Gliwice wymowa i (łac. Glivitium, niem. Gleiwitz, czes. Glivice albo Hlivice, śl. Glywicy) – miasto na prawach powiatu w południowej Polsce, na Górnym Śląsku, w województwie śląskim, położone na Wyżynie Śląskiej, nad rzeką Kłodnicą.
Siedziba władz ziemskiego powiatu gliwickiego oraz kurii diecezji gliwickiej.
Miasto przyłączono do Polski w 1945 roku. W latach 1945–1950 należało do województwa śląskiego, w latach 1950–1975 do tzw. dużego województwa katowickiego, a w latach 1975–1998 do tzw. małego województwa katowickiego.
31 grudnia 2015 Gliwice zajmowały na liście największych miast Polski 18. miejsce według powierzchni i 19. pod względem liczby ludności[2]. W województwie śląskim plasują się na 4. pozycji pod względem liczby mieszkańców.
Według danych GUS miasto w dniu 31 grudnia 2015 roku miało 183 392 mieszkańców[2].
Miasto Gliwice jest położone w południowo-zachodniej Polsce, w zachodniej części województwa śląskiego i konurbacji górnośląskiej, na Wyżynie Katowickiej, nad rzeką Kłodnicą.
W latach 1945–1950 należało do województwa śląskiego, w latach 1950–1975 do tzw. dużego województwa katowickiego, a w latach 1975–1998 do tzw. małego województwa katowickiego
Gliwice sąsiadują z miastem Zabrze oraz powiatem gliwickim i tarnogórskim.
Powierzchnia[edytuj]
31 grudnia 2015 powierzchnia miasta wynosiła 133,88 km²[2].
-
Osobny artykuł: Ludność Gliwic.
- Wykres liczby ludności Gliwic na przestrzeni ostatnich 145 lat
Największą populację Gliwice odnotowały w 1988 roku – według danych GUS 223 403 mieszkańców[4]. Począwszy od roku 1996 liczba mieszkańców stale spada.
- Piramida wieku mieszkańców Gliwic w 2014 roku[3].
Podział administracyjny[edytuj]
Gliwice podzielone są na 21 osiedli, będących jednostkami pomocniczymi gminy[5].
Dodatkowo w latach 2011–2015 istniało osiedle Żwirki i Wigury, które został najpierw wydzielone z osiedla Trynek, a następnie ponownie do niego włączone[6].
Ochrona środowiska[edytuj]
Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Gliwice zostały sklasyfikowane jako dwudzieste drugie najbardziej zanieczyszczone miasto Unii Europejskiej[7].
Nazwa Gleywice wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym
pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie
[8]
Dawniej historycy, głównie niemieccy, wiązali pochodzenie nazwy Gliwice/Gleiwitz (pisane dawniej też Glywice lub Glewitze; łac. Glivitium) od czeskiego pojęcia chlewa (oboczność g do h). Taką tezę postawił, między innymi, niemiecki autor pierwszej monografii miasta, Beno Nietsche. Stąd można stwierdzić, że XIII-wieczny endonim został powiązany z czeskim pochodzeniem.
Wywód od nazwy chlew (czes. chlév) nie przesądza jednak o czeskim pochodzeniu tej nazwy, ponieważ termin występuje również w języku polskim. Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy, który wywodzi nazwę od tego słowa, nie wskazuje jednoznacznie jej czeskiego pochodzenia[9]. Nie wiąże jej także z miejscem trzymania świń, ale koni. Według niego miejscowość miałaby wziąć swoją nazwę od funkcji osady, której zadaniem była wymiana koni ze szlacheckich taborów w czasie podróży. Adamy w swoim dziele poświęconym nazwom miejscowym na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu notuje trzy formy: polską, „Chlewiska”, oraz niemieckie „Gleywitz” i „Glubschiz”. W swojej pracy podaje również ich znaczenie Ort der Stallungen und des Pferdewechsels auf der Strase von Oppeln nach Krakau, czyli w tłumaczeniu „Miejscowość stajni, wymiany koni na drodze z Opola do Krakowa”[9]. Wywód nazwy od słowa chlew został zweryfikowany przez niemieckich oraz polskich językoznawców i zastąpiony dwiema innymi koncepcjami:
- Gliw albo Gliwa – to imię osobowe, które występowało na terenie Śląska w średniowieczu. W tym przypadku Gliwice posiadają nazwę patronimiczną utworzoną od imienia właściciela ziemi lub jej dzierżawcy, względnie założyciela, zasadźcy Gliwic.
- Gliw – w językach słowiańskich oznacza często teren gliniasty, obszar podmokły, wilgotny. W języku prasłowiańskim *gliva /*glivъ oznaczało coś oślizłego, śluzowatego, kleistego, a gliwieć oznaczało gnić, psuć się. W języku polskim używa się do chwili obecnej tego wyrazu np. do określenia zepsutego i przypominającego glinę – zgliwiałego sera[10]. Ciekawostką jest fakt, że w językach słoweńskim, chorwackim i serbskim termin glive / gljive oznacza grzyby, zaś gljivice – małe grzybki. Według tej wykładni nazwa Gliwic jest nazwą topograficzną, utworzoną od właściwości obszaru na którym założono miasto[11][12].
Jedna i druga teza ma swoich zwolenników i przeciwników, choć językoznawcy raczej skłonni się przychylać się do drugiej, topograficznej wykładni. W wielu opracowaniach niemieckich można się jeszcze spotkać z tezą wcześniejszą, powielaną bezpośrednio od Beno Nietschego[13].
