Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia.

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „Danzig”. Zobacz też: inne znaczenia

Gdańsk
Widok na Główne Miasto – Ratusz, Rybackie Pobrzeże, Panienka z Okienka, Neptun, Kamienice przy Długim Targu, Most im. Jana Pawła II
Herb Gdańska Flaga Gdańska
Dewiza: łac. Nec temere, nec timide (Ani zuchwale, ani bojaźliwie)
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	miasto na prawach powiatu
Aglomeracja	gdańska
Data założenia	VII wiek
Prawa miejskie	1263
Prezydent	Paweł Adamowicz
Powierzchnia	261,96[1] km²
Wysokość	-1,6[2] do 180,1 m n.p.m.
Populacja (31.12.2016) • liczba ludności • gęstość	463 754[3] 1 767,4 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 58
Kod pocztowy	80-008 do 80-958
Tablice rejestracyjne	GD
Położenie na mapie Trójmiasta Gdańsk
Położenie na mapie województwa pomorskiego Gdańsk
Położenie na mapie Polski Gdańsk
54°20′51″N 18°38′43″E/54,347500 18,645278
TERC (TERYT)	2261011
SIMC	0933016
Hasło promocyjne: Morze możliwości
Urząd miejski ul. Nowe Ogrody 8/12 80-803 Gdańsk
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Wiadomości w Wikinews
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Gdańsk (kaszb. Gduńsk^[4], łac. Dantiscum, Dantis, Gedanum^[5], niem. Danzig) – miasto na prawach powiatu w północnej Polsce w województwie pomorskim, położone nad Morzem Bałtyckim u ujścia Motławy do Wisły nad Zatoką Gdańską. Centrum kulturalne, naukowe i gospodarcze oraz węzeł komunikacyjny północnej Polski, stolica województwa pomorskiego. Ośrodek gospodarki morskiej z dużym portem handlowym.

Gdańsk z 463 754 mieszkańcami^[3] zajmuje szóste miejsce w Polsce pod względem liczby ludności, a siódme miejsce pod względem powierzchni – 261,96 km²^[1]. Ośrodek aglomeracji gdańskiej wraz z Gdynią i Sopotem tworzy Trójmiasto.

Jest to miasto o ponad tysiącletniej historii, którego tożsamość na przestrzeni wieków kształtowała się pod wpływem różnych kultur. Gdańsk był ongiś również największym miastem Rzeczypospolitej Obojga Narodów, miastem królewskim i hanzeatyckim^[6], posiadał prawo do czynnego uczestnictwa w akcie wyboru króla^[7], w XVI w był najbogatszym w Rzeczypospolitej^[8]. Miasto było też ważnym ośrodkiem kulturalnym. Gdańsk uznawany jest za symboliczne miejsce wybuchu II wojny światowej oraz początku upadku komunizmu w Europie Środkowej. Na terenie miasta znajdują się liczne zabytki architektury, działa w nim wiele instytucji i placówek kulturalnych.

W Gdańsku odbywają się największe na świecie międzynarodowe targi bursztynu i wyrobów bursztynowych Amberif^[9][10][11].

Oficjalnym portalem turystycznym Gdańska jest www.visitgdansk.com.

Geografia[edytuj]

Warunki naturalne[edytuj]

Miasto jest położone nad Zatoką Gdańską, u ujścia Motławy do Wisły. Gdańsk leży na Żuławach Wiślanych, nadbrzeżna jego cześć na Mierzei Wiślanej, a zachodnie jego krańce na Pobrzeżu Kaszubskim i Pojezierzu Kaszubskim. Położenie Gdańska w obrębie czterech odmiennych jednostek fizycznogeograficznych powoduje duże zróżnicowanie przestrzenne warunków środowiska przyrodniczego na jego terenie^[12]. Na ukształtowanie terenu, układ hydrograficzny i parametry klimatyczne wpływa ponadto położenie miasta w strefie nadmorskiej, charakteryzującej się specyficznym oddziaływaniem morza na środowisko przyrodnicze lądu.

Rozciągłość południkowa miasta wynosi 19,1 kilometra, a równoleżnikowa 33,9 kilometra^[13].

Klimat[edytuj]

Klimat w rejonie Gdańska uzależniony jest od morza, które działa jak pompa cieplna – latem odbiera ciepło, a zimą je oddaje. Skutkiem tego wiosna zaczyna się stosunkowo późno (w maju), temperatury powietrza latem są niższe od średniej krajowej (odczuwaną temperaturę dodatkowo obniża bryza morska) choć słońce mocno nagrzewa wodę w Zatoce Gdańskiej (do 24 °C). Jesień ciepła i pełna słońca trwa do października, zimy natomiast są raczej łagodne (w niektóre zimowe miesiące nie ma ani dnia mrozu a znaczniejszy opad śniegu nie utrzymuje się zwykle na gruncie dużo dłużej niż przez dwa tygodnie w roku). Wiatry wieją z różnych stron zależnie od pory roku. W lecie najczęściej z zachodu i północnego zachodu, zimą od lądu. Charakterystyczne dla wybrzeża są też wiatry sztormowe, które zasadniczo wieją zimą i osiągają zawrotne prędkości.

Struktura użytkowania terenu[edytuj]

Zieleń miejska[edytuj]

Park Oliwski

Zdjęcie wykonane na Moście Chlebowym (nazywanym też Mostem Miłości lub Mostem Zakochanych), widok na Kanał Raduni

Do zasobów przyrodniczych miasta należy duża powierzchnia zieleni. Tereny lasów i zieleni^[18] zajmują w Gdańsku łącznie 24% powierzchni całkowitej miasta^[12]. Do terenów zieleni zalicza się tereny leśne (4589 ha), zieleń miejską (592 ha) i ogrody działkowe (957 ha)^[19]. Z terenów zieleni urządzonej największe znaczenie mają duże obszary parkowe. Na obszarze miasta znajduje się 21 miejskich, ogólnie dostępnych parków, zajmujących łącznie powierzchnię ponad 180 ha. Największymi są Park im. Ronalda Reagana (40 ha), Park im. Jana Pawła II (25 ha), Park Oruński (19 ha), Park Steffensa (13,6 ha), Park Oliwski (11,3 ha), Park nad Opływem Motławy (11 ha), Park Brzeźnieński (ok. 10 ha)^[20] oraz m.in. Park Jelitkowski, Park im. Jana Pawła II i tereny o charakterze parkowym wzdłuż Alei Grunwaldzkiej we Wrzeszczu.

Obszary i obiekty przyrodnicze chronione[edytuj]

Widok na Oliwę od strony Przymorza Małego (na wysokości Uniwersytetu Gdańskiego) – w oddaleniu widoczne Lasy Oliwskie

Mierzeja Messyńska na Wyspie Sobieszewskiej

W Gdańsku znajdują się duże połacie lasu, rosnącego na obszarach o urozmaiconej rzeźbie terenu, obfitujących w liczne wzniesienia (wyniosłości morenowe) i doliny. Taka rzeźba terenu sprzyja występowaniu unikatowych dla tego regionu, podgórskich gatunków flory. W północno-zachodniej części miasta lasy te sąsiadują bezpośrednio z terenami mieszkalnymi i głównymi ośrodkami miejskimi. Obszary o dużym znaczeniu przyrodniczym i krajobrazowym znajdujące się na terenie Gdańska (w 2008 roku było to w sumie 6005 ha, czyli 22,9% powierzchni miasta^[21]) objęte są ochroną prawną w czterech obszarach chronionego krajobrazu (z których największe znaczenie ma południowa część Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego i znajdujące się na jego terenie Lasy Oliwskie), pięciu rezerwatach przyrody (położonych w obrębie wyżej wymienionych obszarów chronionych), dwóch zespołach przyrodniczo–krajobrazowych oraz w obrębie trzynastu użytków ekologicznych^[22].

W granicach administracyjnych miasta znajduje się 166 pomników przyrody: 125 pojedynczych drzew, 29 grup drzew, 1 aleja parkowa, 9 głazów narzutowych i 2 pomniki powierzchniowe. Tak duża ilość stawia je w czołówce Polskich miast pod względem ich ilości. Wśród drzew uznanych za pomniki przyrody najwięcej jest buków i dębów. Pomniki te miejscami skupione są blisko siebie, między innymi w rejonie starego Wrzeszcza, w parku Steffensa i w rejonie starej Oliwy^[23].

 Osobny artykuł: Pomniki przyrody w Gdańsku.

Ochrona środowiska[edytuj]

Położenie miasta w bliskim sąsiedztwie morza i znacznych połaci lasu sprzyja czystości środowiska. W przeglądach większych aglomeracji Gdańsk plasuje się w Polsce jako najczystsze miasto zarówno pod względem czystości powietrza^[24][25][26], jak i czystości wody dostarczanej przez sieć wodno-kanalizacyjną^[27][28].

Historia[edytuj]

 Osobny artykuł: Historia Gdańska.

Toponimia[edytuj]

Fragment strony 69v rękopisu „Vita sancti Adalberti”, zawierający wzmiankę odnoszącą się do Gdańska

Pozostałości średniowiecznych murów

Pieczęć miasta Gdańska z XV wieku

Gdańsk, 1575

Gdańsk w XVII wieku otoczony pierścieniem nowożytnych fortyfikacji miejskich

Wojciech Gerson – Gdańsk w XVII wieku

Długie Pobrzeże i Brama Żuraw w połowie XIX wieku na obrazie Meyerheima, 1850

Siedziba Senatu Wolnego Miasta Gdańska przed 1939 rokiem. Obecnie na jego miejscu znajduje się gdański Urząd Miejski

Obrońcy Poczty Polskiej w Gdańsku

Strajk sierpniowy w Stoczni Gdańskiej im. Lenina (1980)

Pomnik Heweliusza przed Ratuszem Starego Miasta

 Osobne artykuły: -sk i -ski (formant).

Nazwa jest pochodzenia słowiańskiego – utworzono ją za pomocą prasłowiańskiego sufiksu -ьsk- od niezachowanej nazwy pobliskiej rzeki (prawdopodobnie Motławy). Przyrostkowy formant „-sk” w jęz. polskim oraz ogólnosłowiańskim jest formantem produktywnym dla nazw topograficznych i dzierżawczych, stanowiąc charakterystyczną cechę polskich geograficznych nazw miejscowych i przestrzennych^[29]. Oboczności tego formantu jak „-sk”, „-sko”, „-ck”, „-cko” oraz „-zk”, „-zko” charakterystyczne są dla bardzo dawnych nazw miejscowych nadawanych miejscowościom na terenie Polski, jak np. „Bużesk”, „Łańsk”, „Płońsk”, „Płock”, „Wąchock”, „Rajsko”, „Bielsko”, „Kłodzko”, „Radomsko”, „Sławsko”, „Słupsk” itp^[29].

Obecna nazwa pochodzi z języka pruskiego, przeniesionego w okolice Pruszcza Gdańskiego zza Wisły w drugiej połowie XIII w., która dziś brzmiałaby Gdania. Taki sposób tworzenia nazw grodów od rzek był w słowiańszczyźnie powszechny (por. Puck od Putnica, Mieńsk od Mienia, Pińsk od Pina i wiele innych). Jeśli zaś chodzi o nazwę Gdania, rdzeń gъd- oznaczał teren wilgotny, podmokły (por. Gdynia, Gacka ← gъdьska, Gdinj itp.), zaś szereg sufiksów -Vnьja jest dla nazw rzek i strumieni na Pomorzu typowy (por. Gdynia, Radunia, Orania)^[30]. Slawista Aleksander Brückner wywodził nazwę od gъdь oznaczającej las i spokrewnioną z pruskim gude – zarośla i według niego nazwa oznaczała osadę leśną^[31].

