Tworzenie stron internetowych

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Ełk

Ten artykuł dotyczy miasta Ełk. Zobacz też: Ełk – rzeka, Ełk - osada.

Ełk
U góry: Most na Jeziorze Ełckim; drugi rząd: kamienice przy ul. Mickiewicza i Kościuszki; trzeci rząd: Szkoła Artystyczna i dawna jednostka wojskowa; czwarty rząd: Park Solidarności i Plac Jana Pawła II; piąty rząd: Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa, wieża ciśnień, Katedra św. Wojciecha
Herb Ełku Flaga Ełku
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ełcki
Gmina	gmina miejska
Data założenia	1425
Prawa miejskie	1445
Prezydent	Tomasz Andrukiewicz
Powierzchnia	21,05[1] km²
Wysokość	147 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	61 074[2] 2 879,9 os./km²
Strefa numeracyjna	87
Kod pocztowy	19-300 do 19-306
Tablice rejestracyjne	NEL
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Ełk
Położenie na mapie Polski Ełk
53°49′17″N 22°21′44″E/53,821389 22,362222
TERC (TERYT)	2805011
SIMC	0977670
Hasło promocyjne: „Ełk – tu wracam”, „Ełk – krótko się pisze, długo pamięta!”, „Kolej na Ełk”[potrzebny przypis]
Urząd miejski ul. Marszałka Piłsudskiego 4 19-300 Ełk
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Ełk (dawniej Łek^[3], niem. Lyck ^i[4], prus. Luks) – miasto w północno-wschodniej Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim. Największe i najludniejsze miasto na Mazurach oraz główny ośrodek przemysłowy i kulturalny w regionie.

Do 31 maja 1975 r. i od 1 stycznia 1999 r. siedziba władz powiatu ełckiego, a od 1992 r. siedziba rzymskokatolickiej diecezji ełckiej. Miasto zajmuje 3. miejsce pod względem ludności i 4. miejsce pod względem powierzchni w województwie warmińsko-mazurskim. Jest największym w województwie miastem, które nigdy przed 1945 nie znalazło się w granicach państwa polskiego (Elbląg i Olsztyn należały do Polski w latach 1466–1772), największym miastem współczesnej Polski na ziemiach, które należały do Prus Książęcych i największym miastem leżącym na ziemiach, które nigdy przed 1945 r. nie były integralną częścią państwa polskiego (w latach 1466–1657 Ełk był lennem Korony Królestwa Polskiego).

W latach 1946–1975 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego, a w latach 1975–1998 do województwa suwalskiego.

Toponimia[edytuj]

Pochodzenie nazwy miasta jest sporne. Według badaczy słowo „Lek” w języku Jaćwingów miało oznaczać białą lilię wodną (grzybień), a w języku pruskim „Luk” również oznaczało roślinę wodną, natomiast „Elk” oznaczało łosia. Wysuwano też hipotezę, że nazwa wywodzi się od polskiego słowa „Łęg” – nadbrzeżna łąka.

Po raz pierwszy nazwa rzeki „Łyk” pojawia się w 1247 roku w kronice halicko-wołyńskiej. W 1390 r. zapisano dwie nazwy tego samego miejsca – Lick i Lyck, a w 1398 – Licke. Polską wersję nazwy rzeki – Łek – wymienia Jan Długosz. Można przypuszczać, że nazwa osady wzięła od nazwy rzeki, nad którą ją założono. Istnieje też teza historyków, że przejściowo (na początku XV w.) funkcjonowały dwie nazwy dla tego samego miejsca: Lyck (Łyk, Łek) oraz Przewłoki^[5].

Obecna forma Ełk powstała z miejscownika „we Łku”; „e” z przyimka „we” zaczęto używać jako przynależne do nazwy i tak powstało „w Ełku”. Krzyżacy nadali osadzie nazwę w brzmieniu niemieckim. W późniejszych źródłach podawano ją różnie: Licke, Lik, Licce, Lueck, Lyck. Oficjalnie nazwę w obecnym brzmieniu ustanowiono 7 maja 1946^[6].

Nazwa Ełku w innych językach:

Położenie[edytuj]

Panorama miasta od strony Jeziora Ełckiego

Ełk położony jest na Pojezierzu Ełckim, będącym częścią Pojezierza Mazurskiego. Miasto leży nad Jeziorem Ełckim, jeziorem Sunowo i rzeką Ełk, będącą dopływem Biebrzy. Ponadto w obrębie miasta znajdują się dwa niewielkie jeziora: Selmęt Mały i Szyba. Miasto znajduje się w centrum Zielonych Płuc Polski.

Według danych z 2002^[7] Ełk ma obszar 21,07 km², w tym: użytki rolne 24%, użytki leśne 4%

Miasto stanowi 1,9% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj]

Kamienice przy ul. Armii Krajowej

Armii Krajowej 10

Armii Krajowej 20

Armii Krajowej 35

Armii Krajowej 23

 Osobny artykuł: Ludność Ełku.

Podział demograficzny (dane z 30 czerwca 2014^[8]):

Według danych z 2010 średni dochód na mieszkańca wynosił 2606 zł^[9].

Według danych z roku 2012 średni dochód na mieszkańca wynosił 3063 zł^[10].

W Ełku mieszka mniejszość romska licząca około 200 osób^[11] oraz działa stowarzyszenie romskie^[12].

W mieście działa od 1991 roku także Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej „Mazury” w Ełku, liczące ok. 130 członków z miasta i regionu^[13].

• Piramida wieku mieszkańców Ełku w 2014 roku.

Od 2003 liczba mieszkańców Ełku stale i systematycznie rośnie. Aktualnie miasto liczy ponad 61 tysięcy mieszkańców, co stanowi najwyższą liczbę w historii.

Historia[edytuj]

 Osobne artykuły: Historia Ełku, Kalendarium historii Ełku i Zamek w Ełku.