W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis spisanej w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest jako Glywitz. W kronice wymienione zostały również wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto. Są to obecne dzielnice lub części miasta, na przykład Żerniki zapisane w formach Syrdnicza villa, Syrdnicza Semiani oraz Syrdnik, Sobiszowice jako Novo Sobyssowitz, Ostropa jako Rostropitz, Łabędy jako Labant, Czechowice jako Cechowitz[14][15].
W 1475 roku w łacińskich statutach Statuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Gleiwice oraz Glywicze[16]. W historii nazwa miasta notowana była różnorodnie Geibitz, Gleywicz, Hliwicz oraz Gleiwitium[17].
W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie przez Fryderyka Wielkiego wymienione są Gleywice pośród innych śląskich miejscowości[8]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie prowincji śląskiej wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwą niemiecką Gleiwitz oraz obecnie używaną polską nazwą Gliwice[18]. Nazwę miejscowości w formie Gliwice-Toszek w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[19]. Polską nazwę Gliwice oraz niemiecką Gleiwitz wymienia Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku[17].
-
Osobny artykuł: Historia Gliwic.
Kalendarium:
Ruiny Teatru Miejskiego, elewacja wschodnia
Wojewódzki Sąd Administracyjny
- przed 1276 – książę Władysław opolski nadał Gliwicom prawa miejskie[1]
- 1430 – Gliwicami włada pretendent do tronu czeskiego, książę Zygmunt Korybutowicz
- 1431
- 1557 – wydzierżawienie Państwa Gliwickiego przez Fryderyka von Zetritz (Cetrycz)
- 1569 – wykupienie przez radę miejską od Fryderyka von Zetritz praw książęcych nad Państwem Gliwickim, zapewnia to Gliwicom prawa wolnego miasta królewskiego podległego koronie czeskiej
- 1587 – biskup wrocławski, Wyższy Starosta Śląska Andrzej von Jerin wydaje dokument, w myśl którego obywatelami miasta Gliwice mogą być jedynie katolicy
- 1601 – pożar niszczy całe miasto wraz z przedmieściami
- 1626 – nieskuteczne oblężenie miasta przez protestanckich Duńczyków pod wodzą Ernsta von Mansfelda podczas wojny trzydziestoletniej.
- 1629 – nadanie nowego herbu miastu przez cesarza Ferdynanda II
- 1683 – przez miasto przeszły wojska króla Jana III Sobieskiego idące na odsiecz Wiednia, natomiast król zatrzymał się w klasztorze przy kościele Podwyższenia Krzyża Świętego
- 1711
- 1742 – miasto w granicach Prus
- 1796 – uruchomienie pierwszego na kontynencie europejskim wielkiego pieca opalanego koksem w „Królewskiej Hucie” hrabiego Fryderyka Redena (w Anglii pieców opalanych koksem używano już od 1709 r.)
- 1804 – ukończono budowę Kanału Kłodnickiego
- 1813
- 1826 – powstanie pierwszej drukarni w mieście
- 1845 – budowa dworca i linii kolejowej łączącej Gliwice z Opolem i Wrocławiem
- 1848 – powstanie huty „Hermina”, obecna nazwa to „Huta Łabędy”
- 1851 – pierwszy bank w Gliwicach
- 1861 – rozpoczęcie pracy gazowni miejskiej
- 1868 – powstają Zakłady Huldschinsky’ego, w późniejszym okresie noszące nazwę Huta „1 Maja”, a następnie Huta „Gliwice”.
- 1874 – na Germaniaplatz (obecnie plac Piastów) zostaje odsłonięty pomnik Germanii
- 1880 – otwarcie Palmiarni Miejskiej
- 1894 – pierwsza konna linia tramwajowa w centrum miasta oraz parowa poza centrum
- 1898 – pierwsze w Europie tramwaje elektryczne z napędem na wszystkie cztery osie wożą pasażerów
- 1899 – teatr w Gliwicach rozpoczyna działalność
- 1905 – powstaje muzeum w Gliwicach
- 1912 – pracować zaczyna kopalnia „Gliwice”
- 1916 – nowo otwarta Koksownia „Gliwice” rozpoczyna produkcję
- 1921 – powstaje dom tekstylny „Seidenhaus” przy skrzyżowaniu ulicy Zwycięstwa z aleją Przyjaźni, za realizację odpowiedzialny jest światowej sławy architekt modernistyczny Erich Mendelsohn.
- 1924 – z połączenia teatrów Gliwic, Zabrza i Bytomia powstaje Teatr Trzech Miast, który od 1927 roku zmienia nazwę na Teatr Górnośląski
- 1925 – początek pracy dwumasztowej radiostacji przy ulicy Radiowej
- 1927 – przyłączenie do Gliwic Ligoty Zabrskiej, Sośnicy, Wójtowej Wsi i Żernik
- 1928 – oddanie do użytku hotelu Haus Oberschlesien (dosł. „Dom Górny Śląsk”) – obecnie gmach Urzędu Miejskiego
- 1934 – wydany w sierpniu przewodnik po mieście informuje o działających w Gliwicach 10 kościołach katolickich i 2 ewangelickich[20]
- 1935 – zbudowano nową radiostację gliwicką przy ulicy Tarnogórskiej
- 1938 – ukończenie budowy Kanału Gliwickiego
- 1939
- 1945
- 1951 – przyłączenie do Gliwic Starych Gliwic
- 1964 – przyłączenie do Gliwic Łabęd i Czechowic
- 1975 – przyłączenie do Gliwic Bojkowa i Wilczego Gardła
- 1998
- 1999
- 1 stycznia – przejęcie kompetencji powiatu grodzkiego przez samorząd miasta
- 17 czerwca – wizyta papieża Jana Pawła II na lotnisku[22]
- 2003
- 2005
- styczeń – otwarcie odcinka autostrady A4 od węzła Gliwice Sośnica do Chorzowa[23]
- 28 październik – otwarcie odcinka autostrady A4 od węzła Gliwice Sośnica do węzła Kleszczów[24]
- 2009
- 2010
- 2011
- 30 września – otwarcie odcinka autostrady A1 od węzła Gliwice Sośnica do węzła Gliwice Wschód[27]
- 2013
- 15 kwietnia – rozpoczęła się budowa hali widowiskowo-sportowej[28]
-
Osobny artykuł: Zabytki Gliwic.
