Tworzenie stron internetowych

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Dębno

Ten artykuł dotyczy miasta w woj. zachodniopomorskim. Zobacz też: inne znaczenia hasła Dębno.

Dębno
Budynek Biblioteki Publicznej
Herb Dębna Flaga Dębna
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	myśliborski
Gmina	Dębno gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	częściowe 1570, pełne 1731
Burmistrz	Piotr Ryszard Downar
Powierzchnia	19.51 km²
Wysokość	40 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	13 990[1] 717,1 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 95
Kod pocztowy	74-400
Tablice rejestracyjne	ZMY
Położenie na mapie powiatu myśliborskiego Dębno
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Dębno
Położenie na mapie Polski Dębno
52°44′20″N 14°41′52″E/52,738889 14,697778
TERC (TERYT)	3210034
SIMC	0935305
Urząd miejski ul. Piłsudskiego 5 74-400 Dębno
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Dębno (niem. do 1945 r. Neudamm, w czasach PRL używano również nazwy Dębno Lubuskie^[2]) – miasto w województwie zachodniopomorskim, w powiecie myśliborskim. Siedziba miejsko-wiejskiej gminy Dębno. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. gorzowskiego. Położone są nad rzeką Kosą i jeziorem Lipowo, na wysokości 40 m n.p.m. Powierzchnia miasta wynosi ponad 19 km kwadratowych, więc jest największym miastem powiatu i drugim(po Barlinku) najludniejszym miastem powiatu myśliborskiego.

Według danych z 2011 r. miasto liczyło 13 879 mieszkańców^[3], jego powierzchnia wynosi 20 km² (stan na 1 stycznia 2009 r.^[4]).

Pierwotnie była to wieś o rodowodzie słowiańskim, należąca od 1232 r. do templariuszy (od połowy XIII w. w granicach Nowej Marchii) i następnie od 1318 r. do komturii joannitów w Chwarszczanach. Od 1540 r., po przejęciu tychże posiadłości przez margrabiego Jana z Kostrzyna, Dębno stało się lokalnym centrum gospodarczym; w 1552 r. wybudowano młyn papierniczy, w 1568 r. powstała oficyna drukarska. Miejscowość otoczona była wałami i fosą (bez murów obronnych) i prawdopodobnie w 1570 r. otrzymała częściowe prawa miejskie. Podupadło w okresie wojny trzydziestoletniej (1618-48), w 1716 r. zniszczone zostało przez pożar; w trakcie odbudowy powstało nowe Dębno – Neudamm, które w 1731 r. otrzymało pełne prawa miejskie. Od połowy XVI w. rozwijało się sukiennictwo i drukarstwo. W XIX w. nastąpił szybki rozwój miasta pod względem gospodarczym (przemysł tekstylny, kapeluszniczy i metalowy, drukarnie) oraz infrastruktury komunalnej. Po II wojnie światowej znalazło się w granicach Polski i stanowiło ośrodek usługowy oraz zakładów przemysłu przetwórstwa spożywczego, drzewnego, odzieżowego i metalowego, z których w wyniku zmianach ustrojowych po 1990 r. wiele uległo likwidacji. W 2000 r. w okolicach Dębna uruchomiono największą w Polsce kopalnię ropy naftowej i gazu ziemnego „Dębno” ze złóż BMB.

Niektóre zabytki: kościół z lat 1852–1857 w stylu tzw. łuków kolistych, secesyjne kamieniczki, willa z 1892 r. w stylu berlińskiego historyzmu.

Miasto stanowi lokalne centrum oświatowe (m.in. Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych), kulturalne (m.in. biblioteka z filiami w okolicznych miejscowościach, ośrodek kultury) i administracyjne. Co roku odbywają się tutaj Międzynarodowe Mistrzostwa Polski w Maratonie.

Położenie[edytuj]

Dębno znajduje się 23 km płd.-zach. od Myśliborza i 36 km na zachód od Gorzowa Wielkopolskiego.

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren na którym położone jest Dębno należy do prowincji Nizina Środkowoeuropejska, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pojezierze Południowopomorskie oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Równina Gorzowska.

Środowisko naturalne[edytuj]

Struktura użytkowania gruntów (2002)^[5]:

Klimat[edytuj]

Dębno pod względem regionalizacji klimatycznej położone jest w Dzielnicy Klimatycznej Pomorskiej, której klimat charakteryzuje się stosunkowo chłodnym latem i dość łagodną zimą. Warunki klimatyczne panujące na terenie gminy należą do umiarkowanych i w dużej mierze uwarunkowane są wpływami mas powietrza polarno-morskiego i polarno-kontynentalnego, o przewadze wiatrów zachodnich, północno-zachodnich i północnych. Charakteryzuje go duża wilgotność powietrza. Najwyższe opady w ciągu roku odnotowywane są w miesiącach letnich, najniższe w miesiącach zimowych od stycznia do marca^[6].

Toponimia[edytuj]

Słowiańska nazwa wsi mogła brzmieć „Dębowa Góra” (niem. Eichberg)^[7] i pochodziła prawdopodobnie od „dębu” (niem. Eiche) lub od słowiańskiego „dębienia”, czyli garbowania.

