Tworzenie stron internetowych

Tarnobrzeg
Zamek Tarnowskich, obecnie Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega
Herb Tarnobrzega Flaga Tarnobrzega
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	miasto na prawach powiatu
Data założenia	1593
Prawa miejskie	1593
Prezydent	Grzegorz Kiełb
Powierzchnia	85,4[1] km²
Wysokość	ok. 160 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	47 658[2] 558,1 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 15
Kod pocztowy	39-400 do 39-407
Tablice rejestracyjne	RT
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Tarnobrzeg
Położenie na mapie Polski Tarnobrzeg
50°34′22″N 21°40′43″E/50,572778 21,678611
TERC (TERYT)	1864011
SIMC	0980085
Urząd miejski Kościuszki 32 39-400 Tarnobrzeg
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Wiadomości w Wikinews
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Tarnobrzeg – miasto na prawach powiatu w województwie podkarpackim. Siedziba władz powiatu tarnobrzeskiego w latach 1867-1975 oraz od 1999. Siedziba władz województwa tarnobrzeskiego w latach 1975-1998. W latach 1973-1976 miasto było siedzibą gminy wiejskiej Tarnobrzeg. Do początku lat 90. największy w Polsce ośrodek wydobycia i przetwórstwa siarki^[3][4].

Według podziału administracyjnego Polski z 1999 roku, Tarnobrzeg wszedł w skład województwa podkarpackiego ze stolicą w Rzeszowie.

Nazwa miasta[edytuj]

Nazwa miasta Tarnobrzega nawiązuje do rodziny szlacheckiej, która to ufundowała miasto – Tarnowskich. Nazwa Tarnobrzeg przeważyła nad innymi proponowanymi nazwami: „Tarnodwór”, „Nowo Dwór” czy „Nowy Tarnów”. W czasach PRL, w ramach deburżuaizacji próbowano przeforsować fałszywą tezę, iż nazwa Tarnobrzeg związana jest z tarniną, która porastała brzeg Wisły^[5]. Teza ta nie miała żadnego uzasadnienia logicznego i była próbą przekłamania historii. Fakt pochodzenia nazwy Tarnobrzeg od rodu Tarnowskich, jest w tym momencie bezsporny. Podobne nazwy nosiły inne miasta założone przez rodzinę Tarnowskich, np.: Tarnogród, Tarnopol. Sam Tarnobrzeg miał zastąpić Tarnowskim utracony wcześniej Tarnów.

Nazwa użyta w akcie lokacyjnym „Tarnobrzeg”, nie przyjęła się wśród mieszkańców. Miasto założone na prawie magdeburskim, było de facto przysiółkiem magnackiej siedziby Tarnowskich – Dzikowa. Znacznie starsza, ludniejsza i ważniejsza administracyjnie była też inna pobliska osada – Miechocin. Aż do XX wieku to te dwie nazwy przeważają w powszechnym użyciu miast nazwy Tarnobrzeg. Obraz z sanktuarium tarnobrzeskiego nosi nazwę Matki Bożej Dzikowskiej, konfederacja zawiązana w Tarnobrzegu określana jest jako dzikowska, a zjazd Stronnictwa Demokratycznego z 1927 roku nosi nazwę dzikowskiego. Początkowo znacznie ludniejszy i spełniający ważne funkcje administracyjne był Miechocin. W czasach piastowskich był siedzibą najmniejszej podstawowej jednostki administracyjnej – opola. Kościół w Miechocinie był siedzibą archidekanatu i aż do 1922 roku był siedzibą jedynej parafii tarnobrzeskiej.

Miasto z nazwy „Tarnobrzeg” funkcjonuje w powszechnej świadomości i jako jednostka administracyjna dopiero od XIX wieku. Wtedy to stało się siedzibą powiatu oraz powstała stacja kolejowa – Tarnobrzeg. W 1918 roku powstałe samozwańcze państwo nosiło nazwę Republiki Tarnobrzeskiej. Odrodzona II Rzeczpospolita pozostawiła Tarnobrzeg siedzibą powiatu. Po odkryciu siarki w pobliskim Machowie, Jeziórku i Grębowie, Tarnobrzeg szybko się rozwijał oraz stał się siedzibą województwa, które nosiło nazwę tarnobrzeskiego. Nawet Matka Boża Dzikowska zaczyna być nazywana Matką Bożą Tarnobrzeską.