Osada rozwinęła się pod ochroną zamku, którego początek budowy datuje się na 1398 r. Zamek i osada stanowiły efekt działalności kolonizacyjnej państwa zakonnego na skraju Wielkiej Puszczy (Grosse Wildnis). Przywilej lokacyjny wsi na prawie chełmińskim wystawił wielki mistrz Paweł von Russdorf w 1425 r. przyznając mieszkańcom 12 lat wolnizny od czynszów. Do wsi należało 48 łanów ziemi. Mieszkańcy zobowiązani byli m.in. do prac przy mostach prowadzących do zamku i koszenia łąk zamkowych oraz zawożenia listów do Rynu (Rhein), Giżycka (Leca, Lötzen) i na Mazowsze. Osada prawdopodobnie uległa zniszczeniu w 1433 r. Wieś położona była prawdopodobnie po obu brzegach rzeki Ełk u jej ujścia do jeziora Ełckiego, natomiast osada miejska rozwinęła się nieco bardziej na północ, bliżej zamku. Prawa miejskie Ełku zapisano w akcie lokacyjnym wystawionym pod datą 27 lutego 1445 r. Data roczna jest omyłką, gdyż wystawca dokumentu wielki mistrz Paweł von Russdorf zmarł w 1441 r. Na podstawie badań stwierdzono, że prawidłowy rok nadania praw miejskich to 1435. W przywileju miejskim miastu na prawie chełmińskim nadano 102 łany ziemi i 12 lat wolnizny. Urbanizacja ośrodka przebiegała powoli lub była wręcz nieskuteczna. Hamujący wpływ mogły mieć zniszczenia wojny trzynastoletniej, bo jeszcze w 1483 i 1511 r. Ełk nazywany jest „lichą wioszczyną”, choć z pieczęcią miejską. Szybszy rozwój ośrodka nastąpił po sekularyzacji Prus. W 1554 r. Ełk po raz pierwszy wzmianki wymieniają „oppidam Lyccenses”, czyli miasteczko Ełk. Odnowienie przywilejów miejskich nastąpiło w 1560 i już w dokumentach z 1561 r. zapisano „Stadt Lyck” – miasto Ełk. Odtąd Ełk już zawsze był nazywany miastem. Podczas potopu szwedzkiego, a szczególnie w wyniku akcji pacyfikacyjnej hetmana polnego litewskiego Wincentego Gosiewskiego miasto zostało totalnie zniszczone, a cały region złupiony i wyludniony. W celu pobudzenia rozwoju ośrodka Fryderyk Wilhelm I (Wielki Elektor) w 1669 r. przeprowadził odnowienie praw miejskich, a powtórzył je w 1690 r. Fryderyk III^[14].

Przed reformacją parafia ełcka należała do archiprezbiteratu w Reszlu. Od XVI w. aż do 1945 dominowali ewangelicy. Udział ludności polskojęzycznej w tej części Prus i w rejonie Ełku był przeważający i jeszcze długo po sekularyzacji kazania w kościele ełckim prowadzono wyłącznie w języku polskim^[15]. W latach 1543–1552 w Królewcu i w Ełku wydano więcej książek w języku polskim niż w całej Rzeczypospolitej. W 1546 r. założono w Ełku szkołę przykościelną z lekcjami w j. polskim, która bardzo szybko osiągnęła wysoki poziom o czym świadczy fakt, że w l. 1549-1580 aż 48 absolwentów szkoły studiowało na uniwersytecie w Królewcu. W 1587 roku przekształcono ją oficjalnie w szkołę partykularną, czyli przygotowującą do studiów uniwersyteckich. Językiem obowiązującym był polski w odmianie literackiej, a nie dialekcie mazurskim. Lekcje zaczynano i kończono śpiewem polskich pieśni z psałterza Jana Kochanowskiego oraz czytaniem Biblii. Uczniowie przed południem rozmawiali tylko po łacinie, po południu Polacy mówili po niemiecku, a Niemcy po polsku. W 1599 r. nadano szkole rangę książęcej. W latach 1580–1640 aż 579 absolwentów szkoły ełckiej studiowało na uczelni w Królewcu^[16].

Panorama Ełku ok. 1900 r.

Ośrodek ruchu mazurskiego. Według danych niemieckich w 1890 w mieście Polacy stanowili 13%, a w powiecie (Landskreis Lyck) 71% mieszkańców^[17]. Pod koniec 1896 w Ełku powstała Mazurska Partia Ludowa, a w grudniu 1923 – Masurenbund (Związek Mazurów). W latach 1896–1902 wydawano również Gazetę Ludową, redagowaną w języku polskim i przeznaczoną dla ludności mazurskiej.

Silne zniszczenia w czasie I wojny światowej. Szybka odbudowa i rozkwit gospodarczy po jej zakończeniu. W okresie międzywojennym siedziba Konsulatu Polskiego. W czasie II wojny światowej miejsce pracy przymusowej wielu obywateli państw okupowanych. Teren działania wywiadu AK. 24 stycznia 1945 opustoszałe miasto zdobyły wojska radzieckie (Siły niemieckie mające bronić Ełku, wycofały się na chwilę przed pojawieniem pierwszych oddziałów Armii Czerwonej). Po zajęciu Ełku Czerwonoarmiści dokonali grabieży oraz umyślnego niszczenia budynków. Zniszczeniu uległo blisko 50% zabudowy. 6 kwietnia 1945 zdewastowane miasto zostaje przekazane administracji polskiej. Po wojnie Ełk był wyludnionym miastem powiatowym. Zasiedlono go głównie mieszkańcami z okolicznych powiatów (np. szczuczyńskiego, augustowskiego), w mniejszym stopniu przesiedleńcami z Kresów (głównie Grodzieńszczyzny i Wileńszczyzny).