Nazwa na przestrzeni wieków: damme 1262^[8]; Nytamp 1282; Dame 1337; Obern Damme 1460; Tham 1540; Thamb 1566; Neudamm do 1945^[9]. Pierwszą, tymczasową polską nazwą powojenną był Dąb Nowy^[10], forma Dębno została wprowadzona na mocy zarządzenia Ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 roku^[11].

Historia[edytuj]

 Osobny artykuł: Historia Dębna.

Pierwotnie była to wieś o rodowodzie słowiańskim, typu owalnicowego w kierunku północ-południe, z rozwijającą się po stronie wschodniej okolnicą, w centrum znajdował się plac w kształcie elipsy. Od 1232 r. Dębno znajdowało się w posiadaniu templariuszy, kiedy to książę wielkopolski Władysław Odonic nadał im wieś Chwarszczany wraz z 1000 łanami ziemi (ok. 15-17 tys. ha) między Odrą, Wartą i Myślą^[12]. Templariusze zbudowali tutaj pierwszy kościół^[13]. Po kasacie zakonu, od 1318 r. należało do joannitów^[14]. Wieś prawdopodobnie została zniszczona w 1326 r. podczas najazdu wojsk polsko-litewskich na Marchię Brandenburską. Spis ziemski margrabiego Ludwika Starszego z 1337 r. podaje, że we wsi istniał dwór Güntera von Buch, co oznacza, że pod panowaniem Wittelsbachów Dębno było przez jakiś czas własnością prywatną zamiast należeć do joannitów. W latach 1402–1454/55 Nowa Marchia znajdowała się pod rządami Krzyżaków. Podczas najazdu polsko-czeskiego na Nową Marchię w 1433 r. wieś została spalona wraz z kościołem. W 1540 r. chwarszczańskie posiadłości joannitów zostały przejęte przez margrabiego Jana z Kostrzyna.

Dębno na miedziorycie Meriana z 1650 r.

Kwestia daty nadania osadzie „Damm” częściowych praw miejskich, bez posiadłości ziemskich (niem. Mediatstadt^[15]), jest sporna. Być może nastąpiło to w 1540 r., co sugeruje pieczęć z tego roku z napisem SIGILLVM CIVIVITATIS /TAM^[16]. W wielu publikacjach niemieckich i polskich przyjmowany jest rok ok. 1562^[17]. Kolejna wersja to 1570 r., opierająca się na wzmiance w kronice poczty, iż „w 1694 r. spalił się ratusz. W gałce wieży znaleziono pismo, z którego wynikało, że Nytamp w 1570 r. uzyskało prawa miejskie od margrabiego Jana Kostrzyńskiego i że jego małżonka margrabina Katarzyna z książąt brunszwickich kazała w mieście Nytamp wybudować ratusz^[18]. Ta data została przyjęta jako oficjalna przez Urząd Miasta i Gminy w 2007 r.^[19] Fundatorem praw z pewnością był sam margrabia Jana z Kostrzyna, a nie jego małżonka Katarzyna Brunszwicka, gdyż zgodnie z prawem salickim, obowiązującym aż do upadku I Rzeszy Niemieckiej, kobiety nie posiadały praw administracyjno-sądowniczych^[16].

Istniał tutaj już dwór, a Dębno było z pewnością ważnym centrum gospodarczym, być może spichlerzem dla panującego, gdzie również była owczarnia i rozwijało się garbarstwo^[18]. Żona Jana z Kostrzyna, margrabina Katarzyna Brunszwicka, dokonała przebudowy kościoła w stylu gotyckim. Sprowadziła ona następnie rzemieślników (głównie tkaczy) z Holandii i płd. Niemiec. W 1552 r. wybudowano młyn papierniczy, w 1568 r. w „Tham” powstała oficyna drukarska Christophera Runge zwanego Starszym (w 1599 r. na wniosek elektora Joachim Fryderyk Hohenzollern przeniósł się on do Berlina^[20]). Od 1615 r. istniało tutaj „Bractwo tkackie”. Władze Dębna czerpały dochody głównie z rzemiosła, a częściowo także z wagi wełny i targów. Miasto nie posiadało murów obronnych^[21], tylko wały (przetrwały do XIX w.), fosy, palisadę drewnianą, natomiast miało trzy bramy: Kostrzyńską (Cüstriner Tor; południowa), Papierniczą lub inaczej zwaną Barnowską (Papirtor, Berneuchensche Tor; wschodnia^[22]) i Oborzańską (Nabernschetor, Konigsberger Tor; północna), które znajdowały się u wylotów ulic. Na widoku Dębna z XVII w. dostrzec można mur obwodowy.

Plan miasta z 1772 r.

Okres wojny trzydziestoletniej (1618-48) spowodował dewastację rolnictwa oraz wielki spadek zaludnienia. Ludność Dębna zmniejszyła się o 29%^[23]. Zarząd nad domeną przekazano burmistrzowi miasta. W 1716 r. miasto zniszczył pożar. W trakcie odbudowy poza granicami miasta, przed bramą Myśliborską (obecnie ulica Mickiewicza), powstała oddzielna kolonia obok miasta Neudamm i wsi Damm. Po 1731 r., kiedy to Dębno stało się bezpośrednio zależne od władzy elektora (niem. Immediatstadt), nazwa Neudamm objęła całe miasto. Od 1757 r. w mieście stacjonował garnizon (do 1777 r.). 25 sierpnia 1758 r. rozegrała się w okolicach Dębna bitwa pod Sarbinowem, po której miasto zamieniło się w swoisty wojenny lazaret. W latach 1760–1762 wojska rosyjskie ponownie zajmowały miasto, nakładając uciążliwe kontrybucje. 9 maja 1761 r. spaliła się wieża ratuszowa, która zajęła się od pożaru pobliskiej piekarni Lindego. Jej odbudowę zakończono dopiero 26 sierpnia 1794 r.