Pierwsza wzmianka o Gdańsku pochodzi ze spisanego po łacinie ok. roku 1000 Żywota świętego Wojciecha, który opisuje wizytę biskupa na tym terenie wiosną 997 i tę datę często przyjmuje się umownie jako początek dziejów miasta chociaż już w VII wieku była tu osada rybacka^[32]. W dokumencie tym Jan Kanapariusz nazwę Gdańska zapisał w zlatynizowanej formie urbs Gyddanyzc^[31][33][34]. Miejscowość pod zlatynizowaną nazwą Gdanczk wymieniona jest w łacińskim dokumencie wydanym w Lubiniu w 1281 roku sygnowanym przez księcia pomorskiego Mściwoja II^[35].

W późniejszej historii nazwę miasta wzmiankowano w postaciach Kdansk, Gdanzc, Dantzk, Dantzig, Dantzigk, Danzig, Dantiscum, Dantzick i Gedanum.

Zestawienie chronologiczne[edytuj]

Przez ponad tysiąc lat swojej historii miasto Gdańsk było częścią:

• 997–1227: Królestwa Polskiego
• 1227–1294: Księstwa Pomorskiego
• 1294–1308: Księstwa Krakowskiego
• 1308–1454: Zakonu krzyżackiego
• 1454–1466: ziem spornych podczas wojny trzynastoletniej
• 1466–1569: Królestwa Polskiego
• 1569–1793: Rzeczypospolitej Obojga Narodów
• 1793–1807: Królestwa Prus
• 1807–1814: Wolnego Miasta Gdańsk (zależnego od Cesarstwa Francuskiego)
• 1815–1871: Królestwa Prus
• 1871–1918: Cesarstwa Niemieckiego
• 1918–1920: Republiki Weimarskiej
• 1920–1939: Wolnego Miasta Gdańsk (pod protektoratem Ligi Narodów)
• 1939–1945: Niemiec nazistowskich (Gdańsk-Prusy Zachodnie)
• 1945–obecnie: Rzeczypospolitej Polskiej (1952–1989 Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej).

Średniowiecze[edytuj]

 Osobny artykuł: Układ w Kępnie.

Badania archeologiczne^{[czyje? które?]} wskazują na istnienie w tym miejscu osady rzemieślniczo-rybackiej już w VII wieku^{[potrzebny przypis]}.

Nie wiadomo gdzie istniał pierwszy gród zbudowany przez Piastów, ponieważ gród w widłach Motławy i Wisły zbudowano dopiero w latach 50.-60. XI wieku^[36]. Gród zajmował przestrzeń około 2,27 ha z szacowaną przez archeologów liczbą ok. 250 domów z 1000 mieszkańców^[31]. W X wieku Mieszko I przyłączył Pomorze Wschodnie z Gdańskiem i Zachodnie ze Szczecinem oraz Kołobrzegiem do Polski^{[potrzebny przypis]}. W 997 roku w mieście przebywał w drodze do Prus święty Wojciech. W latach 60. XI wieku powstał u ujścia Motławy do Wisły gród obronny^[37]. Po zwycięskiej wojnie z Pomorzanami Bolesław III Krzywousty odzyskał dla Polski całe Pomorze Zachodnie i zdobył Pomorze Przednie. W latach 1217 i 1227 miały miejsce wyprawy pomorskie Leszka Białego i ustanowiono zwierzchność Polski nad Pomorzem Gdańskim. Po objęciu rządów na Pomorzu Gdańskim przez Świętopełka II, nastąpił okres uniezależnienia się regionu. W 1263 miasto otrzymało prawa miejskie wzorowane na prawie lubeckim. W roku 1271 Brandenburczycy zajęli miasto. Mściwój II dzięki pomocy Bolesława Pobożnego odzyskał miasto szturmem w 1272 roku. 15 lutego 1282 w wyniku układu w Kępnie władca Wielkopolski, Przemysł II, uzyskał zwierzchnictwo nad Pomorzem Gdańskim.

W sierpniu 1308 Brandenburczycy opanowali miasto bez grodu, obronionego przez sędziego Boguszę. Krzyżacy wezwani przez Łokietka do pomocy przy usunięciu Brandenburczyków zajęli już w październiku część grodu i po nadejściu posiłków zaatakowali miasto. 13 listopada 1308, po wycofaniu się Brandenburczyków, Krzyżacy dokonali rzezi mieszkańców. W 1343 zawarto układ pokojowy z Krzyżakami, w wyniku którego król Kazimierz III Wielki zrzekł się Pomorza Gdańskiego. W tym samym roku prawa miejskie otrzymało Główne Miasto. 31 lipca 1346 wielki mistrz krzyżacki Heinrich IV Dusemer von Arfberg wydał dokument, który zlikwidował resztki działania prawa miejskiego według wzoru lubeckiego i zastąpił je prawem chełmińskim. W 1361 Gdańsk dołączył do Związku Miast Hanzeatyckich. W 1361, 1378, 1411 i 1416 wybuchały powstania antykrzyżackie, krwawo tłumione.

W 1410, po klęsce zakonu krzyżackiego w bitwie pod Grunwaldem, biedota miejska wszczęła rozruchy, w których wymordowano gości zakonu i zaciężnych, których rannych przywieziono po bitwie^[38]. Gdańska rada postanowiła uznać władzę Władysława Jagiełły, za co miasto uzyskało liczne przywileje. Rok później Jagiełło w wyniku traktatu w Toruniu uwolnił Gdańsk od złożonej mu przysięgi. Gdańsk dotknęły represje ze strony Krzyżaków.

14 marca 1440 Gdańsk przystąpił do Związku Pruskiego. 11 lutego 1454, po 146 latach, zakończył się okres panowania Krzyżaków w Gdańsku. 6 marca tego roku król Kazimierz IV Jagiellończyk na wniosek poselstwa Związku Pruskiego, wcielił Gdańsk do Polski, udzielając mu jednocześnie przywileju bicia własnej monety. Gdańsk został zwolniony z prawa nabrzeżnego, a także dopuszczono przedstawicieli ziem pruskich do elekcji króla Polski. Gdańsk przystąpił do wojny trzynastoletniej w 1455; gdańszczanie złożyli hołd Kazimierzowi Jagiellończykowi, a 25 maja 1457 miasto otrzymało Wielki Przywilej, zapewniający swobodny przewóz towarów Wisłą z Polski, Litwy i Rusi bez konieczności kontroli oraz inne przywileje, które miały wynagrodzić miastu wkład w wojnę.

Zawarcie w 1466 pokoju toruńskiego zagwarantowało Pomorzu Gdańskiemu oraz Warmii pozostanie przy Polsce. W 1467 król zlikwidował urząd gubernatora i powołał na wzór Korony tytuł capitaneus Prussiae Generalis^{[potrzebny przypis]}. Utworzone zostało województwo pomorskie.

Dzieje nowożytne (XVI–XIX wiek)[edytuj]

W czasie wojny polsko-krzyżackiej (1519–1521), w dniach 8–10 listopada 1520 posiłkujący Krzyżaków niemieccy landsknechci ostrzelali Gdańsk z Biskupiej Górki. W 1525 miał miejsce tumult gdański – wystąpienie luterańskiego pospólstwa i plebsu przeciwko burmistrzowi Eberhardowi Ferberowi, które obaliło stary magistrat. 17 kwietnia 1526 król Zygmunt wraz z księciem pomorskim Jerzym I wkroczyli do Gdańska na czele 8-tysięcznego wojska. Z królewskiego rozkazu buntownicy zostali ścięci i rozszerzono uprawnienia burgrabiego. 5 stycznia 1556 roku kasztelanem Gdańska został Jan Kostka^[39], który był nim do kwietnia 1574. Król Zygmunt August specjalnym dekretem tolerancyjnym dla Gdańska z 1557 uspokoił nastroje społeczne i położył kres walkom religijnym w mieście. W roku 1568 Zygmunt August postawił Jana Kostkę na czele świeżo powołanej Komisji Morskiej. Dnia 20 czerwca 1570 sejm zatwierdził tzw. Konstytucje Gdańskie^[40], które precyzowały zwierzchnie prawa króla polskiego i Rzeczypospolitej w Gdańsku oraz na morzu. 16 grudnia 1577 Stefan Batory potwierdził przywileje miasta i rozszerzył tolerancję religijną na inne wyznania. Gdańsk stał się schronieniem dla obcokrajowców prześladowanych w swoich krajach za przekonania religijne, wśród których były osoby wybitne i uzdolnione^{[potrzebny przypis]}.

28 listopada 1627 na redzie gdańskiej rozegrała się morska bitwa pod Oliwą. 3 maja 1660 zawarcie pokoju oliwskiego zakończyło okres potopu szwedzkiego.

Gdańsk był głównym punktem oporu zwolenników Stanisława Leszczyńskiego w czasie wojny o sukcesję polską. Od lutego do września 1734, był oblegany przez Rosjan i częściowo zniszczony przez ostrzał artyleryjski. Królestwo Prus zajęło w 1772 niektóre majątki Gdańska oraz Nowy Port. 23 stycznia 1793 Prusy dokonały zaboru Gdańska.

26 maja 1807 wojska napoleońskie zdobyły miasto. 9 lipca 1807 na mocy postanowień traktatu w Tylży, utworzono pierwsze Wolne Miasto Gdańsk. Od lutego 1814 Gdańsk ponownie znalazł się pod panowaniem Prus, co zostało potwierdzone na kongresie wiedeńskim w 1815. W tym samym roku miasto weszło w skład prowincji Prusy Zachodnie, w rejencji gdańskiej jako powiat miejski (Stadtkreis). W 1829 r. miała miejsce największa w historii tego miasta powódź, która zatopiła 3/4 ówczesnej powierzchni Gdańska^[41]. Do połowy XIX wieku nastąpił ogólny upadek miasta. Po 1850, gdy utworzono połączenia kolejowe z Bydgoszczą, Szczecinem i Berlinem, a następnie z Warszawą – stopniowo sytuacja miasta się poprawiała.

Historia najnowsza (XX–XXI wiek)[edytuj]

W 1920 na mocy traktatu wersalskiego Gdańsk ponownie stał się wolnym miastem. Polska odpowiadała za politykę zagraniczną i obronną miasta, koleje, pocztę, miała także składnicę wojskową na Westerplatte, prawo swobodnego używania portu gdańskiego, a samo miasto było w unii celnej z Polską. Według szacunków w 1923 ludność polska mogła stanowić 15% mieszkańców miasta^[42], a w 1939 – ok. 10%^[43]. W 1925 na terenie Wolnego Miasta została utworzona archidiecezja gdańska. W 1933, po dojściu nazistów do władzy i utworzeniu III Rzeszy, rozpoczęły się prowokacje antypolskie oraz prześladowania polskich działaczy i organizacji.

