Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Gryfino
Nadbrzeże gryfińskie – widok z mostu od strony Międzyodrza na nadbrzeże Odry.
Herb Gryfina Flaga Gryfina
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	gryfiński
Gmina	Gryfino gmina miejsko-wiejska
Aglomeracja	szczecińska
Prawa miejskie	1254
Burmistrz	Mieczysław Sawaryn
Powierzchnia	9,58 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	21 475[1] 2 241,6 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 91
Kod pocztowy	74-100, 74-101
Tablice rejestracyjne	ZGR
Położenie na mapie powiatu gryfińskiego Gryfino
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Gryfino
Położenie na mapie Polski Gryfino
53°15′11″N 14°29′15″E/53,253056 14,487500
TERC (TERYT)	3206044
SIMC	0979076
Urząd miejski ul. 1 Maja 16, 74-100 Gryfino
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Gryfino (niem. Greifenhagen) – miasto w zachodniej części województwa zachodniopomorskiego, siedziba władz powiatu gryfińskiego i gminy miejsko-wiejskiej Gryfino. Leży nad Odrą Wschodnią na Równinie Wełtyńskiej. Pomiędzy rzeką a granicą z Niemcami (Odrą Zachodnią) znajduje się Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry.

31 marca 2011 miasto miało 21 700 mieszkańców.

Historia[edytuj]

Widok na miasto Greifenhagen (Gryfino) z "Stralsunder Bilderhandschrift", (1615) r.

Plan Gryfina z Wielkiej Mapy Księstwa Pomorskiego Lubinusa z 1618 r.

We wczesnym średniowieczu słowiańska osada rybacka o nazwie Dąbrowa^[2]. Historyczne początki miasta sięgają XIII wieku^[3]. Prawa miejskie na prawach magdeburskich Gryfino otrzymało w 1254 na mocy dokumentu lokacyjnego wydanego przez księcia Barnima I. Nowy ośrodek szybko zyskiwał na znaczeniu otrzymując dalsze przywileje. W 1271 książę przekazał miastu prawo zakładania cechów i gildii kupieckich, które miały być wzorowane na podobnych instytucjach Szczecina. Pierwszymi wójtami Gryfina byli jego zasadźcy, w pierwszej połowie XIV stulecia wójtostwo przeszło w ręce najbogatszego w mieście rodu Wobberminów. Miastem zarządzało dwóch burmistrzów. W 1283 roku miasto wystąpiło przeciwko Bogusławowi IV. Od 1295 roku Gryfino leżało na terenie Księstwa szczecińskiego Ottona I. Od XIV wieku Gryfino było członkiem Hanzy. W styczniu 1341 Szczecin i Gryfino wypowiedziały posłuszeństwo Ottonowi I i Barnimowi III, podporządkowały się książętom wołogoskim i wezwały ich do objęcia rządów w księstwie. W drugiej połowie XIV wieku Gryfino związane coraz silniej ze Szczecinem zaczęło tracić na znaczeniu^[3]. Do końca XIV wieku uzależniło się całkowicie pod względem gospodarczym od stolicy księstwa, schodząc do roli ośrodka rynku lokalnego^[3]. Od 1640 pod władaniem Szwedów, którzy przed opuszczeniem miasta w 1679 zniszczyli mury obronne i mosty, co spowodowało spadek znaczenia handlowego.

W XVIII wieku miasto podupadło gospodarczo, do czego przyczyniło się między innymi splądrowanie miasta przez wojska rosyjskie w 1760 podczas wojny siedmioletniej oraz wielka powódź w 1780. W tym czasie coraz większe znaczenie, jako źródło utrzymania mieszkańców, zyskiwało rolnictwo^[3].

Ponowne ożywienie nastąpiło w II połowie XIX wieku. W latach 1857–1860 wybudowano i przebudowano szereg obiektów, powstały przedmieścia: Szczecińskie (pn.), Bańskie (pd.) i najmłodsze po przeciwnej stronie torów kolejowych, położono drewniany most, a w 1877 miasto otrzymało połączenie kolejowe ze Szczecinem. W 1904 rozpoczęto regulację Odry. Około 1930 wybudowano fabrykę mydła, garbarnię i wytwórnię kapeluszy filcowych. Na ulicy Szczecińskiej wzniesiono szkołę rolniczą i rzeźnię, na północ od miasta zlokalizowano duży zakład suchej destylacji drewna^[3].

