Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego hasła.

Iława
Herb Iławy Flaga Iławy
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	gmina miejska
Data założenia	1305
Prawa miejskie	1305
Burmistrz	Adam Żyliński
Powierzchnia	21,88 km²
Wysokość	100–150 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	33 181[1] 1 516,5 os./km²
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	14-200, 14-201, 14-202
Tablice rejestracyjne	NIL
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Iława
Położenie na mapie Polski Iława
53°35′47″N 19°33′56″E/53,596389 19,565556
TERC (TERYT)	2807011
SIMC	0964650
Urząd miejski ul. Niepodległości 13 14-200 Iława
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Iława (niem. Deutsch Eylau ⁱ, prus. Īlawa^{[potrzebny przypis]}) – miasto w województwie warmińsko-mazurskim, siedziba powiatu iławskiego. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Miasto jest położone na Pojezierzu Iławskim, nad najdłuższym jeziorem w Polsce^[2] – Jeziorakiem. Leży na terenie historycznej Pomezanii i na terenie określanym od XVI wieku jako Prusy Górne niem.Oberland. Przez Iławę przepływają rzeki Iławka i Tynwałd^[3]. W obrębie administracyjnym miasta znajduje się największa wyspa śródlądowa w Polsce – Wielka Żuława^[4] która ma stałe połączenie promowe z miastem ^[5]. Miasto leży na terenie Zielonych Płuc Polski - obszaru charakteryzującego się czystym powietrzem i różnorodnością systemu przyrodniczego.Od zachodu i północy Iławę otacza Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego^[6]. Iława jest ośrodkiem wypoczynkowym, paraolimpijskim i turystycznym. W lesie tuż pod Iławą znajdują się dwa ośrodki wczasowe Telewizji Polskiej (Sarnówek i Tłokowisko) do których zjeżdżają się dziennikarze na wypoczynek^[7][8]. Z Iławy można dopłynąć aż do Morza Bałtyckiego poprzez jezioro Jeziorak i zabytkowy, unikatowy na skalę światową Kanał Elbląski^[9].Przed II wojną światowa miejscowość nazywana była „Perłą Oberlandu”^[10]. Nad jeziorem Silm znajduje się jeden z kilku na świecie ośrodków szkolenia kapitanów żeglugi morskiej i pilotów portowych, uczą się oni manewrować statkami morskimi na zminiaturyzowanych modelach^[11] Miasto nazywane jest letnią stolicą jazzu tradycyjnego ze względu na organizowany tu najstarszy festiwal tego gatunku muzyki w Europie - Old Jazz Meeting „Złota Tarka”^[12]. Iława leży na Drodze św. Jakuba (jednego z najważniejszych chrześcijańskich szlaków pielgrzymkowych na świecie) prowadzącym do katedry do Santiago de Compostella w Hiszpanii.

Warunki naturalne[edytuj]

Mapa przedstawiająca rozmieszczenie terenów zielonych w Iławie

Wedle danych z 1 stycznia 2009 r. powierzchnia miasta wynosi 21,88 km²^[13], lokując miasto na trzeciej pozycji w woj. warmińsko-mazurskim oraz piątym co do liczby mieszkańców. Iława i okolice leżą na pofałdowanych terenach morenowych i sandrowych, wyróżniających się urozmaiconymi formami rzeźby. W obrębie miasta, na jeziorze Jeziorak (najdłuższe jezioro w Polsce oraz szóste co do wielkości) znajduje się wyspa Wielka Żuława z reliktami staropruskiego grodu. W okolicach miasta, na terenach sandrowych, znajdują się jeziora, głównie rynnowe, otoczone znacznymi kompleksami leśnymi. W samej Iławie oprócz wspomnianego Jezioraka jest jeszcze kilkanaście mniejszych jezior (m.in. Mały Jeziorak, Iławskie, Dół). Jeziora i rzeki Pojezierza Iławskiego tworzą wraz z Kanałem Elbląskim szeroki system żeglugi śródlądowej, łączącej okoliczne zbiorniki wodne. Kanał ten umożliwia dopłynięcie z Iławy aż do Morza Bałtyckiego.