Jeden z budynków byłej jednostki wojskowej przy ul. Kościuszki

Miasto znalazło się pierwszy raz od czasów swojego istnienia w granicach państwa polskiego, aczkolwiek w wiekach poprzednich niejednokrotnie było zdobywane przez Polaków, w latach 1466–1657 było wasalne wobec Polski (stanowiło jej lenno), a w wiekach XIX i XX znajdował się w mieście silny ośrodek polskości. Obecnie duże zakłady mięsne, przetwórnia owoców, zakłady elektrotechniczne, drzewne, odzieżowe, węzeł kolejowo-drogowy. Rodzinne miasto znanego mazurskiego poety Michała Kajki. Do lat 90. XX wieku przyszłość Ełku upatrywano w intensywnej rozbudowie przemysłu, w szczególności przemysłu przetwórczego, rolno-spożywczego oraz drzewnego. Po przemianach ustrojowych w 1989 nowe samorządowe władze postawiły na turystykę i ekologię. W 1992 miasto przystąpiło do realizacji strategii Zielone Płuca Polski. Cel programu to zarządzanie miastem i gminą oparte na idei ekorozwoju. Rozpoczęto rekultywację jeziora oraz modernizację oczyszczalni ścieków.

W 1989 miasto osiągnęło liczbę 50 tysięcy mieszkańców. Zmiany ustrojowe, wzrost ludności oraz powstanie nowych osiedli umożliwiło powołanie nowych parafii i budowę nowych kościołów. W latach 1988–1992 powołano siedem nowych parafii rzymskokatolickich. 25 marca 1992 miasto zostało siedzibą rzymskokatolickiej diecezji ełckiej, a pierwszym biskupem został Wojciech Ziemba.

8 czerwca 1999 miasto odwiedził Jan Paweł II. W pierwszą rocznicę mszy papieskiej odsłonięto pomnik Jana Pawła II, a Plac Sapera, na którym stoi, przemianowano na Plac Jana Pawła II. Także w 2000 roku oddano do użytku krytą pływalnię. W kolejnym roku otworzono Centrum Edukacji Ekologicznej oraz Centrum Studiów Bałtyckich w Ełku, będące pierwszym zamiejscowym punktem kształcenia Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. W 2002 roku działalność rozpoczął nowy szpital miejski na Barankach.

W 2008 roku doszło do głośnego konfliktu władz miasta oraz władz gminy wiejskiej Ełk w związku z planowanym poszerzeniem granic miasta o wsie Konieczki i Siedliska^[18]. Wydarzenia, w tym strajk głodowy w siedzibie gminy, były opisywane przez największe krajowe media, co doprowadziło do upadku projektu 28 lipca tegoż roku^[19].

W lipcu 2011 działalność zakończyło Kino Polonia – ostatnie ełckie kino^[20], jednakże 21 października tego samego roku działalność rozpoczęło nowe kino w Ełckim Centrum Kultury^[21].

Zabytki Ełku[edytuj]

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa

Ruiny zamku w Ełku

Budynek Sądu Rejonowego

Budynek dawnej szkoły muzycznej

Gmach Poczty Głównej

 Osobny artykuł: Zabytki Ełku.

Zabytki rejestrowane[edytuj]

• Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa – największy i najstarszy kościół Ełku, zbudowany w latach 1847–1850, pierwotnie ewangelicki, po 1945 katolicki
• Katedra św. Wojciecha Biskupa i Męczennika – neogotycki kościół zbudowany w 1893 roku z częściowo gotyckim wyposażeniem, w 1992 podniesiony do rangi katedry
• Zabudowania dawnego zamku krzyżackiego – ruiny zamku krzyżackiego wybudowanego na przełomie XIV i XV w. na wyspie Jeziora Ełckiego. Początkowo siedziba prokuratora krzyżackiego, później starosty książęcego i sądu. W 1888 część zabudowy przekształcono na więzienie, które funkcjonowało do 1970 roku. W późniejszym czasie budynki porzucono, po niedokończonej adaptacji na instytucję kulturalną. Obecnie w rękach prywatnych^[22].
• Wieża ciśnień – jedna z najlepiej zachowanych wież ciśnień na Mazurach, wybudowana w 1895 roku, eksploatowana do lat 70. XX wieku, obecnie siedziba Stowarzyszenia Mniejszości Niemieckiej „Mazury” w Ełku oraz Muzeum Kropli Wody
• Kościół Chrześcijan Baptystów – neogotycki kościół baptystyczny z początku XX wieku
• Park Solidarności – zabytkowy odrestaurowany park miejski w Centrum z alejkami pieszymi, ławkami, XIX-wieczną fontanną, XX-wiecznymi pomnikami oraz pomnikami przyrody
• Most na Jeziorze Ełckim – żelbetowy most drogowy przez Jezioro Ełckie zbudowany w 1910 roku
• Budynek Szkoły Artystycznej – dawna kamienica mieszkalno-handlowa z 1919 roku, będąca od 2008 siedzibą Szkoły Artystycznej w Ełku
• Budynek Sądu Rejonowego – dawna kamienica mieszkalna z 1911 roku, pełniąca obecnie funkcję siedziby sądu
• Dawna szkoła muzyczna – eklektyczny budynek z początku XX wieku, po przeprowadzce Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia do odnowionego budynku Szkoły Artystycznej siedziba straży miejskiej
• Budynek Wyższego Seminarium Duchownego – zabytkowy budynek z początku XX wieku, od 1992 (to jest od powołania diecezji ełckiej) siedziba Wyższego Seminarium Duchownego w Ełku
• Sala sportowa przy ul. Armii Krajowej – sala sportowa użytkowana przez klub bokserski Mazur Ełk
• Kamienice mieszkalne z przełomu XIX i XX wieku, w tym:
  • Kamienica przy ul. 3 Maja 11
  • Kamienica przy ul. Armii Krajowej 23
  • Kamienica przy ul. Armii Krajowej 25
• Domy mieszkalne (XIX wiek)
• Parowozownia normalnotorowa
• Ełcka Kolej Wąskotorowa

