trzebnica • Twardogóra • Wałbrzych • Wąsosz • Węgliniec • Wiązów • Wleń • Wojcieszów • Wołów • Wrocław • Zawidów • Ząbkowice Śląskie • Zgorzelec • Ziębice • Złotoryja • Złoty Stok • Żarów • Żmigród Portal:Województwo dolnośląskie • Wikiprojekt:Dolny Śląsk

p • d • e Powiat świdnicki (województwo dolnośląskie) Miasta Jaworzyna Śląska • Strzegom • Świdnica • Świebodzice • Żarów Gminy miejskie Świdnica • Świebodzice Gminy miejsko-wiejskie Jaworzyna Śląska • Strzegom • Żarów Gminy wiejskie Dobromierz • Marcinowice • Świdnica