Przyroda[edytuj]

Ponad stuletni dąb przy kościele pw. Przemienienia Pańskiego

W okolicy Iławy znajdują się m.in.:

• Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego, posiadający status „Zielonych Płuc Polski”
  • rezerwat przyrody Czerwica
  • rezerwat przyrody Jezioro Gaudy
  • rezerwat przyrody Jezioro Jasne (przejrzystość wody do 15 m)
• rezerwat przyrody Jezioro Karaś, rezerwat przyrody chroniony konwencją ramsarską
• rezerwat przyrody Jezioro Iłgi
• Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich
  • Rezerwat przyrody Jezioro Francuskie
  • Dylewo
  • rezerwat przyrody Rzeka Drwęca

Historia[edytuj]

Widokówka z 1905 roku. „Pozdrowienia z Iławy!” – panorama miasta z widokiem na Kościół, jezioro Jeziorak, dworzec Iława Miasto, koszary, przystań

 Osobne artykuły: Historia Iławy i Kalendarium historii Iławy.

Historia miasta Iława (niem. Deutsch-Eylau) sięga roku 1305. W roku tym komtur krzyżacki z Dzierzgonia, Sieghond von Schwarzburg założył na półwyspie jeziora Jeziorak, w miejscu staropruskiej osady, nową osadę i nadał jej prawa miejskie. W 1317 przywilej miejski został odnowiony. W najstarszych dokumentach miasto występuje pod nazwami Ylawia (1317 r.), Ilow themptonikalis (1421 r.), Deutschen Ilow (1404 r.), Deutschen Ylaw (1421 r.), Ylow (1437). Miasto było siedzibą urzędnika krzyżackiego podlegającego komturowi w Dzierzgoniu. W latach 1362–1363 miasto nawiedziła zaraza hamująca jego rozwój. W powstaniu 1454 r. Iławianie stanęli po stronie Związku Pruskiego dążącego do przejścia Prus spod rządów krzyżackich do polskich. Po przegranej bitwie pod Chojnicami Iława znalazła się w granicach Państwa Krzyżackiego. W wyniku wojny 13-letniej 1454-1466, Iława przez pewien czas w granicach lenna polskiego. W 1513 r. miasto stało się lennem biskupa pomezańskiego, a po jego śmierci w 1522 r. zastawione. W 1520 r. miasto złożyło hołd królowi polskiemu Zygmuntowi Staremu, wkrótce później w 1525 roku Iława znalazła się w rękach Prus Książęcych. Po trwającym ponad wiek spokoju w mieście w 1628 roku weszli do niego Szwedzi. Podczas kolejnych wojen, działania wojenne szczęśliwie omijały Iławę. Została ona jedynie zajęta przez wojska brandenburskie. Po traktacie pokojowym w Oliwie w 1660 roku do miasta znów zagościł spokój. W 1706 r. praktycznie większość miasta została strawiona przez pożar. Ocalał jedynie kościół Przemienienia Pańskiego i kilka domów. W 1758 miasto zajmują Rosjanie. W wieku XVIII i XIX miasto stale się rozwijało. W 1860 r. Iława zyskała drogę wodną do Elbląga i Ostródy, a w 1876 roku również linie do Malborka i Gdańska. Wtedy również w Iławie umiejscowiono sąd obwodowy i urząd celny. Początek XX wieku oznaczał dalszy rozwój miasta, wybudowano ratusz (1912 r.), gazownię rozbudowaną w 1901 r. oraz wodociągi miejskie ukończone w 1903 r.

Plan Iławy z 1810 roku

W 1920 r. odbył się tu plebiscyt mający zadecydować o przynależności Iławy. Za jej przynależnością do Prus opowiedziało się 95% głosujących. W latach trzydziestych, w wyniku likwidacji bezrobocia poprzez roboty publiczne, w Iławie popularność zyskała partia nazistowska NSDAP. Podczas II wojny światowej w Iławie mieścił się obóz pracy oraz obóz karny dla więźniów ze Sztumu. W 1944 r. zaczęto przygotowania do ewakuacji ludności. 22 stycznia 1945 r. do Iławy wkroczyły II oddziały Frontu Białoruskiego. W wyniku działań wojennych miasto zostało w znacznym stopniu zniszczone. Po wejściu do miasta Rosjan Iława była niszczona, a pozostałe maszyny i inne mienie wywożone do Związku Radzieckiego. W dawnym obozie pracy powstał obóz jeniecki, więźniów wykorzystywano do prac lokalnych, a także wywożono na roboty do Związku Radzieckiego.