Od poł. XVI w. rozwijało się sukiennictwo i drukarstwo. W XVIII w. osiedlili się tutaj uchodźcy z Palatynatu, w 1752 r. powstała gildia kupiecka, a w 1783 r. pierwsza manufaktura sukiennicza; w mieście działało 104 warsztaty tkackie w 1759 r., zaś w 1779 r. już 130. Po koniec XVIII w. powstał tutaj również przemysł kaflarski. W XIX w. nastąpił bardzo szybki rozwój miasta; przekształciło się ono w silnie uprzemysłowiony ośrodek miejski, rozwinął się przemysł tekstylny i metalowy. W 1845 r. w fabryce sukna E. G. Jahn zainstalowano pierwszą maszynę parową w powiecie chojeńskim.

Rozwój przemysłu sprzyjał inwestycjom miejskim. W 1820 r. rozpoczęto przebudowę ratusza (w 1891 r. ponownie gruntownie przebudowany), w 1850 r. uporządkowano fosę miejską, wzdłuż której urządzono promenadę, zaś w 2 poł. XIX w. miasto zakupiło od sąsiednich gmin wiejskich znaczne tereny, na których poprowadzono nowe ulice. Powstały również szkoły (w 1825 r. tzw. szkoła mieszczańska – Bürgerschule; w 1842 r. szkoła podstawowa; w 1870 r. szkoła dla ubogich dzieci; w 1902 r. szkoła dla młodzieży męskiej), szpital miejski (przebudowa w 1835 r. i 1880 r.; w latach 1907–1908 postawiono drugi nowoczesny szpital^[24], w 1910 r. magistrat odkupił gazownię, która od powstania w 1890 r. znajdowała się w rękach prywatnych. W latach 1852–1853 miasto otrzymało połączenie szosowe po wybudowaniu drogi Kostrzyn – Myślibórz, zaś w 1882 r. przeprowadzono przez Dębno połączenie kolejowe łączące Stargard z Kostrzynem.

W 1845 r. zawalił się kościół z XIII w., w miejsce którego w latach 1852–1857 wzniesiono nowy, w tzw. stylu Rundbogen – łuków kolistych, w oparciu o istniejący projekt kościoła św. Mateusza w Berlinie.

W 1872 r. uruchomiono dużą drukarnię Juliusza Neumanna, zatrudniającą kilkuset pracowników. Wydawała ona Gazetę Tygodniową („Wochenblatt”) dla powiatu chojeńskiego w nakładzie 200 egz., w późniejszym okresie również szereg fachowych czasopism ogólnokrajowych, z których kilka osiągnęło nakład kilkudziesięciu tysięcy egzemplarzy. Drugą, mniejszą drukarnię, założył w 1898 r. A.Haenel. Na przełomie XIX/XX w. w mieście znajdowało się 9 fabryk sukienniczych, organizowane były targi sukiennicze, na które zjeżdżali się przedstawiciele krajowych i zagranicznych firm. Dynamiczny rozwój przemysłu kapeluszniczego stawiał Dębno w szeregu czołowych ośrodków Rzeszy (pierwsze fabryki powstały z początkiem 1870 r., kiedy to Wicke sprowadził maszyny do ich produkcji, zaś w 1880 r. Karl i Gustaw Löwe oraz Fritz i Emil John założyli swoje fabryki). Kapelusze i sukno z Dębna trafiały do większości krajów europejskich, Ameryki, a nawet na Daleki Wschód. Ponadto w Dębnie w tym okresie działały: fabryka dekstryny, oleju jadalnego, smarów maszynowych, stolarnia, wytwórnia konserw owocowych, cygar, fabryka rękawiczek skórzanych. Koncentracja zakładów przemysłowych w Dębnie wysuwała miasto na jedno z pierwszych miejsc wśród ośrodków przemysłowych w rolniczej prowincji, osiągając poziom rozwoju spotykany jedynie w Zagłębiu Ruhry lub w Westfalii. Do Dębna napływało wielu nowych mieszkańców z okolicznych miast i wsi, jak i ze Śląska, Wielkopolski i Nadrenii. 19 lutego 1894 r. do miasta formalnie włączono terytorium wsi Damm, choć obie miejscowości od dawna były ze sobą związane gospodarczo i kulturalnie.

Akcja 100 marek fabryki kapeluszy Neudammer Hutfabriken Aktiengesellschaft z 1934 r.