Zabytki poza rejestrem zabytków[edytuj]

• Poczta Główna w Ełku – gmach poczty głównej, wybudowany w 1881 roku
• Ratusz w Ełku – gmach z 1912 roku, w którym urzędują władze miejskie i powiatowe
• Kamienice z XIX i XX wieku
• Gmachy szkolne: I Liceum Ogólnokształcącego, Szkoły Podstawowej nr 2 i Gimnazjum nr 1, Zespołu Szkół nr 1, Zespołu Szkół nr 6, Zespołu Szkół Mechaniczno–Elektrycznych

Zabytkowe cmentarze[edytuj]

• Cmentarz Komunalny i Wojskowy założony w 1788 roku
• Cmentarz Katolicki z XIX wieku
• Cmentarz wojenny żołnierzy niemieckich z I wojny światowej
• Cmentarz wojenny żołnierzy rosyjskich z I wojny światowej przy ul. 11 Listopada
• Cmentarz wojenny żołnierzy rosyjskich z I wojny światowej w Ełku-Szybie

Przynależność państwowa[edytuj]

Od uzyskania praw miejskich Ełk znajdował się pod panowaniem następujących państw:

• 1445-1466 – państwo zakonu krzyżackiego
• 1466-1525 – Prusy Zakonne, lenno Korony Królestwa Polskiego
• 1525-1618 – Prusy Książęce, lenno Korony Królestwa Polskiego
• 1618-1657 – Brandenburgia-Prusy, lenno Korony Królestwa Polskiego
• 1657-1701 – Brandenburgia-Prusy
• 1701-1867 – Królestwo Prus
• 1867-1871 – Związek Północnoniemiecki, Królestwo Prus
• 1871-1878 – Rzesza Niemiecka, Królestwo Prus
• 1878-1919 – Rzesza Niemiecka, Królestwo Prus
• 1919-1933 – Rzesza Niemiecka
• 1933-1935 – ^[23]Rzesza Niemiecka
• 1935-1938 – Rzesza Niemiecka
• 1938-1945 – Rzesza Wielkoniemiecka^[24]
• 1945-1952 – Rzeczpospolita Polska
• 1952-1989 – Polska Rzeczpospolita Ludowa
• od 1989 – Rzeczpospolita Polska

Gospodarka[edytuj]

W Ełku znajduje się podstrefa Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, gdzie obowiązują preferencyjne warunki prowadzenia działalności gospodarczej dla firm krajowych i zagranicznych. Do najbardziej znanych firm należy zaliczyć: „PORTA DRZWI” – fabryka drzwi i ościeżnic, „MG MURBET” stalowe centrum serwisowe, „IMPRESS DECOR” – fabryka papieru dla przemysłu meblowego, „CEZAR” – fabryka listew do glazury i przypodłogowych. Reprezentowany jest kapitał polski, austriacki, szwajcarski, koreański i tajwański. Poza strefą największymi zakładami przemysłowymi są zakłady mięsne Animex „Mazury Ełk”, założone w 1907, obecnie produkujące między innymi na rynek Unii Europejskiej. Branża motoryzacyjna jest reprezentowana przez dwie duże firmy: „Zakład Elektrotechniki Motoryzacyjnej” – producenta wiązek samochodowych kabli elektrycznych i „SUNGSAN-ZEM Polska” – producenta oświetlenia samochodowego. W Ełku rozwija się także przemysł drzewny. W ramach zatwierdzonego w 1992 programu Ełk – miasto ekologiczne promuje się inwestycje związane z ochroną środowiska. 18 października 2012 roku nastąpiło otwarcie Parku Naukowo-Technologicznego^[25] służącego do tworzenia innowacyjnej działalności gospodarczej oraz prowadzenia badań i tworzenia nowych miejsc pracy.

Parki, place, deptaki[edytuj]

Park Solidarności

Plac Jana Pawła II

• Park Solidarności – zabytkowy park w centrum miasta
• Promenada nad Jeziorem Ełckim – ciąg pieszy i rowerowy wzdłuż wschodniego brzegu Jeziora Ełckiego
• Plac Jana Pawła II – plac i park w południowo-centralnej części miasta przy rzece Ełk i ul. Kilińskiego, z centralnie zlokalizowanym pomnikiem Jana Pawła II, mierzący 5 m. (najwyższa figura w Polsce)
• Park przy ul. Słowackiego przy Urzędzie Gminy Ełk
• Park przy ul. Dąbrowskiego przy dworcu PKP
• Skwer na rogu ulic Armii Krajowej i Małeckich
• Park Mikołaja Kopernika^[26]
• Skwer Zesłańca Sybiru (zlikwidowany w 2012 roku)

Pomniki przyrody[edytuj]

 Osobny artykuł: Pomniki w Ełku.

Na terenie miasta rosną następujące pomniki przyrody^[27]:

• park przy ul. Słowackiego: klon jawor 205 cm, nr ew. 521; klon zwyczajny 219 cm, nr ew. 523. Do 2013 roku w parku rósł jeszcze jeden pomnik przyrody – klon zwyczajny o obwodzie 210 cm^[28].
• park Solidarności przy ul. 3 Maja: 3 buki zwyczajne dwa z nich o nazwach „Adam”, „Ewa” o obwodach 170 i 240 cm oraz trzeci bez nazwy 254 cm, nr ew. 525 i 526. Do 2010 roku w parku rósł jeszcze jeden pomnik przyrody – klon jawor o obwodzie 254 cm^[29].

Transport[edytuj]

Ul. Wojska Polskiego – część głównej arterii komunikacyjnej miasta

Ul. Suwalska

Transport drogowy[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ulice i place Ełku.

Ełk jest położony na przecięciu dróg krajowych nr 65 i nr 16. Środkami komunikacji miejskiej są głównie autobusy Miejskiego Zakładu Komunikacji i taksówki. W mieście znajduje się 207 dróg miejskich^{[potrzebny przypis]} i 4 zarządzane przez GDDKiA. Dostępne są ponadto drogi rowerowe, przede wszystkim wzdłuż promenady i niektórych ulic miasta. Łączna długość ścieżek rowerowych oscyluje w granicach 25–30 km^[30].

