Tworzenie stron internetowych

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Dolsk

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Dolsk
Rynek z ratuszem
Herb Dolska
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	śremski
Gmina	Dolsk gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1359
Burmistrz	Henryk Zbigniew Litka
Powierzchnia	6,2 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	1 568[1] 252,9 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 61
Kod pocztowy	63-140
Tablice rejestracyjne	PSE
Położenie na mapie powiatu śremskiego Dolsk
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Dolsk
Położenie na mapie Polski Dolsk
51°59′12″N 17°03′57″E/51,986667 17,065833
TERC (TERYT)	3026024
SIMC	0970589
Urząd miejski pl. Wyzwolenia 4 63-140 Dolsk
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Bohaterom Ziemi Dolskiej

Dolsk (niem. Dolzig) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie śremskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Dolsk, nad jeziorem Dolskim Wielkim i Dolskim Małym. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.

31 marca 2011 miasto liczyło 1554 mieszkańców^[2].

W Dolsku funkcjonuje Szkoła Podstawowa im. Janusza Kusocińskiego oraz Gimnazjum im. Powstańców Wielkopolskich.

Położenie geograficzne[edytuj]

Miasto położone jest na przesmyku między Jeziorem Dolskim Wielkim a Jeziorem Dolskim Małym, przy drodze wojewódzkiej nr 434. Jest tu prawdziwa mozaika form terenowych ukształtowanych przez lodowiec, ozdobiona jeziorami zgrupowanymi wokół miasteczka (lasy i jeziora zajmują aż 2950 ha powierzchni całej gminy). O atrakcyjności tych terenów decyduje też klimat (miejscami zbliżony do klimatu rabczańskiego) oraz udokumentowane złoża torfu – borowin o znaczeniu leczniczym^[3].

Demografia[edytuj]

Struktura demograficzna mieszkańców Dolska według danych z 31 grudnia 2009^[4]:

• Piramida wieku mieszkańców Dolska w 2014 roku ^[1].

Historia[edytuj]

Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła

Drewniany Kościół Świętego Ducha z 1618 r.

Pierwsze ślady osadnictwa pochodzą z okresu kultury łużyckiej. Znaleziono brązowe ozdoby z tego okresu oraz cmentarzysko. Na półwyspie Jeziora Dolskie Małe znajdowało się grodzisko, które istniało do XVIII wieku. Osada targowa znajdowała się tu już na przełomie XI i XII wieku. Powstała ona na szlaku handlowym z Poznania na Śląsk. Pierwsze informacje o miejscowości zamieszczone zostały w 1136 w tzw. Bulli gnieźnieńskiej papieża Innocentego II, gdzie wymieniana jest jako własność biskupów gnieźnieńskich. W latach 1231-1797 Dolsk wraz z majątkami klucza dolskiego był własnością biskupów poznańskich. W 1359 Dolsk otrzymał średzkie prawa miejskie z przywileju Kazimierza Wielkiego. 22 kwietnia 1866 powstało tu pierwsze w Wielkopolsce kółko rolnicze (Dolskie Kółko Włościańsko-Rolnicze). Inicjatorami jego założenia byli: Dionizy Stasiak z Księginek, Antoni Banaszak ze Studzianny, ks. Jan Wiśniewski z Międzychodu, Konstanty Sczaniecki, także z Międzychodu i Julian Bukowiecki z Mszczyczyna. Statut podpisało łącznie 19 osób^[5]. Podczas Powstania Wielkopolskiego utworzono w mieście kompanię pod dowództwem por. Tomasza Paula, która wchodziła w skład batalionu śremskiego i walczyła pod Rawiczem i Zbąszyniem. Podczas masowych egzekucji II wojny światowej, rozstrzelano 10 mieszkańców Dolska i okolic. Wyzwolenie spod okupacji nastąpiło 21 stycznia 1945. Obecnie w miasteczku działają niewielkie zakłady rzemieślnicze i usługowe^[3][6].

Architektura[edytuj]

Zabytki[edytuj]

Barokowy Kościół Świętego Wawrzyńca z 1685 r.