Obecnie Tarnobrzeg jest jednym z większych obszarowo miast, a jego granice sięgają Sandomierza. Odległość od południowych do północnych granic miasta to ok. 20 km. Nazwa Tarnobrzeg, początkowo ograniczona do pl. Bartosza Głowackiego, zdecydowanie wyparła inne historyczne odrębne jednostki takie jak Dzików, Machów, Wielowieś, Miechocin, Sielec, Podłęże, Sobów, Mokrzyszów. Wszystkie one są teraz integralną częścią rozszerzonego administracyjnie miasta.

Jikov[edytuj]

Tarnobrzeg w języku jidysz, דזיקאוו, czyli Jikov (Dzhikov), miasto Tarnobrzeg przez Żydów utożsamiane było z Dzikowem.

Geografia[edytuj]

Tarnobrzeg leży na prawym brzegu Wisły, w południowo - wschodniej części Polski, w Kotlinie Sandomierskiej na pograniczu Równiny Tarnobrzeskiej i Niziny Nadwiślańskiej, na Podkarpaciu Północnym^[6]. Jest to najdalej na północ wysunięte miasto regionu karpackiego.

Administracyjnie graniczy bezpośrednio z Sandomierzem^[7]. Historycznie położony jest w Małopolsce. Leżał w ziemi sandomierskiej. W wyniku rozbiorów związany z Galicją. Przynależność tę zachowano w II Rzeczypospolitej, w tym czasie administracyjnie przynależał do województwa lwowskiego. Stan ten utrzymuje się do dziś i Tarnobrzeg związany jest administracyjnie z województwem ze stolicą w Rzeszowie (tj. pozostałą przy Polsce częścią województwa lwowskiego). Do dawnego województwa sandomierskiego nawiązywało województwo tarnobrzeskie z lat 1976-1999. Do terenu dawnej ziemi sandomierskiej nawiązuje też zasięg rzymskokatolickiej diecezji sandomierskiej.

Dominują gleby bielicowe, na terenach nabrzeżnych mady rzeczne oraz piaszczyste brzegi. Dużo gruntów zostało zalesionych. W rejonie Tarnobrzega jest wiele lasów wchodzących w skład Puszczy Sandomierskiej. Głównymi drzewami są: sosna zwyczajna, dąb szypułkowy, olsza czarna, buk i brzoza.

Administracyjne osiedla Tarnobrzega

Osiedla Tarnobrzega[edytuj]

Pałac Tarnowskich w Dzikowie z lotu ptaka, w tle zabudowa miasta

Rynek w Tarnobrzegu

Tarnobrzeg podzielony jest na 15 osiedli będących jednostkę pomocniczą gminy. Potocznie, jak i w mediach, używa się zamiennie sformułowania „dzielnica”. Administracyjne osiedla nawiązują do dawnych, historycznych odrębnych jednostek (gmin, wiosek, osad). Większość z nich przyłączona została w 1976 r. Tarnobrzeg stał się wtedy jednym z większych miast Polski pod względem zasięgu terytorialnego. Nienaturalne rozszerzenie granic miasta związane było z silną rozbudową przemysłu siarkowego, powstawaniem nowych osiedli mieszkaniowych oraz ustanowieniem stolicy nowo powstałego województwa. Powody rozszerzenia należy upatrywać w prognozach związanych z rokiem 2000, szacowano wtedy, że miasto przekroczy 100 tys. mieszkańców oraz utworzy z Sandomierzem konurbację. Kolejnym powodem była chęć zmniejszenia dysproporcji pomiędzy ówcześnie 40-tysięczną Stalową Wolą a 26-tysięcznym Tarnobrzegiem – stolicą województwa^[8]. Ustanowiony w 1976 r. zasięg administracyjny prawie w całości pokrywa się z dawnymi posiadłościami rodu Tarnowskich (wyjątek stanowi Trześń, która to znalazła się w gminie Gorzyce).

Lista osiedli powołanych na podstawie uchwał Rady Miasta: Dzików, Miechocin, Mokrzyszów, Nagnajów, Ocice, Piastów, Przywiśle, Serbinów, Siarkowiec, Sielec, Sobów, Stare Miasto, Wielopole, Wielowieś, Zakrzów. Lista pozostałych jednostek urbanistycznych znajduje się w haśle Osiedla Tarnobrzega.

Tarnobrzeg – centrum

Historia[edytuj]

 Osobny artykuł: Historia Tarnobrzega.

