Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Chojna
Stare miasto z kościołem mariackim
Herb Chojny
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	gryfiński
Gmina	Chojna gmina miejsko-wiejska
Aglomeracja	szczecińska
Data założenia	X wiek
Prawa miejskie	1255
Burmistrz	Adam Fedorowicz
Powierzchnia	12,58 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	7 421[1] 589,9 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 91
Kod pocztowy	74-500
Tablice rejestracyjne	ZGR
Położenie na mapie powiatu gryfińskiego Chojna
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Chojna
Położenie na mapie Polski Chojna
52°57′48″N 14°25′37″E/52,963333 14,426944
TERC (TERYT)	3206034
SIMC	0978786
Urząd miejski ul. Jagiellońska 4 74-500 Chojna
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Chojna (niem. do 1945 r. Königsberg in der Neumark, po 1945 r. również Królewiec nad Odrą, Chojna Szczecińska) – miasto w północno-zachodniej Polsce, w woj. zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim, nad rzeką Rurzycą. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Chojna. W czasie II wojny światowej miejsce filii nazistowskiego obozu koncentracyjnego w Ravensbrück.

31 grudnia 2013 roku miasto liczyło 7344 mieszkańców^[2].

Położenie[edytuj]

Zgodnie z podziałem Polski na mezoregiony fizycznogeograficzne według Kondrackiego (1994) Chojna leży w zasięgu prowincji Niż Środkowoeuropejski i podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie, w makroregionie Pojezierze Zachodniopomorskie i w końcowej klasyfikacji w mezoregionie Pojezierze Myśliborskie.

Miasto leży w linii prostej w odległości 53 km od Szczecina, 60 km od Gorzowa Wielkopolskiego, 86 km od Berlina. Przez Chojnę przepływa rzeka Rurzyca, która jest prawym dopływem Odry.

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia miasta wynosiła 12,58 km²^[3].

Historycznie Chojna była położona od 2 poł. XIII w. w Nowej Marchii, w latach 1815–1945 w pruskiej i następnie niemieckiej rejencji frankfurckiej prowincji Brandenburgia, od 1945 roku w granicach Polski, początkowo w Okręgu Pomorze Zachodnie, w latach 1946–1975 w tzw. dużym województwie szczecińskim, w latach 1975–1998 w tzw. małym województwie szczecińskim, a od 1 stycznia 1999 roku w województwie zachodniopomorskim^[4].

Demografia[edytuj]

Struktura demograficzna mieszkańców Chojny według danych z 31 grudnia 2007^[5]:

• Piramida wieku mieszkańców Chojny w 2014 roku^[1].

Historia miasta[edytuj]

Początki osadnictwa[edytuj]

Brama Świecka

W X- XII wieku istniał w okolicach dzisiejszego rynku gród, który posiadał dogodną lokalizację na granicy Brandenburgii i Pomorza rządzonego przez Piastów. Po roku 1200 osada otrzymała z rąk księcia Barnima I magdeburskie prawa miejskie.

Czasy brandenburskie[edytuj]