Architektura[edytuj]
Fontanny, pomniki, rzeźby[edytuj]
Inne obiekty[edytuj]
- Cmentarz Centralny – ul. Kozielska
- Cmentarz Lipowy – ul. Okrzei
- Cmentarz Starokozielski – ul. Kozielska
- Cmentarz św. Wojciecha – ul. św. Wojciecha, dzielnica Szobiszowice
- Cmentarz komunalny – ul. św. Jacka, dzielnica Ligota Zabrska
- Cmentarz komunalny – ul. Wrzosowa, dzielnica Łabedy
- Cmentarz parafialny – ul. Pszczyńska, dzielnica Trynek
- Cmentarz parafialny – ul. Dolnej Wsi, dzielnica Wójtowa Wieś
- Cmentarz parafialny – ul. Cmentarna, dzielnica Sośnica
- Cmentarz parafialny – ul. Spacerowa, dzielnica Bojków
- Cmentarz wojenny żołnierzy Armii Czerwonej – ul. Sobieskiego
- Cmentarz wojenny żołnierzy francuskich – ul. Kozielska 29
- Cmentarze żydowskie:
- Cmentarz Hutniczy
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]
Kościół Zbawiciela w Gliwicach
Kościoły katolickie[edytuj]
Kościoły protestanckie[edytuj]
Opieka zdrowotna[edytuj]
Na terenie Gliwic funkcjonuje 5 szpitali:
Ulica Wieczorka 10 – jeden z budynków Sądu Rejonowego (dawniej Zasadniczej Szkoły Samochodowej)
-
W Gliwicach znajdują się liczne placówki oświatowe publiczne i niepubliczne:
W mieście znajdują się również placówki oświatowe innego typu, takie jak: centra edukacyjne (prowadzące jednocześnie gimnazja, licea i szkoły policealne), szkoły sportowe, szkoły nauki języków obcych oraz centra kultury.
Na terenie miasta znajduje się wiele instytutów naukowo-badawczych oraz wydziałów szkół wyższych. Część z nich to samodzielne instytucje, część należy do sieci Polskiej Akademii Nauk, a część to wydziały Politechniki Śląskiej.
- Instytuty/Wydziały
- Czytelnia Sztuki
- Galeria Zakamarek w Bibliotece Politechniki Śląskiej
- Galeria BlackBook.pl
- Galeria Sztuki Marii Wójciak
- Galeria Sztuki Współczesnej ESTA
- Galeria Miniatura (w Klubie Garnizonowym)
- Galeria Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej
- Galeria Melina
- Galeria Brama
- Galeria CO2
- Galeria Na Piętrze
- Galeria Na 2P
- Galeria ZPAP Po schodach
- Galeria EMDEK
- Galeria Fabryka Drutu
- Galeria Art-Studio
- Galeria Gorgona
Gliwice zaliczane były niegdyś do najbardziej „zielonych” miast w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym[potrzebny przypis]. W 2015 roku parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej stanowiły jednak tylko 3,1% całkowitej powierzchni miasta, co sprawia, że Gliwice należą obecnie do miast regionu o najmniejszym udziale terenów zieleni w całkowitej powierzchni. W latach 2004-2015 wskaźnik ten wahał się w przedziale od 2,7% do 4,0%, najniższą wartość osiągając w roku 2009, zaś maksimum w roku 2004[36].
-
Baseny kryte[edytuj]
- Basen „Delfin”
- Basen „Olimpijczyk”
- Basen „Mewa”
- Basen „Neptun”
Przez Gliwic przebiega 6 szlaków pieszych oraz 2 szlaki tematyczne[37].
Szlaki piesze[edytuj]
Szlaki tematyczne[edytuj]
W Gliwicach znajduje się fabryka General Motors Manufacturing Poland, w której produkowany jest model Astra IV, a także japońska fabryka NGK Ceramics produkująca filtry, katalizatory oraz czujniki NOx do samochodów. Obydwie spółki działają na terenie Podstrefy Gliwice Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, której miasto jest udziałowcem. Na terenie Gliwic działa także park technologiczny Technopark Gliwice.
W dzielnicy Łabędy mieszczą się Zakłady Mechanicze Bumar Łabędy, produkujące czołgi PT-91 oraz maszyny budowlane.
Na terenie Gliwic działa również jedna z największych kopalń węgla kamiennego w Europie – KWK Sośnica. W mieście ma siedzibę największy polski producent i dystrybutor odczynników chemicznych POCH (dawniej Polskie Odczynniki Chemiczne).