Odległości od Ełku[edytuj]

• Olecko – 31 km
• Gołdap – 51 km
• Pisz – 52 km
• Olsztyn – 153 km
• Giżycko – 53 km
• Grajewo – 22 km
• Białystok – 104 km
• Suwałki – 65 km
• Warszawa – 224 km
• Poznań - 396 km
• Kraków – 525 km

Tranzyt[edytuj]

Przez Ełk przebiegają:

• droga krajowa nr 65 Gołdap – Olecko – Ełk – Grajewo – Mońki – Białystok – Bobrowniki
• droga krajowa nr 16 Dolna Grupa – Grudziądz – Olsztyn – Ełk – Augustów – Ogrodniki
• droga wojewódzka nr 656

Planowane drogi

• Via Baltica – droga ekspresowa S61 Ostrów Mazowiecka – Łomża – Stawiski – Szczuczyn – Ełk – Raczki – Suwałki – Budzisko, jako część trasy europejskiej droga międzynarodowa E67 Helsinki – Kowno – Warszawa – Praga

Obwodnica Ełku[edytuj]

Obwodnica Ełku

 Osobny artykuł: Obwodnica Ełku.

Droga omijająca miasto Ełk, znajdująca się w ciągu drogi krajowej nr 16 i drogi krajowej nr 65. Budowa ełckiej obwodnicy rozpoczęła się w 2004 roku i została podzielona na 5 etapów. Odcinek I znajduje się w ciągu ulicy Przemysłowej, długość odcinka 3,8 km. Odcinek II o długości 1,7 km stanowi ulica Kolonia. Odcinek III i IV został wybudowany w latach 2010–2012, zawiera najwięcej trudnych obiektów inżynierskich: most, wiadukt kolejowy, pięć wiaduktów drogowych oraz przepust zwierząt. Zaś V etap zrealizowano w 2005 roku, wykonano przebudowę ronda u zbiegu ulic Grajewskiej, Kilińskiego i Przemysłowej, oświetlenie, kanalizacje deszczową, dobudowaną nową nitkę drogi na ulicy Grajewskiej wraz z budową chodnika i ścieżki rowerowej.

Transport autobusowy[edytuj]

Komunikację autobusową zapewnia lokalny oddział przedsiębiorstwa PKS Suwałki. Miasto posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Warszawą, Wrocławiem, Białymstokiem, Łomżą, Suwałkami, Piszem, Giżyckiem, Oleckiem, Augustowem, Grajewem i Gołdapią.

Komunikacja miejska[edytuj]

 Osobny artykuł: Miejski Zakład Komunikacyjny w Ełku.

System komunikacji miejskiej w Ełku istnieje od 5 kwietnia 1973 roku^[31]. Uruchomienie pierwszej linii autobusowej nastąpiło 20 lipca tego samego roku. W mieście kursuje 35 autobusów. Miejski Zakład Komunikacyjny prowadzi obecnie 17 linii autobusowych. Autobusy przejeżdżają rocznie ponad 1,5 mln km i przewożą 4,8 mln pasażerów.

Transport kolejowy[edytuj]

Dworzec kolejowy w Ełku

 Osobny artykuł: Transport kolejowy w Ełku.

Ełk posiada największą stację węzłową na Mazurach, w której krzyżują się linie do Białegostoku (przedłużona do Brześcia, zelektryfikowana w 1990), Korsz, Gołdapi, Olsztyna i Czerwonki. Z Ełku kursują bezpośrednie pociągi m.in. do Olsztyna, Białegostoku, Torunia, Poznania, Wrocławia, Gdańska, Szczecina i Gdyni. W wakacje z Ełku można dojechać pociągiem do Warszawy i Łodzi. Z Ełku można też wyjechać zabytkową kolejką wąskotorową, obsługującą linie Turów-Zawady Tworki.

Miasto posiada dwa dworce kolejowe: Ełk przy ulicy Dąbrowskiego oraz Ełk Wąskotorowy przy ulicy Wąski Tor w którym funkcjonuje niewielkie muzeum poświęcone historii kolei w Ełku. Miasto posiada ponadto trzy przystanki kolejowe: Ełk Zachód, Ełk Szyba Wschód, Ełk Szyba Zachód oraz trzy stacje towarowe Ełk Towarowy, Ełk Towarowy I, Ełk Towarowy II.

Lotnisko[edytuj]

W 2012 roku rozpoczęła się realizacja projektu „Odlotowa Polska Wschodnia” w planach jest utworzenie trawiastego lotniska w pod ełckiej miejscowości Pisanica w gminie Kalinowo^[32]

Polityka i administracja[edytuj]

Ratusz z 1912 roku – współczesna siedziba władz miasta i powiatu

Była siedziba władz gminy wiejskiej Ełk

Ełk ma status gminy miejskiej i jest siedzibą władz miasta, powiatu ełckiego oraz gminy wiejskiej Ełk. Mieszkańcy wybierają do rady miejskiej 23 radnych^[33]. Organem wykonawczym władz jest prezydent miasta. Siedziby władz miasta oraz powiatu (dawnego niemieckiego Landskreisu Lyck) się wielokrotnie zmieniały. Dziś powiat i gmina dzielą gmach Landratsamtu z 1912 roku przy ul. Piłsudskiego. W przeszłości istniał ratusz miejski, a kilkaset lat temu starosta urzędował w dawnym zamku krzyżackim.

Miasto jest członkiem Związku Miast Polskich.