Założony w 1593 roku przez Tarnowskich^[9], był ośrodkiem handlu i rzemiosła. Znany jako ośrodek kultu maryjnego. Zniszczony w czasie najazdu szwedzkiego podupadł i rozwinął się ponownie dopiero po II wojnie światowej. Wtedy to stał się centrum Tarnobrzeskiego Zagłębia Siarkowego oraz wykształconego na nim Tarnobrzeskiego Okręgu Przemysłowego. Obecnie kopalnia została zasypana i zabezpieczona, a zakłady przemysłowe są w fazie likwidacji, częściowo zamienione na specjalną strefę ekonomiczną. Natomiast w miejscu dawnego zagłębia utworzono Jezioro Tarnobrzeskie.

Kalendarium[edytuj]

• ok. 1000 – osady w Miechocinie Wielowsi, Miechocin siedzibą opola – najmniejszej jednostki administracyjnej w czasach piastowskich, pierwsza chrześcijańska drewniana kaplica w Miechocinie
• ok. 1132 – parafia katolicka w Miechocinie
• ok. 1160 – budowa pierwszego murowanego kościoła Marii Magdaleny w Miechocinie na miejscu dawnej drewnianej kaplicy
• 1215 – powstała katolicka parafia w Wielowsi
• 1218 – pielgrzymka do Wielowsi bł. Czesława i św. Jacka Odrowąża
• 1241 – najazd tatarski, zniszczenie Miechocina
• 1349 – Rafał z Tarnowa wziął za żonę dziedziczkę Wielowsi, Dzierżkę, powstanie rodu Tarnowskich linii wielowiejsko-dzikowskiej ściśle związanej z obszarem współcześnie utożsamianym z Tarnobrzegiem
• 1376 – najazd Litwinów i Rusinów, spustoszenie terenów osadniczych Puszczy Sandomierskiej w tym Miechocina
• XIV wiek – budowa pierwszego warownego zamku w Dzikowie
• 1440 – pobyt Jana Długosza w Miechocinie
• 1502 – król Aleksander Jagiellończyk wyznaczył Miechocin jako punkt zborny pospolitego ruszenia ziemi sandomierskiej na wojnę z Tatarami
• początek XVI wieku – reformacja, przejęcie kościoła miechocińskiego przez kalwinów
• 1542 – czteromiesięczna wizyta króla Zygmunta Starego, królowej Bony wraz z dziećmi w posiadłościach Tarnowskich, w związku z krakowską epidemią „morowego powietrza”
• 1522 – Andrzej Ossoliński sprzedał Janowi Spytkowi Tarnowskiemu zamek dzikowski
• 28 maja 1593 – przywilej fundacyjny na prawie magdeburskim nadany został Stanisławowi Tarnowskiemu przez króla Zygmunta III Wazę w Warszawie
• ok. 1645 – budowa murowanego zamku w Dzikowie
• 1657 – spustoszenie miasta przez Kozaków i Siedmiogrodzian
• 1676 – kontrreformacja, fundacja kościoła, sprowadzenie dominikanów
• 1678 – cudowny obraz z dworu w Dzikowie przeniesiony został do kościoła dominikańskiego
• 14 kwietnia 1681 – potwierdzenie lokacji miasta przez Jana III Sobieskiego
• XVII wiek – początki osadnictwa żydowskiego
• początek XVIII wieku – klęski żywiołowe, epidemie, pożary, zniszczenia: pożar miasta (1709), przemarsze wojsk saskich, rosyjskich, powódź (1713), wielka susza, klęska głodu (1714), epidemie i zarazy (1715-1720)
• 5 listopada 1734 – konfederacja dzikowska w obronie króla Stanisława Leszczyńskiego
• 1735 – początek budowy synagogi żydowskiej
• 1772 – I rozbiór Polski, Tarnobrzeg pod zaborem austriackim (jako część Królestwa Galicji)
• 1815 – wielkie powodzie w Wielowsi
• 1855 – siedziba powiatu
• 1861 – powstanie zakonu dominikanek, działalność Kolumby Białeckiej
• 1862 – wielki pożar miasta
• 1864 – pierwsza szkoła w mieście, fundacja pierwszego szpitala
• 1867 – siedziba starostwa tarnobrzeskiego, wyodrębnienie z Tarnobrzega Dzikowa jako osobnej gminy wiejskiej
• 1879 – powódź
• 1887 – połączenie kolejowe trasy Dębica – Rozwadów
• 1888 – wielki pożar, prawie doszczętne zniszczenie miasta
• 1894 – fundacja szpitala publicznego im. Zofii z Zamoyskich Tarnowskiej (funkcjonuje do dziś)
• 8 września 1904 – pierwsza koronacja obrazu Matki Bożej Dzikowskiej, odsłonięcie pomnika Bartosza Głowackiego
• 1909 – powstanie Cesarsko-Królewskiej Wyższej Szkoły Realnej
• 1913 – budowa dworca kolejowego
• 1915 – duże zniszczenia miasta w wyniku ofensywy armii carskiej
• październik 1918 – wycofanie się wojsk austriacko-węgierskich, podporządkowanie się Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie
• 6 listopada 1918 – wystąpienia chłopskie, których skutkiem było powstanie samozwańczej, lecz sprawującej efektywną władzę Republiki Tarnobrzeskiej; jednym z jej założeń było ukształtowanie nowego „państwa” na wzór Republiki Rad
• 1919 – pacyfikacja Republiki przez wojska polskie, faktyczne włączenie w skład państwa polskiego
• 1927 – „zjazd dzikowski” Stronnictwa Demokratycznego
• 1941 – 1944 – działalność oddziału partyzanckiego Jędrusiów
• czerwiec 1941 – lipiec 1942 – utworzenie getta dla ludności żydowskiej; w 1939 r. Żydzi stanowili 67% ludności miasta, głównie chasydzi
• 5 sierpnia 1944 – wyzwolenie miasta, wejście Armii Czerwonej
• 28 września 1953 – odkrycie złóż siarki^[10]
• od 1957 – szybki rozwój miasta; powstanie nowych osiedli, rozbudowa przemysłu siarkowego, wykształcenie się okręgu przemysłowego
• 1975 – siedziba władz województwa tarnobrzeskiego
• 1976 – rozszerzenie administracyjnych granic miasta, przyłączenie: Miechocina, Machowa, Wielowsi, Nagnajowa, Sielca, Sobowa, Ocic, Mokrzyszowa, Zakrzowa
• 1979 – powstaje parafia na Serbinowie, działalność Michała Józefczyka
• lata 90. XX wieku – załamanie się przemysłu siarkowego, początek stagnacji w rozwoju miasta
• 1 stycznia 1999 – w wyniku reformy administracyjnej Tarnobrzeg został powiatem grodzkim oraz siedzibą powiatu ziemskiego
• 12 czerwca 1999 – Jan Paweł II podczas VII pielgrzymki do Polski ląduje w Tarnobrzegu w celu celebrowania Mszy w Sandomierzu
• maj – czerwiec 2010 – w wyniku powodzi katastrofalnie dwukrotnie zalano północne i zachodnie części miasta