1 września 1939 salwa z okrętu Schleswig-Holstein na Westerplatte była drugim tuż po bombardowaniu Wielunia atakiem na Polskę rozpoczynającym II wojnę światową. Na początku II wojny światowej Gdańsk stanowił silny ośrodek polskiej konspiracji, ale wielu konspiratorów zginęło na skutek denuncjacji gdańskich Niemców^[44].

Pod koniec marca 1945 wojska radzieckie i polskie wchodzące w skład II Frontu Białoruskiego przystąpiły do szturmu na miasto. 30 marca 1945 miasto zostało zdobyte i w znacznej części zniszczone. Zniszczeniu uległo m.in. 90% zabytkowego śródmieścia, przy czym szacuje się, że ok. połowy zniszczeń powstało w rezultacie nalotów lotniczych w trakcie wojny bądź ostrzału artyleryjskiego podczas walk, zaś drugą połowę stanowiło burzenie miasta przez wojska sowieckie^{[43][45][46][47]}.

W rezultacie konferencji poczdamskiej Gdańsk wrócił do Polski.

W celu stworzenia administracji polskiej została utworzona specjalna komisja rządowa. Ścierały się w niej dwa stanowiska. W dyskusji nad projektem dekretu o utworzeniu województwa gdańskiego 30 marca 1945 roku Władysław Gomułka był zwolennikiem ostrożnych kroków. Stanowisko zdecydowane prezentował Jakub Berman stwierdzając m.in. „Dotychczas cała koncepcja miasta Gdańska oparta była na chęci bronienia interesów mniejszości niemieckiej. My chcemy podkreślić, że Gdańsk był i będzie miastem polskim. Nie jest przypadkowe, że właśnie teraz, kiedy zwróciliśmy się o radę w tej materii, to ze strony Rządu Sowieckiego nie było żadnych zastrzeżeń, ażebyśmy dokonali jak najszybciej uroczystej inkorporacji Gdańska do Polski.”^[48].

9 lipca 1945 po raz pierwszy zebrała się Miejska Rada Narodowa^[43]. Od 1946 Gdańsk był siedzibą województwa gdańskiego.

Spośród pozostałych w mieście mieszkańców Wolnego Miasta, ludność niemiecka (ok. 120-130 tys. osób w połowie 1945) w zdecydowanej większości została przesiedlona^[49] do Niemiec, zaś ludność polska, zmuszona po zajęciu Wolnego Miasta przez III Rzeszę do podpisania Volkslisty, zobowiązana była poddać się procedurze weryfikacji organizowanej przez nowe władze. Od połowy 1945 Gdańsk był celem licznych transportów przymusowych wysiedleńców z Kresów Wschodnich^[43].

Podczas wydarzeń grudnia 1970, rozpoczął się strajk w Stoczni Gdańskiej. Doszło do walk ulicznych i starć z organami bezpieczeństwa, a w efekcie do podpalenia gmachu KW Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w czasie trwającego wiecu protestacyjnego.

31 sierpnia 1980 podpisano porozumienia sierpniowe kończące falę protestów robotniczych i strajków. Porozumienie gwarantowało między innymi powstanie pierwszych niezależnych związków zawodowych. Wydarzenia te przyjmuje się jako początek procesu obalenia systemu komunistycznego w Europie Wschodniej. W 1987 do Gdańska z wizytą przybył Jan Paweł II.

W 1992 diecezja gdańska została podniesiona do rangi archidiecezji. 24 listopada 1994 podczas koncertu w hali Stoczni Gdańskiej wybuchł pożar, w którym śmierć poniosło 7 osób, a 300 zostało rannych. 17 kwietnia 1995 doszło do eksplozji gazu i zawalenia się wieżowca mieszkalnego, w wyniku czego zginęły 22 osoby. W 1997 uroczyście obchodzono 1000-lecie Gdańska.

2 września 2002 w Dworze Artusa odbyło się uroczyste wręczenie władzom Gdańska honorowej flagi Rady Europy. Z rąk Benno Zierera, członka Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy flagę odebrali prezydent Gdańska Paweł Adamowicz oraz przewodniczący Rady Miasta Gdańska Bogdan Oleszek. Wieczorem honorową flagę Rady Europy wciągnięto na maszt na Nowym Ratuszu. Wyróżnienie stanowić miało wyraz uznania dla aktywności miasta w rozwijaniu kontaktów z zagranicznymi miastami partnerskimi oraz jest swoistą nagrodą za dokonania Gdańska w dziedzinie promocji idei jedności europejskiej^[50].

W 2008 założono Gdański Teatr Szekspirowski, budowę gmachu teatru ukończono w 2014.

Znani gdańszczanie[edytuj]

Do znanych gdańszczan należą między innymi^[51]: Lech Bądkowski, Abraham van den Blocke, Izaak van den Blocke, Jan Bernard Bonifacio, Daniel Chodowiecki, Jan Dantyszek, Gabriel Fahrenheit, Daniel Gralath, Günter Grass, Jan Heweliusz, Jakob Kabrun, Bronisław Komorowski, Franciszek Kubacz, Gotfryd Lengnich, Anton Möller, Krzysztof Celestyn Mrongovius, Arthur Schopenhauer, Johanna Schopenhauer, Johann Speymann, Jan Strakowski, Jerzy Strakowski, Johann Uphagen, Lech Wałęsa, Brunon Zwarra.

Architektura[edytuj]

 Osobny artykuł: Zabytki Gdańska.

Panoramiczne zdjęcie Głównego Miasta w Gdańsku u nabrzeża Motławy

Gdańsk stanowi jeden z najcenniejszych zespołów zabytkowych w Polsce^[52], pomimo że prawie całe historyczne śródmieście zostało odbudowane po ostatniej wojnie^[43], a znaczna część zabytków ruchomych uległa zniszczeniu bądź rozproszeniu^[53].

Istotne zabytki Gdańska znajdują się na Głównym Mieście (Ratusz Głównego Miasta, Dwór Artusa, Dom Uphagenów) i Starym Mieście (Wielki Młyn, Ratusz Starego Miasta, kościół św. Katarzyny), główne znajdują się wzdłuż Drogi Królewskiej reprezentacyjnej ulicy Gdańska – Długiej. Na Głównym Mieście znajduje się również Bazylika Mariacka Wniebowzięcia NMP – największa średniowieczna świątynia z cegły na świecie^{[potrzebny przypis]}. Do 1939 istniała Wielka Synagoga.

Do ważnych miejsc w Gdańsku należy również Westerplatte, Twierdza Wisłoujście oraz Oliwa, gdzie znajduje się zespół archikatedralny.

 Zobacz też: Pomniki w Gdańsku, Synagogi Gdańska i Cmentarze w Gdańsku.

Zabytki architektury Gdańska pochodzą z różnych okresów. Można je zaliczyć do:

• budowli gotyckich – pozostałości miejskich umocnień obronnych, kilkanaście kościołów, ratusze miejskie, Wielki Młyn i Dwór Bractwa św. Jerzego. Niektóre z tych zabytków znajdują się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.
• budowli renesansowych – ratusz staromiejski, część kamieniczek mieszczańskich, Dwór Artusa, Zielona Brama i Katownia
• budowli manierystycznych – Wielka Zbrojownia, Złota Brama, Złota Kamienica, Dom Przyrodników
• budowli barokowych – Kaplica Królewska, część kamieniczek mieszczańskich, Pałac Opatów w Oliwie

W okresie renesansu i baroku działali tutaj twórcy tacy, jak: Willem, Abraham i Izaak van den Blocke, Antoni van Obberghen, Andreas Schlüter.

• 

  Kościół Mariacki w Gdańsku (konkatedra) – największy ceglany kościół na świecie

• 

  Ulica Mariacka w Gdańsku

• 

  Fontanna Neptuna w Gdańsku

• 

  Wielka Zbrojownia w Gdańsku

• 

  Brama Złota w Gdańsku

• 

  Zielona Brama w Gdańsku

• 

  Kaplica Królewska w Gdańsku zbudowana w latach 1678–1681 dla króla Polski Jana III Sobieskiego

• 

  Bazylika archikatedralna w Gdańsku-Oliwie

• 

  Pałac Opatów w Oliwie

• 

  Twierdza Wisłoujście

Demografia[edytuj]

 Osobny artykuł: Ludność Gdańska.

• Liczba ludności Gdańska na przestrzeni lat.

Największą populację Gdańsk odnotował w 1987 r. – według danych GUS 469 053 mieszkańców.

• Piramida wieku mieszkańców Gdańska w 2014 roku^[3].

Gospodarka[edytuj]

Eksport zboża przez Gdańsk w latach 1490–1793 (1 łaszt = ok. 2400 kg pszenicy lub 2200 kg żyta)

Widok z wieży Kościoła św. Katarzyny na Główne Miasto

Wysokościowce na terenie Starego Miasta – hotel oraz budynki biurowe

Stocznia Gdańska, 2009

Kontenerowiec Maersk w głębokowodnym terminalu kontenerowym

Biurowiec Grupy Lotos

Centrum biznesowe Olivia Business Centre

Arkońska Business Park – centrum biznesowe w Gdańsku-Oliwie

Rys historyczny[edytuj]

Gdańsk jest dużym ośrodkiem gospodarczym nad Morzem Bałtyckim. Już pierwsze przekazy dowodzące istnienia miasta, jak „Żywot świętego Wojciecha” z 997, mówią o grodzie, mieście; ówczesny Gdańsk musiał być więc ludną osadą. Gród prowadził działalność handlowo-targową, z rybołówstwem, zbieractwem bursztynu i portem morskim. W 1263 Gdańsk otrzymał prawa miejskie w wyniku silnego rozwoju za czasów Świętopełka. Największe stosunki handlowe Gdańsk utrzymywał z Lubeką, skąd przywożono sól oraz sukno, a wywożono zboże i drewno.

Gdańsk rozwijał się również pod panowaniem krzyżackim. Miasto stało się członkiem Hanzy, pośredniczył w handlu zagranicznym Polski pobierając tzw. funtowe. Do gdańskiego portu przybijało coraz więcej statków, powstały wielkie spichlerze oraz wielki żuraw wybudowany w 1367. Gdańsk prześcignął inne miasta dolnej Wisły jak Elbląg, Toruń czy Chełmno. Stał się również ważnym miastem w Hanzie.

Po zakończeniu wojny i podpisaniu pokoju toruńskiego nastąpił okres związku z Polską. Gdańsk uzyskał liczne przywileje: szeroką autonomię w dziedzinie finansowej, administracyjnej i sądowniczej. Przyznano prawo wydawania statutów tzw. wilkierzy – przepisów normujących życie miejskie, przede wszystkim handlowe. Ponadto Gdańsk otrzymał prawo bicia własnej monety w złocie i srebrze. W tym czasie Gdańsk wprowadził nowe cło, palowe, w celu zwiększenia swoich dochodów. Nastąpił złoty okres rozwoju gospodarczego miasta. Gdańsk stał się monopolistą w handlu zagranicznym Polski, pośrednicząc w transakcjach eksportowo-importowych. Prowadził wówczas wymianę handlową na dużą skalę, handlował z niemieckimi miastami hanzeatyckimi: Hamburgiem, Lüneburgiem, Wismarem, Rostockiem, duńskimi i szwedzkimi, skąd sprowadzano: śledzie, futra, żelazo i wywożono: sól, piwo (głównie piwo jopejskie), wino, owoce południowe i towary przemysłowe. Podobne transakcje Gdańsk zawierał na wschodnim wybrzeżu Bałtyku z Rewlem, Parnawą, Dorpatem, Rygą i Nowogrodem. Duże znaczenie miały kontakty kupców z Brugią, dokąd wywozili: zboże, drewno, futra, ołów, miedź węgierską, żelazo szwedzkie i przywozili: sukno flandryjskie, wino, oliwę, owoce południowe. Następnie przenieśli swoje kontakty handlowe do Antwerpii i Amsterdamu. Również handlowano z Anglią, Francją oraz Hiszpanią i Portugalią. Udział Gdańska w ogólnym handlu w rejonie Bałtyku osiągnął 30%.