Od 8 marca 1945 toczyły się walki o most na Odrze. Zniszczenia zabudowy sięgnęły 70%. Od tego samego roku miasto znajduje się w granicach Polski. We wrześniu 1945 r. pracę rozpoczęły Szkoła Podstawowa nr 1 oraz Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące nr 1. Latem 1945 r. powstała drużyna piłki nożnej będąca zaczątkiem Klubu Sportowego „Polonia”. Dotychczasową nazwę miasta spolszczono w celu przystosowania do polskiego systemu nazewnictwa^[2]. Początkowo używano nazwy Gryfin^[4][5][6][7], forma Gryfino została wprowadzona rozporządzeniem ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 roku^[8]. Dotychczasowych mieszkańców wysiedlono do Niemiec i zastąpiono polskimi osadnikami, w połowie początkowo będących osadnikami wojskowymi. Rolę miejscowego animatora ruchu kulturalnego pełnił reaktywowany w 1958 r. Powiatowy Dom Kultury. W latach 1954–1975 Gryfino pełniło rolę siedziby powiatu w ówczesnym województwie szczecińskim. 27 czerwca 1968 r. Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów przyjął uchwałę, w której określił „dane wyjściowe do projektu wstępnego elektrowni kondensacyjnej Dolna Odra”, którą uruchomiono w 1974 roku. Dla jej pracowników wybudowano w mieście nowe, duże osiedle - "Górny Taras". W roku poprzedzającym budowę elektrowni Gryfino liczyło 6,5 tysiąca mieszkańców. Już w okresie rozpoczęcia inwestycji ich liczba wzrosła o tysiąc, w większości zatrudnionych przy wznoszeniu „Dolnej Odry”. W chwili oddania pierwszego bloku energetycznego miasto osiągnęło już 10 tysięcy, a w pięć lat później ponad 15 tysięcy mieszkańców i nadal się rozwijało. W 1987 r. przebywało tu już 20 tysięcy osób. Po reformie administracyjnej z 1999 ponownie stało się miastem powiatowym.

Architektura[edytuj]

Ochronie podlega cały układ Starego Miasta z 2. połowy XIII wieku.

Zabytki chronione prawnie[edytuj]

Gotycki Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny

Kościół Narodzenia NMP – późnoromańsko-gotycki kościół parafialny, wcześniej pw. św. Mikołaja, budowla jest jednoprzęsłową, trójnawową halą z transeptem (nawą poprzeczną), prostokątnym chórem (prezbiterium) i kwadratową w rzucie wieżą zachodnią. Prosto zamknięte prezbiterium, transept i nawa główna w swoim rzucie tworzą układ krzyża greckiego (równoramiennego), początek budowy kościoła datuje się na rok 1278, w którym książę Barnim I przekazał patronat nad świątynią kościołowi NMP w Szczecinie. Fundację ołtarza w roku 1300 wiąże się z zakończeniem budowy części wschodniej kościoła, a więc prezbiterium i transeptu. Partie te wzniesione zostały z ciosów kamiennych przy użyciu cegły w architektonicznym detalu. Drugi etap budowy miałby być ukończony w 1325 roku, kiedy to książę Otton I ufundował drugi ołtarz. Zbudować wtedy miano z cegły bazylikowy, trójnawowy, jednoprzęsłowy korpus i kamienną w dolnej partii wieżę zachodnią. O istnieniu w tamtym czasie układu bazylikowego (nawy boczne niższe od nawy głównej) świadczą okna w górnej partii ścian nawy głównej, widoczne dziś na strychu kościoła. Trzeci etap budowy przypada na epokę późnego gotyku (XV wiek). Podwyższono wtedy nawy boczne do wysokości nawy głównej tworząc układ halowy oraz założono sklepienia gwiaździste (dotychczas kościół nakryty był drewnianym stropem). W 1938 r. zmieniono średniowieczny stożek wieńczący wieżę na zupełnie nie komponujący z całością neobarokowy hełm.

Brama Bańska

Brama Bańska – wybudowana w XIV wieku następnie modernizowana w 1864, 1979, 1984. Cały masywny blok bramy ma 15,3m wysokości, do 11,75 m zbudowany jest z kamienia polnego i nadbudowany w XV wieku cegłą o dalsze 3,55 metra. Wymiary zewnętrzne bramy wynoszą 8m x 8,5m, grubość ścian przejazdu – wschodnia 1,65 m, zachodnia (z klatką schodową w grubości muru) 2,20m. Wielki ostrołukowy otwór nad przejazdem bramy od strony miasta zamurowany został po roku 1500.

Mury obronne – powstały w XIV – XV wieku; wzniesiono je z kamienia polnego układanego w grube warstwy, wyrównywane co ok. 1 m drobnymi kamykami i okrzeskami. Obecna wysokość murów nie przekracza 4 metrów pierwotnie sięgała około 6m. Obecnie w najlepszym stanie pozostaje odcinek na południowo-wschodnim narożu miasta, przylegający do parku. Ma on ok. 70 metrów długości, 4 m wysokości i od 1,0 do 1,5 m grubości.