Dom z 1 poł. XIX w. - Rynek 23

Zabytkami prawnie chronionymi są^[3][6][7]:

• Rynek i założenie urbanistyczne. Rynek obecnie nazywany placem Wyzwolenia to regularny plac rozplanowany po założeniu miasta w 1359. Przez plac przebiega droga ze Śremu do Gostynia. W centrum rynku znajduje się pomnik Bohaterów Ziemi Dolskiej z 1978 oraz figura św. Nepomucena z 1880, pierzejami rynku są piętrowe kamieniczki z XIX wieku, najstarszą z nich jest barokowy budynek nr 23 z połowy XVIII wieku. Dawniej na środku rynku stał ratusz, który został zniszczony w XIX wieku.
• Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła. Późnogotycki kościół wzniesiony został ok. 1460, ufundowany był przez bp. Andrzeja z Bnina. Jest to trójnawowa budowla halowa zwieńczona sklepieniem gwiaździstym. Do wyposażenia świątyni należy renesansowy ołtarz główny z obrazem Koronacja Matki Boskiej z 1627, obraz patrona kościoła w zwieńczeniu ołtarza, dwie późnogotyckie stalle w prezbiterium, w zakrystii późnogotycki lawaterz z inicjałami i herbem Łodzia bp. Andrzeja Opalińskiego. Na ścianie północnej widnieje obraz Złożenie do grobu z 1855. Budynek otoczony jest murem z barokową bramą, gruntownie odrestaurowany po pożarze w 1790, obok niego zbudowana dzwonnica z końca XVIII wieku z dzwonami z 1680 i 1777.
• Plebania z połowy XVIII wieku, z dachem mansardowym z lukarnami. Wewnątrz polichromie z scenkami rodzajowymi. Przed nią stoi kapliczka z figurą Serca Jezusowego oraz tablica założycieli kółka rolniczego z 1926, zrekonstruowana w 1996.
• Kościół Świętego Wawrzyńca barokowy z 1685. Do wyposażenia należy obraz św. Wawrzyńca z XVII wieku. Drewniana wieża runęła w 1983 podczas burzy. Odpust w kościele odbywa się 10 sierpnia każdego roku.
• Kościół Świętego Ducha z 1618, drewniany, zbudowany na planie kwadratu z wielobocznie zamkniętym prezbiterium, konstrukcji szachulcowej. Do wyposażenia świątyni należą gotyckie profilowane otwory drzwiowe, zamknięte łukiem w ośli grzbiet i łukiem podkowiastym. W ołtarzu głównym znajduje się płaskorzeźba ze sceną koronacji Najświętszej Maryi Panny oraz rzeźby św. Jana Ewangelisty i św. Mateusza. W lewym ołtarzu bocznym widnieje obraz św. Walentego, a w prawym dwie kwatery tryptyku oraz obraz z Pietą.
• Dom przy ul. Rynek 23 z połowy XVIII wieku.
• Willa „Azaria” przy ul. Śremskie Przedmieście 23 z 1903.
• Wiatrak koźlak z 1 poł. XIX wieku.
• Park dworski w folwarku Podrzekta z końca XIX wieku.

Inne obiekty[edytuj]

Rzeźba kozy z różą w pyszczku

• Ratusz z wieżą z 1981, projektu Jana Kasińskiego. Powstał poprzez przebudowę trzech kamienic, mieści się w nim Urząd Miasta i Gminy, a także biblioteka z Izbą Regionalną.
• Dwór secesyjny z 1909 w dawnym folwarku Podrzekta.
• Oficyna dawnego dworu biskupiego z ok. 1760, który mieści ona Szkołę Podstawową im. Janusza Kusocińskiego.
• Pomnik Janusza Kusocińskiego z 1977^[3].
• Pomnik Kozy z 2010.

Kultura i sport[edytuj]

W Dolsku działają następujące ośrodki sportowe:

• Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny — ul. Podrzekta, 2 km od centrum miasteczka, niewielka przystań żeglarska, plaża, kąpielisko strzeżone przez Ratowników WOPR, (Drużyna WOPR przy Miejsko-Gminnym Ośrodku Sportu i Rekreacji w Dolsku) wygrodzone pomostami, domki letniskowe, pole namiotowe, wypożyczalnia sprzętu pływającego, kawiarnia, punkt gastronomiczny, sklep, świetlica, boisko do siatkówki.
• Miejsko-Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji — ul. Kościańska 8a, na wschodnim brzegu Jeziora Dolskiego Wielkiego, pełnowymiarowa sala sportowa, korty tenisowe, kompleks boisk do gier zespołowych, punkt gastronomiczny, plaża, Miejskie kąpielisko także strzeżone przez Drużynę Ratowników WOPR wygrodzone pomostami, pole namiotowe, zaplecze kuchenne, sala wykładowa^[8].

Instytucja kulturalną miasta jest Izba Regionalna, która mieści się w siedzibie ratusza. Znajdują się w niej zabytki kultury materialnej regionu, pamiątki związane z historią Dolska i okolic, materiały związane z powstaniem wielkopolskim, II wojną światową, galeria artystów amatorów (hafty, malarstwo, koszykarstwo, rzeźba), zbiór zabawek dziecięcych, mundurów, dokumentów, zbiorów archeologicznych^[9].