Po wojnie Iława w 1945 r. została włączona do Polski, na te tereny zaczęli przybywać urzędnicy i osadnicy polscy. W 1948 r. wywieziono z Iławy większość ludności pochodzenia niemieckiego, pozostałych na tych terenach. Iława była i jest jednym z najbardziej rozwijających się miast na Warmii i Mazurach^[14][15]. W latach 80. XX w. w iławskim zakładzie karnym byli internowani działacze Solidarności, m.in.: Antoni Macierewicz, Bronisław Geremek, Ryszard Kalinowski, Jan Samsonowicz, Tadeusz Syryjczyk, Tadeusz Witkowski.

Toponimia[edytuj]

Najstarsza forma nazwy Iławy to łacińskie Ylavia. Ta właśnie forma pojawiła się na dokumencie lokacyjnym z 1317 roku. W późniejszych dokumentach z 1333 oraz 1334 r. widnieje Ylav, natomiast w dokumencie z 1338 r. odmiana Ylau. W XV w. pojawiła się forma Ylow oraz Ylow Thethonicalis. W latach 1430 i 1438 dokumenty, które wystawił komtur dzierzgoński mówiły o Deutschen Ylaw. W latach 1443, 1457 oraz 1458 miasto nazwano Ylaw, a w 1456 r. przyjęła się forma Ilau, następnie w 1459 r. zmieniono ją na Eylaw. W 1457 r. używa się nazwy Deutze Eylau, a w 1468 r. jej innej formy Dwetsch Eylau. Między XVI a XVII w. występują nazwy Teutschen Eylau, Deutscheneylau oraz Theuto Ilavia. W XVIII w. przyjęto obowiązującą aż do 1933 r. formę Deutsch Eylau. 1 stycznia 1934 r. zmieniono nazwę na Stadt Deutsch Eylau (Stadt – pol. miasto), a od 1945 r. polska nazwa miasta to Iława, którą urzędowo zatwierdzono 7 maja 1946^[16].

Symbole miasta[edytuj]

 Zobacz też: Herb Iławy, Hejnał Iławy i Flaga Iławy.

Architektura[edytuj]

Zabytki[edytuj]

Kościół Przemienienia Pańskiego

Jezioro Jeziorak i zabytkowy młyn elektryczny

Podczas ostatniej wojny (a raczej tuż po niej, po wkroczeniu Rosjan) została zniszczona większa część zabudowy ówczesnej Iławy.

Lista zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych^[17]:

• układ urbanistyczny, nr rej.: 516 (I/8) z 30.12.1957,
• Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP z 1933 r. przebudowany po 1945, nr rej.: A-4475 z 28.06.2007,
• Kościół Przemienienia Pańskiego, z 1 poł. XIV w., nr rej.: 134 z 16.09.1949,
• pozostałości murów obronnych z 1 poł. XV w., nr rej.: 590 z 7.03.1961,
• ratusz z końca XIX w., nr rej.: 1534 z 9.11.1994,
• budynek administracyjny d. rzeźni, ul. Dąbrowskiego 11, z 1905 r., nr rej.: A-4500 z 22.02.2008,
• budynek dworca kolejowego z 1905 r., nr rej.: A-2282 z 16.08.2006,
• zespół peronów z wiatami i tunelami, nr rej.: A-4578 z 31.08.2011,
• stajnia-wozownia, ul. Jana III Sobieskiego, z końca XIX w., nr rej.: 4281 z 11.10.1993,
• dawny budynek produkcyjny gazowni (obecnie Cerkiew św. Jana Teologa), ul. Jagiellończyka, z 1899 r., przebudowany w 1910 r., nr rej.: 4299 z 2.11.1993,
• plebania, ul. Kościelna 1, z lat 1902–1903, nr rej.: A-4497,
• budynek szkoły (obecnie Gimnazjum nr 1), ul. Kościuszki 2, z 1899 r., nr rej.: 1538 z 18.03.1987,