Prezydenci Ełku (od 1990)[edytuj]

• Adam Puza (1990–1994)
• Zdzisław Fadrowski (1994–2002)
• Janusz Nowakowski (2002–2006)
• Tomasz Andrukiewicz (od 2006)

Miasta partnerskie[edytuj]

Osiedla[edytuj]

Osiedle Północ II

Podział na osiedla nie jest ustanowiony prawnie i w większości odzwierciedla podziały zwyczajowe. Głównym wyjątkiem jest osiedle Jeziorna, traktowane przez większość mieszkańców jako część sąsiadujących Baranek.

Najstarszym osiedlem jest Centrum. Dość liczną zwartą zabudowę sprzed 1939 roku można znaleźć także na osiedlach: Grunwaldzkim, Kochanowskiego, Północ I, na Szybie oraz na Zatorzu. Najmłodszym osiedlem jest Osiedle Tuwima powstałe po 2000 roku. Współczesne inwestycje deweloperskie niekiedy są nazywane osiedlami, jednakże leżą w obrębie już istniejących, jak Sosnowa na Szybie czy Nowe Miasto na Konieczkach.

Szpitale[edytuj]

• 108 Szpital Wojskowy z Przychodnią SPZOZ – ul. Kościuszki 30
• Mazurskie Centrum Zdrowia „Pro Medica” – ul. Baranki 24

Oświata i nauka[edytuj]

Szkoła Podstawowa nr 2 im. 1. Dywizji Tadeusza Kościuszki

 Osobny artykuł: Lista szkół w Ełku.

Szkoły podstawowe[edytuj]

Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego

Budynek Szkoły Artystycznej

Wyższe Seminarium Duchowne

• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. I Dywizji Tadeusza Kościuszki
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Henryka Sienkiewicza
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4 im. Władysława Szafera
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 im. Marii Konopnickiej
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6 w Zespole Szkół Samorządowych
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 7 z oddziałami integracyjnymi
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 9 im. Jana Pawła II
• Specjalna Szkoła Podstawowa nr 1 w Zespole Szkół Specjalnych nr 4
• Specjalna Szkoła Podstawowa nr 2 w Zespole Szkół Specjalnych nr 4

Gimnazja[edytuj]

• Gimnazjum nr 1 im. Danuty Siedzikówny „Inki”
• Gimnazjum nr 2
• Gimnazjum nr 3 im. Kard. Stefana Wyszyńskiego
• Gimnazjum nr 4

Szkoły ponadgimnazjalne[edytuj]

• Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego
• Liceum Ogólnokształcące przy Zespole Szkół Samorządowych
• Zespół Szkół nr 1 im. Jędrzeja Śniadeckiego
• Zespół Szkół nr 2 im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
• Zespół Szkół nr 3 im. J. H. Małeckich
• Zespół Szkół nr 5 im. Karola Brzostowskiego
• Zespół Szkół nr 6 im. Macieja Rataja
• Zespół Szkół Mechaniczno – Elektrycznych
• Zakład Doskonalenia Zawodowego w Ełku

Szkoły muzyczne[edytuj]

• Szkoła Muzyczna I i II stopnia
• Studium Prywatne Elżbiety Lickiewicz – tylko fortepian

Szkoły wyższe[edytuj]

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Centrum Studiów Bałtyckich
• Wyższe Seminarium Duchowne w Ełku
• Mazurska Szkoła Wyższa w Ełku z siedzibą w Ełku
• Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania, filia w Ełku
• Wyższa Szkoła Gospodarki, oddział Ełk

Kultura[edytuj]

Ełckie Centrum Kultury

Miejska Biblioteka Publiczna w Ełku

Wieża ciśnień – siedziba Muzeum Kropli Wody

Siedziba Muzeum Historycznego w Ełku

 Z tym tematem związana jest kategoria: Kultura w Ełku.

W Ełku odbywają się jedne z największych imprez w Polsce:

• Hip Hop Raport Projekt Ełk^[34] jest największym w Polsce festiwalem kultury hip-hop
• Mazurski MotoShow^[35] odbywa się co roku i należy do czołówki polskich imprez motoryzacyjnych.

Ełckie Centrum Kultury[edytuj]

Na terenie miasta działa Ełckie Centrum Kultury, w którym istnieje między innymi Teatr Współczesny w Ełku, Ełcki Teatr Tańca, Teatr 30 Minut, Mazurski Zespół Pieśni i Tańca EŁK. Dom kultury posiada pracownie: modelarską, ceramiczną, plastyczną i fotograficzną. Często odbywają się tam różne uroczystości i konkursy (np. Złota Nutka).

Ełckie Centrum Kultury oprócz mniejszych działań, realizuje cztery wielkie festiwale:

• Międzynarodowy Festiwal Folkloru Dzieci i Młodzieży TĘCZA
• Festiwal Tańca Współczesnego IMPRESJE
• Festiwal Sztuk Pirotechnicznych EŁK, OGIEŃ & WODA (wcześniej Festiwal Teatrów Plenerowych EŁK, WIND & FIRE)
• Mazurskie Lato Kabaretowe MULATKA

W Ełckim Centrum Kultury działają różnorodne grupy:

• Mazurski Zespół Pieśni i Tańca EŁK
• Ełcki Teatr Tańca
• Teatr Współczesny
• Teatr 30 Minut
• Teatr Nowy
• Teatr im. Józefa Węgrzyna
• Poeci XXI wieku
• Zespół Seniora POJEZIERZE
• Grupa Tańca Współczesnego ABC
• Dyskusyjny Klub Filmowy KINOMAN
• Pracowania modelarska
• Pracownia ceramiczna
• Pracownia plastyczna
• Pracownia fotograficzna

Biblioteki[edytuj]

• Miejska Biblioteka Publiczna w Ełku
• Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna Filia w Ełku
• Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego

Muzea[edytuj]

Eksponaty w Muzeum Kolejnictwa

• Muzeum Zabytków Kolejnictwa i Skansen Pszczelarski
• Muzeum Kropli Wody (Wieża Ciśnień)
• Muzeum Jeziora w Centrum Edukacji Ekologicznej
• Muzeum Historyczne w Ełku^[36]

Kino[edytuj]

• Kino w Ełckim Centrum Kultury – sala widowiskowa 3D
• Planet Cinema^[37]
• Mazurskie Kino pod Gwiazdami w każdy pogodny wtorek lipca i sierpnia o godz. 21:30 w amfiteatrze.