W roku 1244 po raz pierwszy w dokumentach użyto nazwy Konigesberge^[6]. W 1267 roku biskupi brandenburscy zwolnili "terra Konigesberge" z podatków handlowych i rzemieślniczych, co wywołało rozwój miasta tak, że zostało ono tymczasową stolicą Nowej Marchii. W 1282 w dokumentach pojawia się wzmianka o parafii kościoła Najświętszej Marii Panny, a w 1290 o funduszach na budowę klasztoru augustianów. Od 1310 do 1329 roku wzrasta znaczenie ekonomiczne Chojny, miasto otrzymuje kolejne przywileje dotyczące handlu, a w 1320 roku rozpoczyna się budowa ratusza. Towary są sprowadzane i wysyłane poprzez żeglugę na rzece Rurzycy i nią do Odry. W XIII i XIV wieku miasto zostaje otoczone murami miejskimi z trzema bramami (Świecka, Barnkowska i rozebrana w XIX wiek wieku Mostowa) i kilkoma wieżami – czatowniami. Od 1402 do 1454 roku Chojna znajdowała się pod wpływami państwa zakonu krzyżackiego, a następnie powróciła pod wpływy Brandenburgii. W tym okresie wybudowano Kościół Mariacki, a wcześniej, około 1410 powstał nowy ratusz. Oba budynki są do dziś (po odbudowie) jednymi z najpiękniejszych budynków gotyckich w mieście. Rozwój miasta zatrzymał się po najeździe husytów w 1433 roku, ale marazm nie trwał długo. Już w drugiej połowie XV wieku nastąpił drugi etap silnego rozwoju miasta. W XVI i XVII wieku przez miasto trzy razy nawiedzała plaga cholery, każdej z nich towarzyszyła wysoka śmiertelność wśród ludności.

Miasto posiadało kilka kościołów: Kościół Najświętszej Marii Panny, św. Mikołaja przy klasztorze augustianów, św. Jerzego, św. Gertrudy i kościół przy szpitalu św. Ducha. Reformacja rozpoczęła się w Chojnie w 1533 roku i stopniowo rozwijała się do roku 1553. Klasztor został w 1536 roku rozwiązany, a budynki przeznaczono na szpital i szkołę. Przyklasztorny kościół zamieniono na magazyn. Podczas Wojny trzydziestoletniej w Chojnie przebywali Wallenstein i król Gustaw Adolf. Podczas okupacji miasta zabudowa została zniszczona w 52%. W 1682 roku w wieżę Kościoła Mariackiego uderzył piorun, który spowodował pożar i spalenie wnętrza świątyni. Odbudowa trwała przez 10 lat, w 1714 roku dodano nową ambonę, a w 1734 roku Joachim Wagner wybudował nowe organy. Kolejny wzrost gospodarczy rozpoczął się po 1700 roku i trwał do wybuchu Wojny Siedmioletniej. Od 1759 roku przez siedem lat miasto ponownie było siedzibą rządu Nowej Marchii. Po 1767 roku Bramy Świecka i Barnkowska zostały częściowo rozebrane, a pozyskany z nich budulec przeznaczono na budowę koszar. Do połowy XIX wieku jedną z gałęzi przemysłu w mieście było przetwarzanie bawełny i tkactwo, ale rozwój mechanizacji spowodował upadek tego rzemiosła. Od 1809 roku Chojna staje się siedziba powiatu, w 1820 roku rozbiórce ulega część budynków dawnego klasztoru. W 1877 roku przez miasto przebiega linia kolejowa łącząca Szczecin z Kostrzynem co powoduje niebywały rozwój miasta. Rozwija się przemysł, handel i szkolnictwo. Miasto staje się ważnym ośrodkiem handlowym o znaczeniu ponadregionalnym. Taka sytuacja trwa aż do wybuchu wojny w 1939 roku.

Okres wojny 1939–1945[edytuj]

W 1939 r. niemieckie siły powietrzne zbudowały na południe od miasta lotnisko, które jednak nie zostało użyte podczas kampanii wrześniowej 1939 roku, czyli w wojnie niemiecko-polskiej.

Pod koniec okupacji niemieckiej powstała tu filia kobiecego obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. Więźniarki przebywały w drewnianych barakach otoczonych drutem kolczastym, a ich zadaniem było przygotowanie terenu pod rozbudowę wojskowego lotniska.

Podczas przechodzenia przez te tereny frontu rosyjsko-niemieckiego w styczniu 1945 r. miasto nie miało znaczenia militarnego. 4 lutego 1945 roku nastąpiła ewakuacja ludności niemieckiej miasta przez Schwedt/Oder w głąb Niemiec, a burmistrz został przez sąd SS pod przewodnictwem oficera SS Otto Skorzennego skazany na karę śmierci przez powieszenie. W tym samym dniu wojska Armii Czerwonej zajęły miasto. 16 lutego 1945 r. wojska Armii Czerwonej spaliły całe centrum miasta z kościołem Najświętszej Marii Panny i ratuszem, substancja miejska została zniszczona w 80 procentach.