Okres I wojny światowej to zastój gospodarczy. W XX leciu międzywojennym podupadł przemysł sukienniczy Dębna, nastawiony na eksport, z powodu odpadnięcia Rzeszy jednego z głównych importerów – Włoch, oraz wzrostu konkurencyjności przemysłu USA i Wielkiej Brytanii na rynku południowo-amerykańskim. Natomiast na rynku wschodniej Azji prężnie zaczął działać przemysł japoński. Trudności wystąpiły również na rynku wewnętrznym Rzeszy, gdzie poza ogólną recesją powojennej gospodarki, nałożył się wzrost opłat za przewozy kolejowe o prawie 100% w stosunku do przedwojennych. Niemniej, Dębno nadal odgrywało kluczową rolę posiadając 9 fabryk i plasowało się na 17 miejscu spośród 232 ośrodków produkcji sukna na terenie Rzeszy^[25]. W 1922 r. Dębno otrzymało prąd elektryczny.

Struktura zatrudnienia w 1939 r. przedstawiała się następująco^[26]:

Nadal działała duża drukarnia Verlag J. Neumann, zatrudniająca przeszło 500 osób. Wydawała ona obok książek czasopisma o zasięgu ogólnoniemieckim, zaś z powiatowych tygodnik „Neudammer Tageblatt”. W 1925 r. założono filę wydawnictwa w Berlinie.

Dębno stanowiło również centrum kulturalne powiatu. Działało kilkadziesiąt organizacji kulturalnych, naukowych i sportowych. Licznie reprezentowane były również organizacje zawodowe i polityczne – w tym paramilitarne, później współpracujące z partią hitlerowską. Dębno należało również do znanych ośrodków kręglarstwa. Na łączna liczbę 23 klubów i organizacji sportowych działało 9 klubów kręglarskich. Ożywioną działalnością wyróżniały się miejscowe muzeum regionalne i biblioteka ludowa^[27]. Miasto nadal się rozbudowywało, w 1923 r. nad jeziorem Lipowo powstał ośrodek sportowo-wypoczynkowy.

Podczas II wojny światowej część przemysłu przestawiono na produkcję wojskową, jak np. filc. W mieście działały obozy pracy, stanowiące filie obozu koncentracyjnego Sachsenhausen-Oranienburg. 31 stycznia 1945 r.^[28]Armia Czerwona wkroczyła do miasta, w którym nie było już żołnierzy niemieckich, a tylko mała grupa Własowców. Część mieszkańców uciekła za Odrę. Zniszczenia wojenne dokonane przez Armię Czerwoną sięgnęły 35% zabudowy. 13 lutego 1945 r. pozostali mieszkańcy dostali nakaz opuszczenia miasta, jednocześnie Rosjanie kontynuowali wywózkę wyposażenia fabryk i cennych przedmiotów. W kwietniu 1945 r. powstała pierwsza Komendantura Wojska Polskiego na czele z sierżantem Tomkinem.

Oficjalne przejęcie miasta przez administrację polską, podległą Rządowi Tymczasowemu R.P., nastąpiło 15 maja 1945 r., zaś w lipcu 1945 r., ze względu na duże zniszczenia Chojny, podjęto decyzję o przeprowadzce władz powiatowych do Dębna. Napływać zaczęli osadnicy – rodziny zdemobilizowanych żołnierzy przybyłych zza Buga (powiat chojeński był przeznaczony na osadnictwo wojskowe, głównie dla żołnierzy z byłych terenów wschodnich, służących w 1 Armii Wojska Polskiego; osadnicy wojskowi stanowili 75-80% ogółu osiedleńców). Osadnicy w Dębnie pochodzili głównie z województw tarnopolskiego, wileńskiego i stanisławowskiego (repatrianci z ZSRR 53,8%, stan w miastach w powiecie chojeńskim na 31 grudnia 1948 r.), dużą grupę (27,6%) stanowili przesiedleńcy z Polski centralnej (poznańskie, warszawskie i łódzkie) oraz południowej, zaś reemigranci z terenów Niemiec i Francji stanowili znikomy procent (7,8%%)^[29]. W pierwszych latach powojennych nastąpiła odbudowa infrastruktury miejskiej i przemysłowej: w sierpniu 1945 r. uruchomiono fabrykę przetworów owocowych, w październiku 1945 r. otwarto pierwszą szkołę średnią oraz odbudowano linię kolejową z Dębna do Kostrzyna i Myśliborza, w styczniu 1946 r. uruchomiona zostaje fabryka kapeluszy, w maju 1945 r. drukarnia, w listopadzie 1946 r. Wytwórnia Wód Gazowych, w 1948 r. powstają Spółdzielnia Szewców i Cholewkarzy oraz Przedsiębiorstwo Budownictwa Terenowego. W latach 1964–1967 Dębno zajęło pierwsze miejsce w konkursie „Ziemia Szczecińska – piękna, gospodarna, kulturalna”. W 1972 r. utworzono Gminę Dębno, zaś w 1975 r. w wyniku reformy administracyjnej Dębno zostało włączone do województwa gorzowskiego.

W 1992 r. odkryto w rejonie Dębna złoża ropo-gazowe Zielin, w 1993 r. złoża gazu ziemnego Różańsko oraz ropy naftowej i gazu ziemnego Barnówko-Mostno-Buszów (BMB).

W 2002 r. Dębno otrzymało nagrodę Rady Europy za krzewienie idei jedności narodowej i współpracy międzynarodowej^[30].