Komunikacja miejska[edytuj]
System transportu zbiorowego w Gliwicach oparty jest na komunikacji autobusowej oraz w minimalnym zakresie tramwajowej. Głównym organizatorem komunikacji miejskiej w Gliwicach jest Komunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (KZK GOP) z siedzibą w Katowicach. Według stanu z 2013 długość tras obsługiwanych na zlecenie KZK GOP na terenie miasta wynosiła 143,63 km, w tym 143,21 km tras autobusowych i 0,42 km tras tramwajowych. Łączna długość linii w tym okresie wynosiła 461,25 km, w tym 459,80 km linii autobusowych i 1,45 km linii tramwajowych. Roczna praca eksploatacyjna wyniosła niespełna 7 mln wzkm[38]. Głównym przewoźnikiem działającym na zlecenie KZK GOP na terenie Gliwic jest PKM Gliwice. Przedsiębiorstwo powstało w 1991 roku po rozpadzie WPK, jego głównym udziałowcem jest miasto[39]. W czerwcu 2016 roku PKM dysponowało 180 autobusami, z których 152 były wykorzystywane w codziennym ruchu[40].
Przez Gliwice przebiegają również 2 linie MZK Tychy łączące Gliwice z Tychami. Dzienna praca eksploatacyjna na tych liniach to niespełna 400 wzkm na dobę[41].
W latach 1893-2009 po Gliwicach kursowały tramwaje. W maju 2009 prezydent Gliwic Zygmunt Frankiewicz wystąpił do KZK GOP z wnioskiem o likwidację komunikacji tramwajowej na terenie miasta Gliwice, który to wniosek został rozpatrzony pozytywnie i 1 września zawieszono kursowanie tramwajów, a w ich miejsce wprowadzono linię autobusowa A4. Zawieszenie ruchu tramwajowego spotkało się z dużym sprzeciwem mieszkańców, którzy złożyli wniosek o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania prezydenta i rady miasta. Referendum odbyło się 11 września, jednakże zostało uznane za nieważne ze względu na zbyt małą frekwencję. W czerwcu 2010 rozpoczęto demontaż torów na terenie miasta[42]. Pomimo rezygnacji z tramwajów czynna pozostała zajezdnia Gliwice oraz krótki odcinek pomiędzy zajezdnią a granicą z Zabrzem[43].
Układ głównych dróg w Gliwicach
- Autostrady
Gliwice leżą na skrzyżowaniu dwóch autostrad:
Na terenie miasta znajdują się 4 węzły autostradowe: Gliwice-Bojków, Gliwice-Ostropa, Gliwice-Sośnica (miejsce przecięcia autostrad A1 i A4) i Gliwice-Wschód[48][49].
- Drogi krajowe i wojewódzkie
Ponadto przez Gliwice przebiegają 3 drogi krajowe i 3 wojewódzkie:
- Obwodnica
W 2008 roku do użytku oddano pierwszą część obwodnicy zachodniej, niespełna 1,5-kilometrowy odcinek łączący DK88 z ul. Sowińskiego. Docelowo obwodnica ma łączyć DK88 z ul. Rybnicką[54]. 21 lutego 2017 podpisana została umowa na unijne dofinansowanie na odcinek pomiędzy ulicami Daszyńskiego a Rybnicką[55]
-
Początki kolei żelaznych w Gliwicach sięgają I połowy XIX wieku. 3 października 1846 roku uruchomiono 64 km, w większości 2-torową, linię kolejową Katowice – Gliwice – Kędzierzyn-Koźle[56].
Gliwicki dworzec kolejowy jest drugim pod względem wielkości dworcem kolejowym w konurbacji górnośląskiej, według kategoryzacji PKP oznaczony kategorią Premium[57].
Poza stacją Gliwice, ruch pasażerski obsługuje również stacja Gliwice Łabędy oraz przystanek Gliwice Kuźnica. Do końca maja 1997 pociągi pasażerskie obsługiwały również stację Gliwice Sośnica, która od tego czasu obsługuje wyłącznie ruch towarowy. Ruch towarowy prowadzony jest ponadto na stacji Gliwice Port[58].
- Stacje wąskotorowe
- Gliwice Śródmieście – otwarta w 1990 roku w celu zwiększenia dostępności transportu wąskotorowego. Obecnie jej resztki można zobaczyć schodząc w dół ul. św. Katarzyny.
- Gliwice Trynek – działała oficjalnie w latach 1899-1994. Stacja posiadała między innymi: lokomotywownię, żuraw wodny, budynek stacyjny, magazyn i wagę wagonową. Stacja ta przez jakiś czas (lata przed II wojną światową) znajdowała się na zelektryfikowanym odcinku z Huty Gliwice do Kopalni Gliwice. Obecnie na terenie stacji znajduje się stacja benzynowa.
Obecnie Górnośląskie Koleje Wąskotorowe na terenie Gliwic w 90% nie istnieje. Został jedynie odcinek Paproć-Stanica przez Rudy Raciborskie. Ponadto tory prowadziły do Fabryki Lin i Drutów przy gliwickiej palmiarni[potrzebny przypis].
Centrum przesiadkowe[edytuj]
Po północnej stronie dworca kolejowego miasto planuje budowę centrum przesiadkowego, w którym poza dworcem kolejowym ma znaleźć się: zespół przystanków autobusowych, dworzec autobusowy, postoje taksówek, zespoły parkingowe z podziałem na postoje krótkoterminowe i długoterminowe w systemie park&ride, parkingi dla rowerów oraz budynek dworcowy północny z pomieszczeniami obsługi podróżnych[59].