Miasto w Polsce[edytuj]

Pomnik papieża Jana Pawła II

Po wojnie Königsberg in der Neumark przeszedł pod administrację polską, a pozostała w mieście i okolicy ludność niemiecka została wydalona za Odrę. Miasto zmieniło nazwę, przez kilka miesięcy po przejęciu przez Polskę używano nazwy Władysławsko^[7][8], natomiast w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z dnia 21 sierpnia 1945 roku podano nazwę Królewiec^[9]. W obiegu były także nazwy Chojnice i Chojnice nad Odrą^[10]. 7 maja 1946 roku rozporządzeniem rządowym zmieniono nazwę na Chojna^[11], która to nazwa obowiązuje do dziś. Mimo, że od czasów wojny minęło wiele dziesięcioleci nie usunięto do dziś wszystkich szkód wojennych. Gotycki ratusz zrównany z ziemią odbudowano dopiero po roku 1977, do 1986 r. na siedzibę centrum kultury i biblioteki miejskiej. Podobny los spotkał klasztor, który został wybudowany praktycznie od podstaw. Od 1994 roku trwa odbudowa Kościoła Mariackiego, prace są realizowane w ramach projektu europejskiego dotyczącego polsko-niemieckiej współpracy historycznej. W 1997 r. świątynię pokryto dachem, a w 2003 roku na wieżę powrócił neogotycki hełm wzorowany na XIX-wiecznym oryginale. W ten sposób do panoramy miasta powróciły dwa charakterystyczne punkty orientacyjne. Ratusz i Kościół Mariacki są dziełami sławnego architekta epoki gotyku Heinrich Brunsberga. Poza nimi odtworzono również inne ceglane zabytki tj. budynki klasztoru augustianów i część murów miejskich z Bramą Świecką i Barnkowską oraz przyziemie kościoła św. Jerzego. Od września 2009 r. działa w Chojnie i okolicach Stowarzyszenie Historyczno-Kulturalne "Terra Incognita", którego celem jest działalność na rzecz rozwoju wiedzy historycznej o tym fragmencie Pomorza Zachodniego, stanowiącym niegdyś część brandenburskiej Nowej Marchii oraz podejmowanie inicjatyw kulturalnych. Stowarzyszenie w grudniu 2009 r. wydało pierwszy tom "Rocznika Chojeńskiego".

Zabytki[edytuj]

Kościół Mariacki

Dawny ratusz (dziś Centrum Kultury)

Ruiny kaplicy św. Gertrudy

Cały obszar Starego Miasta Chojny, posiadającego średnicę 580 m, został wpisany do rejestru zabytków^[12]. Zabytki znajdujące się w mieście umieszczono na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego. Ważniejsze zabytki w mieście:

• Kościół Najświętszej Marii Panny – obecnie odbudowywany, z połowy XV wieku z XIX-wieczną wieżą (obecnie 102,5 metra wysokości) zaprojektowany przez architekta Henryka Brunsberga. Początkowo władali nim templariusze.
• ratusz jest gotyckim arcydziełem, budowanym od XIII wieku i przebudowywanym. Kiedyś siedziba władz, a obecnie funkcjonuje jako centrum kultury. Przed Ratuszem znajduje się pomnik poświęcony poległym w celu utrwalenia polskości tych ziem.
• klasztor poaugustiański (XIII-XV wiek) oraz kościół św. Trójcy. W 1536 roku zespół klasztorny zamieniono na szpital i szkołę, a kościół na magazyn.
• kościół św. Marka
• obwarowania miejskie
  • Mury obronne, którymi miasto zostało otoczone w XIII-XIV wieku zachowały się do dzisiaj w 50% razem z dwoma bramami i licznymi czatowniami.
  • Brama Barnkowska (nazwa pochodzi od wsi Barnkowo, obecnie to dzielnica miasta) postawiona na podstawie czworobocznej, zwieńczona szpiczastym hełmem. Posiada otwarty taras widokowy.
  • Brama Świecka (nazwa od miasta Schwedt/Oder, kiedyś Świecko) o podstawie kwadratowej, z trzema rzędami blend, dekoracyjnym fryzem i zębatym gankiem obronnym, zakończona ostrosłupem z narożnymi wieżyczkami.
• ruiny Kaplicy św. Gertrudy, w 1684 r. wezwanie zmieniono na św. Jana, znajduje się na cmentarzu żołnierzy radzieckich, wybudowanym w latach 1950-1955. Kaplica przetrwała drugą wojnę światową i miała zostać rozebrana w związku z budową nekropolii. Nihliację obiektu zatrzymał wojewódzki konserwator zabytków w 1953 r.^[13]
• gmach dawnego Urzędu Powiatowego przy ul. Kościuszki 21
• dom mieszkalny (ul. Jagiellońska 33)
• willa (ul. Kościuszki 12)
• poczta (ul. Roosevelta 2)
• kamienica (ul. Jagiellońska 9)
• Kościół parafialny Najświętszego Serca Pana Jezusa wybudowany ze składek Polaków pracujących w majątkach niemieckich 1913 r.

Transport[edytuj]

Transport drogowy[edytuj]

• 31 – droga krajowa łącząca miasto od północy z Widuchową, Gryfinem oraz Szczecinem i z autostradą A6 a od południa z Mieszkowicami, Kostrzynem i przejściem granicznym w Słubicach.
• 26 – droga krajowa łącząca miasto od zachodu z przejściem granicznym w Krajniku Dolnym a od wschodu z Trzcińskiem-Zdrój i Myśliborzem.
• 124 – droga wojewódzka, która bierze początek w Chojnie i łączy miasto z Cedynią i przejściem granicznym w Osinowie Dolonym.

Komunikacją autobusową zajmuje się PKS w Myśliborzu, obsługuje kursy do: Cedyni, Dębna, Gryfina, Grzybna, Krzymowa, Lubiechowa Górnego, Mieszkowic, Morynia, Myśliborza, Nawodnej i Trzcińska-Zdróju.

Transport kolejowy[edytuj]

• 273 – linia kolejowa ze Szczecina do Wrocławia przez Gryfino, Chojnę, Kostrzyn, Rzepin, Zieloną Górę, Nową Sól, Głogów, Ścinawę, Wołów, Brzeg Dolny.

W listopadzie 1876 r. miasto otrzymało połączenie kolejowe z Wrocławiem a w 1877 r. ze Szczecinem.

Obecnie z Chojny pociągami Przewozów Regionalnych można dojechać do Szczecina, Gryfina, Kostrzyna, Rzepina i Zielonej Góry.

Przyroda[edytuj]

Platan "Olbrzym"

Tereny na zachód od miasta porasta Puszcza Piaskowa.

Pomniki przyrody:

• Platan Olbrzym, jedno z najgrubszych drzew w Polsce, o wysokości 35m; obwód mierzony w najwęższym miejscu pnia między podstawą a 130cm od gruntu (na wys. 0.45m) - czyli zgodnie z regułami dendrometrii - wynosi aż 1066cm (2014), a wiek określa się na około 300 lat. Jest to prawdopodobnie najstarszy w Polsce Platan klonolistny.
• cis pospolity "Książę Bogusław I" o obwodzie 102 cm.
• cis pospolity "Książę Kazimierz" o obwodzie 125 cm, został tak nazwany na pamiątkę śmiertelnego zranienia księcia Kazimierza – syna Barnima III, podczas zdobywania Chojny. Rośnie przy budynku Telekomunikacji na ulicy Młyńskiej.
• cis pospolity "Zapomniany" jest najbardziej okazały. Ma 187 cm obwodu. Rośnie przy ulicy Owocowej.

