Tworzenie stron internetowych

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Dęblin

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Dęblin (ujednoznacznienie).

Dęblin
Pomnik Bohaterskich Lotników Dęblińskiej Szkoły Orląt
Herb Dęblina
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	rycki
Gmina	gmina miejska
Prawa miejskie	13 listopada 1954
Burmistrz	Beata Siedlecka
Powierzchnia	38,33[1] km²
Wysokość	115 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	16 656[2] 434,5 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 81
Kod pocztowy	08-530
Tablice rejestracyjne	LRY
Położenie na mapie województwa lubelskiego Dęblin
Położenie na mapie Polski Dęblin
51°34′00″N 21°51′41″E/51,566667 21,861389
TERC (TERYT)	0616011
SIMC	0955740
Urząd miejski Rynek 12 08-530 Dęblin
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Dęblin – miasto w województwie lubelskim, w powiecie ryckim. W latach 1975–1998 w województwie lubelskim.

Dęblin położony jest w historycznej Małopolsce, w południowo-zachodniej części ziemi stężyckiej, przy ujściu rzeki Wieprz do Wisły, w szerokiej dolinie rzecznej, która osiąga 15 km szerokości. Dolina ma budowę terasową. Najstarsza terasa położona jest 20 m nad zwierciadłem Wisły.

Miasto ma 17 802 mieszkańców (31 grudnia 2007)^[3].

W 1629 roku właścicielem wsi w powiecie stężyckim województwa sandomierskiego był Piotr Aleksander Tarło^[4].

Okoliczna przyroda[edytuj]

Na lewym brzegu Wisły, kilkanaście kilometrów od Dęblina, znajduje się jeden z większych kompleksów leśnych w Polsce – Puszcza Kozienicka. Większość jej drzewostanu – głównie w części wschodniej – stanowi sosna. Występują w niej też dęby i graby. W części zachodniej rosną lasy mieszane z jodłą, brzozą, grabem, świerkiem, osiką i jesionem. Miejscami zachowały się nieliczne jawory i modrzewie^{[potrzebny przypis]}.

Na prawym brzegu Wisły, na północ od Dęblina występują bory sosnowe i sosnowo-dębowe, a w podmokłych dolinach łęgi, najczęściej wierzbowo-topolowe i jesionowo-olszowe. Na tym terenie do większych kompleksów leśnych należą lasy garwolińskie, ciągnące się wzdłuż nadwiślańskiej krawędzi Wysoczyzny Żelechowskiej. Na lewym brzegu Wieprza w północno-zachodniej części Wysoczyzny Lubartowskiej rosną lasy gołębskie.

Struktura powierzchni[edytuj]

Dęblin ma obszar 38,51 km² (2002)^[5], w tym:

• użytki rolne: 28%
• użytki leśne: 15%

Miasto stanowi 6,26% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj]

Dane z 31 grudnia 2014^[3]:

• Piramida wieku mieszkańców Dęblina w 2014 roku^[2].

Geneza nazwy[edytuj]

W średniowiecznych zapiskach można się spotkać z nazwami Deblin (1505) i Deblyn (1508) co oznacza, że osada nazywana była wtedy Deblinem. W połowie XVI wieku pojawia się obecna nazwa. Nie istnieje żadna potwierdzona dostatecznymi argumentami hipoteza dotycząca jej pochodzenia. W okresie zaborów, po wybudowaniu w 1842 w pobliżu Dęblina twierdzy, miasto nosiło nazwę Iwanogród (ros. Ивангород), na cześć Iwana Paskiewicza, namiestnika Królestwa Polskiego^[6].

W jednym z przedmieść Chicago, Oak Lawn, Illinois, w którym prawie co piąty mieszkaniec jest polskiego pochodzenia, znajduje się ulica Deblin Lane.

Legenda głosi, że nazwa wzięła się od tego, że w Dęblinie rosło dużo dębów, a w rzekach pływały ryby liny.

W latach 1961–1981 pod polską banderą pływał po morzach europejskich drobnicowiec „Dęblin”^[7].

Historia[edytuj]

 Osobne artykuły: Walki o Dęblin i Mińsk Mazowiecki (1920), Podobwód Dęblin-Ryki AK i Walki o przyczółki pod Dęblinem i Puławami.

Brama Lubelska Twierdzy Dęblin

• 1397 – wzmiankowany jako wieś
• 1838–1878 – u ujścia Wieprza do Wisły rozpoczęta została budowa twierdzy według projektu rosyjskiego generała Iwana Dehna, twórcy twierdz w Modlinie, Warszawie i Brześciu
• 1840 – car Mikołaj I Romanow podarował dobra dęblińskie Iwanowi Paskiewiczowi, stąd do 1915 obowiązywała nazwa Iwanogród
• 1854 – powstała osada Irena (obecna starówka Dęblina z Rynkiem)
• 1893 – powstał jeden z pierwszych oddziałów aeronautycznych wojsk carskich wyposażonych w balony obserwacyjne
• 1914 – w sąsiedztwie twierdzy trwały zacięte bitwy pomiędzy wojskami niemieckimi i austriackimi a rosyjskimi
• sierpień 1920 – wyruszyła kontrofensywa wojsk polskich do Bitwy Warszawskiej
• 1929 – założono Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa, obecnie siedziba Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych
• sierpień 1941 - hitlerowcy zakładają na terenie dawnej twierdzy obóz dla jeńców radzieckich. Ginie ich ok. 80 tys.