W maju 2010 miasto wraz PKP podpisały porozumienie odnośnie wyłonienia przez samorząd przedsiębiorstwa, które przygotuje koncepcję zagospodarowania wokół dworca kolejowego[60]. Koncepcja została wykonana przez P.A. Nova i została zaprezentowana w sierpniu 2011[61]. W grudniu 2015 miasto odkupiło od PKP tereny wokół dworca kolejowego[62]. W 2016 pracownia projektowa An Archi Group zaprezentowała 3 koncepcje architektoniczne centrum przesiadkowego opracowane na zlecenie miasta[63]. W czerwcu 2016 wybrana została jedna z nich i planowano wówczas, że przetarg na dokumentację budowlaną zostanie ogłoszony na przełomie sierpnia i września, a sama budowa miałaby zacząć się najwcześniej na początku 2018 roku[64].
Gliwice oraz Górnośląski Okręg Przemysłowy przez Kanał Gliwicki i dalej przez rzekę Odrę ma połączenie z zespołem portowym Szczecin-Świnoujście oraz z innymi europejskimi drogami wodnymi.
Hangar lotniska na Trynku
W odległości do 100 km od Gliwic znajdują się trzy międzynarodowe porty lotnicze:
Poza tym na terenie miasta w dzielnicy Trynek znajduje się lotnisko sportowe Aeroklubu Gliwickiego.
93. Gliwicka Masa Krytyczna (czerwiec 2017)
W 2011 roku na terenie miasto znajdowały się 94 km tras rowerowych, w tym 57 km prowadzących drogami utwardzonymi i 37 km nieutwardzonymi[65], a udział liczby podróży rowerowych pośród wszystkich rodzajów podróży wynosił 1,75%[66]. W 2014 roku na terenie miasta było 3,6 km asfaltowych dróg dla rowerów oraz 23,5 km ciągów pieszo-rowerowych (w większości wykonanych z kostek lub płytek betonowych)[67].
Układ tras rowerowych nie ma charakteru spójnego systemu. Stosunkowo dobrze ukształtowany jest układ tras rowerowych na obrzeżach miasta, choć dojazd do nich z centrum miasta jest utrudniony[68]. Dodatkowo w mieście istnieje kilka samoobsługowych stacji napraw rowerów[69].
Na początku 2014 opublikowana została kompleksowa koncepcja rozbudowy infrastruktury rowerowej na terenie miasta przewidująca budowę ponad 300 km tras rowerowych. Koncepcję przygotowała firma Inkom na zlecenie Urzędu Miasta[70].
6 lutego 2017 miasto podpisało 3-letnią umowę z firmą Nextbike na organizację, zarządzanie i eksploatację Gliwickiego Roweru Miejskiego[71]. System, w skład którego weszło 10 stacji i 100 rowerów, został uruchomiony 28 marca[72].
Od kwietnia 2009 w Gliwicach cyklicznie odbywa się Masa Krytyczna[73]. W 2012 powstała Gliwicka Rada Rowerowa – zespół organizacji pozarządowych, zaangażowany w sprawy polityki rowerowej[74]. W 2016 roku GRR przekształciła się w stowarzyszenie[75].
W 2012 roku w rankingu miast najbardziej przyjaznych rowerzystom przeprowadzonym przez magazynu Rowertour Gliwice zajęły 34. miejsca na 41 ocenionych miast, a w 2014 roku 37 miejsce[67]. W 2016 Gliwice nie zostały sklasyfikowane, ponieważ miasto odmówiło wzięcia udziału w badaniu[76].
Kluby sportowe[edytuj]
- Piast Gliwice – miejski klub sportowy, sekcje: ekstraklasowa sekcja piłkarska, szermiercza, brydżowa, tenisowa, lekkoatletyczna
- KKS Kolejarz – sekcje: hokej na trawie, piłka nożna, tenis stołowy
- Sośnica Gliwice – sekcje: piłka nożna (grający obecnie w A-klasie, powstał w 1945 roku), piłka ręczna kobiet
- AZS Politechnika Śląska Gliwice – siatkówka mężczyzn
- AZS Politechnika Śląska Gliwice – Judo Mężczyzn/Kobiet
- AZS Politechnika Śląska Gliwice – Aikido Mężczyzn/Kobiet
- AZS Politechnika Śląska Gliwice – Iaido – Japońska szermierka Mężczyzn/Kobiet
- KŚ AZS Politechnika Śląska – siatkówka kobiet
- Szermierczy Klub Sportowy "Muszkieter" Gliwice
- Międzyszkolny Klub Narciarski MKN Gliwice narciarstwo alpejskie
- Sikret Gliwice – sekcje: piłka siatkowa, pływanie, sporty zimowe
- Gliwicki Klub Karate Kyokushin – Karate Kyokushin
Kluby piłkarskie[edytuj]
Kluby futsalowe[edytuj]
Kluby koszykarskie[edytuj]
Kluby futbolu amerykańskiego[edytuj]
Samorząd i polityka[edytuj]
Samorząd miasta[edytuj]
-
Osobny artykuł: Prezydenci Gliwic.
Gliwice są miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do Rady Miejskiej w Gliwicach 25 radnych[77]. Organem wykonawczym samorządu jest prezydent miasta, którym od 2010 roku jest Zygmunt Frankiewicz, pełniący tę funkcję siódmą kadencję.