Gospodarka[edytuj]

Wydobywanie siarki[edytuj]

Tarnobrzeg był centrum wydobywania i przetwarzania siarki i kwasu siarkowego (zobacz: „Siarkopol”), lecz zamknięto wszystkie kopalnie siarki, kiedy stało się to ekonomicznie nieopłacalne. Najpierw została zamknięta kopalnia w Piasecznie, następnie kopalnia Machów (po 40 latach wydobywania siarki – kopalnia Machów była największą odkrywkową kopalnią siarki w Europie), a na końcu, w latach 90., kopalnia Jeziórko. Ta ostatnia była eksploatowana nieco dłużej, gdyż stosowano tam nowocześniejsze metody wydobycia siarki (metodą podziemnego wytopu), co ograniczało liczbę potrzebnych ludzi do pracy i skutkowało przez długi czas rentownością produkcji. Obecnie kopalnie Machów i Piaseczno zalewane są przez wodę z Wisły i tworzone są tam sztuczne zbiorniki. Od lat 90. XX wieku na terenach zakładów Siarkopol działa Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna.

Realizowane i przygotowywane inwestycje w Tarnobrzegu[edytuj]

• program kompleksowej poprawy gospodarki wodnej współfinansowany z unijnego Funduszu Spójności – rozbudowa sieci kanalizacyjnej i modernizacja ujęcia wody
• modernizacja stadionu piłkarskiego KS Siarka
• budowa dwupasmowej obwodnicy kategorii GP^{[potrzebny przypis]}
• budowa mostu nad Wisłą na wysokości os. Zakrzów w ramach budowy drogi ekspresowej S74^{[potrzebny przypis]}
• rekultywacja terenów posiarkowych (po zabezpieczeniu byłej odkrywkowej kopalni siarki i zalaniu jej wodą z Wisły, powstało Jezioro Tarnobrzeskie)

Panorama Jeziora Tarnobrzeskiego

• budowa nowego wiaduktu, nad przejazdem kolejowym na os. Mokrzyszów i powstającą obwodnicą
• budowa restauracji typu fast-food, McDonald’s razem z McDrive na rogu skrzyżowań ulic Sikorskiego i Wiejskiej
• renowacja Zamku Dzikowskiego
• renowacja Szkoły Podstawowej nr 10 (elewacja, oraz budowa boiska Orlik na jej terenie)
• budowa dwóch rond na skrzyżowaniach ulic: Niepodległości, Mickiewicza, Szpitalnej oraz: Szerokiej, Piłsudskiego i Targowej.