 Osobne artykuły: Banki w Gdańsku i Browarnictwo w Gdańsku.

Na początku XVII Gdańsk pod względem wielkości dorównał Lubece. Na krótko przed potopem szwedzkim Gdańsk, liczący 77 000 mieszkańców^[54], stał u szczytu rozkwitu. Następne lata obniżyły wartość handlu, Europa Zachodnia zmniejszała zapotrzebowanie na zboże z Gdańska, liczne wojny zniszczyły miasto, doszło do zaborów i utraty samodzielności. W celu zmiany koniunktury Gdańsk utworzył Izbę Handlową, oddano na cele giełdy towarowej Dwór Artusa, miasto utrzymywało agentów handlowych w stolicach większych państw i przyjmowano obcych agentów i konsulów innych państw.

W XIX w. gospodarka miasta znajdowała się w recesji. Po utworzeniu połączenia kolejowego z Bydgoszczą w 1852 stopniowo sytuacja gospodarcza się poprawiała. W 1870 dodatkowo utworzono nowe połączenia kolejowe ze Szczecinem i Berlinem, a w 1877 z Warszawą. W 1873 powstała pierwsza linia tramwaju konnego do ówczesnej Oliwy. Po kolejnych decyzjach z końca XIX wieku, znoszących cła tranzytowe, nastąpił stopniowy rozwój eksportu (głównie zboża i drewna), towarzyszyła temu rozbudowa gdańskiego portu i rozbudowa przemysłu, powstawały stocznie i fabryki.

W latach 1871–1897 założono pierwszą sieć kanalizacyjną, następnie rozpoczęto budowę sieci wodociągowej, ponadto miasto posiada od 1903 roku rozdzielczą sieć kanalizacji – deszczową odprowadzaną do wód otwartych, oraz sanitarną odprowadzaną do oczyszczalni. W 1853 wybudowano gazownię, w 1897 elektrownię, a w okresie od 1895–1896 pierwsze elektryczne linie tramwajowe. W połowie XIX wieku rozwijała się także nauka, w 1849 w Gdańsku działało 46 szkół elementarnych i 8 szkół średnich. W 1904 otwarto politechnikę.

Dopiero koniec I wojny światowej oraz powstanie Wolnego Miasta Gdańska z wolną Polską umożliwiło wejście w kolejną fazę rozwoju miasta.

Liczba statków wchodzących do/wychodzących z portu w Gdańsku^{[potrzebny przypis]}:

• 1912 – 5966
• 1925 – 7944
• 1926 – 11870
• 1927 – 13892

W okresie Wolnego Miasta Gdańska, znaczne wpływy Republiki Weimarskiej na Wolne Miasto Gdańsk, spowodowały podjęcie decyzji o budowie portu w Gdyni przez Polskę. Port ten do II wojny światowej wyprzedził pod względem ilości przeładowanych towarów port w Gdańsku.

Po wojnie nastąpiła odbudowa miasta. Odbudowano port oraz powstała zewnętrzna nowa część portu zwana Portem Północnym. Zostały odbudowane stocznie.

W Gdańsku po wojnie zlokalizowano następujące stocznie: Gdańska Stocznia „Remontowa” S.A., Stocznia Gdańsk S.A., Stocznia Północna, Stocznia Wisła.

Obecnie[edytuj]

W Gdańsku działalność gospodarczą prowadzi około 52 tys. podmiotów^[55]. Z listy 500 największych firm polskich (według przychodów ze sprzedaży) pisma Polityka swoje główne siedziby w Gdańsku w 2012 roku posiadało dziesięć firm^[56]. Są to przedsiębiorstwa z branży stoczniowej (Gdańska Stocznia „Remontowa”, Crist – największa prywatna stocznia w Polsce), petrochemicznej (Grupa Lotos w tym Petrobaltic), energetycznej (Elektrociepłownie Wybrzeże, Energa, Gdańskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej), odzieżowej (LPP), metalowej (Glencore), materiałów budowlanych (Mercor) i handlu detalicznego (Jysk).

W Gdańsku corocznie odbywa się kilkadziesiąt imprez o charakterze targów branżowych. Wiele z nich organizują Międzynarodowe Targi Gdańskie. Długoletnią tradycję mają gdańskie targi branży morskiej Baltexpo. Poprzednio targi odbywały się najczęściej na halach wystawienniczych przy ulicy Beniowskiego w Oliwie, obecnie w nowej lokalizacji w Centrum Wystawienniczo-Kongresowym AmberExpo w Gdańsku Letnicy nieopodal stadionu.

Z końcem grudnia 2013 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Gdańsku obejmowała ok. 13,9 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 6,6% do aktywnych zawodowo^[57].

Ważniejsze centra handlowe[edytuj]

• położone w okolicach Starego Miasta:
  • Galeria Handlowa Madison – galeria handlowa położona przy ul. Rajskiej 10 w ścisłym centrum Gdańska, koło najwyższego biurowca w Gdańsku – Organika Trade – i w pobliżu hotelu Mercure-Hevelius w odległości ok. 300 m od Dworca PKP/SKM Gdańsk Główny. Otwarta została 28 listopada 2003. Jej powierzchnia wynosi 33 tys. m². Posiada 100 sklepów i punktów usługowych.
• położone w obrębie Wrzeszcza:
  • Galeria Bałtycka – otwarta 4 października 2007 przy al. Grunwaldzkiej 141, obecnie najpopularniejsze centrum handlowe w Gdańsku. Posiada 200 sklepów i punktów usługowych oraz 15 gastronomicznych.
  • CH Manhattan – otwarte 5 marca 2004 o powierzchni 53 tys. m² przy al. Grunwaldzkiej 82. Posiada 120 sklepów i punktów usługowych.
  • Galeria Metropolia – Otwarta 22 października 2016. Położona naprzeciwko Galerii Bałtyckiej i w bezpośrednim sąsiedztwie dawnego browaru oraz dworca PKP/SKM Gdańsk Wrzeszcz. Oprócz ok. 100 sklepów, funkcjonuje również: hotel (116 pokoi), kino, kraina zabaw dla dzieci, centrum odnowy biologicznej oraz klub fitness^[58].
• położone w obrębie Przymorza i Zaspy:
  • Alfa Centrum Gdańsk
  • Galeria Przymorze – położona przy ul. Obrońców Wybrzeża 1 dwupiętrowa galeria handlowa, sąsiadująca z najdłuższym w Europie Środkowej budynkiem mieszkalnym – falowcem; po raz pierwszy drzwi dla klientów otworzyła wiosną 2009.
  • Galeria Zaspa (dawniej Centrum handlowe ETC)
• położone przy obwodnicy trójmiejskiej:
  • CH Osowa (dawniej King Cross) – obiekt otwarty 18 listopada 1998 przy ul. Spacerowej 48; sąsiaduje z obwodnica Trójmiasta. Ma powierzchnię 45 tys. m²; oferuje swoim klientom ok. 70 butików i punktów usługowych.
  • Park Handlowy Matarnia – otwarty 23 listopada 2005 park handlowy posiada łącznie ponad 50 sklepów, zarówno z ofertą modową, jak i meblową oraz kawiarnie. Jego powierzchnia handlowo–usługowa to 69 tys. m². Tak jak CH Osowa, park ten sąsiaduje z trójmiejską obwodnicą, a kilka kilometrów dalej położony jest port lotniczy.
  • CH Auchan – mające powierzchnię 13 tys. m², otwarte 25 marca 1998, zlokalizowane przy ul. Szczęśliwej 3 centrum złożone jest z trzech większych sklepów: Hipermarket Auchan, Leroy Merlin i Norauto. Posiada ok. 50 mniejszych sklepów i restauracji.
• inne dzielnice:
  • CH Morena – ulokowane przy ul. Schuberta 102 A jest jednym z najstarszych centrów handlowych w Gdańsku.
  • Galeria Chełm – otwarte we wrześniu 2008 przy ul. Cienistej 30 posiada dużo pustych lokali usługowych; ulokowano tam m.in. siłownię i halę sprzedażową Tesco.

Transport[edytuj]

Transport drogowy[edytuj]

Gdańsk leży na skrzyżowaniu drogowych szlaków transportowych. W mieście spotykają się trasy europejskie: E28, E75 oraz E77. W gdańskim Porcie rozpoczyna się droga krajowa nr 91, krzyżują się ponadto: droga krajowa nr 7 oraz drogi ekspresowe S6 i S7. Na terenie miasta przebiega także droga krajowa nr 89. Sieć drogową uzupełnia 6 dróg wojewódzkich (218, 221, 222, 468, 472 i 501).

Gdańsk posiada dwie obwodnice tranzytowe:

• Obwodnica Trójmiasta (północ-południe) która stanowi „przedłużenie” autostrady A1 do Gdyni.
• Południowa obwodnica Gdańska (wschód-zachód) która pozwala ominąć centrum miasta jadącym od strony Elbląga drogą krajową nr 7 w kierunku Gdyni, Kartuz i Szczecina

Główną osią drogową miasta jest główna arteria komunikacyjna Trójmiasta, przebiegająca równolegle do linii kolejowej od Oruni przez Śródmieście, Wrzeszcz po Oliwę. Dzielnice położone w południowo-zachodniej (tzw. Górny Taras) i zachodniej części miasta, posiadają znacznie gorszą sieć drogową, opierającą się głównie na drogach dojazdowych do obwodnicy (ul. Starogardzka, ciąg ulic ul. Świętokrzyska-Małomiejska, ul. Jabłoniowa, Trasa W-Z, ul. Słowackiego, ul. Spacerowa).

W latach 2010–2012 miasto wybudowało trasy łączące gdańskie porty z obwodnicami, są to Trasa Sucharskiego (DK89) i część Trasy Słowackiego. W kwietniu 2016 roku do ruchu został oddany^[59] ostatni odcinek Trasy Słowackiego, którym jest Tunel pod Martwą Wisłą łączący Nowy Port (terminal promowy) z Wyspą Portową (Port Północny, Terminal kontenerowy DCT Gdańsk).

Transport kolejowy[edytuj]

 Osobne artykuły: Transport kolejowy w Gdańsku i Dyrekcja Kolei w Gdańsku.