Architektura[edytuj]

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Lista zabytków znajdujących się Dębnie^[31]:

• kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła, wybudowany w latach 1852–1857
• kamienica przy ul. Armii Krajowej 2, po 1890 r.
• kamienica przy ul. Armii Krajowej 4, z 1892 r.
• budynek poczty ul. Armii Krajowej 6, wybudowany w latach 1891–1896
• willa wraz z ogrodem przy ul. Baczewskiego 3, z 1920 r.
• willa przy ul. Baczewskiego, z lat 20 XX w.
• willa wraz z ogrodem przy ul. Mickiewicza 32, z 1895 r.
• willa wraz z ogrodem przy ul. Mickiewicza 43, z 1897 r.
• wodociągowa wieża ciśnień, ul. Mickiewicza 61, z lat 1928–1929

Gospodarka[edytuj]

Struktura rozwoju gospodarczego według ewidencji REGON^[32]:

Na terenie miasta istnieje też duża liczba podmiotów o charakterze handlowym i usługowym, których działalność oparta jest o świadczenie usług mieszkańcom. Struktura podstawowych branży gospodarki znajdujących się na terenie miasta^[33][34][35]:

1) Branże przemysłowe:

• przemysł drzewny
• materiałów budowlanych
• elektryczny
• odzieżowy
• meblarski

2) Usługi:

• transport
• budownictwo
• turystyka, handel
• inne usługi
• naprawa maszyn i urządzeń

Niedaleko od miasta znajduje się złoże ropy naftowej (Barnówko-Mostno-Buszów). Jego eksploatacja rozpoczęła się w 1. kwartale 2000 r. i jest prowadzona przez Zielonogórski Zakład Górnictwa Nafty i Gazu.

Infrastrukturę komunalną obsługują:

• Dębnowskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Spółka z o.o.
• Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Spółka z o.o.
• Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Spółka z o.o.
• Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Spółka z o.o.

Wspieraniem i rozwojem przedsiębiorczości na terenie miasta i gminy zajmuje się Centrum Wspierania Biznesu, obsługujące zarówno małe i średnie firmy, jak i rozpoczynających działalność gospodarczą. Centrum realizuje także cele drugorzędne związane z aktywizacją zawodową różnych grup społecznych i rozwojem nowoczesnych kadr dla lokalnych firm.

Demografia[edytuj]

Wykres liczby ludności Dębna na przestrzeni ostatnich 3 stuleci^[36][37]

• Piramida wieku mieszkańców Dębna w 2014 roku^[1].

Edukacja[edytuj]

W Dębnie funkcjonują^[38]:

Oświata publiczna

• Dwa przedszkola, cztery oddziały przedszkolne
• Dwie szkoły podstawowe
• Gimnazjum Publiczne
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych (Liceum Ogólnokształcące, Technikum, Zasadnicza Szkoła Zawodowa)
• Środowiskowy Hufiec Pracy

Oświata niepubliczna

• Jedno przedszkole
• Zespół Szkół Stowarzyszenia Oświatowego (Liceum Ogólnokształcące i Gimnazjum)
• Centrum Edukacyjne „Konsul”

Kultura[edytuj]

• Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Dębno; sieć biblioteczna obejmuje oprócz głównej siedziby filę nr 1 przy Parafii św. Ap. Piotra i Pawła w Dębnie oraz filie w Cychrach, Dargomyślu, Różańsku i Warnicach, punkty biblioteczne w przedszkolach nr 1 i 2, Szpitalu Powiatowym w Dębnie oraz Domu Pomocy Społecznej w Kamieniu Małym. Księgozbiór liczy ok. 95 tys. woluminów^[39]. Biblioteka posiada bardzo bogate zbiory specjalne i dział regionalny. Prowadzi także szeroką działalność pozastatutową, jest organizatorem spotkań z dawnymi mieszkańcami Dębna – Neudamm, plenerów malarskich, konkursów, zajęć dla dzieci. Wydaje miesięcznik (700 egz.) „Merkuriusz Dębnowski”.
• Dębnowski Ośrodek Kultury; prowadzi działalność kulturalną, oświatową i rekreacyjną na terenie miasta i gminy; posiada m.in. sekcję muzyczną, teatralną, koło plastyczne, sekcję fotograficzną, krótkofalarską, brydża sportowego, aerobiku, tańca towarzyskiego.
• Towarzystwo Miłośników Kultury Hebrajskiej,
• Klub Muzyczny „GISO”.

Sport i rekreacja[edytuj]

• Ośrodek Sportu i Rekreacji; organizator największej imprezy sportowej w regionie – Międzynarodowych Mistrzostw Polski w Maratonie, a także zawodów w Triathlonie oraz zawodów jeździeckich. OSiR prowadzi działalność na obiektach: budynek administracyjno-biurowy przy ul Jagiełły 1, plaża miejska, stadion sportowy przy ul. Gorzowskiej, kompleks boisk sportowych przy ul. Daszyńskiego 20, kompleks boisk sportowych na osiedlu Waryńskiego. Zajęcia organizowane są w sekcjach m.in.: piłki siatkowej, piłki koszykowej, lekkiej atletyki.
• Miejski Klub Sportowy Dąb Dębno
• Uczniowski Klub Sportowy unhokeja „Arkady”
• Uczniowski Klub Sportowy „Gryf-06”
• Szkolny Związek Sportowy – Zarząd Miejsko–Gminny w Dębnie
• Grupa Biegowa 42.195 Dębno

Maraton[edytuj]

 Osobny artykuł: Maraton Dębno.