Cyklicznymi imprezami są:

• Dni Ziemi Dolskiej "Wianki" (czerwiec) – impreza o charakterze kulturalno-rekreacyjnym.
• Strzelanie Bractwa Kurkowego – w czerwcu o tytuł króla kurkowego, w sierpniu o tytuł króla żniwnego^[9].

Komunikacja[edytuj]

Przez miasto przebiega droga wojewódzka, która łączy się z drogami krajowymi:

• Droga wojewódzka nr 434: Kleszczewo (droga ekspresowa nr S5) - Kórnik (droga ekspresowa nr S11) - Śrem - Dolsk - Gostyń (droga krajowa nr 12) - Krobia - Rawicz (droga ekspresowa nr S5, droga krajowa nr 36)

Przy południowej granicy miasta znajduje się skrzyżowanie tej drogi z drogą wojewódzką nr 437 do Borku Wielkopolskiego.

W Dolsku znajdują się też skrzyżowania z drogami powiatowymi:

• nr 4073 do Nochowa przez Mełpin i Kadzewo
• nr 4080 do Książa Wielkopolskiego przez Trąbinek i Włościejewki
• nr 4082 do Mchów przez Ostrowieczno i Ostrowieczko

oraz z drogami lokalnymi do:

• Rezerwatu Miranowo przez Podrzektę
• Księginek

Przy placu Wyzwolenia znajduje się przystanek PKS, autobusami można dojechać do m.in.: Śremu, Poznania, Gostynia, Wrocławia i Jeleniej Góry.

Zobacz też[edytuj]

• Cmentarz żydowski w Dolsku

Przypisy

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Dolsk, pow. śremski w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa, 1881.
• Dolsk w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo. Warszawa, 1900.
• Dolsk, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [online], Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014 .

p • d • e Miasta województwa wielkopolskiego Miasta powiatowe Chodzież • Czarnków • Gniezno • Gostyń • Grodzisk Wielkopolski • Jarocin • Kalisz • Kępno • Koło • Konin • Kościan • Krotoszyn • Leszno • Międzychód • Nowy Tomyśl • Oborniki • Ostrów Wielkopolski • Ostrzeszów • Piła • Pleszew • Poznań • Rawicz • Słupca • Szamotuły • Śrem • Środa Wielkopolska • Turek • Wągrowiec • Wolsztyn • Września • Złotów Miasta gminne Bojanowo • Borek Wielkopolski • Buk • Chocz • Czempiń • Czerniejewo • Dąbie • Dobra • Dobrzyca • Dolsk • Golina • Gołańcz • Grabów nad Prosną • Jaraczewo • Jastrowie • Jutrosin • Kleczew • Kłecko • Kłodawa • Kobylin • Kostrzyn • Koźmin Wielkopolski • Kórnik • Krajenka • Krobia • Krzywiń • Krzyż Wielkopolski • Książ Wielkopolski • Luboń • Lwówek • Łobżenica • Margonin • Miejska Górka • Miłosław • Mikstat • Mosina • Murowana Goślina • Nekla • Nowe Skalmierzyce • Obrzycko • Odolanów • Okonek • Opalenica • Opatówek • Osieczna • Ostroróg • Pniewy • Pobiedziska • Pogorzela • Poniec • Przedecz • Puszczykowo • Pyzdry • Rakoniewice • Raszków • Rogoźno • Rydzyna • Rychwał • Sieraków • Skoki • Sompolno • Stawiszyn • Stęszew • Sulmierzyce • Swarzędz • Szamocin • Ślesin • Śmigiel • Trzcianka • Trzemeszno • Tuliszków • Ujście • Wieleń • Wielichowo • Witkowo • Wronki • Wyrzysk • Wysoka • Zagórów • Zbąszyń • Zduny • Żerków

p • d • e Gmina Dolsk Siedziba gminy: Dolsk Miasta Dolsk Miejscowości Biedaszkowo • Błażejewo • Brzednia • Brześnica • Drzonek • Gajewo • Gawrony • Kadzyń • Kotowo • Księginki • Lipówka • Lubiatowo • Lubiatówko • Maliny • Małachowo • Mały Trąbinek • Masłowo • Mełpin • Międzychód • Mszczyczyn • Nowieczek • Orliniec • Ostrowieczko • Ostrowieczno • Pinka • Podlesie • Pokrzywnica • Rusocin • Trąbinek • Wieszczyczyn • Wygoda

p • d • e Powiat śremski Miasta Dolsk • Książ Wielkopolski • Śrem Gminy miejsko-wiejskie Dolsk • Książ Wielkopolski • Śrem Gminy wiejskie Brodnica