Gdańsk Główny

Kolej żelazna dotarła do Gdańska 6 sierpnia 1852, gdy uruchomiono 1-torowy odcinek Tczew-Gdańsk, stanowiący fragment Pruskiej Kolei Wschodniej (Preußische Ostbahn) z Berlina poprzez Kostrzyn-Krzyż-Piłę-Bydgoszcz-Tczew do Gdańska i Królewca. W październiku 1857 Gdańsk uzyskał połączenie z Malborkiem. W 1870 oddano do użytku połączenie Słupsk-Gdańsk wybudowane przez Berlińsko-Szczecińskie Towarzystwo Kolejowe (Berlin-Stettiner Eisenbahn Gesellschaft). W latach 1876–1877, dzięki uruchomieniu linii Malbork-Iława-Działdowo-Mława, 1 września 1877 Gdańsk uzyskał połączenie kolejowe z Warszawą^[60]. Do końca II wojny światowej funkcjonowała zbudowana w 1914 linia kolejowa Gdańsk Wrzeszcz – Stara Piła [Kartuzy]. W roku 2015 odbudowę tą linii jako Pomorska Kolej Metropolitalna.

Lata powojenne przyniosły budowę wydzielonej, zelektryfikowanej linii SKM – w 1951 Gdańsk Główny-Gdańsk Nowy Port, w 1952 na odcinku Gdańsk Wrzeszcz-Sopot oraz w 1953 Sopot-Gdynia. Linia do Nowego Portu obecnie używana jest jedynie w ruchu towarowym, ma być jednak rewitalizowana w związku z Euro 2012.

Transport publiczny[edytuj]

 Osobne artykuły: Tramwaje w Gdańsku i Autobusy miejskie w Gdańsku.

Istotną rolę w transporcie publicznym w aglomeracji trójmiejskiej stanowi Szybka Kolej Miejska, której pociągi kursują od Tczewa przez Gdańsk, Sopot, Gdynię, do Rumi, Redy, Wejherowa, Lęborka i Słupska, na odcinku Gdańsk-Gdynia z częstotliwością do 7-8 minut w szczycie, po własnym torowisku wydzielonym z sieci PKP Polskie Linie Kolejowe.

Transport miejski w Gdańsku zarządzany jest przez Zarząd Transportu Miejskiego (ZTM Gdańsk), zaś przewozy realizują Gdańskie Autobusy i Tramwaje (dawniej Zakład Komunikacji Miejskiej w Gdańsku), PKS Gdańsk sp z o.o., oraz Warbus. Na zlecenie ZTM funkcjonuje 73 linii autobusowych stałych dziennych, 12 linii nocnych i 2 linie sezonowe (łączna długość 767,7 km) oraz 12 linii tramwajowych, 1 okazjonalna linia nocna i 2 linie sezonowe (łączna długość 116,7 km).

W Gdańsku funkcjonują także przewoźnicy niezrzeszeni z ZTM Gdańsk, którzy zapewniają komunikację z okolicznymi miejscowościami, są to m.in. Veolia Transport, P.A. Gryf, Roki-Trans, Angelus, Jurexbus i in.

W ramach wakacyjnej komunikacji turystycznej, miasta Gdańsk, Sopot i Hel postanowiły o uruchomieniu (od 2006 roku) tramwajów wodnych. Promy kursują na trzech liniach, obsługiwanych jednostkami Żeglugi Gdańskiej.

Od 2004 roku w ramach projektu „Gdański Projekt Komunikacji Miejskiej” gdański magistrat modernizuje istniejące torowiska tramwajowe, wymienia tabor autobusowy i tramwajowy na nowszy, ekologiczny, wygodniejszy i sprzyjający osobom niepełnosprawnym.
Ponadto w ramach tego projektu udało się wybudować torowiska na Chełm („pętla Chełm Witosa”, 2007) i Orunię Górną („pętla Łostowice-Świętokrzyska”, 2012).

W roku 2015 wybudowane zostało torowisko od pętli Siedlce do przystanku Gdańsk Brętowo przez Piecki-Migowo^[61].
W latach 2015–2020 ma zostać zmodernizowane torowisko na Przeróbce wraz z Mostem Siennickim.

W 2016 roku ma ruszyć budowa ulicy „Nowej Bulońskiej” która skomunikuje Jasień oraz Ujeścisko z liniami tramwajowymi, budowa Nowej Bulońskiej została zaprojektowana tak aby w przyszłości była możliwość zbudowania ulic Nowa Jabłoniowa (łącząca Ujeścisko z Szadółkami), ul.Nowa Warszawska (łącząca Ujeścisko z Chełmem) oraz Nowa Politechniczna.

W 2007 roku miasto Gdańsk wspólnie z trzynastoma gminami sąsiadującymi, utworzyło Metropolitalny Związek Komunikacyjny Zatoki Gdańskiej Jednym z pierwszych postanowień MZKZG była decyzja o wdrożeniu biletu metropolitalnego. Obecnie w ramach MZKZG można nabyć wspólne bilety 24-, 72-godzinne oraz miesięczne.

Transport morski[edytuj]

Gdańsk posiada duży port morski, będący jednocześnie największym polskim portem. W 2008 przeładowano w nim towary o łącznej masie 17,07 mln t^[62]. Zdecydowaną większość przeładunków stanowiły masowe ciekłe i suche (odpowiednio: 10,61 i 4,04 mln t). Na pozostałą część składały się: kontenery 955 tys. t, ładunki drobnicowe 871 tys. t oraz przeładowywane w technologii ro-ro 602 tys. t.

Z Targu Rybnego regularnie odbywają się rejsy białej floty, obsługiwanej przez przedsiębiorstwo Żegluga Gdańska, głównie na trasach wycieczkowych po porcie, na Westerplatte oraz do Helu^[63][64]. W Gdańsku Nowym Porcie znajduje się ponadto terminal pasażerski, z którego odpływają promy do Nynäshamn (Szwecja) linii Polferries.

Transport lotniczy[edytuj]

Znajdujący się w granicach miasta, w dzielnicy Matarnia, port lotniczy Gdańsk-Rębiechowo jest trzecim (po Warszawie i Krakowie) pod względem wielkości ruchu pasażerskiego portem lotniczym w Polsce. W 2014 obsłużył 3 238 064 pasażerów.

W 2011 przy al. Jana Pawła II otwarto sanitarne lądowisko Gdańsk-Zaspa, a rok później na dachu budynku Centrum Medycyny Inwazyjnej przy ul. Dębinki otwarto lądowisko Gdańsk-Szpital UCK.

Trolejbusy[edytuj]

31 października 2017 r. rozstrzygnięty zostanie przetarg na przedłużenie pętli trojebusowej z Sopot Reja do hali Ergo Arena na granicy Gdańska i Sopotu.

Bezpieczeństwo publiczne[edytuj]

W Gdańsku znajduje się centrum powiadamiania ratunkowego, które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999^[65].

Szpital Specjalistyczny św. Wojciecha

Szpitale publiczne[edytuj]

• Uniwersyteckie Centrum Kliniczne wraz z sanitarnym lądowiskiem w Gdańsku – Aniołki, ul. Dębinki
• COPERNICUS Podmiot Leczniczy Sp. z. o.o. (spółka zarządza: dawnym Wojewódzkim Szpitalem Specjalistycznym im. Mikołaja Kopernika w Gdańsku, a później Pomorskim Centrum Traumatologii – Śródmieście, ul. Nowe Ogrody, Wojewódzkim Centrum Onkologii w Gdańsku – Aniołki, al. Zwycięstwa, Szpitalem Specjalistycznym św. Wojciecha Adalberta w Gdańsku wraz z lądowiskiem – Zaspa, al. Jana Pawła II)
• Szpital Dziecięcy Polanki im. Macieja Płażyńskiego w Gdańsku sp. z o.o. (dawny Specjalistyczny Szpital Dziecięcy) – Oliwa, ul. Polanki
• 7. Szpital Marynarki Wojennej z Przychodnią ZOZ w Gdańsku (dzielnica VII Dwór), ul. Polanki
• Szpital Akademicki w Gdańsku – Wrzeszcz, al. Zwycięstwa
• Pomorskie Centrum Chorób Zakaźnych i Gruźlicy w Gdańsku – Aniołki, ul. Smoluchowskiego
• Klinika Ginekologii UCK – Wrzeszcz, ul. Kliniczna
• Wojewódzki Szpital Psychiatryczny im. prof. Tadeusza Bilikiewicza w Gdańsku – Brętowo/Srebrzysko, ul. Srebrniki
• Szpital MSWiA w Gdańsku – Śródmieście, ul. Kartuska
• Centrum Medycyny Inwazyjnej w Gdańsku – Aniołki, ul. Smoluchowskiego

Szpitale niepubliczne[edytuj]

• SWISSMED Szpital Wileńska – prywatny szpital w Gdańsku – Piecki-Migowo, ul. Wileńska 44
• LUX Med – Centrum Medyczne w Gdańsku – Aniołki, al. Zwycięstwa 44 (wjazd od ul. E. Orzeszkowej); Zaspa, al. Jana Pawła II 7
• Nadmorskie Centrum Medyczne sp. z.o.o. „Przychodnia Świętokrzyska w Gdańsku” – Orunia Górna, ul. Świętokrzyska 4

Oświata i nauka[edytuj]

Uczelnie[edytuj]

Gmach główny Politechniki Gdańskiej

Uniwersytet Gdański – gmach Wydziału Nauk Społecznych

W Gdańsku swą siedzibę ma 14 szkół wyższych^[66] w tym 6 wyższych szkół państwowych i kilka wyższych szkół niepublicznych powstałych po 1989 roku. W 2008 studiowało na nich łącznie 78 626 studentów^[66], co czyni z Gdańska jeden z największych ośrodków akademickich w Polsce.

Uczelnie publiczne:

• Uniwersytet Gdański (UG) – powołany 20 marca 1970, z połączenia Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Sopocie i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku (28 584 studentów).
• Politechnika Gdańska (PG) – jedna z najstarszych uczelni technicznych w Polsce. Założona 6 października 1904. Jako uczelnia polska funkcjonuje od 24 maja 1945 (21 638 studentów).
• Gdański Uniwersytet Medyczny (GUMed) – najstarsza samodzielna uczelnia medyczna w Polsce, założona w 1945, jej historia sięga 1454 roku^[67] (4 936 studentów).
• Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu (AWFiS) – dwuwydziałowa uczelnia z siedzibą w Gdańsku-Oliwie (3784 studentów).
• Akademia Sztuk Pięknych (ASP) – działalność rozpoczęła tuż po wojnie w 1945.
• Akademia Muzyczna (AMuz) – założona w 1947. 2007–2008 obchodziła jubileusz 60-lecia (655 studentów).

