Tworzenie stron internetowych

	Bytów
	Bytów
	; Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej; i św. Jana Chrzciciela
Herb Bytowa	Flaga Bytowa
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	bytowski
Gmina	Bytów; gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1346
Burmistrz	Ryszard Jan Sylka
Powierzchnia	8,72 km²
Wysokość	110,1 - 188,8 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 17 032; 1 953,2 os./km²
Strefa numeracyjna;	(+48) 59
Kod pocztowy	77-100
Tablice rejestracyjne	GBY
	Położenie na mapie powiatu bytowskiego Bytów
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Bytów
	Położenie na mapie Polski Bytów
	54°10′16″N 17°29′27″E/54,171111 17,490833
TERC; (TERYT)	2201024
SIMC	0977290
	Urząd miejski ul. 1 Maja 15; 77-100 Bytów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Bytów (dodatk. nazwa w j. kaszub. Bëtowò; niem. Bütow – miasto w północnej Polsce, w województwie pomorskim, w powiecie bytowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Bytów, położone na Pojezierzu Bytowskim, nad rzekami Borują oraz Bytową i jeziorem Jeleń. Miasto stanowi lokalny węzeł drogowy (DK20, DW209, DW212, DW228).

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa słupskiego.

Ośrodek turystyczno-wypoczynkowy. Przemysł elektrotechniczny, spożywczy, drzewny i metalowy.

Historia[edytuj]

Dawny gród pomorski wzmiankowany w powstałej około 1113 kronice Galla Anonima (łac.castrum nomine Bitom), jako zdobyty i złupiony przez Bolesława III Krzywoustego.

„Innym razem podobnie zdobył inny gród, zwany Bytom [Bytów], skąd nie mniej wyniósł sławy i pożytku, jak z tamtego. Albowiem wyprowadził stamtąd obfitą zdobycz i jeńców, a miejsce samo zamienił w pustynię.”^[2]

W 1329 zajęty przez Krzyżaków. Prawa miejskie otrzymał 12 lipca 1346^[3]. W roku 1410 po bitwie pod Grunwaldem został przekazany przez króla Władysława Jagiełłę księciu pomorskiemu Bogusławowi VIII, następnie w roku 1466 Kazimierz Jagiellończyk podarował go księciu szczecińskiemu Erykowi II^[4]. W latach 1526–1637 wraz z całą ziemią lęborsko-bytowską był lennem Polski. W 1637 Bytów z Lęborkiem został przyłączony do Królestwa Polskiego. W dniu 6 listopada 1657 Bytów po traktacie bydgoskim trafił pod władzę Brandenburgii (dynastii Hohenzollernów), formalnie jako lenno Polski.

W 1912 Polacy stanowili w powiecie bytowskim ok. 15% ludności i traktat wersalski pozostawił miasto w granicach Niemiec. Mimo to w okresie 1919–1939 działały tu liczne polskie organizacje. W okresie II wojny światowej ośrodek konspiracji (Gryf Kaszubski). W 1945 zniszczony w 70% i włączony do Polski; 90% niemieckiej ludności miasta wysiedlono. Stopniowo odbudowywany; siedziba powiatu 1946–1975. W 1946 urzędowo zatwierdzono obecną nazwę^[5], po 1947 Bytów oraz okolice został zasiedlony osadnikami ze wschodniej i centralnej Polski, m.in. w ramach akcji „Wisła”.

W miejscowości działał Zakład Rybacki Bytów wchodzący w skład Państwowego Gospodarstwa Rybackiego Słupsk^[6].

Demografia[edytuj]

Piramida wieku mieszkańców Bytowa w 2014 roku^[1].

Zabytki[edytuj]

Panorama zamku krzyżackiego

Zabytkami prawnie chronionymi są^[7]:

Zamek, mieści Muzeum Zachodniokaszubskie

Most kolejowy w Bytowie

śródmieście miasta,
wieża – pozostałość po dawnym katolickim kościele pw. św. Katarzyny, ob. galeria sztuki, ul. Starokościelna, poł. XIV,
kościół ewangelicki pw. św. Elżbiety, ob. rzym.-kat. par. pw. św. Katarzyny, wzorowany na kościele św. Macieja w Berlinie projektu F.A. Stülera, 1847-1854, ul. Jana Pawła II 16,
cerkiew pw. św. Jerzego, dawny kościół ewangelicki ob. greckokatolicki, ul. Josyfa Slipyja, XVII, cmentarz,
zamek krzyżacki, XIV/XV, XVI/XVII,
młyn zamkowy, ul. Młyńska 6, 1791, obecnie restauracja,
kamienice, ul. Jana Pawła II nr 10, 12, 14, XVIII/XIX,
bank (ob. Pekao S.A.), ul. Bauera 3, XIX,
dom, ul. 1 Maja 2, pocz. XIX,
poczta, ul. Wojska Polskiego 10, ok. 1800,
dom, ul. Wojska Polskiego 22, pocz. XIX,
spichlerz, ul. Ogrodowa 10, szachulcowy, poł. XIX,
most kolejowy (kamienno-ceglany) na rzece Boruji, 1882-1884,

Cennymi zabytkami architektury (niechronionymi) są^[8]:

szpital przy ul. Lęborskiej z 1933, ob. rozbudowany
dom modernistyczny z lat 30. XX w., ul. Prosta 3
dom modernistyczny z 1935 (projekt), ul. Zielona 2-4
wiadukt nad torami kolejowymi, w pierwotnej wersji zbudowany przed wojną. W czasie II wojny światowej zburzono jedno przęsło. W Szczecinie podobnie zburzono Most Kłodny o zbliżonej konstrukcji, jednak sama kratownica nie doznała uszkodzeń. Most Kłodny został więc przewieziony i ponownie zmontowany w Bytowie. Przez pewien czas obydwa przęsła – przedwojenne i przywiezione ze Szczecina koegzystowały, później oryginalne przedwojenne przęsło rozebrano^[9].

Transport[edytuj]

W mieście krzyżują się drogi:

droga krajowa nr 20: Stargard – Szczecinek – Bytów – Gdynia
droga wojewódzka nr 209: Warszkowo – Bytów
droga wojewódzka nr 228: Bytów – Kartuzy
droga wojewódzka nr 212: Osowo Lęborskie – Bytów – Chojnice – Kamionka nad jeziorem Zamarte

Do 1945 przez Bytów przebiegała linia kolejowa Miastko – Bytów – Lębork.

Kolej[edytuj]

Wiadukt nad nieczynnymi torami kolejowymi. Widok z terenu dworca

Kolej dotarła do miasta od strony Słupska w 1884; w 1901 połączono je z Lipuszem, w 1902 z Lęborkiem, w 1909 z Miastkiem. W ten sposób Bytów stał się stacją węzłową, jednak po przejściu frontu w 1945 odcinki Bytów-Lębork oraz Bytów-Miastko rozebrano. Ostatecznie kolejową komunikację pasażerską zlikwidowano w 1991. W 2008 z dworca w Bytowie wyruszył specjalny pociąg „Transcassubia”, który zawiózł bytowskich Kaszubów na X Zjazd Kaszubów do Gdańska. Z uwagi na zły stan torów 23-kilometrowy odcinek z Bytowa do Lipusza pociąg pokonywał z prędkością 20 km/h. 4 lipca 2009 z okazji XI Zjazdu Kaszubów pociągi specjalne „Transcassubia” przywiozły uczestników z Helu, Gdyni i Chojnic^{[potrzebny przypis]}. W lipcu 2012 z dworca kolejowego w Bytowie wyruszył kolejny pociąg specjalny „Transcassubia” na XIV Zjazd Kaszubów do Sopotu. W sezonie letnim 2016 Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych uruchomiło w dni wolne od pracy połączenie pasażerskie z Lipuszem.

Samorząd województwa przewiduje w przyszłości uruchomienie połączenia kolejowego z Gdańskiem i Gdynią, co umożliwiło oddanie do użytku w r. 2015 Pomorskiej Kolei Metropolitalnej^[10].

Edukacja[edytuj]

W Bytowie znajdują się 3 szkoły ponadgimnazjalne (Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych, Zespół Szkół Ogólnokształcących, Zespół Szkół Ekonomiczno-Usługowych im. Stanisława Staszica), 2 gimnazja, 2 szkoły podstawowe, Ośrodek Szkolno-Wychowawczy oraz Filia Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Słupsku.