Zabytkowy młyn wodny na rzece Iławce

• dom, ul. Kościuszki 6, z 1910 r., nr rej.: 1540 z 18.03.1987,
• kamienica, ul. Kościuszki 14, z przełomu XIX/XX w., nr rej.: A-4358 z 17.11.2006,
• dom, ul. Kościuszki 15, z 3 ćw. XIX w., nr rej.: 1543 z 18.03.1987,
• kamienica z oficyną, ul. Kościuszki 27, z pocz. XX w., nr rej.: A-4356 z 17.11.2006,
• kamienica, ul. Niepodległości 4, z ok. 1900 r., nr rej.: A-4502 z 22.02.2008,
• kamienica, ul. Niepodległości 4 (4 b?), z 4 ćw. XIX w., nr rej.: 1547 z 18.03.1987,
• hala miejska (obecnie Kino Pasja), ul. Niepodległości 13b, z końca XIX w., przebudowany w 1920 r., nr rej.: A-1989 z 30.12.2002,
• willa, ul. Ostródzka 2, z końca XIX w., nr rej.: A-4501 z 22.02.2008,
• willa, ul. Sienkiewicza 10, z 4 ćw. XIX w., nr rej.: 1548 z 18.03.1987,
• budynek administracyjny Stacji Uzdatniania Wody, ul. Wodna 2, z 1903 r., nr rej.: A-4498 z 4.2.2008
• budynek dawnego magazynu Urzędu Prowiantowego, ul. Wyszyńskiego 31, wybudowany po 1880 r., nr rej.: A-4581 z 418.10.2011,
• wodociągowa wieża ciśnień, ul. 1 Maja, nr rej.: 1539 z 18.03.1987,
• wodociągowa wieża ciśnień, przed dworcem PKP, nr rej.: 1618 z 28.12.1998,
• wodociągowa wieża ciśnień, na terenie ZNTK, nr rej.: 1619 z 28.12.1998,
• dawny młyn wodny z budynkiem gospodarczo-mieszkalnym, ul. Kościuszki 24, z 1912 r., nr rej.: A-4596 z 17.07.2012,
• młyn (obecnie budynek usługowo-magazynowy), ul. Sobieskiego 12, z końca XIX w., nr rej.: A-4499 z 18.02.2008.

Obiekty historyczne[edytuj]

Neoklasycystyczno-secesyjny pałacyk w Iławie

• fosa miejska
• młyn wodny (ul. Tadeusza Kościuszki)
• dworzec Iława Miasto z 1876 roku, przebudowany
• wille i kamienice eklektyczne, secesyjne
  • ul. Tadeusza Kościuszki
  • ul. Niepodległości
  • ul. Henryka Sienkiewicza
  • ul. Królowej Jadwigi
• willa Waldrausch (ul. Henryka Sienkiewicza 28) zbudowana w 1898 roku; obecnie siedziba Państwowego Gospodarstwa Rybackiego
• Neogotyckie budynki Iławskich Wodociągów
• wieża ciśnień z 1871 r.
• młyn elektryczny (ul. Jana III Sobieskiego) z XIX w.
• relikty staropruskiego grodu z ok. X–XIII w. na wyspie Wielka Żuława
• pałacyk neoklasycystyczno-secesyjny (ul. Tadeusza Kościuszki 27)
• Jaz piętrzący
• 4 barokowe rzeźby: Jowisz, Junona, Meduza i Herkules z 1. połowy XVIII wieku, przywiezione z pałacu w Kamieńcu w 1976 roku, ul. Niepodległości
• brama prabucka

Demografia[edytuj]

Widok na osiedle Kopernika w Iławie od północy

Mapa okolic Małego Jezioraka, u góry widoczne Stare Miasto, a na dole Gajerek

Dane z 30 czerwca 2009^[18]:

Według danych z 30 czerwca 2008 miasto miało 33 775 mieszkańców.

 Zobacz więcej w artykule Historia Iławy, w sekcji Populacja.

• Piramida wieku mieszkańców Iławy w 2014 roku^[1].