- Skład Rady Miasta w latach 2002–2006[78]
- Sojusz Lewicy Demokratycznej-Unia Pracy – 11 mandatów
- Koalicja dla Gliwic Komitet Wyborczy Wyborców Zygmunta Frankiewicza – 10 mandatów
- Stowarzyszenie "Dzielnicowych List Mieszkańców Miasta Gliwice" – 4 mandaty
- Prawo, Sprawiedliwość, Rodzina – Inicjatywa Samorządowa – 3 mandaty
- Skład Rady Miasta w latach 2006–2010[79]
- Platforma Obywatelska – 12 mandatów
- Prawo i Sprawiedliwość – 6 mandatów
- Forum Dzielnicowych List Mieszkańców – 5 mandatów
- Lewica i Demokraci – 2 mandaty
- Skład Rady Miasta w latach 2010-2014[80]
- Platforma Obywatelska – 10 mandatów
- Koalicja dla Gliwic Zygmunta Frankiewicza – 9 mandatów
- Prawo i Sprawiedliwość – 4 mandaty
- Sojusz Lewicy Demokratycznej – 2 mandaty
- Skład Rady Miasta w latach 2014–2018[81]
- Koalicja dla Gliwic Zygmunta Frankiewicza – 10 mandatów
- Platforma Obywatelska – 7 mandatów
- Prawo i Sprawiedliwość – 7 mandatów
- SLD Lewica Razem – 1 mandat
Miasto jest członkiem Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, Śląskiego Związku Gmin i Powiatów i Związku Miast Polskich.
Gliwice są siedzibą komisji okręgu wyborczego w wyborach do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.
W Gliwicach mieszczą się trzy placówki konsularne:
- „Nowiny Gliwickie” – najstarszy miejski tygodnik, istniejący od 1956 roku
- „Gazeta Miejska” – bezpłatny tygodnik ukazujący się od 1997 roku w Gliwicach i w Zabrzu
- „Miejski Serwis Informacyjny” – bezpłatny tygodnik wydawany przez Urząd Miejski w Gliwicach
- 24GLIWICE.pl – telewizja i portal miejski
Gliwiczanie[edytuj]
-
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Gliwicami.
Miasta partnerskie[edytuj]
Lista miast partnerskich Gliwic[82]:
Przypisy
- ↑ ab Dzieje miasta. gliwice.eu. [dostęp 2017-09-27].
- ↑ abcd Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2016 r.. , s. 24. Główny Urząd Statystyczny.
- ↑ ab http://www.polskawliczbach.pl/Gliwice, w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS Bank Danych Regionalnych, faktyczne miejsce zamieszkania, stan na 31 grudnia 1988.
- ↑ WYKAZ UTWORZONYCH JEDNOSTEK POMOCNICZYCH. bip.gliwice.eu. [dostęp 2017-01-02].
- ↑ Rada Osiedla Żwirki i Wigury. bip.gliwice.eu. [dostęp 2017-01-02].
- ↑ Przerażający raport ws. jakości powietrza. Polskie miasta na czele listy. 2016-05-14.
- ↑ ab Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – „Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”.
- ↑ ab Heinrich Adamy: Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung. Breslau: Verlag von Priebotsch’s Buchhandlung, 1888, s. 9.
- ↑ Słownik etymologiczny języka polskiego.
- ↑ Piotr Rościszewski, Gliwice i okolica, Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej Oddział w Katowicach/Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział w Gliwicach 1993.
- ↑ Gliwice, Wyd. RSW Prasa – Książka – Ruch, 1973.
- ↑ Benno Nietsche, Historia miasta Gliwice w wersji cyfrowej Śląska Biblioteka Cyfrowa.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
- ↑ H. Markgraf, J.W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau 1889.
- ↑ Franz Xaver Seppelt, Die Breslauer Diözesansynode vom Jahre 1446, Franz Goerlich, Breslau 1912, s. 15, 97. – tekst łaciński statutów w wersji zdigitalizowanej.
- ↑ ab Gliwice w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom II, s. 592.
- ↑ Johann Knie 1830 ↓, s. 927.
- ↑ Józef Lompa: Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej. Głogówek 1847, s. 12.
- ↑ Führer durch Gleiwitz, Gleiwitz 1934, w: Śląska Biblioteka Cyfrowa.
- ↑ Jan Drabina, Historia Bytomia, Bytom 2000, s. 272., ISBN 83-908018-3-3.
- ↑ 15 lat temu w Gliwicach witaliśmy Jana Pawła II. „To był cud nad Kłodnicą” (TV), 24gliwice.pl, 17 czerwca 2014 [dostęp 2016-07-21] .
- ↑ ab PiotrP. Rosik PiotrP., KarolK. Kowalczyk KarolK., Rozwój infrastruktury drogowej i kolejowej a przesunięcie modalne w Polsce w latach 2000-2010, IGiPZ PAN, ISBN 8361590579 .
- ↑ Otwarcie odcinka Kleszczów Sośnica – autostrada A4, gddkia.gov.pl [dostęp 2016-07-21] .
- ↑ Pierwsze auta na A1 i węźle Sośnica, katowice.wyborcza.pl [dostęp 2016-05-30] .
- ↑ Wielka woda, szkoły zamknięte, TVN24.pl [dostęp 2016-05-30] .
- ↑ Autostrada A1 otwarta z Maciejowa do Sośnicy!, Dziennikzachodni.pl [dostęp 2016-05-30] .