Pałacyk pod Lwami – wybudowano go w końcu XIX wieku w miejscu średniowiecznej fosy, którą zniwelowano w XVIII wieku. Posiada formę willi o charakterze podmiejskiego dworku. Wybudował go przemysłowiec niemiecki Henrich Moller, producent mydła i środków piorących. Wykupił na ten cel znaczną część ówczesnych ogrodów miejskich (powstałych po zniwelowaniu fosy) znajdujących się poza średniowiecznymi murami miasta. Wzdłuż obecnej ulicy Chrobrego znajdował się rów doprowadzający wodę do dawnej fosy. Nad tym właśnie rowem znajdował się mostek ozdobiony dwoma kamiennymi lwami, które do dnia dzisiejszego zdobią wejście do pałacyku i od których budynek zawdzięcza swą nazwę. Pałacyk powstawał w kilku fazach: najwcześniej powstała część główna – mieszkalna, później została dobudowana część wschodnia, a na końcu pomieszczenie gospodarcze oraz wozownia. Na środku dziedzińca stoi murowana fontanna obłożona zieloną glazurą o dekoracyjnych kaflach z motywami masek i zwierząt wodnych. Do pałacyku prowadzi aleja cisów, a w otaczającym parku rosną liczne drzewa, głównie iglaste: czarna sosna, jawory, cisy oraz cyprysik nutkajski. W parku stały liczne kamienne rzeźby, które w czasie II wojny światowej uległy zniszczeniu. Obecnie zachowała się tylko jedna oraz pozostałości fontanny. Południową granicę parku stanowią miejskie mury obronne. W części północno-zachodniej parku jeszcze do niedawna znajdowała się sadzawka. Po wojnie miały tu swoją siedzibę liczne stowarzyszenia (np. towarzystwa śpiewacze, Komenda Hufca ZHP, sezonowe turystyczne schronisko młodzieżowe). Od 1958 r. w pałacyku była filia Szkoły Podstawowej nr 1 do czasu powołania SP 2, która od września 1959 r. działała w pałacyku, będąc pierwszą świecką szkołą w Gryfinie. W latach 60-tych w murach pałacyku swoje miejsce znalazła Zasadnicza Szkoła Rolnicza (potocznie zwana "Pomidorówką"). Od roku 1977 w Pałacyku pod Lwami funkcjonował równocześnie Młodzieżowy Dom Kultury oraz filie SP 1 i SP 2. Do południa w budynku odbywały się lekcje, po południu, po wyniesieniu ławek – zajęcia kół zainteresowań Młodzieżowego Domu Kultury^[9].

Urząd Pocztowy nr 1

Poczta wraz z budynkiem gospodarczym – budynek położony na narożniku ulic 1 maja od południa i ul. Sprzymierzonych od wschodniej. Budynek powstał w roku 1883 z przeznaczeniem na urząd pocztowy. Lokalizacja budynku w tym miejscu wiąże się z powstaniem w 1877 roku linii kolejowej Kostrzyn-Szczecin.

Rzeźnia – zespół budynków z początku XX wieku, budynek produkcyjny z wieżą ciśnień, budynek administracyjno-mieszkalny, magazyn, ogrodzenie. Rzeźnia powstała na terenach przemysłowego Przedmieścia Szczecińskiego (Stettiner Vorstadt). Istniejącą zabudowę rzeźnia otrzymała na początku XX wieku, jej zabudowania stoją na czworobocznym placu, otoczonym wysokim ceglanym murem, a od strony ul. Szczecińskiej kutym ogrodzeniem ma ceglanych filarach. Zespół rzeźni wzniesiono z ceramicznej cegły. Obiekty w większości jednokondygnacyjne przykryte są dachami o zróżnicowanym kształcie. Na początku XX wieku zakład zajmował się wyrobem wędlin oraz konserw. Po 1945 r. rzeźnia nadal funkcjonowała jako masarnia. Po 1994 roku zaprzestano produkcji, a obiekt sprzedano prywatnemu właścicielowi^[10]. (ul. Szczecińska 37).