Budownictwo[edytuj]

Niewielkie Stare Miasto składa się z kamienic skupionych wokół rynku. Pozostała część miasta (ponad 80%) powstała już po II wojnie światowej. Wraz z pojawieniem się przemysłu siarkowego masowo budowano osiedla mieszkalne (przeważnie w technologii wielkiej płyty), a także różnorakie obiekty, takie jak: stadion, sąd okręgowy, hala OSiR. W Tarnobrzegu zbudowano także ponad 8-kondygnacyjne budynki mieszkalne z wielkiej płyty. Obecnie, wykorzystując zalanie wyrobiska po kopalni Machów, władze miasta starają się zmienić wizerunek Tarnobrzega z „przemysłowego blokowiska” na nowoczesny ośrodek turystyczny.

Współczesna architektura Tarnobrzega

Sąd Okręgowy i Rejonowy, Prokuratura Okręgowa i Rejonowa w Tarnobrzegu

Jeden z bloków wybudowanych przez TTBS

Nocna panorama osiedla Serbinów, w przeważającej mierze prostokątne bloki mieszkalne

Fontanna na placu Antoniego Surowieckiego

Pomnik Jana Pawła II na ul. Warszawskiej

Bezrobocie[edytuj]

Powyższy wykres przedstawia bezrobocie w Tarnobrzegu w latach 2005-2008 na tle bezrobocia w Polsce oraz województwie Podkarpackim^[11].

Edukacja[edytuj]

W Tarnobrzegu jest 14 przedszkoli, 10 szkół podstawowych, 6 gimnazjów, 12 szkół ponadgimnazjalnych oraz 3 szkoły wyższe: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu powstała w 2001 roku (kształcąca na kierunkach humanistycznych na poziomie licencjackim), Wyższa Szkoła Handlowa im. B. Markowskiego – Zamiejscowy Wydział Nauk Ekonomicznych w Tarnobrzegu (powstał w 2003 roku) – specjalizujący się w kształceniu w zakresie ekonomii na poziomie licencjackim, inżynierskim oraz magisterskim, a także w zakresie stosunków międzynarodowych i bezpieczeństwa na poziomie licencjackim i inżynierskim. W 2016 roku Wydział został włączony do struktury Społecznej Akademii Nauk w Łodzi - najczęściej wybieranej uczelni niepublicznej w Polsce. Dzięki temu studenci mogą kształcić się nie tylko na poziomie licencjackim i magisterskim, lecz także kontynuować naukę na studiach doktoranckich na trzech kierunkach: w dziedzinie nauk ekonomicznych, informatycznych oraz językoznawstwa.

Komunikacja[edytuj]

Transport publiczny[edytuj]

• PKP. Dworzec PKP znajduje się przy ulicy Dworcowej.
• PKS. Dworzec PKS znajduje się przy ulicy Mickiewicza PKS Tarnobrzeg Sp z o.o.
• Miejska Komunikacja Samochodowa MKS Tarnobrzeg. Firma obsługuje linie nr 11 (trasę Tarnobrzeg – Sandomierz). Zajezdnia autobusowa znajduje się przy ulicy Zwierzynieckiej.
• Firma przewozowa POLKAR świadcząca usługi MKS na terenie miasta od czerwca 2013 roku. Firma obsługuje 12 linii. Zajezdnia znajduje się przy WORD-zie w Tarnobrzegu.
• Prywatni przewoźnicy – świadczący usługi na terenie miasta i okolic.

Drogi w Tarnobrzegu[edytuj]

Tarnobrzeg przecinają dwie drogi wojewódzkie nr DW723 i DW871 (do niedawna droga krajowa nr 84). Przez część miasta przebiega także droga krajowa nr 9. Obecnie planowana jest budowa obwodnicy Tarnobrzega. Główne ulice Tarnobrzega to: Wisłostrada, Sienkiewicza, Sikorskiego, Warszawska, Mickiewicza, Orląt Lwowskich, Litewska (d. Bema), Kopernika oraz Kwiatkowskiego.

Demografia[edytuj]

Piramida wieku mieszkańców Tarnobrzegu w 2014 roku^[2].

Turystyka[edytuj]

 Osobny artykuł: Zabytki Tarnobrzega.