Wspólnoty religijne[edytuj]

• Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Chojnie
• Parafia Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Chojnie
• Parafia Świętej Trójcy w Chojnie
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy (Sala Królestwa)^[14].

Administracja[edytuj]

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Chojny wybierają do swojej rady miejskiej 7 radnych (7 z 15). Pozostałych 8 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Chojna^[15]. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest budynek przy ul. Jagiellońskiej. Chojna jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich^[16].

Burmistrzowie Chojny (po 1990 r.):

• Wojciech Andrzej Konarski (od 2002 r.)
• Adam Fedorowicz (od 2006 r.)

Mieszkańcy Chojny wybierają posłów z okręgu wyborczego nr 41 (siedziba Szczecin), senatorów z okręgu nr 98, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Miasta partnerskie[edytuj]

Chojna jest członkiem Douzelage - stowarzyszenia miast partnerskich złożonego z 23 miast Unii Europejskiej. Stowarzyszenie powstało w 1991 r. i organizuje regularne spotkania i festiwale^[17][18]. Członkowie stowarzyszenia od jego założenia^[18]:

Od 1991 r.:

• Altea, Hiszpania
• Bad Kötzting, Niemcy
• Bellagio, Włochy
• Bundoran, Irlandia
• Granville, Francja
• Holstebro, Dania
• Houffalize, Belgia
• Meerssen, Holandia
• Niederanven, Luksemburg
• Preveza, Grecja
• Sesimbra, Portugalia
• Sherborne, Anglia

Od 1997 r.:

• Karkkila, Finlandia

Od 1998 r.:

• Oxelösund, Szwecja

Od 1999 r.:

• Judenburg, Austria

Od 2004 r.:

• Chojna
• Kőszeg, Węgry
• Sigulda, Łotwa
• Sušice, Czechy
• Türi, Estonia

Od 2007 r.:

• Zvolen, Słowacja

Od 2008 r.:

• Prienai, Litwa

Od 2009 r.:

• Marsaskala, Malta

Od 2010 r.:

• Siret, Rumunia

Lotnisko (Osiedle)[edytuj]

W latach 1937-1938 na południe od miasta utworzono lotnisko operacyjne (Einsatzhafen) Luftwaffe w ramach przygotowań do drugiej wojny światowej. W czasie wojny lotnisko dysponowało polem wzlotów o wymiarach 1370x1000 metrów i nawierzchni trawiastej oraz rozległą infrastrukturą techniczną^[19]. W trakcie kampanii wrześniowej na lotnisku stacjonują jednostki bombowe II./KG 27 oraz III./KG 27 wyposażone w samoloty He 111^[20]. Po roku 1945 lotnisko wojskowe zostało przejęte przez Armię Czerwoną, stało się lotniskiem operacyjnym dla stacjonującego tu 582. pułku lotnictwa myśliwskiego (myśliwce przechwytujące Su-27). W skład zabudowy wchodziły bazy, składy, stacje paliw. Po wycofaniu wojsk radzieckich miasto usiłuje zagospodarować zdegradowany teren wystawiając jego części na przetargi. Lotnisko zostało przebudowane w 1951 roku na lotniczą bazę wojsk radzieckich^[21][22]. Od niedawna na osiedle wprowadziły się polskie rodziny. Na miejscu dzisiejszej kaplicy (Parafia Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Chojnie) było kino dla pilotów.