Osiedla w Iławie[edytuj]

Podział administracyjny Iławy

• Stare Miasto
• Centrum
• Ostródzkie
• Piastowskie
• Młodych
• Kormoran
• Lipowy Dwór
• Gajerek
• Podleśne
• XXX-lecia
• Dzielnica Przemysłowa
• Lubawskie
• Kopernika
• Nowy Świat
• Słoneczne
• Marina Iława
• Wojska Polskiego

Transport[edytuj]

 Osobny artykuł: Transport w Iławie.

Mapa obrazująca sieć dróg, linii kolejowych oraz szlaków wodnych w Iławie

Dworzec Iława Główna

Transport drogowy[edytuj]

Miasto stanowi węzeł drogowy województwa warmińsko-mazurskiego. Krzyżują się w nim następujące drogi krajowe i wojewódzkie:

• droga krajowa nr 16 relacji Dolna Grupa – Grudziądz – Iława – Olsztyn – Augustów
• droga wojewódzka nr 521 relacji Iława – Prabuty – Kwidzyn
• droga wojewódzka nr 536 relacji Iława – Lubawa

Iławscy przewoźnicy

• PKS Iława – przedsiębiorstwo obsługujące komunikację regionalną i dalekobieżną^[19]
• ZKM (Zakład Komunikacji Miejskiej) – zakład obsługujący komunikację miejską^[20]

Transport kolejowy[edytuj]

Iława jest ważnym węzłem kolejowym w Polsce, tylko tu na terenie województwa warmińsko-mazurskiego zatrzymuje się pociąg Pendolino ^[21]. Miasto posiada połączenia kolejowe z wieloma miastami:

• Iława – Warszawa – Kraków – Przemyśl (najdłuższe połączenie bezpośrednie)
• Iława – Gdańsk – Słupsk – Koszalin – Szczecin
• Iława – Toruń – Poznań – Wrocław
• Iława – Olsztyn – Ełk – Białystok
• Iława – Brodnica (linia nieczynna)

W mieście istnieją dwa dworce kolejowe:

• Iława Główna – pociągi Regio (R), Koleje Mazowieckie (KM), Twoje Linie Kolejowe (TLK), Intercity (IC), Express Intercity (EIC), Express InterCity Premium (EIP)
• Iława Miasto – Pociągi Regio (R)

Transport śródlądowy[edytuj]

• Miejski tramwaj wodny „Ilavia” – rejsy spacerowe i czarterowe po Jezioraku^[22]
• Żegluga Ostródzko-Elbląska – rejsy spacerowe statkiem „Bocian po Jezioraku (Port Iława – Sarnówek – Port Iława)^[23]
• Prom międzybrzegowy – przeprawa na Wielką Żuławę^[24]

Kultura[edytuj]

Życie kulturalne[edytuj]

Kino-Teatr Pasja

Świętem Miasta jest 11 czerwca, upamiętniający lokację Iławy w 1305 roku^[25].

Większości imprez kulturalnych w mieście patronuje Iławskie Centrum Kultury^[26]. Przy ICK działa kinoteatr „Pasja”, w ramach którego działa DKF „Kadr”^[27].

W Iławie działa Miejska Biblioteka Publiczna^[28], a także Powiatowa Biblioteka Pedagogiczna wchodząca w skład Powiatowego Centrum Rozwoju Edukacji w Iławie^[29] oraz filia Warmińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej im. Karola Wojtyły w Elblągu. W mieście znajduje się kilka galerii sztuki^[30].

Muzea[edytuj]

• Internetowe Muzeum Iławy - www.Ilawasprzedlat ^[31]
• Żeglarska Izba Pamięci^[32]
• Kużnia Talentów

Festiwale[edytuj]

• Open Air MayDay Lead Festiwal^[33]
• Międzynarodowy Festiwal Jazzu Tradycyjnego „Złota Tarka” (najstarszy festiwal jazzu tradycyjnego w Europie)^[34]
• Letnie Impresje Teatralne^[33]
• Jeziorak Szanty^[35]
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Klasycznej „Viva Musica”^[33]
• Fama Rock Festiwal^[36]
• Festiwal muzyki hip-hop i rap – Park Jam^[37]