Przez Tarnobrzeg przebiega jedna z tras Szlaku Architektury Drewnianej^[12] województwa podkarpackiego. Od 2007 r. także Szlak Chasydzki^[13][14]. Z Tarnobrzega można alternatywnie rozpocząć Małopolską Drogę św. Jakuba, której nieprzerwany szlak prowadzi przez całą Europę do Santiago de Compostela.

W bezpośrednim sąsiedztwie Tarnobrzega znajdują się: Sandomierz, Koprzywnica (obie miejscowości znane choćby z przebiegającego przez nie Szlaku Cysterskiego), Ujazd z Krzyżtoporem, Klimontów oraz oddalony o ok. 14 km Baranów Sandomierski (do Baranowa prowadzi zielony szlak PTTK Sandomierz – Majdan Królewski).

Niesakralne zabytki Tarnobrzega

Browar Tarnowskich

Pomnik Bartosza Głowackiego

Stary spichlerz, obecnie Muzeum Polskiego Przemysłu Siarkowego

Dworzec kolejowy z 1913 roku

Synagoga, obecnie Biblioteka Miejska

Dworek Myśliwski w Mokrzyszowie

d. sąd powiatowy, obecnie Zespół Szkół Społecznych Nr 1

Kultura[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Kultura w Tarnobrzegu.

Tarnobrzeg posiada sieć instytucji z dziedziny kultury. Tworzą ją m.in.: sieć bibliotek publicznych, biblioteki parafialne (klasztorna OO. Dominikanów, parafii serbinowskiej) i biblioteki szkolne (w tym uczelni wyższych). Główne życie miasta skupione jest w Tarnobrzeskim Domu Kultury (dawna nazwa Wojewódzki Dom Kultury). W nim odbywają się spektakle teatralne (w tym Barbórkowa Drama Teatralna) oraz projekcje filmowe. 8 stycznia 2008 roku zamknięto Kino Wisła^[15] spełniające dotychczas tę funkcję. Amatorskie życie kulturalne skupia także Środowiskowy Dom Kultury^[16] działający przy Tarnobrzeskiej Spółdzielni Mieszkaniowej oraz grupy teatralne i muzyczne powstałe na Serbinowie przy tamtejszej parafii^[17]. Wymienione ośrodki w przeważającej mierze organizują zajęcia dla dzieci i młodzieży. Sporadycznie koncerty muzyki poważnej organizuje Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega.

Imprezy cykliczne[edytuj]

Media[edytuj]

• Telewizja
  • Miejska Telewizja Tarnobrzeg^[20] – redakcja
  • Telewizja Lokalna - redakcja
  • Katolicka Telewizja Serbinów - redakcja
  • iTV Wisła - redakcja
  • TV Dominikanie - redakcja
• Radio
  • Radio Leliwa^[21] – redakcja
  • Polskie Radio Rzeszów^[22] – oddział redakcji
• Prasa
  • Tygodnik Nadwiślański^[23] – tygodnik – redakcja
  • Sztafeta^[24] – tygodnik – oddział redakcji
  • Echo Dnia^[25] – dziennik – oddział redakcji
  • Nowiny^[26] – dziennik – oddział redakcji
  • Super Nowości^[27] – dziennik – oddział redakcji
  • Dzikovia^[28] – kwartalnik społeczno-kulturalny Towarzystwa Przyjaciół Tarnobrzega
  • Tarnobrzeskie Zeszyty Historyczne – czasopismo Tarnobrzeskiego Towarzystwa Historycznego
• Internet
  • Tarnobrzeg.info^[29]
  • TwojRegion24.pl^[30]
  • NadWisla24.pl^[31]
  • Mojadolina.pl^[32]

Sport[edytuj]

Stadion Miejski w Tarnobrzegu

Tenisistki stołowe KTS Zamek Tarnobrzeg podczas prezentacji zespołu w sezonie 2011/2012.

• Siarka Tarnobrzeg – klub piłkarski^[33] i koszykarski^[34]
• Klub Tenisa Stołowego Zamek – SPAR Tarnobrzeg – 24-krotny drużynowy mistrz Polski w tenisie stołowym kobiet; sześciokrotny finalista Pucharu Europy, zwycięzca Pucharu Europy w sezonie 2014/2015
• Uczniowski Klub Sportowy „Wspólnota” Serbinów Tarnobrzeg^[35]
• Osiedlowy Klub Sportowy Wielowieś Tarnobrzeg^[36]
• Osiedlowy Zespół Sportowy „Iskra” Sobów Tarnobrzeg^[37]
• Osiedlowy Klub Sportowy Mokrzyszów Tarnobrzeg^[38]
• Osiedlowy Zespół Sportowy „Koniczynka” Ocice Tarnobrzeg^[39]
• OSiR – Ośrodek Sportu i Rekreacji „Wisła”
• TSSPS Bartosze – Klub Siatkarski

Tarnobrzeżanie[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Tarnobrzegiem.