Uczelnie niepubliczne:

• Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa w Gdańsku (3878 studentów)
• Wyższa Szkoła Bankowa (3799 studentów)
• Gdańska Wyższa Szkoła Humanistyczna (3737 studentów)
• Ateneum – Szkoła Wyższa (2600 studentów).
• Wyższa Szkoła Zarządzania (2405 studentów)
• Gdańska Szkoła Wyższa (1041 studentów)
• Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna (556 studentów)
• Polsko-Japońska Akademia Technik Komputerowych – Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny PJATK w Gdańsku

Wyższe szkoły wyznaniowe:

• Gdańskie Seminarium Duchowne

Instytucje naukowe[edytuj]

Poza uczelniami badaniami naukowymi zajmuje się kilkanaście instytutów naukowych między innymi:

• nauki humanistyczne, społeczne i ekonomiczne: Instytut Bałtycki, Instytut Kaszubski, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Polska Akademia Nauk - oddział biblioteki w Gdańsku.
• nauki przyrodnicze, techniczne i ścisłe: Towarzystwo Przyrodnicze w Gdańsku, Instytut Morski w Gdańsku, Instytut Budownictwa Wodnego PAN, oddział Instytutu Energetyki, Instytut Maszyn Przepływowych im. Roberta Szewalskiego PAN, oddział Przemysłowego Instytutu Telekomunikacji

Komercjalizacja badań naukowych[edytuj]

• Gdański Park Naukowo-Technologiczny

Kultura[edytuj]

Filharmonia Bałtycka

Opera Bałtycka

Teatr Wybrzeże

Zasugerowano, aby zintegrować tę sekcję z artykułem Kultura w Gdańsku (dyskusja). Uzasadnienie: Dublowanie informacji

Gdańsk jest jednym z największych ośrodków kulturalnych w Polsce. Działają tu między innymi teatry, Filharmonia Bałtycka, Opera Bałtycka, siedem kin, muzea i galerie sztuki. Miasto bezskutecznie kandydowało do uzyskania tytułu Europejskiej Stolicy Kultury w 2016.

Festiwale i imprezy cykliczne[edytuj]

• teatralne: Festiwal Wybrzeże Sztuki, Gdański Festiwal Tańca, Festiwal Szekspirowski, Ogólnopolski Festiwal Sztuk Autorskich i Adaptacji – Windowisko, Festiwal Monodramu Monoblok, Spotkania Trójmiejskich Teatrów Niezależnych (organizowane przez Windę Gdańskiego Archipelagu Kultury);
• muzyki poważnej: Gdański Festiwal Muzyczny, Muzyczne Lato (w tym między innymi: Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej w Oliwie, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej Chóralnej i Kameralnej), Gdański Festiwal Carillonowy, Mozartiana, Solidarity of Arts, Międzynarodowy Bałtycki Konkurs Pianistyczny, Gdańska Jesień Pianistyczna, Gdańskie Dni Wokalistyki Musica Vocale, Wrzeszczańskie Dni Muzyki Organowej;
  • muzyki dawnej: Muzyka w Zabytkach Starego Gdańska (cykl koncertów w ramach Muzycznego Lata), Festiwal Goldbergowski, Festiwal Actus Humanus;
  • muzyki współczesnej: Dni Muzyki Nowej, Festiwal NeoArte – Spektrum Muzyki Nowej;
• muzyki jazzowej: Gdańskie Noce Jazsowe, Festiwal Jazz Jantar;
• muzyki świata i muzyki folkowej: Siesta Festival, Festiwal Kultur Świata – Okno Na Świat;
• muzyki alternatywnej i niezależnej: Soundrive Fest (impreza międzynarodowa, jedyny tego typu festiwal na Pomorzu), Space Fest;
• piosenki poetyckiej i poezji śpiewanej: Łagodne Spotkania Muzyczne;
• sztuk wizualnych: Festiwal Malarstwa Monumentalnego Monumental Art (zob. też mural), Międzynarodowy Festiwal Sztuki Wizualnej Alternativa, Festiwal Narracje – Instalacje i Interwencje w Przestrzeni Publicznej;
• literackie i sztuk pokrewnych: Krakowski Salon Poezji w Gdańsku (cyklicznie kilka razy w roku), Europejski Poeta Wolności, Bałtyckie Spotkania Ilustratorów, Blog Forum Gdańsk (konkurs i konferencja dla blogerów);
• inne dziedziny sztuki lub interdyscyplinarne: All About Freedom Festival (skupia się na przestrzeniach wolności w sztuce), Międzynarodowy Festiwal Grassomania (inspirowany twórczością Güntera Grassa), Metropolia jest Okey (kilkudniowa impreza prezentująca artystów trójmiejskich – muzyka popularna i alternatywna, literatura popularna oraz teatr tańca), Festiwal Akcept;
• filmowe: Festiwal Filmów i Form Jednominutowych – The One Minutes; EuroShorts – Europejski Festiwal Fabuły, Dokumentu i Reklamy;
• imprezy masowe i plenerowe: Streetwaves (dwa dni eventów artystycznych realizowanych w przestrzeni miejskiej), Jarmark św Dominika, Międzynarodowy Festiwal Teatrów Plenerowych i Ulicznych „Feta”, Międzynarodowy Festiwal Gdańsk Dźwiga Muzę (muzyka popularna i warsztaty tańca), Wehikuł Czasu na Twierdzy Wisłoujście (rekonstrukcje historyczne);
• popularnonaukowe: Święto Gdańskiej Nauki – urodziny Jana Heweliusza, Bałtycki Festiwal Nauki, Europejska Noc Naukowców, Festiwal Temperatury im. Daniela Gabriela Fahrenheita;
• wybranych kultur i mniejszości: Bałtyckie Dni Kultury Żydowskiej, Festiwal Kultury Żydowskiej Zbliżenia, Dni Kultury Prawosławnej, Festiwal Wilno w Gdańsku, Dzień Jedności Kaszubów, Biografie Gdańskie – Dni Mniejszości Narodowych;
• muzealne: Noc Muzeów.

Teatry[edytuj]

• Teatr Wybrzeże – przez wiele lat jedna z narodowych scen dramatycznych (organizuje też Festiwal Wybrzeże Sztuki)
  • Malarnia
  • Sala Prób 314
• Gdański Teatr Szekspirowski (zob. też Fundacja Theatrum Gedanense, organizuje też Festiwal Szekspirowski)
  • Teatr w Oknie
• scena teatralna klubu Żak (organizuje też Gdański Festiwal Tańca)
• Miejski Teatr Miniatura (zasadniczo teatr lalkowy, ale gości też m.in.
  • Gdański Festiwal Impro – Podaj Wiosło (festiwal teatru improwizowanego)
  • Ogólnopolski Festiwal Sztuk Autorskich i Adaptacji – Windowisko (organizowany przez „Windę” Gdańskiego Archipelagu Kultury)
  • Ogólnopolski Festiwal Teatralny Most (festiwal teatrów amatorskich))
  • Wojewódzki Konkurs Amatorskich Zespołów Teatralnych Szkół Podstawowych (impreza dla dzieci).
• Teatr w Blokowisku (scena działa od połowy 2008 roku w ramach „Plamy” – Gdańskiego Archipelagu Kultury, organizuje też Festiwal Monodramu Monoblok, rezydentem sceny jest Teatr Zielony Wiatrak)
  • Teatr Leśny (scena letnia)
• Teatralna Scena Alternatora (w tym Maybe Theather Company) – instytucja działająca w ramach Akademickiego Centrum Kultury Uniwersytetu Gdańskiego

Kultura muzyczna w Gdańsku[edytuj]

Filharmonie i opery[edytuj]

• Polska Filharmonia Bałtycka im. Fryderyka Chopina
• Opera Bałtycka

Instytucje[edytuj]

• Cappella Gedanensis – zespół muzyki dawnej

Chóry[edytuj]

• Polski Chór Kameralny – Schola Cantorum Gedanensis
• chóry akademickie
  • Akademicki Chór Uniwersytetu Gdańskiego
  • Chór Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku
  • Chór Politechniki Gdańskiej

Publiczna edukacja muzyczna[edytuj]

• Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki
• Zespół Szkół Muzycznych
  • Szkoła Muzyczna I st. im. Grażyny Bacewicz w Gdańsku-Wrzeszczu
  • Szkoła Muzyczna II st. im. Fryderyka Chopina w Gdańsku-Wrzeszczu
• Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Feliksa Nowowiejskiego
• Państwowa Szkoła Muzyczna I st. im. Henryka Wieniawskiego w Gdańsku-Oruni

Muzea[edytuj]

Ratusz obecnie siedziba Muzeum Historycznego Miasta Gdańska

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku

• Muzeum Narodowe w Gdańsku
  • Oddział Sztuki Dawnej
  • Oddział Zielona Brama
  • Oddział Sztuki Współczesnej – Pałac Opatów
  • Oddział Etnografii – Spichlerz Opacki
  • Gdańska Galeria Fotografii
  • Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie
  • Muzeum Tradycji Szlacheckiej w Waplewie Wielkim
• Muzeum Historyczne Miasta Gdańska
  • Ratusz Głównego Miasta
  • Dwór Artusa
  • Dom Uphagena
  • Wartownia Nr 1 na Westerplatte
  • Muzeum Zegarów Wieżowych – kościół św. Katarzyny ul. Rajska
  • Muzeum Gdańskiego Sportu i Turystyki
  • Muzeum Poczty Polskiej
  • Muzeum Bursztynu
  • Twierdza Wisłoujście
• Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku
  • Spichlerz na Ołowiance
  • Żuraw
  • SS Sołdek
• Muzeum Archeologiczne w Gdańsku
• Latarnia Morska Gdańsk Nowy Port
• Izba Pamięci Wincentego Pola w Gdańsku Sobieszewie
• Zabytkowa Kuźnia Wodna w Oliwie
• Twierdza Gdańsk
• Muzeum Diecezjalne
• Muzeum Stoczni Gdańskiej ul. Doki 1
• Europejskie Centrum Solidarności
• Muzeum II Wojny Światowej

Galerie[edytuj]

 Osobny artykuł: Galerie sztuki w Gdańsku.

W Gdańsku działa kilkanaście publicznych i prywatnych galerii sztuki^[68].

• Gdańska Galeria Miejska
  • Gdańska Galeria Miejska 1 – ul. Piwna
  • Gdańska Galeria Miejska 2 – ul. Powroźnicza
  • Gdańska Galeria Güntera Grassa – ul. Szeroka, ul. Grobla 1
• Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia”
• Galeria Wyspa (zob. też: Instytut Sztuki Wyspa)

Biblioteki[edytuj]

Najstarsza część gmachu Biblioteki Gdańskiej (1902–1904) Bibliotheca Senatus Gedanensis, zał. 22 czerwca 1596 r. (od 1955 – Biblioteka Gdańska PAN)

• Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Gdańsku – 0,73 mln jednostek bibliotecznych (2011), około 30 filii na terenie Gdańska w tym filia Biblioteka Manhattan. Zarejestrowani czytelnicy biblioteki mogą otrzymać Kartę do Kultury, która uprawnia do zniżek w wielu instytucjach kultury działających w Gdańsku i w jego okolicach^[69]. Corocznie, pod hasłem Przystanek Książka, biblioteka organizuje obchody Światowego Dnia Książki i Praw Autorskich (w tym tramwaj literacki).
• Biblioteka Gdańska PAN – 0,8 mln jednostek bibliotecznych
• Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Gdańsku – 0,54 mln jednostek bibliotecznych
• biblioteki uczelniane w tym m.in.
  • Biblioteka Główna Uniwersytetu Gdańskiego – 1,3 mln woluminów (stan na 31.12.2008)
  • Biblioteka Główna Politechniki Gdańskiej – 1,2 mln jednostek bibliotecznych
  • Biblioteka Główna Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego – ponad 0,6 mln jednostek bibliotecznych (stan na 31.12.2009)

Kina[edytuj]

 Osobny artykuł: Kina w Gdańsku.