^[8]

• lipiec 1944 – oddział AK Mariana Bernaciaka podczas Akcji Burza w Dęblinie samodzielnie uratował przed zniszczeniem ważne obiekty wojskowe i gospodarcze, uchronił mieszkańców przed wywózką i znęcaniem się przez wycofujących się żołnierzy niemieckich
• sierpień 1944 - na skarpie wiślanej ginie kpr. Michał Okurzały, radiotelegrafista z 1. Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki, ściągając na siebie ogień artyleryjski (na miejscu jego śmierci ustawiono kopiec pamiątkowy)^[8]
• 1954 – Dęblin otrzymał prawa miejskie^[9]
• 2011 – 1 kwietnia powstało Muzeum Sił Powietrznych

Zabytki[edytuj]

Pałac Mniszchów w Dęblinie

Zabytki w Dęblinie^[10]:

• Twierdza Dęblin – fortyfikacje na prawym brzegu Wisły (forty na lewym brzegu znajdują się na terenie woj. mazowieckiego)
• Cytadela w Dęblinie
• Pozostałości fortu I „Nadwiślanka” w Nadwiślance, gm. Stężyca
• Fort II „Mierzwiączka” w Mierzwiączce
• Pozostałości fortu III „Dęblin” w Dęblinie
• Pozostałości fortu IV „Borowa” w Borowej, gm. Puławy
• W parku Zespół pałacowy (córka właściciela Dęblina, Jerzego Mniszcha – Maryna Mniszchówna była żoną cara Dymitra Samozwańca I, a po jego śmierci poślubiła Dymitra Samozwańca II)
• Cmentarz wojenny Balonna – pomnik ofiar faszyzmu
• Cmentarz komunalny – groby nieznanego żołnierza i symboliczne pomnik ofiar faszyzmu
• Brama Lubelska i brama Warszawska
• Pomnik lotników
• Muzeum Sił Powietrznych
• Kościół pw. Chrystusa Miłosiernego (pierwotnie cerkiew w Łosicach z I poł. XVIII w.), przeniesiona do Dęblina w 1928–1929
• Zespół Dworca Kolei Nadwiślańskiej
• Synagoga w Dęblinie – zbudowana w połowie XIX wieku, przy ulicy Okólnej. Podczas II wojny światowej, zdewastowana przez hitlerowców. Po wojnie budynek synagogi służył jako łaźnia miejska, następnie przebudowano ją na magazyn. Obecnie nieistniejąca – na jej miejscu stoi sklep AGD-RTV.

Gospodarka[edytuj]

Na początku lat 90. wraz z całym krajem Dęblin przeszedł okres zasadniczych przemian ekonomicznych. Duże państwowe przedsiębiorstwa, związane z obronnością kraju, zwalniały pracowników i zmniejszały produkcję. Obecnie obiekty w niektórych wojskowych zakładach są w pełni wykorzystywane i odnajmowane dęblińskim przedsiębiorcom. W mieście powstało około tysiąca nowych prywatnych podmiotów gospodarczych. Otworzono między innymi przedsiębiorstwa przemysłu dziewiarskiego, konfekcyjnego, materiałów budowlanych, przetwórstwa owocowo-warzywnego. Przedsiębiorstwo komunalne przekształcone w spółkę z o.o. również notuje systematyczny wzrost^{[potrzebny przypis]}. Najwięcej osób zatrudnionych jest w przemyśle na rzecz wojska tj. w Wojskowych Zakładach Lotniczych Nr 3 oraz w Wojskowych Zakładach Inżynieryjnych.

Transport[edytuj]

 Zobacz też: Dęblin Towarowy.

Dworzec kolejowy w Dęblinie

Dęblin posiada wiele połączeń drogowych i kolejowych. Rangę miasta podnosi usytuowane w nim wojskowe lotnisko Dęblin-Irena. Obecnie lotnisko służy przede wszystkim szkoleniu pilotów.

Dęblin ma liczne połączenia kolejowe, m.in. z Lublinem, Warszawą, Otwockiem, Radomiem, Bydgoszczą, Białą Podlaską, Łukowem, Przemyślem, Szczecinem i Kielcami. Funkcjonuje również komunikacja prywatna. Główne linie to Dęblin PKP – Dęblin Rynek, Dęblin – Stawy – Ryki – Lublin, Dęblin – Ryki – Otwock – Warszawa oraz Dęblin – Puławy.

Dęblin jest ważnym węzłem kolejowym. Przebiegają przezeń: linia kolejowa 7 Warszawa Wschodnia – Dorohusk (przez Lublin) i linia 26 do Radomia (przez Pionki). Dziennie na stacji zatrzymuje się kilkadziesiąt pociągów regionalnych i międzyregionalnych.