 Osobne artykuły: Sigillum Civis Virtuti i Honorowi Obywatele Miasta Tarnobrzega.

Według raportu Głównego Urzędu Statystycznego „Trwanie życia” z 2012 roku, Tarnobrzeg zajmuje 1. miejsce w kraju pod względem średniej długości życia kobiet (82,7) oraz 4 pod względem średniej długości życia mężczyzn (75,5)^[40].

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Struktury wyznaniowe w Tarnobrzegu.

Rzymski Katolicyzm

Katolickie świątynie Tarnobrzega

Klasztor dominikanów – wnętrze kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z cudownym obrazem Matki Bożej Dzikowskiej (Tarnobrzeskiej)

Parafia serbinowska – wnętrze kościoła Matki Bożej Nieustającej Pomocy

Gotycki kościół św. Marii Magdaleny w Miechocinie

XIX wieczny neogotycki klasztor dominikanek w Wielowsi

Kościół Chrystusa Dobrego Pasterza w Mokrzyszowie

Kaplica Wszystkich Świętych na cmentarzu w Sobowie

Starokatolicyzm

• Polski Narodowy Katolicki Kościół w RP
  • parafia Męczenników Narodu Polskiego (od 2009 r.) – parafia nie posiada świątyni^[55]

Protestantyzm

• Kościół Chrześcijan Baptystów^{[potrzebny przypis]}
• Kościół Zielonoświątkowy
  • zbór „Zwiastun”^[56]

Świadkowie Jehowy

• 1 zbór, Sala Królestwa^[57].

Tarnobrzeskie wieżowce i wysokościowce[edytuj]

Budynki według wysokości^{[potrzebny przypis]}:

1. Budynek sądu
2. Budynek szpitala wojewódzkiego
3. Budynek byłego urzędu wojewódzkiego
4. Bloki:
   1. 11-kondygnacyjne bloki przy ul. Sienkiewicza
   2. 11-kondygnacyjne bloki przy ul. Sikorskiego
   3. 11-kondygnacyjne bloki przy ul. Zwierzynieckiej
   4. 11-kondygnacyjne bloki przy ul. Kard. Wyszyńskiego
   5. 11-kondygnacyjny blok przy ul. E. Kwiatkowskiego
   6. 11-kondygnacyjne bloki przy ul.M. Kopernika
   7. 9-8-7 kondygnacyjne bloki przy ul.M.Kopernika

Panorama Serbinowa

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Ratusz w Tarnobrzegu

Miasta i gminy partnerskie^[58]:

• Bańska Bystrzyca (różne daty: 1995 lub 20 listopada 2001 r.^[58][59])
• Czernihów (od 6 czerwca 2008 r.^[58])

Miasto współpracuje również z Federacją Stowarzyszeń Laickich w Épinal^[58].

Kwestie językowe[edytuj]

 Osobny artykuł: wikt:Tarnobrzeg.

Nazwa miasta – Tarnobrzeg – sprawia problemy deklinacyjne. Szczególnie kłopotliwy jest dopełniacz i narzędnik: do Tarnobrzega, z Tarnobrzega / do Tarnobrzegu, z Tarnobrzegu. Mieszkańcy miasta używają formy do Tarnobrzega podkreślając, że jest to historyczna forma używana w samym mieście nawiązująca do pierwotnej nazwy Nowego Tarnowa. Natomiast zwolennicy formy do Tarnobrzegu podkreślają logiczną analogię miasta Kołobrzeg i Brzeg. W radiowo-telewizyjnych językowych programach poradnikowych profesorowie Bralczyk i Miodek stali na stanowisku, że obie formy są poprawne, ze wskazaniem na formę do Tarnobrzega, gdyż, mimo że nie logiczna, bliższa jest miejscowej ludności, a do Tarnobrzegu jest formą stosunkowo nową i utożsamiana z ludnością napływową^[60], przybyłą po odkryciu złóż siarki, a mimo że w mniejszości próbującą narzucić własną odmianę większości. „Poradnia językowa Polskiej Akademii Nauk” i „Uniwersalny słownik języka polskiego PWN” podają jako jedyną poprawną formę do Tarnobrzega^[61][62]. Kuriozum tej sytuacji jest nazewnictwo urzędów w mieście: Prezydent Miasta Tarnobrzeg, Urząd Miasta Tarnobrzeg, Rada Miasta Tarnobrzeg, co analogicznie porównywalne mogłoby być z niepoprawnymi formami Prezydent Miasta Warszawa, Prezydent Miasta Kraków. Na stronach tarnobrzeskiego Biuletynu Informacji Publicznej funkcjonuje Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzeg^[63], jednak już na tej samej stronie przy odwołaniu do statutu Muzeum oraz na oficjalnej stronie Muzeum funkcjonuje nazwa Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega^[64]. Podobnie formę Tarnobrzega przyjmują wszystkie inne instytucje, urzędy i obiekty użyteczności publicznej (np.: Biblioteka Miejska^[65], Dni Tarnobrzega^[66]). Jedynymi niedyskusyjnymi formami są: w Tarnobrzegu, o Tarnobrzegu, z Tarnobrzegiem.