• multipleksy
  • Multikino (10 sal)
  • Kinoplex (8 sal)
  • Cinema City Krewetka (8 sal)
• kina kameralne

Inne ważniejsze instytucje kulturalne[edytuj]

• Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku
• Klub Żak
• Gdański Archipelag Kultury
• Instytut Kultury Miejskiej w Gdańsku (organizuje m.in. festiwal i konkurs Europejski Poeta Wolności)
• Pałac Młodzieży w Gdańsku
• Centrum Hewelianum

Media[edytuj]

Stacje telewizyjne[edytuj]

• TVP3 Gdańsk
• Telewizja EiA
• TVO Gdańsk (TV Rozstaje – działalność zawieszona w 2013 roku)
• Telewizja PTV

W latach 1990–1996 na terenie gdańskiej dzielnicy Orunia działała pierwsza w Polsce prywatna, niezależna stacja telewizyjna Sky Orunia.

Stacje radiowe[edytuj]

Prasa[edytuj]

• Dziennik Bałtycki
• Gazeta Wyborcza – oddział Trójmiasto
• Nasze Miasto – oddział Trójmiasto
• Nasze Morze
• Pomorski Kurier Nieruchomości

Media internetowe[edytuj]

• Trojmiasto.pl
• Gdansk.NaszeMiasto.pl
• Pomorska.TV
• MMTrojmiasto.pl

Religia[edytuj]

Ta sekcja od 2009-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać (wiarygodne) źródła, najlepiej w formie dokładnych przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Pojezuicki kościół kolegialny św. Ignacego Loyoli Konkatedra greckokatolicka św. Bartłomieja i Opieki Najświętszej Bogurodzicy Prawosławna cerkiew konkatedralna św. Mikołaja Kościoły katolickie Kościół rzymskokatolicki (Gdańsk jest siedzibą kurii archidiecezji gdańskiej.) Parafia św. Brygidy, Parafia Wniebowzięcia NMP (Bazylika Mariacka), Parafia św. Mikołaja, Parafia Matki Boskiej Częstochowskiej, Parafia Chrystusa Króla, Parafia Świętego Kazimierza w Gdańsku, Parafia Chrystusa Zbawiciela, Parafia św. Teresy od Dzieciątka Jezus, Parafia Najświętszej Maryi Panny Królowej Różańca św. w Gdańsku Kościół greckokatolicki Parafia św. Bartłomieja i Opieki NMP, Kościół Polskokatolicki w RP Parafia Bożego Ciała, Polski Narodowy Katolicki Kościół w Kanadzie – Seniorat Misyjny w Polsce Parafia Matki Bożej Królowej Polski Kościół Katolicki Mariawitów w RP diaspora, nieposiadająca świątyni (wierni odprawiają adorację ubłagania 25. dnia każdego miesiąca)[72] Kościoły prawosławne Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny Parafia św. Mikołaja, Parafia św. Jerzego (wojskowa) Obydwie parafie użytkują cerkiew św. Mikołaja

Pierwszy Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów Meczet w Gdańsku Nowa Synagoga w Gdańsku-Wrzeszczu Kościoły protestanckie Kościół Ewangelicko- Augsburski w RP Parafia w Gdańsku z siedzibą w Sopocie Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP parafia ewangelicko-metodystyczna Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP grupa diasporalna[73] Konfederacja Ewangelicznych Kościołów Reformowanych w Polsce zbór w Gdańsku Kościół Chrześcijan Baptystów I Zbór, II Zbór (Wrzeszcz), Kościół Adwentystów Dnia Siódmego zbór w Gdańsku Kościół Zielonoświątkowy w RP zbór w Gdańsku zbór „Nowe Życie” Kościół Wolnych Chrześcijan zbór w Gdańsku Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa Zbór, Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej Armia Dawida Restoracjonizm Świadkowie Jehowy: 19 zborów, Sale Królestwa: ul. Barniewicka 54, ul. T. Bora-Komorowskiego 1a, ul. Kępna 9, ul. Nad Jarem 31D, ul. Schuberta 83[74] Świecki Ruch Misyjny „Epifania” Zbór, Islam Muzułmański Związek Religijny Muzułmańska Gmina Wyznaniowa w Gdańsku Judaizm Beit Trójmiasto Gmina Wyznaniowa Żydowska w Gdańsku Niezależna Gmina Wyznania Mojżeszowego Buddyzm Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu Szkoła Zen Kwan Um w Polsce Gdański Ośrodek Zen

Sport[edytuj]

Stadion Energa Gdańsk

Hala Ergo Arena, znajdująca się na granicy Gdańska i Sopotu

Hala Olivia

Przystań żaglowa na Motławie

Kąpielisko morskie Gdańsk Brzeźno

Gdańsk był gospodarzem Mistrzostw Europy w Koszykówce Mężczyzn 2009, Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2012, Mistrzostw Europy w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2013, oraz gospodarzem Mistrzostw Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2014, Mistrzostw Europy w Piłce Ręcznej Mężczyzn 2016.

Do gdańskich klubów sportowych zalicza się:

• Lechia Gdańsk
  • Klub Sportowy Lechia Gdańsk (ekstraklasa w sezonie 2008/2009, 2010/2011, 2012/2013)
  • Rugby Club Lechia Gdańsk
• Gedania Gdańsk – założona w 1922 jako polski wielosekcyjny klub sportowy w Wolnym Mieście Gdańsku. Obecnie funkcjonują sekcje siatkówki, piłki nożnej i wioślarstwa.
  • sekcja siatkówki kobiet Gedania Gdańsk (Liga Siatkówki Kobiet w sezonie 2006/07) i Energa Gedania II Gdańsk
  • sekcja piłki nożnej (V liga w sezonie 2006/07)
• Polonia Gdańsk powołany 27 września 1945 – początkowo nosił nazwę „NIT”. Pierwsze mecze rozgrywano na wyspie Ostrów, a „dojazd” na żużlowe boisko odbywał się łodzią.
  • sekcja piłki nożnej mężczyzn (V liga w sezonie 2006/07)
• Gdański Klub Żużlowy „Wybrzeże” powstał w 2006; kontynuuje tradycje Gdańskiego Klubu Sportowego „Wybrzeże”, działającego w latach 1945–2005.
  • sekcja żużlowa (I liga w sezonie 2010)
• Gdański Auto Moto Klub – klub zajmujący się motocrossem, istniejący od 1946 roku; organizator zawodów rangi mistrzostw Polski, Europy i świata.
• Stoczniowiec Gdańsk – klub hokejowy występujący w rozgrywkach hokejowej Ekstraligi; swoje mecze rozgrywa w hali Olivia.
  • sekcja hokeja na lodzie (Ekstraklasa w sezonie 2006/07)
  • łyżwiarstwo figurowe
• Trefl Gdańsk – męska drużyna siatkarska z Gdańska powstała w 2005 z inicjatywy właściciela firmy Trefl S.A. – Kazimierza Wierzbickiego.
  • sekcja siatkówki mężczyzn (Plusliga w sezonie 2014/15)
• GTS Gdańsk – klub siatkarski założony w 2005.
  • sekcja siatkówki mężczyzn (II liga w sezonie 2006/07)
• Seahawks Gdynia – klub futbolu amerykańskiego (wicemistrz Polski 2006 i 2008)
• TKKF Stoczniowiec Gdańsk – sekcja bokserska, kick-bokserska, boksu tajskiego, tenis stołowy, tenis ziemny
• TKKF Rozstaje Gdańsk – sekcja LA joggingu, piłka nożna, sporty i zajęcia III wieku, kursy instruktorskie itd.
• UKS Jasieniak – uczniowski klub sportowy o profilu siatkarskim
• Żabi Kruk
  • klub kajakowy o profilu turystycznym
• SMS Gdańsk – zespół piłki ręcznej mężczyzn (I liga w sezonie 2006/07)
• Spójnia Gdańsk
• AZS-AWFiS Gdańsk
  • sekcja piłki ręcznej kobiet AZS-AWFiS Gdańsk (Ekstraklasa w sezonie 2006/07)
  • sekcja piłki ręcznej mężczyzn AZS-AWFiS Gdańsk (I liga w sezonie 2006/07)
  • sekcja szermierki SIETOM AZS-AWFiS Gdańsk
  • ponadto sekcje: gimnastyki, judo, lekkiej atletyki, pływania, rugby, tenisa stołowego, wioślarstwa, żeglarstwa
• Champion Gdańsk
  • sekcja kick-boxingu
  • sekcja muay thai
• GKS Morena – piłkarski klub sportowy występujący w B-klasie
• UKS Suchanik – uczniowski klub sportowy o profilu siatkarskim
• Gdański Klub Żeglarski
• Gdańskie Boule – klub pétanque, jeden z trzech klubów bularskich z województwa pomorskiego zrzeszonych w Polskiej Federacji Pétanque

Cykliczne imprezy sportowe wysokiej rangi[edytuj]

Do cyklicznych imprez międzynarodowych wysokiej rangi sportowej (co najmniej Puchar Świata lub równoważne) należą:

• Dwór Artusa – zawody szermiercze we florecie kobiet, zależnie od roku Puchar Świata lub Grand Prix (rozgrywane corocznie w pierwszym kwartale roku);
• Junior Grand Prix Baltic Cup – zawody w łyżwiarstwie figurowym, Puchar Świata Juniorów – zob. Grand Prix Juniorów w łyżwiarstwie figurowym (rozgrywane co dwa lata, w trzecim kwartale roku).

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Rekreacja[edytuj]

W Gdańsku zorganizowano 6 letnich kąpielisk morskich^[75]:

• Gdańsk Orle – obejmujące 100 m linii brzegowej,
• Gdańsk Sobieszewo – obejmujące 200 m linii brzegowej,
• Gdańsk Stogi – obejmujące 400 m linii brzegowej,
• Dom Zdrojowy Gdańsk Brzeźno – obejmujące 100 m linii brzegowej,
• Molo Gdańsk Brzeźno – obejmujące 500 m linii brzegowej,
• Gdańsk Jelitkowo – obejmujące 200 m linii brzegowej.

Polityka i administracja[edytuj]

Samorząd[edytuj]

Gdańsk jest miastem na prawach powiatu. Organem uchwałodawczym samorządu jest Rada Miasta Gdańska, składająca się z 34 radnych^[76].

Organem wykonawczym samorządu jest Prezydent Miasta Gdańska.

Skład Rady Miasta w latach 2002–2006^[77]

• Platforma Obywatelska – 15 mandatów
• Sojusz Lewicy Demokratycznej-Unia Pracy – 6 mandatów
• KW Wyborców i Sympatyków Lecha Kaczyńskiego Prawo i Samorządność – 6 mandatów
• Liga Polskich Rodzin – 5 mandatów
• Samoobrona – 1 mandat
• Obywatelski Komitet Bogdana Borusewicza – 1 mandat

Skład Rady Miasta w latach 2006–2010^[78]

• Platforma Obywatelska – 21 mandatów
• Prawo i Sprawiedliwość – 13 mandatów

Skład Rady Miasta w latach 2010–2014^[79]

• Platforma Obywatelska – 26 mandatów
• Prawo i Sprawiedliwość – 7 mandatów
• Sojusz Lewicy Demokratycznej – 1 mandat

Skład Rady Miasta w latach 2014–2018^[80]

• Platforma Obywatelska – 22 mandaty
• Prawo i Sprawiedliwość – 12 mandatów

Polityka[edytuj]

Mieszkańcy Gdańska wybierają posłów na Sejm z okręgu wyborczego nr 25. Mieszkańcy Gdańska wspólnie z mieszkańcami Sopotu wybierają 1 senatora (okręg wyborczy nr 65). Posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 1.