Media lokalne[edytuj]

Prasa lokalna[edytuj]

• Kurier Iławski (tygodnik)
• Gazeta Iławska, dodatek tygodniowy do Gazety Olsztyńskiej (tygodnik)
• Życie Regionu (tygodnik)
• Panorama Regionu (miesięcznik)^[38]
• Powiat Iławski – Miesięcznik Regionalny^[39]
• Uroczysko – gazeta dla dzieci i młodzieży wydawana przez Zespół Parków Krajobrazowych Pojezierza Iławskiego i Wzgórz Dylewskich, ukazująca się trzy razy w roku^[40]

Telewizja[edytuj]

• Iławska Telewizja Internetowa ilawatv.pl

Radio[edytuj]

• Radio Eska Iława
• Radio Zet Gold Iława

Lokalne serwisy internetowe[edytuj]

• ilawa.pl
• ilawa.wm.pl
• eilawski.pl
• ilawa24.pl
• ilawaonline.pl
• powiatilawski.pl
• ilawa.naszemiasto.pl
• infoilawa.pl

Iława w kulturze[edytuj]

W 1974 r. na wyspie Wielka Żuława nagrywano film Gniazdo w reżyserii Jana Rybkowskiego, opowiadający o pierwszych latach państwa polskiego.^[41]W Iławie i nad Jeziorakiem rozgrywała się akcja dwóch przygód „Pana Samochodzika” – Nowe przygody Pana Samochodzika oraz Pan Samochodzik i złota rękawica autorstwa Zbigniewa Nienackiego^[42]. W listopadzie 1995 r. Volker Schlöndorff (twórca m.in. „Blaszanego bębenka”) nakręcił sceny do swojego filmu Król Olch z Johnem Malkovichem w ruinach zamku (8 km od Iławy).^[43]W 1989 roku został nagrany przez TVP film dokumentalny Krwawa Iława o iławskim zakładzie karnym słynącym z buntów, pacyfikacji i samookaleczeń, a także z pobicia internowanych wiosną 1982 roku^[44].

Edukacja[edytuj]

Szkoły podstawowe[edytuj]

• Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 2 im. Marii Konopnickiej
• Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 3 im. Polskich Olimpijczyków
• Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 4 im. Polskich Podróżników
• (od nowego roku szkolnego) Szkoła Podstawowa nr 4 im. Mikołaja Kopernika
• (od nowego roku szkolnego) Szkoła Podstawowa nr 5 im. Polskich Noblistów
• ZPS-W Szkoła Podstawowa Specjalna
• Szkoła Podstawowa w CKU nr 1

Gimnazja[edytuj]

Zabytkowy budynek Gimnazjum nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Iławie

• Gimnazjum nr 1 im. Mikołaja Kopernika (od nowego roku szkolnego PRZEKSZTAŁCONE w SP 4)
• Gimnazjum nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi im. Polskich Noblistów (od nowego roku szkolnego PRZEKSZTAŁCONE w SP 5)
• Gimnazjum Specjalne
• Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy
• Gimnazjum Publiczne w Zespole Szkół Ogólnokształcących im. Stefana Żeromskiego (od nowego roku szkolnego ZAMKNIĘTE)
• Gimnazjum dla dorosłych w CKU nr 1
• Gimnazjum dla dorosłych w Centrum Edukacji ZDZ

Szkoły ponadgimnazjalne[edytuj]

Zespół Szkół im. Konstytucji 3 maja

• Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Zespole Szkół Ogólnokształcących im. Stefana Żeromskiego
• Zespół Szkół im. Bohaterów Września 1939 roku
• Zespół Szkół im. Konstytucji 3 maja
• Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy
• Zespół Szkół im. I. Kosmowskiej
• Centrum Edukacji
• Centrum Edukacji Dorosłych „Alfa”
• Centrum Edukacji Zawodowej
• CKU nr 1 (w Z.K.)
• Liceum dla dorosłych „Eduma”

Szkoły wyższe[edytuj]

• filia Szkoły Wyższej im. Pawła Włodkowica w Płocku
• Politechnika Gdańska – Ośrodek Doświadczalny Wydziału Oceanotechniki i Okrętownictwa w Iławie
• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu – Zakład Hydrobiologii (Stacja Limnologiczna) w Iławie
• Akademia Morska w Gdyni – Badawczo-Szkoleniowy Ośrodek Manewrowania Statkami (Szkoła Kapitanów) w Iławie
• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy – Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Iławie

Szkoły artystyczne[edytuj]

• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Tadeusza Bairda
• Szkoła Tańca i Akrobatyki SPINEL

Administracja i polityka[edytuj]

Ratusz miejski

Samorząd[edytuj]

 Osobny artykuł: Władze miasta Iławy.