Przez miasto przechodzą drogi krajowe i wojewódzkie:

• droga krajowa nr 48 Kock – Dęblin – Tomaszów Mazowiecki
• droga wojewódzka nr 801 Warszawa – Dęblin – Puławy

Edukacja[edytuj]

 Zobacz też: Szkoła Podoficerska Sił Powietrznych w Dęblinie.

Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych - rektorat

Szkoły podstawowe[edytuj]

• Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Władysława Broniewskiego
• Szkoła Podstawowa Nr 3 im. Marii Curie Skłodowskiej
• Szkoła Podstawowa Nr 4 im. Bohaterów Lotnictwa Polskiego
• Szkoła Podstawowa Nr 5 im. gen. Władysława Sikorskiego
• Szkoła Podstawowa Nr 6 im. Wojska Polskiego

Szkoły średnie[edytuj]

Gimnazja[edytuj]

• Gimnazjum Nr 1
• Gimnazjum Nr 2
• Gimnazjum Nr 3

Szkoły ponadgimnazjalne[edytuj]

• Liceum Ogólnokształcące im. 15 P.P. „Wilków”
• Zespół Szkół Zawodowych Nr 1 im. Gen. F. Kleeberga
• Zespół Szkół Zawodowych Nr 2 im. Marii Dąbrowskiej
• Ogólnokształcące Liceum Lotnicze im. F. Żwirki i S. Wigury.

Szkoły wyższe[edytuj]

• Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych

Kościoły i wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Kościół parafialny św. Piusa V w Dęblinie

Większość mieszkańców Dęblina stanowią katolicy. W mieście działają parafie rzymskokatolickie św. Piusa V, Chrystusa Miłosiernego oraz wojskowa parafia Matki Boskiej Loretańskiej. Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi także zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów, oraz Zbór Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan^[11], protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym. Działalność religijną prowadzi też zbór Świadków Jehowy posiadający Salę Królestwa^[12].

Sport[edytuj]

 Zobacz też: Stadion Czarnych Dęblin.

Największym klubem sportowym w miejscowości jest występujący aktualnie w A klasie MKS "Orlęta 1925" Dęblin. Orlęta 1925 są kontynuatorem tradycji założonego w 1925 roku Wojskowego Klubu Sportowego Orlęta Dęblin. Na dzisiaj we wszystkich sekcjach klubu zrzeszonych jest ponad 200 osób w tym 100 dzieci. Drużyna szachowa Czarni Dęblin z powodzeniem występuje w II Lidze Seniorów. W miejscowości działa również klub piłkarski Gabaryty Dęblin. Drużyna występuje obecnie w B klasie. Działa też klub tenisa stołowego U-MKTS LOB Dęblin, którego dwa zespoły występują obecnie w IV Lidze Lubelskiej.

Miasta partnerskie[edytuj]

Sąsiednie gminy[edytuj]

Puławy, Ryki, Stężyca, Sieciechów.

Zobacz też[edytuj]

• Stawy (Dęblin)
• Irena
• Gmina Irena
• Gromada Dęblin (powiat garwoliński)

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Przybyszewski Stanisław M., Historia garnizonu Dęblin w latach 1832–1939, Wydawnictwo Ajaks, Pruszków 2004

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Iwangród w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa, 1882.
• Dęblin (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa, 1881.
• Irena (3) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa, 1882.
• Towarzystwo Przyjaciół Dęblina
• Historia Żydów w Dęblinie na portalu Wirtualny Sztetl
• Mapy i zdjęcia satelitarne
  • Interaktywna mapa miasta
  • Interaktywna mapa powiatu ryckiego

p • d • e Miasta województwa lubelskiego Miasta powiatowe Miasta powiatów grodzkich Biała Podlaska • Chełm • Lublin • Zamość Miasta powiatów ziemskich Biłgoraj • Hrubieszów • Janów Lubelski • Krasnystaw • Kraśnik • Lubartów • Łęczna • Łuków • Opole Lubelskie • Parczew • Puławy • Radzyń Podlaski • Ryki • Świdnik • Tomaszów Lubelski • Włodawa Miasta gminne Annopol • Bełżyce • Bychawa • Dęblin • Frampol • Józefów • Kazimierz Dolny • Kock • Krasnobród • Lubycza Królewska • Łaszczów • Międzyrzec Podlaski • Modliborzyce • Nałęczów • Ostrów Lubelski • Piaski • Poniatowa • Rejowiec • Rejowiec Fabryczny • Siedliszcze • Stoczek Łukowski • Szczebrzeszyn • Tarnogród • Terespol • Tyszowce • Urzędów • Zwierzyniec

p • d • e Powiat rycki Miasta Dęblin • Ryki Gminy miejskie Dęblin Gminy miejsko-wiejskie Ryki Gminy wiejskie Kłoczew • Nowodwór • Stężyca • Ułęż