Mieszkańcy Gdańska wybierają 7 z 33 radnych do Sejmiku Województwa Pomorskiego (okręg wyborczy nr 3).

Podział administracyjny[edytuj]

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Gdańska.

Gdańsk, decyzją Rady Miasta, podzielony jest na 34 jednostki pomocnicze zwane dzielnicami. Mieszkańcy dzielnic mają prawo tworzyć samorząd lokalny – rady dzielnic. W Gdańsku, według stanu na 31 grudnia 2016 działają 33 rady dzielnic; w jednej jednostce pomocniczej nie powołano rady^[81].

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta partnerskie^[82]:

Miasta współpracujące z Gdańskiem^[82]

Honorowi obywatele miasta[edytuj]

 Osobny artykuł: Honorowi obywatele miasta Gdańska.

Tytuł Honorowego Obywatela Gdańska nadają władze miasta (najczęściej Rada Miasta) osobom, które szczególne dla niego się zasłużyły, niezależnie od miejsca ich zamieszkania.

Zobacz też[edytuj]

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Gdańsk

• Nova Dantzig, Nowy Gdańsk
• (764) Gedania
• Encyklopedia Gdańska

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Zenon Klemensiewicz: Gramatyka historyczna języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981. ISBN 83-01-00995-0.

1. Praca zbiorowa: Słownik starożytności słowiańskich t. 2 F-K, cz. 1 F-H, hasło „Gaj”. Warszawa: Ossolineum, 1964, s. 78.

• Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER  Koszalin 2010, ​ISBN 978-83-89976-40-6​, s. 79, 90, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96 i 97

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Oficjalna strona miasta Gdańsk
• Oficjalny portal turystyczny Gdańska
• BIP Urzędu Miejskiego w Gdańsku
• Interaktywny plan Gdańska
• Przewodnik turystyczny
• Odbudowa Gdańska – kronika filmowa Stary Gdańsk powstaje z ruin, PKF 33/51, Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej
• Odbudowa Gdańska – kronika filmowa Gdańsk będzie odbudowany, PKF 39/52, Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej
• Odbudowa portu w Gdańsku – PKF 22/45, Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej
• Odbudowa portu w Gdańsku – PKF 2/46, Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej
• Gdańsk w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa, 1881.
• Gdańsk w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo. Warszawa, 1900.
• Gedanopedia

p • d • e Gdańsk Historia Kalendarium historii Gdańska Kultura w Gdańsku Festiwal Dobrego Humoru • Festiwal Polskich Wideoklipów Yach Film • Festiwal Szekspirowski • Gdański Festiwal Carillonowy • Jarmark św. Dominika • Parada niepodległości Obiekty kulturalne Filharmonia Bałtycka • Fundacja Theatrum Gedanense • Opera Bałtycka • Teatr Leśny • Teatr Wybrzeże • Teatr Miniatura • Muzeum Narodowe Komunikacja Autobusy w Gdańsku • Gdańsk Główny • Lotnisko Gdańsk Rębiechowo • MZKZG • SKM Trójmiasto • Tramwaje w Gdańsku • ZTM Gdańsk • Żegluga Gdańska Edukacja Akademia Muzyczna • Akademia Sztuk Pięknych • Gdański Uniwersytet Medyczny • Politechnika Gdańska • Uniwersytet Gdański • Wyższa Szkoła Bankowa Religia Archidiecezja gdańska • Biskupi gdańscy • Eparchia wrocławsko-gdańska • Gdańskie Seminarium Duchowne • Meczet • Cerkiew św. Mikołaja Sport Gedania Gdańsk • GKS Wybrzeże • Lechia Gdańsk • Maraton Solidarności • Ergo Arena • PGE Arena Gdańsk • Hala Olivia • Polonia Gdańsk • Pomorski Związek Piłki Nożnej • Stadion Lechii Ważniejsze atrakcje Droga Królewska • Ratusz Głównego Miasta • Bazylika Mariacka • Fontanna Neptuna • Żuraw • Dom Uphagena • Dwór Artusa • Katownia • Zbrojownia • Ratusz Starego Miasta • Katedra Oliwska • Park Oliwski • Pomnik Poległych Stoczniowców • Długie Pobrzeże • Dzielnica Mariacka • Pomnik Jana III Sobieskiego • Pomnik Obrońców Wybrzeża • Pomnik Obrońców Poczty Polskiej

p • d • e Województwo pomorskie Miasta na prawach powiatu Gdańsk (siedziba) • Gdynia • Słupsk • Sopot Powiaty bytowski • chojnicki • człuchowski • gdański • kartuski • kościerski • kwidzyński • lęborski • malborski • nowodworski • pucki • słupski • starogardzki • sztumski • tczewski • wejherowski Inne zagadnienia Podział administracyjny • Herb • Flaga

p • d • e Podział administracyjny Polski Województwa dolnośląskie • kujawsko-pomorskie • lubelskie • lubuskie • łódzkie • małopolskie • mazowieckie • opolskie • podkarpackie • podlaskie • pomorskie • śląskie • świętokrzyskie • warmińsko-mazurskie • wielkopolskie • zachodniopomorskie Siedziby wojewodów i sejmików Białystok • Bydgoszcz • Gdańsk • Gorzów Wielkopolski • Katowice • Kielce • Kraków • Lublin • Łódź • Olsztyn • Opole • Poznań • Rzeszów • Szczecin • Toruń • Warszawa • Wrocław • Zielona Góra Podziały administracyjne województw dolnośląskie • kujawsko-pomorskie • lubelskie • lubuskie • łódzkie • małopolskie • mazowieckie • opolskie • podkarpackie • podlaskie • pomorskie • śląskie • świętokrzyskie • warmińsko-mazurskie • wielkopolskie • zachodniopomorskie Herby województw dolnośląskie • kujawsko-pomorskie • lubelskie • lubuskie • łódzkie • małopolskie • mazowieckie • opolskie • podkarpackie • podlaskie • pomorskie • śląskie • świętokrzyskie • warmińsko-mazurskie • wielkopolskie • zachodniopomorskie Flagi województw dolnośląskie • kujawsko-pomorskie • lubelskie • lubuskie • łódzkie • małopolskie • mazowieckie • opolskie • podkarpackie • podlaskie • pomorskie • śląskie • świętokrzyskie • warmińsko-mazurskie • wielkopolskie • zachodniopomorskie Województwa proponowane staropolskie • środkowopolskie • środkowopomorskie • Warszawa Inne jednostki podziału powiaty • gminy

p • d • e Miasta województwa pomorskiego Miasta powiatowe Bytów • Chojnice • Człuchów • Gdańsk • Gdynia • Kartuzy • Kościerzyna • Kwidzyn • Lębork • Malbork • Nowy Dwór Gdański • Pruszcz Gdański • Puck • Słupsk • Sopot • Starogard Gdański • Sztum • Tczew • Wejherowo Miasta gminne Brusy • Czarna Woda • Czarne • Czersk • Debrzno • Dzierzgoń • Gniew • Hel • Jastarnia • Kępice • Krynica Morska • Łeba • Miastko • Nowy Staw • Pelplin • Prabuty • Reda • Rumia • Skarszewy • Skórcz • Władysławowo • Ustka • Żukowo

p • d • e Związek Hanzeatycki Wykaz miast hanzeatyckich WERSALIKAMI PÓŁGRUBYMI oznaczono miasta-przywódców rejonów lub okręgów; WERSALIKAMI — miasta które odegrały poważną rolę w Hanzie Region nadreński (Ren – Moza) Dinant • Duisburg • Düsseldorf • Emmerich • Grieth (de) • KOLONIA • Neuss • Nijmegen • Roermond • Tiel • Venlo • Wessel • Zaltbommel Region Ijssel i Zuiderzee Arnhem • DEVENTER • Doesborg • Elburg • Harderwijk • Hasselt • Hattem • KAMPEN • Ommen • Stavoren • Zutphen • Zwolle Wybrzeże Morza Północnego Groningen • BREMA • Stade • Buxtehude • HAMBURG Między Renem i Wezerą (Westfalia) Ahlen • Allendorf (de) • Altena • Arnsberg • Attendorn • Beckum • Belecke (de) • Bielefeld • Blankenstein (de) • Bocholt • Bochum • Bodefeld (de) • Borgentreich • Borken • Brakel • Breckerfeld • Brilon • Coesfeld • Dorsten • DORTMUND • Drolshagen • Dülmen • Essen • Eversberg (de) • Freienohl (de) • Fürstenau • Geseke • Grevenstein (de) • Hachen (de) • Hagen • Haltern • Hamm • Hattingen • Herford • Hirschberg (de) • Hörde • Hüsten (de) • Iburg (de) • Iserlohn • Kallenhardt (de) • Kamen • Langscheid (de) • Lemgo • Lüdenscheid • Lünen • Melle • Menden • Minden • MÜNSTER • Neheim (de) • Neuenrade • Neustadt • Nieheim • Oldenzaal • Olpe • OSNABRÜCK • Paderborn • Peckelsheim (de) • Plettenberg • Quakenbrück • Ratingen • Recklinghausen • Rheine • Rüthen • Schwerte • SOEST • Solingen • Sundern • Telgte • Unna • Vörden (de) • Vreden • Warburg • Warendorf • Warstein • Wattenscheid (de) • Werl • Werne • Westhofen (de) • Wetter • Wiedenbrück (de) Między Wezerą i Łabą (Dolna Saksonia) Alfeld • Aschersleben • Bockenem • BRUNSZWIK • Einbeck • Gardelegen • GOSLAR • Gronau • Halberstadt • Hameln • Hanower • Helmstedt • HILDESHEIM • LÜNEBURG • MAGDEBURG • Osterburg • Quedlinburg • Salzwedel • Seehausen • Stendal • Tangermünde • Ulzen • Werben Niemcy środkowe (na południe do Harzu między górną Wezerą i Soławą) Duderstadt • Erfurt • Getynga • Halle • Merseburg • Mühlhausen • Naumburg • Nordhausen • Northeim • Osterode • Uslar Brandenburgia Berlin • Brandenburg • Frankfurt nad Odrą • Havelberg • Kolno (de) • Kyritz • Perleberg • Przestawilk Wybrzeże Bałtyku (na zachód od Odry) Kilonia • LUBEKA • WYSZOMIERZ • ROZTOKA • STRZAŁÓW • Gryfia • Dymin • Guczkowo • SZCZECIN Pomorze Zachodnie (na wschód od Odry) Białogard • Darłowo • Goleniów • Gryfice • Kamień • Kołobrzeg • Koszalin • Sławno • Słupsk • Stargard • Trzebiatów • Wolin Prusy, Polska Braniewo • Chełmno • GDAŃSK • Elbląg • KRÓLEWIEC • TORUŃ • WROCŁAW • KRAKÓW Inflanty DORPAT • Goldingen • Kokenhusen • Lemsal • Parnawa • REWEL • Roop • RYGA • Valmiera • Viljandi • Wenden • Windawa Szwecja Kalmar • Nyköping • SZTOKHOLM • VISBY