Inne obiekty historyczne[edytuj]

Kaplica na cmentarzu komunalnym

Cmentarz komunalny – został założony przez ówczesne niemieckie władze miasta prawdopodobnie ok. 1909 roku. Posiada układ alejek i centralne położenie kaplicy cmentarnej podobne do Cmentarza Centralnego w Szczecinie przy ul. Ku Słońcu. Kaplicę cmentarną w stylu neogotyckim wybudowano ok. 1911 roku. Po II wojnie światowej w tym samym miejscu został założony polski cmentarz (na tzw. czystym polu – w środku cmentarza niemieckiego). Pierwsza polska mogiła (Anieli Wojciechowskiej) pochodzi z 31 sierpnia 1945 roku. Cmentarz jest gęsto zadrzewiony, porasta go różnorodny drzewostan między innymi platany, lipy, sosny kanadyjskie, srebrne świerki oraz ponad 100 cisów.

Cmentarz wojenny – powstał w 1946 roku w wyniku ekshumacji w latach 1947, 1948, 1953, 1954, 1969, ma powierzchnię 0,70 ha, założony w 1946 roku. Zwłoki poległych ekshumowano z miejscowości: Gryfino, Zdunowo, Trzebiatów, Stargard, Chlebowo, Śmierdnica, Kobylanka, Daleszewo, Kliniska, Sobieradz, Goleniów, Łobez, Żelisławiec, Gardno, Dobra. Łącznie na cmentarzu spoczęło 7134 żołnierzy, w tym 1220 żołnierzy znanych i 5914 żołnierzy nieznanych. W latach 1972–74 cmentarz przebudowano według projektu Witolda Andrzejewskiego. W roku 2013 rozpoczął się remont płyt z nazwiskami pochowanych żołnierzy.

Lapidarium byłych niemieckich mieszkańców Gryfina – powstało na przełomie 1994/1995 roku. Zebrano w nim płyty nagrobne z terenu obecnego cmentarza, byłych mieszkańców Gryfina i okolic. Lapidarium nie jest ukończone, nadal trwa rozbudowa. Przy tworzeniu lapidarium Gryfino współpracuje ze Stowarzyszeniem "Heimatkreis Greifenhagen" w Bersenbrucku (Dolna Saksonia).

Symboliczna mogiła-pomnik zwana Golgotą Wschodu – z okazji Narodowego Święta Niepodległości – 11 listopada 1995 roku odsłonięto mogiłę-pomnik pamięci Polaków, którzy nie powrócili z Syberii, zostali zamordowani na terenie ZSRR oraz żołnierzy polskich którzy zginęli na frontach II wojny światowej. Pomnik powstał z inicjatywy działaczy gryfińskiego koła Związku Sybiraków.

Park miejski im. Stanisławy Siarkiewicz – założony na początku XIX w. z przeznaczeniem na cmentarz. Do lat 60. XX w. w parku były neoklasycystyczne grobowce, wzniesione na wzór świątyń greckich i starorzymskich. Dzisiejszy park zajmuje obszar 6,02 ha na którym rosną głównie drzewa liściaste. Przy jednej z alejek znajduje się głaz narzutowy, na którym znajduje się tablica poświęcona patronce parku – gryfińskiej nauczycielce, poetce, malarce, miłośniczce przyrody. Znajduje się tu również plac zabaw dla dzieci.

Demografia[edytuj]

Dane historyczne[edytuj]

Struktura demograficzna[edytuj]

Według danych z 31 grudnia 2007 r.:^[11]

Piramida wieku mieszkańców Gryfina w 2014 roku^[1].

Mieszkalnictwo[edytuj]

W 2007 w mieście było 7359 mieszkań, z czego 46,51% (3421) należało do spółdzielni mieszkaniowych, 36.70% (2698) do osób prywatnych, mieszkania komunalne stanowiły 11,38% (837), TBS 3,02% (222), w zasobach zakładów pracy pozostawało 2,36% (174) mieszkań. Przeciętna wielkość jednego mieszkania wynosi 58,4 m², statystycznie na każdego mieszkańca przypada 20,3 m² powierzchni użytkowej^[11]

Edukacja[edytuj]

W Gryfinie znajdują się następujące placówki oświatowe:

• Przedszkole nr 1 im. Krasnala Hałabały
• Przedszkole nr 2 im. Misia Uszatka
• Przedszkole nr 3 im. Kubusia Puchatka
• Przedszkole nr 4 im. Pszczółki Mai
• Przedszkole nr 5 im. Calineczki

• Szkoła Podstawowa nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi im. Marii Dąbrowskiej
• Szkoła Podstawowa nr 2 im kpt. ż.w. Mamerta Stankiewicza

• Zespół Szkół w Gryfinie:
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. Noblistów Polskich
  • Gimnazjum nr 1 im. Olimpijczyków Polskich
• Zespół Szkół Ogólnokształcących w Gryfinie:
  • Gimnazjum nr 2 w Zespole Szkół Ogólnokształcących
  • I Liceum Ogólnokształcące im. Aleksandra Omieczyńskiego
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Gryfinie:
  • Liceum Ogólnokształcące
  • Technikum Zawodowe
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa

Przemysł[edytuj]

Widok na elektrownię Dolna Odra

Gryfino jest przede wszystkim ośrodkiem przemysłu drzewnego. W mieście znajduje się tartak oraz zakład produkujący węgiel drzewny (Gryfskand). Oprócz tego w Gryfinie istnieje zakład produkujący wyroby gumowe i tworzywa sztuczne (Jäger Polska) oraz przedsiębiorstwo działające w branży odlewniczej (Alumet). 5 km na południe od miasta, w Nowym Czarnowie, znajduje się Elektrownia Dolna Odra, największy w regionie zakład produkcyjny oraz zatrudniająca ponad 500 pracowników lider branży pralniczej Fliegel Textilservice.

Ochrona przyrody[edytuj]

• Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry
• Pomnik przyrody "Krzywy Las"

Turystyka[edytuj]

Informacja turystyczna[edytuj]

Centrum Informacji Turystycznej znajduje się w budynku tzw. Rybakówki na Nabrzeżu Miejskim nad Odrą na ul. Nadodrzańskiej 1, w którym można zaopatrzyć się w plan miasta, mapy gminy i okolic, a także książki o historii Gryfina, przewodniki po mieście i gminie, kajakowe mapy Międzyodrza i pamiątki (m.in. magnesy, widokówki). W Centrum znajduje się również publiczny (bezpłatny) dostęp do Internetu, czynny w godzinach funkcjonowania Centrum.

Piesze szlaki turystyczne[edytuj]

W Gryfinie rozpoczynają się piesze szlaki turystyczne:
"Szlak Woja Żelisława" (dł. 31,2 km; Gryfino (dworzec PKP) – Wełtyń – Żelisławiec – Binowo – Czajcza Przełęcz – przeł. Trzech Braci – Szwedzki Kamień (pomnik przyrody) – Grobla Zielawy – grodzisko Chojna – Skórcza Góra – jez. Szmaragdowe)

"Szlak Stekliński" (dł. 18 km; Gryfino (tartak południowy) – Żórawki – Żórawie – Szczawno – Bartkowo – Steklno – Czarnówko – Lubicz)

Przez miasto przebiega również pieszy szlak turystyczny:
"Szlak Nadodrzański" (dł. 144,1 km; Radziszewo – przeł. Trzech Braci – wzg. Bukowiec (149 m n.p.m.) – Droga Kołowska – Głaz Kołyska – Binowo – Chlebowo – Gryfino (dworzec PKP) – "Krzywy Las" (pomnik przyrody) – Dolna Odra – Rurka – Chojna – Stoki – Cedyński Park Krajobrazowy – Głazy Bliźniaki (pomnik przyrody) – dąb "Król" (pomnik przyrody) – Puszcza Piaskowa – Lubiechów Dolny – Cedynia – Góra Czcibora – Osinów Dolny – Stary Kostrzynek – Stara Rudnica – Siekierki – Gozdowice – Mieszkowice)

Rowerowe szlaki turystyczne[edytuj]

W Gryfinie mają początek oraz koniec (są to pętle) rowerowe szlaki turystyczne:
"Szlak Odrzańsko-Bukowy" (dł. 32,5 km; Gryfino (pl. Barnima – ul. Targowa) – Żabnica – Dębce – Daleszewo – Stare Brynki – Puszcza Bukowa – Jarząbki – jez. Binowo – Wysoka Gryfińska – Gardno – Wełtyń – Gryfino)

Droga rowerowa Gryfino-Wełtyń

"Szlak Wełtyńsko-Tywiański" (dł. 34,9 km; Gryfino (pl. Barnima) – ścieżka rowerowa do jez. Wełtyń – Wełtyń – Chwarstnica – Borzym – Borzymek – Mielenko Gryfińskie – Wirówek – Wirów – Gryfino)

"Szlak Leśny" (29,5 km; Gryfino (pl. Barnima) – Szczawno – Żórawie – Bartkowo – Gajki – Steklinko – Czarnówko – Pacholęta – Krzypnica – Krajnik – "Krzywy Las" (pomnik przyrody) – Pniewo – Gryfino (Centrum Wodne "Laguna")

"Szlak Stekliński" (29,5 km; Gryfino (pl. Barnima) – ścieżka rowerowa do jez. Wełtyń – Wirów – Wirówek – Bartkowo – Śremsko – Steklno – Steklinko – Nowe Czarnowo – Pniewo – Żórawki – Tywina – Gryfino (Centrum Wodne "Laguna")