Bibliografia[edytuj]

1. Paweł Zarzyński, Robert Tomusiak, Krzysztof Borkowski: Drzewa Polski. Warszawa: PWN, 2016.

• Graliński, Grzegorz, Średniowieczne mury obronne Chojny, Rocznik Chojeński, t. III (2011), s. 71–90.
• Kalita-Skwirzyńska, Kazimiera. Rozwój urbanistyki i architektury Chojny w okresie średniowiecza. [w:] Terra Transoderana. Sztuka Pomorza Nadodrzańskiego i dawnej Nowej Marchii w średniowieczu. Red. M. Glińska, K. Kroman, R. Makała, Szczecin 2004, s. 105–106.
• Die Kunstdenkmäler der Provinz Brandenburg. Bd. VII, H. 2: Die Stadt Königsberg. Bearb. von W. Hoppe, G. Voss. Berlin 1928, s. 84.
• Lukas, Ewa, Średniowieczne mury miejskie na Pomorzu Zachodnim. Poznań 1975, s. 68–74.

Zobacz też[edytuj]

• garnizony Armii Radzieckiej na terytorium Polski
• Północna Grupa Wojsk
• broń masowego rażenia w Polsce
• polskie lotniska
• powiat chojeński
• lista miast w Nowej Marchii
• Nowa Marchia
• Europejski Szlak Gotyku Ceglanego
• Cmentarz żydowski w Chojnie

Przypisy

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Strona domowa Fundacji na rzecz odbudowy w Kościele Mariackim w Chojnie (niem.)
• Historia Żydów w Chojnie w portalu Wirtualny Sztetl
• Koenigsberg (niem.) (5) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IV: Kęs – Kutno. Warszawa, 1883.

p • d • e Miasta województwa zachodniopomorskiego Miasta powiatowe Białogard • Choszczno • Drawsko Pomorskie • Goleniów • Gryfice • Gryfino • Kamień Pomorski • Kołobrzeg • Koszalin • Łobez • Myślibórz • Police • Pyrzyce • Sławno • Stargard • Szczecin • Szczecinek • Świdwin • Świnoujście • Wałcz  Miasta gminne Barlinek • Barwice • Biały Bór • Bobolice • Borne Sulinowo • Cedynia • Chociwel • Chojna • Czaplinek • Człopa • Darłowo • Dębno • Dobra k. Nowogardu • Dobrzany • Drawno • Dziwnów • Golczewo • Gościno • Ińsko • Kalisz Pomorski • Karlino • Lipiany • Maszewo • Mielno • Mieszkowice • Międzyzdroje • Mirosławiec • Moryń • Nowe Warpno • Nowogard • Pełczyce • Płoty • Polanów • Połczyn-Zdrój • Recz • Resko • Sianów • Stepnica • Suchań • Trzcińsko-Zdrój • Trzebiatów • Tuczno • Tychowo • Węgorzyno • Wolin • Złocieniec

p • d • e Gmina Chojna Siedziba gminy: Chojna Sołectwa Białęgi • Brwice • Czartoryja • Garnowo • Godków • Godków-Osiedle • Grabowo • Graniczna • Grzybno • Jelenin • Kamienny Jaz • Krajnik Dolny • Krajnik Górny • Krzymów • Lisie Pole • Łaziszcze • Mętno • Narost • Nawodna • Rurka • Stoki • Strzelczyn • Zatoń Dolna Wsie niesołeckie Barnkowo • Boguszczyn • Drozdowo • Krupin • Kuropatniki • Lisie Pole • Pniewko • Trzeszcze Integralne części wsi Bara • Błądzim • Godków-Osiedle • Górki Krajnickie • Graniczna • Jelonki • Kaliska • Łaziszcze • Lisie Pola • Mętno Małe • Nadolnik • Ognica • Ostrów • Przyciesie • Raduń • Rurczyna • Strzeszewko]] • Szczygłów • Wilcze • Wilkoszyce • Zabuże

p • d • e Powiat gryfiński Miasta Cedynia • Chojna • Gryfino • Mieszkowice • Moryń • Trzcińsko-Zdrój Gminy miejsko-wiejskie Cedynia • Chojna • Gryfino • Mieszkowice • Moryń • Trzcińsko-Zdrój Gminy wiejskie Banie • Stare Czarnowo • Widuchowa