Iława ma status gminy miejskiej. Mieszkańcy Iławy wybierają do swojej Rady Miejskiej 21 radnych. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz miasta jest Urząd Miasta mieszczący się w miejskim ratuszu przy ul. Niepodległości.

Miasto jest siedzibą Starostwa powiatu iławskiego. W mieście znajduje się także siedziba wiejskiej gminy Iława.

Mieszkańcy Iławy wybierają posłów na Sejm RP z okręgu wyborczego nr 34 (Elbląg).

Religia[edytuj]

Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP

Cerkiew św. Jana Teologa

Sala Królestwa Świadków Jehowy^[45]

Na obszarze miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i wspólnoty:

Kościół katolicki[edytuj]

Kościół rzymskokatolicki^[46][edytuj]

• Parafia Chrystusa Króla Wszechświata
• Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
• Parafia Przemienienia Pańskiego
• Parafia św. Andrzeja Boboli
• Parafia św. Brata Alberta

Kościół greckokatolicki[edytuj]

• Parafia św. Jana Apostoła^[47]

Kościół protestancki[edytuj]

• Parafia Ewangelicko-Metodystyczna Miłości Bożej ^[48]
• Filiał Parafii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Ostródzie^[49]
• Zbór Betezda Kościoła Zielonoświątkowego^[50]
• Zbór Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego^[51]

Inne[edytuj]

• Sala Królestwa Świadków Jehowy^[45]
  • zbór Iława-Wschód
  • zbór Iława-Zachód

Sport i rekreacja[edytuj]

Memoriał Huberta Wagnera 18 sierpnia 2005 r. w hali sportowo-widowiskowej

Iława jest ośrodkiem sportów wodnych. W mieście działa wiele przystani jachtowych, wypożyczalni sprzętu wodnego i rowerów. Miasto posiada stadion sportowy, halę widowiskowo-sportową, basen sportowy (Centrum Rekreacyjno-Sportowe), kręgielnię, tor do ekstremalnej jazdy rowerowej Pumptrack, miasteczko ruchu drogowego, 2 plaże strzeżone, 3 boiska Orlik, tor motocrossowo-rowerowo-przeprawowy, strzelnicę leśną, tor wioślarski, pole do mini-golfa a także kilka siłowni^[52]. 18 listopada 1992 roku na Stadionie Miejskim w Iławie odbył się towarzyski mecz piłkarski Polska–Łotwa^[53]. W Iławie działa Iławskie Centrum Sportu Turystyki i Rekreacji, które wspiera działalność różnych sekcji sportowych.

Stadion Miejski w Iławie

W mieście istnieje klub sportowy Jeziorak Iława, składający się z kilku sekcji, m. in. piłki nożnej, piłki ręcznej, tenisa stołowego i taekwondo. Ponadto w Iławie istnieją lokalne kluby, instytucje i stowarzyszenia skupiające osoby uprawiające m. in. sztuki walki, wioślarstwo, siatkówkę, tenis ziemny, lekkoatletykę, pływanie, strzelectwo i kolarstwo^[54].

Harcerstwo[edytuj]

W Iławie działa hufiec Związku Harcerstwa Polskiego. W ramach hufca działają dwie drużyny wielopoziomowe, trzy drużyny wędrowników (16-21 lat), jedna drużyna harcerzy starszych (13-16 lat), cztery drużyny harcerzy (19-13 lat) i cztery drużyny zuchów^[55].