Przez miasto przebiega również rowerowy szlak turystyczny:
Szlak "Zielona Odra" (dł. 154,5 km; Szumiłowo – Namyślin – Kłosów – Czelin – Cedyński Park Krajobrazowy – Gozdowice – Siekierki – Stara Rudnica – Stary Kostrzynek – Osinów Dolny – Cedynia – Lubiechów Dolny – Bielinek – Piasek – Zatoń Dolna – Krajnik Górny – Krajnik Dolny – Ognica – Widuchowa – Marwice – Krzypnica – Krajnik – Pniewo – Gryfino – Żabnica – Dębce – Stare Brynki – Leśnictwo Radziszewko – Puszcza Bukowa – Szczecin Żydowce – Szczecin Podjuchy

Wodne szlaki turystyczne[edytuj]

W chwili obecnej na sąsiadującym z miastem Międzyodrzu nie ma wyznaczonych szlaków kajakowych, a jest to najlepszy sposób na zwiedzanie tych terenów. Wypożyczalnia kajaków w Gryfinie mieści się na plaży nad Odrą i prowadzona jest przez Ośrodek Sportu i Rekreacji. Miasto znajduje się na trasie szlaku wodnego Berlin – Szczecin – Bałtyk.

Gryfińskie Rajdy Rowerowe[edytuj]

Istniejący od 1995 r.^[12] zespół imprez masowych o charakterze rekreacyjnym i krajoznawczym organizowanych w okresie od wiosny do późnej jesieni. Co roku GRR składają się z około 10 rajdów o zróżnicowanej trasie i trudności, przez co mają trafiać do szerokiego grona cyklistów. Trasy rajdów wyznaczane są na terenie gminy Gryfino, powiatu gryfińskiego, a także w Niemczech. Każda edycja rajdu połączona jest z publikacją Książeczki wycieczek kolarskich, w których znajdują się trasy rajdów, z możliwością dokumentowania uczestnictwa, jak również opisy miejscowości przez które mają okazję przejeżdżać uczestnicy. Pomysłodawcą tras i głównym organizatorem GRR jest Andrzej Urbański.

Transport[edytuj]

Most drogi wojewódzkiej nr 120 w Gryfinie, na przedłużeniu ul. Piastów

Transport drogowy[edytuj]

• 31 – droga krajowa łącząca miasto od północy ze Szczecinem i autostradą A6 a od południa z Chojną, Kostrzynem i przejściem granicznym w Słubicach.
• 120 – droga wojewódzka od zachodu prowadząca do przejścia granicznego Gryfino-Mescherin a od wschodu przez Gardno (gdzie znajduje się zjazd na drogę ekspresową S3), Stare Czarnowo (gdzie łączy się z dawną droga krajowa nr 3) do Kobylanki (gdzie łączy się z drogą krajową nr 10.

Komunikacją autobusową zajmuje się PKS Szczecin obsługujący kursy do Szczecina i wszystkich miejscowości gminy, a także części powiatu gryfińskiego (m.in. Stare Czarnowo, Kołbacz, Widuchowa, Chojna, Banie, Trzcińsko Zdrój) i poza nim (m.in. Dębno, Myślibórz). PKS Szczecin obsługuje także linie podmiejskie o numerach 1, 1A na trasie Szczecin – Radziszewo – Daleszewo – Czepino – Gryfino – Elektrownia Dolna Odra, linię podmiejską przyśpieszoną nr 1B na trasie Szczecin – Radziszewo – Daleszewo – Czepino – Gryfino, linię nr 2 na trasie Dolna Odra – Gryfino – Dolna Odra oraz letnią, sezonową linię nr 3 z Gryfina na plażę miejską nad jeziorem w Steklnie. Oprócz tego przedsiębiorstwa działa również przewoźnik Ber-Trans obsługujący kursy do Widuchowej i Lubicza oraz firma Wektor Bus oferująca przewozy na trasie Chojna – Gryfino – Szczecin.

Dworzec kolejowy

Transport kolejowy[edytuj]

Linia 273 w Gryfinie

• 273 – linia kolejowa ze Szczecina do Wrocławia przez Gryfino, Chojnę, Kostrzyn, Rzepin, Zieloną Górę, Nową Sól, Głogów, Ścinawę, Wołów, Brzeg Dolny.

• 419 – nieistniejąca linia kolejowa z Gryfina do Pyrzyc przez Chwarstnicę, Sobieradz, Bielice Parsów, Linie, Stare Chrapowo.