- ↑ Po ponad 3 latach od rozpoczęcia budowy, inwestycja zbliża się ku końcowi. Hala Gliwice (TV), 24gliwice.pl, 14 sierpnia 2016 [dostęp 2016-08-25] .
- ↑ Rozpoczął się remont dworca kolejowego w Gliwicach (pol.). rynek-kolejowy.pl, 2015-01-19. [dostęp 2015-01-20].
- ↑ ab DTŚ w Gliwicach otwarta. Uwaga, jedziemy 70 km/h! Dlaczego nie można szybciej?, dziennikzachodni.pl [dostęp 2016-05-30] .
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów na oficjalnej stronie Świadków Jehowy (www.jw.org), dostęp: 2016-11-09.
- ↑ Opieka medyczna | Miasto Gliwice. gliwice.eu. [dostęp 2016-07-21].
- ↑ Strona Strona Kolegium Języków Obcych.
- ↑ Strona Strona Kolegium Pedagogicznego.
- ↑ Park Naukowo-Technologiczny Technopark Gliwice|.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Bank Danych Lokalnych: Stan i ochrona środowiska, Tereny zieleni, Tereny zieleni – wskaźniki; udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem (pol.). 2016-07-27. [dostęp 2017-02-11].
- ↑ Turystyka piesza. gliwice.pttk.pl. [dostęp 2016-06-29].
- ↑ Komunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla obszaru Komunikacyjnego Związku Komunalnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego na lata 2013-2020. , s. 31-37, 2013-02. Katowice (pol.).
- ↑ O FIRMIE. pkm-gliwice.com.pl. [dostęp 2016-06-24].
- ↑ 11 nowych autobusów dla Gliwic. gliwice.eu, 2016-06-22. [dostęp 2016-06-24].
- ↑ Komunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla obszaru Komunikacyjnego Związku Komunalnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego na lata 2013-2020. , s. 24-26, 2013-02. Katowice (pol.).
- ↑ Jakub Halor. Komunikacja tramwajowa w aglomeracji katowickiej jako przedmiot polityki transportowej w okresie transformacji gospodarczej (1989-2010). .
- ↑ Plan schematyczny tramwajów katowickich w 2012 r.. W: Krzysztof Soida, Zbigniew Danyluk, Przemysław Nadolski: Tramwaje Górnośląskie Tom II. Rybnik: Eurosprinter, 2012, s. wyklejka II. ISBN 978-83-931006-6-8.
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2009 r. Nr 187, poz. 1446).
- ↑ Plan rozbudowy dróg wojewódzkich w województwie śląskim, 12 maja 2015 [dostęp 2016-05-30] .
- ↑ Serwis dla kierowców – Opłaty za autostrady [dostęp 2016-05-30] .
- ↑ A4 za darmo, ale tylko między Sośnicą a Kleszczowem, 30 maja 2012 [dostęp 2016-05-30] .
- ↑ Węzły na A4 zmieniają nazwy. Będą zmiany na A4, a co z DTŚ, 6 maja 2015 [dostęp 2016-05-30] .
- ↑ Utrudnienia w rejonie węzła A1 Gliwice Wschód. Rusza remont DK 88, 27 września 2013 [dostęp 2016-05-30] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 26 czerwca 2015 r. w sprawie ustalenia przebiegu dróg krajowych (Dz.U. z 2015 r. Nr 0, poz. 941).
- ↑ Droga wojewódzka nr 408 [dostęp 2016-05-30] .
- ↑ Droga wojewódzka nr 901 [dostęp 2016-05-30] .
- ↑ Droga wojewódzka nr 902 [dostęp 2016-05-30] .
- ↑ Gliwice otrzymają 116 mln zł dofinansowania na dokończenie zachodniej obwodnicy. gliwice.wyborcza.pl, 2017-01-06. [dostęp 2017-01-06].
- ↑ Władze Gliwic podpisały umowę na dofinansowanie budowy zachodniej obwodnicy miasta. gliwice.wyborcza.pl, 2017-02-21. [dostęp 2017-02-21].
- ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa (pol.). [dostęp 11 lutego 2009].
- ↑ Nowy podział dworców w Polsce wg PKP. Które trafiły na listę 'Premium', wroclaw.wyborcza.pl, 12 sierpnia 2015 [dostęp 2016-06-19] (pol.).
- ↑ Mapy ogólne. W: Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas Linii Kolejowych Polski 2014. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2014, s. R20. ISBN 978-83-63652-12-8. (pol.)
- ↑ Krok w stronę budowy nowego centrum miasta. Przetarg na koncepcję centrum przesiadkowego. gliwice.gazeta.pl, 2015-03-04. [dostęp 2015-03-08].
- ↑ Inwestycje wokół gliwickiego dworca. wnp.pl, 2010-05-12. [dostęp 2016-07-03].
- ↑ Czy tak będzie wyglądało Nowe Centrum Gliwic? Wizualizacje. infogliwice.pl, 2011-08-01. [dostęp 2016-07-03].
- ↑ Gliwice: powstanie nowe centrum miasta. warszawa.naszemiasto.pl, 2015-02-09. [dostęp 2016-07-03].
- ↑ Pomysły na nowe centrum. gliwice.eu, 2016-02-05. [dostęp 2016-06-30].
- ↑ Gliwice wybrały koncepcję centrum przesiadkowego – nowe wizualizacje. inforail.pl, 2016-06-30. [dostęp 2016-06-30].