Media[edytuj]

Kamienice przy ul. A. Mickiewicza

 Z tym tematem związana jest kategoria: Media w Ełku.

Historyczne pisma[edytuj]

Ełk był jednym z głównych miast Mazur oraz miastem przygranicznym Królestwa Prus, a następnie zjednoczonych Niemiec, co sprzyjało rozwojowi prasy. Wśród wydawanych w Ełku tytułów były:

• Gazeta Ludowa – polski tygodnik społeczno-kulturalny i polityczny wydawany w latach 1892–1902
• Ha-Magid – żydowskie pismo wydawane od 1856 roku
• Poselstwo Prawdy – mazurskie pismo wydawane od 1903 roku
• Przyjaciel Ludu Łecki – polskie pismo wydawane w latach 1842–1850

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Rzymskokatolicka Katedra św. Wojciecha Biskupa i Męczennika

Kościoły Ełku

Kościół Chrześcijan Baptystów (protestancki)

Kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Apostołów (rzymskokatolicki)

Kościół Miłości Bożej (ewangelicko-metodystyczny)

Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła (prawosławna)

Kościół św. Tomasza Apostoła (rzymskokatolicki)

Kościół Świętego Jana Apostoła (rzymskokatolicki)

Kościół Chrystusa Sługi (rzymskokatolicki)

Kościół Opatrzności Bożej (rzymskokatolicki)

Kościół św. Rafała Kalinowskiego (rzymskokatolicki)

 Osobny artykuł: Religia w Ełku.

W Ełku są zlokalizowane liczne parafie i zbory chrześcijańskie. Najliczniej reprezentowany jest katolicyzm – 11 parafii. Ełk jest siedzibą utworzonej przez papieża Jana Pawła II w 1992 roku diecezji ełckiej. Głównymi i najstarszymi świątyniami Ełku są neogotyckie kościoły św. Wojciecha Biskupa i Męczennika oraz Najświętszego Serca Pana Jezusa. Większość protestantów zrzeszonych jest w zborach: Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego, Kościoła Chrześcijan Baptystów i zielonoświątkowych. Prawosławnych reprezentuje jedna parafia. Świadkowie Jehowy tworzą w Ełku trzy zbory^[38]. W przeszłości w Ełku istniała synagoga.

Katolicyzm[edytuj]

• Parafia Chrystusa Sługi
• Parafia Ducha Świętego
• Parafia św. Jana Apostoła i Ewangelisty
• Parafia św. Jana Pawła II
• Parafia bł. Karoliny Kózkówny
• Parafia Najświętszej Maryi Panny Królowej Apostołów
• Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa
• Parafia Opatrzności Bożej
• Parafia św. Rafała Kalinowskiego
• Parafia św. Tomasza Apostoła
• Parafia Katedralna św. Wojciecha Biskupa i Męczennika

Protestantyzm[edytuj]

• Parafia Ewangelicko-Metodystyczna Miłości Bożej
• Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów
• Kościół Chrześcijański „Słowo Wiary”
• Zbór Ewangelicznych Chrześcijan w Duchu Apostolskim
• Filiał Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego
• placówka zamiejscowa Kościoła Zielonoświątkowego zbór Betel z Gołdapi

Prawosławie[edytuj]

• Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Świadkowie Jehowy[edytuj]

• Świadkowie Jehowy – 3 zbory i grupa języka migowego (Sala Królestwa ul. Władysława Szafera 1)^[39][38].

Sport[edytuj]

Stadion Miejski

Zabytkowa sala sportowa przy ul. Armii Krajowej

 Osobny artykuł: Sport w Ełku.

W Ełku działa Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji – udostępnia mieszkańcom swoje obiekty i organizuje sekcje. W mieście znajdują się korty tenisowe, siłownie, wypożyczalnie sprzętu wodnego i rowerów, wioślarski basen treningowy. Można też korzystać z usług Ośrodków Sportowych Wodnych, kąpielisk miejskich i Parku Wodnego. Miasto posiada halę widowiskowo-sportową^[40]. Może ona pomieścić 1500 osób.

W Ełku istnieją różne kluby sportowe:

• MKS Mazurski Klub Sportowy Ełk (piłka nożna)(kontynuacja piłkarskiej działalności klubów MKS Mazur i Płomień),
• MKB Mazur Ełk (boks),
• Jaćwing Ełk i Ełcki Klub Koszykówki „Dwutakt” Ełk (koszykówka),
• Ełcki Klub Karate Kyokushin (Karate Kyokushinkan-kai),
• MOS Ełk (wioślarstwo, żeglarstwo, pływanie),
• MKS ŻAK EŁK (JUDO)
• MMA Team Ełk (MMA),
• LUKK Ełk (kolarstwo),
• KS Megatron II Ełk (trójbój siłowy),
• UMKS FPP Mikro Ełk (siatkówka),
• UMKS Mosir Ełk (piłka ręczna),
• EKS Delfin (pływanie),
• Bractwo Rycerskie Ziemi Ełckiej,
• Grupa akrobatyczno-taneczna Jumper Steps,
• Grappler Ełk - Dragon's Den Fight Club Team (brazylijskie juji-tsu).