W Bytowie działają również szkoły niepubliczne prowadzone przez Prywatne Centrum Edukacyjne Marmołowski:

Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych (1999)
Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych (2008)
Policealne Studium Zawodowe (1999)

Wspólnoty religijne[edytuj]

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Jerzego

Na terenie miasta działalność religijną prowadzi Kościół Rzymskokatolicki który posiada dwie parafie (pw. św. Katarzyny i pw. św. Filipa Neri), Kościół Greckokatolicki obrzędu bizantyjsko-ukraińskiego, Kościół Zielonoświątkowy – protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym oraz Świadkowie Jehowy.

Sport[edytuj]

Miasto jest siedzibą klubu sportowego Bytovia. Klub ten korzysta z położonego przy ul. Mickiewicza stadionu Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji o nominalnej pojemności 2043 miejsc. 27 października 2009, dzięki rozkładanym trybunom, mecz 1/8 Pucharu Polski pomiędzy Bytovią II Bytów a Wisłą Kraków (0:2) obejrzało 5000 widzów^[12]. Boisko posiada wymiary 105 × 68 m, a oświetlenie płyty zapewniają 4 jupitery o łącznej mocy 1600 lx, użyte po raz pierwszy 5 września 2015 w meczu z klubem Dolcan Ząbki.

Współpraca samorządowa[edytuj]

Miasta partnerskie^[13]:

Zobacz też[edytuj]

Przypisy

↑ ^a^b http://www.polskawliczbach.pl/Bytow, w oparciu o dane GUS.
↑ (Gall tzw. Anonim, Kronika Polska, tł. R. Grodecki, M. Plezia, Wrocław 1989.).
↑ Dni Bytowa 2007. bytow.com.pl, 2007-07-12. [dostęp 2009-03-23].
↑ Na Ziemi Ojców, Rocznik Ziem Zachodnich i Północnych, 1962, Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, s. 179.
↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. Nr 44, poz. 85).
↑ M.P. z 1987 r. Nr 7, poz. 54
↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie. 31 marca 2017; 7 miesięcy temu. [dostęp 2015-09-16]. s. 1.
↑ Waloryzacja architektury modernistycznej w województwie pomorskim. Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Gdańsku, 24 kwietnia 2008. [dostęp 2015-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-23)].
↑ Andrzej Kraśnicki jr: Sensacja! Przedwojenny most Kłodny ocalał! Jest na Kaszubach.
↑ Opis projektu na oficjalnej stronie zarządcy infrastruktury. [dostęp 2011-01-05].
↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 5 czerwca 2014.
↑ AndrzejA. Gurba AndrzejA., Bytów. Przed meczem Bytovii z Wisłą Kraków. Nowe trybuny i bilety na mistrzów kraju, „gp24.pl” [dostęp 2016-11-12] .
↑ Miasta partnerskie. Urząd Miejski w Bytowie. [dostęp 2012-07-07].

Linki zewnętrzne[edytuj]

Urząd Miejski w Bytowie
Historia Żydów w Bytowie na portalu Wirtualny Sztetl
Bytów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. I: Aa – Dereneczna. Warszawa, 1880.

[populacja2016-1] ttp://www.polskawliczbach.pl/Bytow, w oparciu o dane GUS.

[2] (Gall tzw. Anonim, Kronika Polska, tł. R. Grodecki, M. Plezia, Wrocław 1989.).

[3] Dni Bytowa 2007. bytow.com.pl, 2007-07-12. [dostęp 2009-03-23].

[4] Na Ziemi Ojców, Rocznik Ziem Zachodnich i Północnych, 1962, Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, s. 179.

[5] Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. Nr 44, poz. 85).

[6] M.P. z 1987 r. Nr 7, poz. 54

[7] Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie. 31 marca 2017; 7 miesięcy temu. [dostęp 2015-09-16]. s. 1.

[8] Waloryzacja architektury modernistycznej w województwie pomorskim. Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Gdańsku, 24 kwietnia 2008. [dostęp 2015-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-23)].

[9] Andrzej Kraśnicki jr: Sensacja! Przedwojenny most Kłodny ocalał! Jest na Kaszubach.

[10] Opis projektu na oficjalnej stronie zarządcy infrastruktury. [dostęp 2011-01-05].

[11] Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 5 czerwca 2014.

[12] AndrzejA. Gurba AndrzejA., Bytów. Przed meczem Bytovii z Wisłą Kraków. Nowe trybuny i bilety na mistrzów kraju, „gp24.pl” [dostęp 2016-11-12] .

[13] Miasta partnerskie. Urząd Miejski w Bytowie. [dostęp 2012-07-07].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]