Co roku w Dębnie odbywa się Maraton. Pierwszy tzw. „Mały Maraton” (dystans 21,5 km) odbył się w 1966 na trasie Cedynia – Siekierki, a pomysłodawcą i realizatorem był Henryk Witkowski. W 1967 po raz pierwszy rozegrany został na klasycznym dystansie 42,195 km i stał się Mistrzostwami Polski w tej dyscyplinie. Mała liczba kibiców oraz trudności organizacyjne sprawiły, że w 1973 maraton został przeniesiony do Dębna i rozgrywany na trasie Dębno – Barnówko, gdzie startowało już ponad 100 zawodników. W latach 1991–1998 nie odbywał się z przyczyn ekonomicznych. W 1999 impreza została reaktywowana i rozgrywana aktualnie na trasie Dębno – Dargomyśl – Cychry – Dębno. Organizowane są: Mistrzostwa Polski Mężczyzn, Mistrzostwa Polski Kobiet, Mistrzostwa Polski Policjantów, a dzień wcześniej dla młodzieży szkolnej Biegi Uliczne im. Henryka Witkowskiego.

Maraton ujęty jest w kalendarzu Międzynarodowej Federacji Lekkiej Atletyki i Europejskiego Stowarzyszenia LA; otrzymuje certyfikat jakości „Złoty Bieg”.

Rekord mężczyzn to 2:09:57 (Mutuku Cosmas Kyeva, 2014^[40]), a kobiet 2:32:09 (Grażyna Syrek, 2003). Obecnie jego trasa to: Dębno – Dargomyśl – Cychry – Dębno.

Administracja[edytuj]

Miasto podzielone jest na 2 okręgi wyborcze. Mieszkańcy Dębna wybierają do rady miejskiej 14 radnych (10 z 21). Pozostałych 7 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Dębno. Organem wykonawczym jest burmistrz.

Władze miasta:

Burmistrzowie

• Juliusz Dzięciołowski (maj 1945- listopad 1945)
• Jan Baczewski (listopad 1945-1947)
• Kazimierz Mirecki (1947-1949)
• Adam Stefański (1949-1949)
• Julian Markiewicz (1949-1950)

Przewodniczący Rady Narodowej

• Julian Markiewicz (1950-1952)
• Franciszek Pawlaczyk (1952-1953)
• Józef Liszawa (1953-1956)
• Mikołaj Opryszko (1956-1958)
• Marian Supernak (1958-1960)
• Kazimierz Kamiński (1961-1965)
• Tadeusz Pawłowski (1965-?)

Naczelnicy Miasta i Gminy

• Stanisław Korban (1973-1980)
• Ryszard Święcicki (1980-1988)

Burmistrzowie

• Ryszard Święcicki (1988-1990)
• Roman Stryjewski (1990-?)
• Danuta Leśniak-Chanecka (?-1994)
• Janusz Kotas (1994-1995)
• Ryszard Święcicki (1995-2002)
• Piotr Ryszard Downar (2002-)

Mieszkańcy wybierają posłów na Sejm z okręgu wyborczego nr 41, senatora z okręgu nr 98, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 13.

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

• Strausberg (od 1978 r.)
• Renkum (od 1990 r.)
• Rosarito (od 1996 r.)
• Tczew (od 2000 r.)
• Kursk (od 2001 r.)
• Terezin (od 2002 r.)
• Nowy Tomyśl (od 2010 r.)

Infrastruktura[edytuj]

Transport i komunikacja[edytuj]

Przez miasto przebiegają najważniejsze drogi w regionie, które stanowią połączenie większych aglomeracji z przejściami granicznymi. Są to:

• drogi krajowe nr 23 Myślibórz – Sarbinowo i nr 31 Szczecin – Słubice
• drogi wojewódzkie nr 126 Osinów Dolny – Dębno i nr 127 granica państwa – Dębno

Przez środek miasta przechodzi droga krajowa nr 23, która łączy miasto z siedzibą powiatu (Myślibórz) oraz z Kostrzynem nad Odrą. Od Dębna rozpoczyna się droga wojewódzka nr 127, biegnąca do drogi krajowej nr 31, oraz droga wojewódzka nr 126, która biegnie w kierunku Mieszkowic i dalej wzdłuż Odry.

Sieć autobusowa zapewnia bezpośrednie połączenia Dębna z Poznaniem, Szczecinem, Zieloną Górą, Gorzowem Wlkp. i Słubicami^[41].

Przez Dębno przebiega szlak kolejowy łączący Kostrzyn i Myślibórz. Jest to jednotorowa i niezelektryfikowana linia o numerze 410, na której odbywa się w dni robocze wyłącznie ruch towarowy o znaczeniu miejscowym. Według informacji Zakładu Linii Kolejowych w Gorzowie Wielkopolskim (PKP PLK S.A.) natężenie ruchu wynosi 8 pociągów na dobę. Przewozy pasażerskie z przyczyn ekonomicznych zostały zawieszone w 2000 r., a znajdująca się w mieście stacja Dębno Lubuskie jest nieczynna^[42].