W 1877 miasto otrzymało połączenie kolejowe (zelektryfikowane w 1983) po wybudowaniu ostatniego odcinka Nadodrzańskiej Magistrali Kolejowej Wrocław – Szczecin z Chojny do nieistniejącego już szczecińskiego Dworca Wrocławskiego. W roku 1895 otwarta została linia z Gryfina do Pyrzyc przez Chwarstnicę. Linię zamknięto w 1996, a w 2009 roku całkowicie rozebrano. Od tego samego roku z Gryfina można było dojechać do Swobnicy przez Chwarstnicę i Banie. Linię zamknięto w 1986 na odcinku Banie – Swobnica, który już w roku 1987 rozebrano. Odcinek Banie – Chwarstnica zamknięto w 1991 roku, a rozebrano w 2007. Z Gryfina można było jeszcze dojechać do Szczecin Dąbia (przed wojną do już nieistniejącej stacji Szczecin Lotnisko) przez Chwarstnicę, Stare Czarnowo i Kołbacz. Linię otwarto w 1905, zamknięto w 1949, a odcinek z Oleszna do p. odg. Sobieradz rozebrano w 1992 roku.

Obecnie z Gryfina pociągami Przewozów Regionalnych można dojechać do Szczecina, Chojny, Kostrzyna, Rzepina i Zielonej Góry. Natomiast pociągami InterCity można dojechać do Świnoujścia, Zielonej Góry, Wrocławia, Opola i Katowic, a w sezonie letnim także do Krakowa, Bielsko-Białej, Kołobrzegu, Koszalina, Słupska, Lęborka i Łeby.

Sport[edytuj]

Gryfińskie zespoły sportowe:

• KS Energetyk Gryfino z sekcjami: piłki nożnej, tenisa ziemnego, kolarską, kajakarską
• UKS Energetyk Junior Gryfino z sekcjami: piłki nożnej, piłki siatkowej, kajakarską
• MKS Hermes Gryfino z sekcjami: lekkoatletyczną, gimnastyczną, żeglarską, biatlonu letniego, triathlonową
• Klub Piłki Ręcznej Gryfino
• piłkarski Polonia Gryfino
• stowarzyszenie kultury fizycznej LKS Piast Gryfino skupiające w swych strukturach: tenis stołowy, piłkę siatkową
• triathlonowy KS Delf Gryfino
• pływacki UKP Marlin Gryfino
• klub karate UKS Kamikaze Gryfino
• klub aikido Polski Klub Aikido Taiso
• szachowy UKS Biały Pion Gryfino

Media[edytuj]

Miasto posiada tygodniki "Gazeta Gryfińska"^[13] oraz "Nowe 7 Dni Gryfina"^[14]. Co jakiś czas, średnio raz na miesiąc lub dwa, wydawana jest bezpłatna gazetka serwisu internetowego igryfino.pl wrzucana do skrzynek pocztowych mieszkańców.

Religia[edytuj]

Większość mieszkańców Gryfina stanowią wyznawcy kościoła rzymskokatolickiego, który posiada tu dwie parafie tj. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny oraz Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny, obie w dekanacie Gryfino w archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej. Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą także dwa Kościoły protestanckie: Kościół Zielonoświątkowy w RP oraz Kościół Chrześcijan Baptystów. Działalność prowadzi również Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy (dwa zbory)^[15].

Administracja[edytuj]

Urząd Miasta i Gminy Gryfino

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Gryfina wybierają do swojej rady miejskiej 15 radnych (15 z 21). Pozostałych 6 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Gryfino. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest urząd miejski przy ul. 1 Maja. W mieście znajduje się starostwo gryfińskie. Gryfino jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich^[16].