- ↑ 2. Analiza istniejących korytarzy ruchu rowerowego miasta pod kątem planowania i projektowania dróg rowerowych, [w:] Budowa dróg rowerowych – wykonanie koncepcji projektowej rozbudowy sieci dróg rowerowych na terenie miasta Gliwice. Cz. a2. Analiza stanu istniejącego i uwarunkowań, wrzesień 2013 [dostęp 2016-05-17] .
- ↑ Jan Gregorowicz, Piotr Trybuś. Opracowanie modelu ruchu pasażerskiego w Gliwicach - etap I. Opracowanie modelu ruchu dla stanu istniejącego. , s. 15, grudzień 2011.
- ↑ ab Marek Rokita. Niech nadejdzie globalne ocieplenie. „Rowertour”. 11/2014, s. 44-53. Poznań: Dom Wydawniczy "Kruszona". ISSN 1898-8512.
- ↑ 11.1. Parametry techniczne istniejącego układu rowerowego, [w:] Budowa dróg rowerowych – wykonanie koncepcji projektowej rozbudowy sieci dróg rowerowych na terenie miasta Gliwice. Cz. a2. Analiza stanu istniejącego i uwarunkowań, wrzesień 2013 [dostęp 2016-05-17] .
- ↑ Samoobsługowe stacje napraw dla rowerów. Pojawią się w kilku punktach miasta. 24gliwice.pl, 2016-07-15. [dostęp 2016-07-15].
- ↑ Miasto planuje stworzenie sieci ścieżek rowerowych. infogliwice.pl, 2014-03-05. [dostęp 2017-02-18].
- ↑ Gliwice z rowerem miejskim. Wykonawcą Nextbike. transport-publiczny.pl, 2017-02-07. [dostęp 2017-02-07].
- ↑ Dziś rusza Gliwicki Rower Miejski. transport-publiczny.pl, 2017-03-28. [dostęp 2017-03-28].
- ↑ XIII Jubileuszowa Gliwicka Masa Krytyczna. zsms.com.pl, 2010-04-09. [dostęp 2016-06-29].
- ↑ Rowerem przez... Gliwice!. gliwice.eu, 2015-02-16. [dostęp 2017-02-16].
- ↑ Powstaje rowerowe stowarzyszenie. „Chcemy wykorzystać energię i potencjał rowerzystów. 24gliwice.pl, 2016-04-19. [dostęp 2017-03-30].
- ↑ Marek Rokita. Polska wielu prędkości. „Rowertour”. 11/2016, s. 37-47. Poznań: Dom Wydawniczy "Kruszona". ISSN 1898-8512.
- ↑ Zarządzenie Nr 111 Wojewody Śląskiego z dnia 8 kwietnia 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2010 r., Nr 64, poz. 1062).
- ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-09].
- ↑ Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-09].
- ↑ Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo śląskie – m. Gliwice. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-09].
- ↑ Państwowa Komisja Wyborcza | Gliwice. wybory2014.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-09].
- ↑ Miasta partnerskie. UM Gliwice. [dostęp 2013-11-09].
Bibliografia[edytuj]
- Johann Knie: Alpabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dorfer, Flecken, Stadt und andern Orte der Konigl. Preus. Provinz Schliesen.... Breslau: Barth und Comp., 1830.
- Adam Bednarski, Architektura jednorodzinnych zespołów mieszkaniowych w Gliwicach z lat 1919-1939, Muzeum w Gliwicach, Gliwice 2007.
- Wolfgang Bukowski, Als wir jung in Gleiwitz waren..., Laumann-Verlag, Bülmen 1990.
- Gleiwitz, Berlin-Friedenau 1925.
- Gliwice. Zarys rozwoju miasta i okolicy, Andrzej Szefer (red.), Warszawa 1976.
- Marek Gabzdyl, Gliwice wczoraj, Gleiwitz gestern, Wydawnictwo „Wokół Nas”, Gliwice 1994.
- Historia Gliwic, Jan Drabina (red.),Gliwice 1995.
- Jerzy Horwat, Gliwice w XVI wieku, Gliwice 1993.
- Ewa Piotrowska-Andruszków, Historia Gliwic od XIII wieku do współczesności, Muzeum w Gliwicach, Gliwice 1993.
- Damian Recław, Gliwice w starej fotografii, Gliwice 2000.
- Damian Recław, 90 lat Muzeum w Gliwicach, Gliwice 1995.
- Sebastian Różyński, Zarys dziejów piwowarstwa gliwickiego, Gliwice 2006.
- Rudolf Schlegel, Gleiwitz – ein heimatliches Geschichtenbuch, Dülmen Verlag, Dülmen 1982.
- Rudolf Schlegel, Gleiwitz in alter und neuer Zeit, Dülmen Verlag, Dülmen 1985.
- Bogusław Tracz, Druga dekada. Gliwice 1957-1970, Gliwice 2008.
- Bogusław Tracz, Pierwsza dekada. Gliwice 1945-1956, Gliwice 2006.
- Bogusław Tracz, Rok ostatni – rok pierwszy. Gliwice 1945, Gliwice 2004.
- Bogusław Tracz, Trzecia dekada. Gliwice 1971-1981, Instytut Pamięci Narodowej, Katowice 2009.
- Jolanta Wnuk, Leszek Jodliński, Gliwickie witraże, Muzeum w Gliwicach, Gliwice 2007.
- Żydzi gliwiccy, Bożena Kubit (red.), Gliwice 2006.
Linki zewnętrzne[edytuj]