Mieszkalnictwo[edytuj]

Zasoby mieszkaniowe (stan na 31.12.2003 r.) wynoszą 4454 budynki. Struktura własności^[33]:

Gospodarka wodno-ściekowa[edytuj]

Dębno posiada jedno ujęcie wód podziemnych przy ul. Kosynierów (istnieje od 1927 r.), o kategorii zasobów czwartorzędowych o dopuszczalnym poborze wody w ilości 9538 m³/dobę. Aktualnie w eksploatacji znajduje się 7 studni głębinowych, wybudowanych na przestrzeni lat 1970–1980. Wydobycie wody następuje z głębokości 34-42,2 m. Średnia wydajność 280 m³/h^[43]. Dębno posiada oczyszczalnię ścieków mechaniczno-chemiczno-biologiczną typu „HYDROCENTRUM” o przepustowości Qśr.dobowe = 6200 m³/d i reaktor biologiczny. Właścicielem oczyszczalni ścieków jest Miasto i Gmina Dębno, eksploatację powierzono Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Dębnie. Oczyszczalnia przyjmuje ścieki komunalne również z Cychr i Oborzan. Oczyszczone ścieki odprowadzane są do rzeki Kosy na podstawie pozwolenia wodno-prawnego z 22 maja 2002 r. z terminem obowiązywania do 31 maja 2012 r.^[44][45]

Sieć gazowa i ciepłownicza[edytuj]

W okolicach Dębna istnieje dobrze rozwinięta sieć instalacji przesyłowych do transportu ropy, gazu i płynu złożowego. Duża liczba tego typu obiektów spowodowana jest dobrze rozwiniętym na tym terenie przemysłem wydobywczym. Głównym zarządcą linii przesyłowych oraz pozostałej infrastruktury związanej z wydobyciem surowców kopalnych jest Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. Oddział Zielonogórski Zakład Górnictwa Nafty i Gazu. Przesył surowców ropy i gazu odbywa się pomiędzy zlokalizowanymi na obszarze gminy trzema obszarami i terenami górniczymi:

• obszar i teren górniczy „Cychry”
• obszar i teren górniczy „Barnówko – Mostno – Buszewo”
• obszar i teren górniczy „Różańsko”

Gaz ziemny transportowany jest siecią gazociągów przesyłowych PGNiG S.A, w struktury której wchodzi Wielkopolska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Sieć przesyłowa i liczne obiekty technologiczne systemu eksploatowane są przez regionalne oddziały przesyłu. Na terenie Dębna jest to Regionalny Oddział Przesyłu w Szczecinie z Zakładem Gazowniczym w Szczecinie oraz Rozdzielnią Gazu w Dębnie.

Miasto Dębno jest zgazyfikowane w 94%^[46].

Głównym dostawcą ciepła na terenie miasta jest Szczecińska Energetyka Cieplna (SEC Dębno). Łącznie na terenie miasta funkcjonują 83 kotłownie o mocy powyżej 50 kW^[47].

Obiekty energetyki odnawialnej[edytuj]

Na północny zachód od granic miasta funkcjonuje elektrownia wiatrowa o łącznej mocy 0,17 MW. W skład elektrowni wchodzą dwa wiatraki o wysokościach 24 m każdy. Produkowana energia odkupywana jest przez Zakład Energetyczny w Gorzowie Wielkopolskim^[48].

Ochrona zdrowia[edytuj]

• Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Powiatowy w Dębnie
• Niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej
• Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego Filia w Dębnie

Pomoc i opieka społeczna[edytuj]

• Ośrodek Pomocy Społecznej; przy nim Gminne Centrum Informacji oraz Klub Integracji Społecznej, które świadczą usługi na rzecz osób bezrobotnych i korzystających ze świadczeń pomocy społecznej
• Placówka Wielofunkcyjna oraz Warsztat Terapii Zajęciowej, który opieką medyczną, socjalną i psychologiczną obejmuje osoby niepełnosprawne

Bezpieczeństwo i porządek publiczny[edytuj]

W mieście znajduje się Komisariat Policji oraz siedziba jednostki ratowniczo–gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej.

Związki wyznaniowe[edytuj]

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół katolicki
  • Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Dębnie
  • Parafia Matki Bożej Fatimskiej w Dębnie
• Kościół Boży w Chrystusie
• Sala Królestwa dwóch zborów Świadków Jehowy^[49][50]

Atrakcje turystyczne[edytuj]

• Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła,
• Kościół pw. św. Antoniego,
• Secesyjne kamieniczki przy ul. Armii Krajowej 2 i 4,
• Willa z 1892 r. w stylu berlińskiego historyzmu, należąca do drukarza Juliusza Neumanna; obecnie siedziba Urząd Miasta na ul. J.Piłsudskiego,
• Wille przy ul. Baczewskiego 3 i 5,
• Dawna fabrykancka willa Maxa Laue (właściciela fabryki tłuszczów garbarskich) przy ul. Mickiewicza 32 – obecnie siedziba Biblioteki Publicznej; najcenniejszym elementem budynku jest witraż z ok. 1895 r. (zachował się tylko w jednym oknie); ponadto bogato dekorowane sufity z elementami dekoracyjnymi (głównie plafonami) z pocz. XX w.
• W centrum miasta, na pl. Zwycięstwa, mogiła ok. 3700 żołnierzy radzieckich poległych w 1945 r., upamiętniona pomnikiem (z 1967 r., autor Stanisław Birżek),
• Kalendarz kwietny – założony w latach 60. XX w. Pomysłodawcą był Józef Wachowski, ogrodnik, mieszkaniec Dębna, były pracownik Przedsiębiorstwa Usług Komunalnych (PUK). Składa się z około 5,5 tys. kwiatów różnego gatunku.
• Jezioro Lipowo – w granicach miasta; plaża, kąpielisko miejskie, amfiteatr. Lustro wody na wysokości 39,3 m n.p.m., powierzchnia 10,8 ha, największa głębokość 8,3 m, średnia 3,8 m; długość 820 m, szerokość 200 m, długość linii brzegowej 2050 m. Otoczone parkiem miejskim i zabudowaniami mieszkalnymi.
• Fragment doliny rzeki Myśli,
• Dąb Papieski – 18 maja 2006 r. na terenie Wyłuszczarni Nasion posadzono dwuletni dąb, który wyrósł z nasion poświęconych przez Ojca Św. Jana Pawła II,
• Jezioro Doszatyń – miejsce do biwakowania i plaża; leśniczówka z 1920 r.; wokół jeziora dydaktyczna ścieżka przyrodnicza „Nasze drzewa”,
• Maraton Dębno,
• Pomniki przyrody: roślinność wodna na zachodnim odcinku na jez. Lipowo o pow. 0,78 ha; topola czarna przy ul. Kosynierów o obwodzie pnia 770 cm,
• Przez Dębno przebiegają szlaki turystyczne piesze:
  • „Wokół Dębna”,
  • „Historii i zabytków”,
  • „Nad rzeką Kosą”,
  • „Szlak lasów i jezior”,
  • „Rezerwatów i pomników przyrody”.

Dębnianie[edytuj]

• Antoni Dobrowolski (1904-2012) – pedagog, dyrektor Liceum Ogólnokształcącego. W chwili śmierci, najstarszy ocalały z obozów koncentracyjnych m.in. Auschwitz – Birkenau w czasie II wojny światowej.
• Ryszard Kołodziej (1948-2011) – polski polityk, urzędnik państwowy, poseł na Sejm X i II kadencji. W latach 90. XX w. był dyrektorem generalnym i podsekretarzem stanu w Ministerstwie Rolnictwa.

Zobacz też[edytuj]

• Cmentarz żydowski w Dębnie

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Karty z dziejów Dębna. Dębno: PPH „Zapol” Dmochowski Sobczyk, 2005. ISBN 83-60140-35-9.
• Jerzy Kosacki, Bogdan Kucharski: Pomorze Zachodnie i Środkowe. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka Muza SA, 2001, s. 295–297. ISBN 83-7200-583-4.
• Program Ochrony Środowiska dla Gminy Dębno. [dostęp 2010-08-07].
• Roman Jachimowicz: Neudamm – Dębno: przeszłość i teraźniejszość. Dębno: Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy, 1999. ISBN 83-88135-75-9.
• Strategia rozwoju miasta i gminy Dębno na lata 2007–2013. [dostęp 2010-08-07].
• Z Dziejów Ziemi Chojeńskiej. Tadeusz Białecki (red.). Szczecin: Instytut Zachodniopomorski, 1969.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Wędrówki po regionie – Dębno film dokumentalny o Dębnie
• Cmentarze komunalne w Dębnie serwis obejmujący wykazy pochowanych, wyszukiwarkę, historię i galerię.
• Mapa miasta na stronie UM

p • d • e Miasta województwa zachodniopomorskiego Miasta powiatowe Białogard • Choszczno • Drawsko Pomorskie • Goleniów • Gryfice • Gryfino • Kamień Pomorski • Kołobrzeg • Koszalin • Łobez • Myślibórz • Police • Pyrzyce • Sławno • Stargard • Szczecin • Szczecinek • Świdwin • Świnoujście • Wałcz  Miasta gminne Barlinek • Barwice • Biały Bór • Bobolice • Borne Sulinowo • Cedynia • Chociwel • Chojna • Czaplinek • Człopa • Darłowo • Dębno • Dobra k. Nowogardu • Dobrzany • Drawno • Dziwnów • Golczewo • Gościno • Ińsko • Kalisz Pomorski • Karlino • Lipiany • Maszewo • Mielno • Mieszkowice • Międzyzdroje • Mirosławiec • Moryń • Nowe Warpno • Nowogard • Pełczyce • Płoty • Polanów • Połczyn-Zdrój • Recz • Resko • Sianów • Stepnica • Suchań • Trzcińsko-Zdrój • Trzebiatów • Tuczno • Tychowo • Węgorzyno • Wolin • Złocieniec

p • d • e Powiat myśliborski Miasta Barlinek • Dębno • Myślibórz Gminy miejsko-wiejskie Barlinek • Dębno • Myślibórz Gminy wiejskie Boleszkowice • Nowogródek Pomorski