Burmistrzowie Gryfina

• 1417 Thomas Schonenfelt
• 1468 Juntter von Wedel i Christian Linde
• 1470 Otto Plate
• 1471 Heinrich von Wobbermyn
• 1490 Titke Drewes, Johannes Knust i Nikolaus Költzke
• 1532-1551 Kersten Molner
• 1542 Hans Matthias i Matthias Berndt
• 1543 Joachim Rückfordt
• 1545 Hans Paul Reimar
• 1570 Eramus Pauli
• 1572 Jordan
• 1574 Hans Pauli
• 1580 Joachim Stolpe
• 1592 Johannes Reimar
• 1631 Nicolaus Kelde
• 1651 Joachim Pauli
• 1673 Michael Wustrow
• 1674 Daniel Cruse
• 1699 Worms
• 1711 Joachim Wesendorff
• 1714 Jacob Wulffen
• 1716 Georg Peter Jancticous
• 1733 Carl Otto Jahn i Johann Friedrich Crusius
• 1745 Curt Heinrich von Beneckendorff -1761
• 1762 Gottfried Georgi
• 1762-1775 Johann Ludwig Sponholtz
• 1764-1772 Johann Friedrich Martini
• 1767 Emanuel Friedrich Stein
• 1775 Johann Christian Schmidt
• 1775-1802 Friedrich Wilhelm Krüger
• 1776-1778 Biesel
• 1776 Böttcher
• 1780 J. C. Masch
• 1782 Struwe
• 1783 Olympius
• 1798 Johann Gottfried Regen
• 1809-1814 Friedrich Wilhelm Krüger
• 1814-1837 Friedrich Christen
• 1838-1849 Emil Seiler
• 1849-1852 Bintz (p.o.)
• 1853-1859 Alexander Cäsar
• 1860-1863 Ernst Schilke
• 1863-1869 Gustav Ludwig
• 1869-1872 Johannes Nathanäl Winkler
• 1873-06.1874 Flogertzy (p.o.)
• 06.1874-08.1874 Leopold Müller
• 08.1874-29.05.1889 Johann Heinrich Ferdinand Lucas
• 1890-1897 Christian Richard Johann Wadehn
• 1897-1923 August Quandt
• 1924-193. Heinrich Willert^[17]
• Wojciech Długoborski (1990–1998)
• Andrzej Urbański (1998–2002)
• Henryk Andrzej Piłat (2002-2014)
• Mieczysław Edward Sawaryn (od 2014)

Mieszkańcy Gryfina wybierają posłów na Sejm z okręgu wyborczego nr 41, senatora z okręgu wyborczego nr 98, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Miasta partnerskie[edytuj]

• Barlinek (Polska)^[18]
• Bersenbrück (Niemcy)
• Gartz (Oder) (Niemcy)
• Raciechowice (Polska)
• Schwedt/Oder (Niemcy)^[19]

Ludzie związani z Gryfinem[edytuj]

• Mirosław Witkowski – działacz podziemnych związków zawodowych
• Marek Klonowski – podróżnik
• Stanisława Siarkiewicz – nauczycielka, malarka, poetka
• Henryk Sawka – polski rysownik, satyryk i ilustrator
• Sławomir Koszuta – pilot rajdowy

Zobacz też[edytuj]

• Cmentarz żydowski w Gryfinie

Przypisy

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Historia Żydów w Gryfinie w portalu Wirtualny Sztetl

p • d • e Miasta województwa zachodniopomorskiego Miasta powiatowe Białogard • Choszczno • Drawsko Pomorskie • Goleniów • Gryfice • Gryfino • Kamień Pomorski • Kołobrzeg • Koszalin • Łobez • Myślibórz • Police • Pyrzyce • Sławno • Stargard • Szczecin • Szczecinek • Świdwin • Świnoujście • Wałcz  Miasta gminne Barlinek • Barwice • Biały Bór • Bobolice • Borne Sulinowo • Cedynia • Chociwel • Chojna • Czaplinek • Człopa • Darłowo • Dębno • Dobra k. Nowogardu • Dobrzany • Drawno • Dziwnów • Golczewo • Gościno • Ińsko • Kalisz Pomorski • Karlino • Lipiany • Maszewo • Mielno • Mieszkowice • Międzyzdroje • Mirosławiec • Moryń • Nowe Warpno • Nowogard • Pełczyce • Płoty • Polanów • Połczyn-Zdrój • Recz • Resko • Sianów • Stepnica • Suchań • Trzcińsko-Zdrój • Trzebiatów • Tuczno • Tychowo • Węgorzyno • Wolin • Złocieniec

p • d • e Gmina Gryfino Siedziba gminy: Gryfino Miejscowości Gryfino • Bartkowo • Borzym • Chlebowo • Chwarstnica • Ciosna • Czepino • Daleszewo • Dębce • Dołgie • Drzenin • Gajki • Gardno • Krajnik • Krzypnica • Łubnica • Mielenko Gryfińskie • Nowe Brynki • Nowe Czarnowo (wieś) • Nowe Czarnowo (osada) • Osuch • Parsówek • Pastuszka • Pniewo • Raczki • Radziszewo • Skrzynice • Sobiemyśl • Sobieradz • Stare Brynki • Steklinko • Steklno • Szczawno • Śremsko • Wełtyń • Wirów • Wirówek • Włodkowice • Wysoka Gryfińska • Zaborze • Żabnica • Żórawie • Żórawki

p • d • e Powiat gryfiński Miasta Cedynia • Chojna • Gryfino • Mieszkowice • Moryń • Trzcińsko-Zdrój Gminy miejsko-wiejskie Cedynia • Chojna • Gryfino • Mieszkowice • Moryń • Trzcińsko-Zdrój Gminy wiejskie Banie • Stare Czarnowo • Widuchowa