Turystyka[edytuj]

Atrakcje wodne na Jeziorze Ełckim

Ełcka Kolej Wąskotorowa

Promenada nad jeziorem

Ul. Zamkowa z zabytkowym mostem

Apartamentowiec Villa Park

Ełk jest ośrodkiem turystycznym głównie ze względu na swoje położenie wśród lasów i jezior. Jeziora w większości połączone są ze sobą rzekami i strumieniami, co stwarza warunki do uprawiania turystyki wodnej, podwodnej i wędkarstwa. W mieście i okolicach zlokalizowane są piesze i rowerowe szlaki turystyczne. Główną atrakcją w mieście, jest przejazd stuletnią „wąskotorówką”. Można nie tylko wyruszyć w niespieszną podróż pociągiem w stylu retro, ale również odwiedzić Muzeum Kolejnictwa lub Skansen Pszczelarski z pracownią rzeźby. W sezonie letnim odbywa się tutaj wiele koncertów i imprez plenerowych, o których możemy dowiedzieć się w Centrum Informacji Turystyczno-Kulturalnej (ul. Wojska Polskiego 47, Ełckie Centrum Kultury)

Szlaki turystyczne[edytuj]

Ta sekcja od 2013-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać (wiarygodne) źródła, najlepiej w formie dokładnych przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Piesze[edytuj]

Szlak im. Michała Kajki (53,2 km)

• Trasa: Ełk – Chruściele – Tracze – Zdedy – Jezioro Zdedy – Jezioro Krosztyn – Ogródek – Skomack Wielki – Jezioro Orzysz

Szlak Tatarski (26 km)

• Trasa: Ełk – Góra Tatarska – Ostrykół – Prostki – Bogusze

Szlak „Dookoła Ełku” (18 km)

• Trasa: Ełk – Szeligi – Ełk – Miluki – Oracze

Szlak Ełk – Wierzbowo (38 km)

• Trasa: Ełk – Miluki – Płociczno – Kleszczewo – Szeszki – Wierzbowo

Szlak Czerwony Dwór – Augustów (116 km)

• Trasa: Czerwony Dwór – Wronki – Połom – Malinówka – Ełk – Sypitki – Borzymy – Reszki – Bargłów Kościelny – Augustów

Rowerowe[edytuj]

Szlak „Wokół Jeziora Selmęt Wielki” (49 km)

• Trasa: Ełk – Mrozy Wielkie – Sordachy – Koziki – Giże – Brodowo – Laski Małe – Sypitki – Makosieje – Laski Wielkie – Sędki – Lega – Szeligi – Ełk

Szlak „Morenowych Wzgórz” (47 km)

• Trasa: Ełk – Oracze – Płociczno – Straduny – Piaski – Malinówka – Bałamutowo – Czerwonka – Woszczele – Chrzanowo – Ełk

Szlak „Tatarskim Szlakiem” (38 km)

• Trasa: Ełk – Szarejki – Nowa Wieś Ełcka – Barany – Lipińskie Małe – Prostki – Ostrykół – Regiel – Mrozy Wielkie – Ełk

Osoby związane z Ełkiem[edytuj]

Pomnik Michała Kajki w Parku Solidarności

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Ełkiem.

• Karol Bahrke – polski drukarz i wydawca, działacz mazurski
• Artur Balazs – były minister rolnictwa i rozwoju wsi
• Leszek Błażyński – polski bokser, dwukrotny brązowy medalista olimpijski z Monachium (1972) i Montrealu (1976)
• Mariusz Daniszewski – polski wioślarz, olimpijczyk z Aten (2004)
• Janusz Duchnowski – polski piłkarz, zawodnik Stali Mielec
• Karol Foks – niemiecki duchowny katolicki, pierwszy proboszcz w polskim Ełku
• Michał Kajka – polski poeta ludowy, działacz mazurski
• Andrzej Klimaszewski – polski skoczek w dal, olimpijczyk z Moskwy (1980)
• Sebastian Kosiorek – polski wioślarz, olimpijczyk z Aten (2004) i Pekinu (2008)
• Wojciech Kossakowski – poseł na Sejm RP (Prawo i Sprawiedliwość)
• Siegfried Lenz – niemiecki pisarz, honorowy obywatel Ełku
• Hieronim Malecki – polski pastor, drukarz, założyciel Akademii Mazurskiej
• Jan Malecki – polski teolog luterański, poeta, drukarz, prekursor polskiej oświaty na Mazurach
• Irena Misztal – polska pisarka
• Witold Mroziewski – polski piłkarz i trener
• Czesław Nalborski – oficer Armii Krajowej, harcmistrz
• Michał Olszewski – polski pisarz i publicysta
• Gustaw Sawicki – mazurski działacz
• Paweł Sobolewski – polski piłkarz, zawodnik Korony Kielce
• Cezary Zamana – polski kolarz, zwycięzca Tour de Pologne (2003)

Przypisy

Linki zewnętrzne[edytuj]

Wikimedia Commons ma galerię ilustracji związaną z tematem: Ełk

• Miasto Ełk – Strona oficjalna
• InfoSerwis Ełk – Serwis informacyjny miasta Ełk
• Ełk w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa, 1881.
• Historia Żydów w Ełku na portalu Wirtualny Sztetl

p • d • e Miasta województwa warmińsko-mazurskiego Miasta powiatowe Bartoszyce • Braniewo • Działdowo • Elbląg • Ełk • Giżycko • Gołdap • Iława • Kętrzyn • Lidzbark Warmiński • Mrągowo • Nidzica • Nowe Miasto Lubawskie • Olecko • Olsztyn • Ostróda • Pisz • Szczytno • Węgorzewo Miasta gminne Barczewo • Biała Piska • Biskupiec • Bisztynek • Dobre Miasto • Frombork • Górowo Iławeckie • Jeziorany • Kisielice • Korsze • Lidzbark • Lubawa • Mikołajki • Miłakowo • Miłomłyn • Młynary • Morąg • Olsztynek • Orneta • Orzysz • Pasłęk • Pasym • Pieniężno • Reszel • Ruciane-Nida • Ryn • Sępopol • Susz • Tolkmicko • Zalewo

p • d • e Powiat ełcki Miasta Ełk Gminy miejskie Ełk Gminy wiejskie Ełk • Kalinowo • Prostki • Stare Juchy