Zobacz też[edytuj]

• Tarnów – pierwotna rezydencja Tarnowskich
• ludność Tarnobrzega
• samorząd w Tarnobrzegu
• przyczółek baranowsko-sandomierski

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Prace i materiały z badań etnograficznych ośrodka mokrzyszowsko-grębowskiego w powiecie tarnobrzeskim, Józef Rawski
• Tarnobrzeg – Dzieje miasta 1593-1939: praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka
• Tarnobrzeg Gród Leliwitów – Aleksandra Janas, Adam Wójcik, Marek Pietras
• Tarnobrzeg: z dziejów miasta i powiatu – Michał Marczak
• Tarnobrzeskie dziedzictwo kultury: tradycja i współczesność – praca zbiorowa, [aut.] Kazimierz Błasiak
• Z dziejów Tarnobrzega, Dzikowa, Miechocina, Wielowsi i Mokrzyszowa: przegląd wydarzeń – oprac. Aleksandra Janas i Adam Wójcik
• Dzieje miasta Tarnobrzega, Jan Wilk

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Oficjalna strona miasta
• Portal tarnobrzeg.info
• Tarnobrzeg w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XII: Szlurpkiszki – Warłynka. Warszawa, 1892.

p • d • e Miasta województwa podkarpackiego Miasta na prawach powiatu Krosno • Przemyśl • Rzeszów • Tarnobrzeg Miasta powiatowe Brzozów • Dębica • Jarosław • Jasło • Kolbuszowa • Lesko • Leżajsk • Lubaczów • Łańcut • Mielec • Nisko • Przeworsk • Ropczyce • Sanok • Stalowa Wola • Strzyżów • Ustrzyki Dolne Miasta gminne Baranów Sandomierski • Błażowa • Boguchwała • Brzostek • Cieszanów • Dukla • Dynów • Głogów Małopolski • Iwonicz-Zdrój • Jedlicze • Kańczuga • Kołaczyce • Narol • Nowa Dęba • Nowa Sarzyna • Oleszyce • Pilzno • Pruchnik • Przecław • Radomyśl Wielki • Radymno • Rudnik nad Sanem • Rymanów • Sędziszów Małopolski • Sieniawa • Sokołów Małopolski • Tyczyn • Ulanów • Zagórz • Zaklików

p • d • e Województwo podkarpackie Miasta na prawach powiatu Krosno • Przemyśl • Rzeszów (siedziba) • Tarnobrzeg Powiaty bieszczadzki • brzozowski • dębicki • jarosławski • jasielski • kolbuszowski • krośnieński • leski • leżajski • lubaczowski • łańcucki • mielecki • niżański • przemyski • przeworski • ropczycko-sędziszowski • rzeszowski • sanocki • stalowowolski • strzyżowski • tarnobrzeski Inne zagadnienia Podział administracyjny • Herb • Flaga

p • d • e Dzielnice, osiedla i inne jednostki urbanistyczne miasta Tarnobrzega Jednostki pomocnicze gminy Tarnobrzeg - Osiedla Dzików • Miechocin • Mokrzyszów • Nagnajów • Ocice • Piastów • Przywiśle • Serbinów • Siarkowiec • Sielec • Sobów • Stare Miasto • Wielopole • Wielowieś • Zakrzów Proponowane nowe osiedla Podłęże / Nowy Dzików Osiedla zlikwidowane Kajmów Historyczne i zwyczajowe jednostki urbanistyczne Barbórka • Biała Góra • Bogdanówka • Borów • Centrum • Chałupki • Chomki • Chwałki • Jagodnik • Jasień • Kamionka • Kozielec • Machów • Nadole • Podzwierzyniec • Skalna Góra • Wianek • Wystawa • Wymysłów • Zwierzyniec