Szlaki turystyczne[edytuj]

Szlaki turystyczne przechodzące przez miasto:

Szlaki piesze^[56][edytuj]

• Szlak żółty (28,3 km): z Iławy do Samborowa wzdłuż jeziora Jeziorak
• Szlak niebieski (26 km): z Iławy przez Sarnówek do Siemian wzdłuż jeziora Jeziorak
• Szlak zielony (41,3 km): z Iławy do Kamieńca
• Leśna ścieżka dydaktyczna „Jasne”
• Leśna ścieżka dydaktyczna „Silm”

Szlaki rowerowe^[57][edytuj]

• Szlak czerwony (ok. 60 km): z Iławy na północny-wschód do Jezierzyc oraz na zachód do Kisielic
• Szlak niebieski (ok. 60 km): z Iławy do Zalewa wzdłuż jezior Gil Mały, Gil Wielki i Jeziorak
• Szlak zielony (ok. 137 km): z Iławy do Elbląga wzdłuż Kanału Elbląskiego
• Szlak żółty (dł. 131 km): z Gorynia do Elbląga wzdłuż Kanału Elbląskiego

Szlaki kajakowe^[58][edytuj]

• Szlak kajakowy im. Jana Pawła II – Ostróda – Miłomłyn – Siemiany – Gizerek – IŁAWA[218]
• Szlak kajakowy Stare Jabłonki – Miłomłyn – IŁAWA (dł. 63,4 km) – Stare Jabłonki – J. Szeląg M. – J. Szeląg W. – J. Pauzeńskie – Ostróda – J. Drwęckie – K. Elbląski – Miłomłyn – K. Iławski – J. Jeziorak – Chmielówka – Makowo – Szałkowo – IŁAWA
• Szlak kajakowy IŁAWA – Stare Jabłonki (dł. 73,3 km) – IŁAWA – Iławka – Drwęca – J. Drwęckie – Ostróda – J. Pauzeńskie – J. Szeląg W.i M. – S. Jabłonki
• Szlak kajakowy IŁAWA – IŁAWA (dł. 136,7 km) – Rz. Iławka – Rz. Drwęca – J. Drwęckie – Ostróda – J. Szeląg Wielki – J. Szeląg M.- Stare

Jabłonki – K. Elbląski – Miłomłyn – K. Iławski – J. Dauby – J. Jeziorak – IŁAWA

• Szlak kajakowy tzw. pętla toruńska (dł. 483 km) – IŁAWA – Iławka – Drwęca – Toruń – Bratian – NML – Kurzętnik – Brodnica – Golub -Dobrzyń – Lubicz – Toruń – Wisła – Elbląg – Chełmno – Świecie – Grudziądz – Gniew – Biała Góra – Rz. Nogat – Malbork – K. Jagielloński – Elbląg – K. Elbląski – Jeziorak – IŁAWA

Szlaki żeglarskie^[59][edytuj]

• Szlak Kanału Iławskiego i Elbląskiego – IŁAWA – Makowo – Zatoka Kraga – Jezioro Dauby – Jezioro Karnickie – Miłomłyn – K. Elbląski – J. Drwęckie[219]
• Szlak Jeziora Jeziorak i Płaskiego – IŁAWA – Siemiany – Jerzwałd
• Szlak Jeziora Jeziorak i Ewingi – IŁAWA – Siemiany – Matyty – Dobrzyki – Zalewo
• Szlak Kanału Iławskiego i Kanału Elbląskiego – IŁAWA – Makowo – Zat. Kraga – K. Iławski – Miłomłyn – K. Elbląski

Gospodarka i przemysł[edytuj]

W powiecie iławskim jest drugie co do wielkości, najniższe bezrobocie w województwie warmińsko-mazurskim (5,8%) zaraz po powiecie grodzkim Olsztyn (5,1%) – dane na koniec sierpnia 2016 roku^[60]. W Iławie znajduje się podstrefa Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Miasta partnerskie[edytuj]

Mapa Europy z zaznaczonymi miastami partnerskimi Iławy

Iława widok z kosmosu; z lewej strony widoczna wyspa Wielka Żuława o powierzchni 84 ha jest jedną z największych wysp śródlądowych Europy^[61]

Miasto	Kraj	Data podpisania umowy
Gargždai	Litwa	30.05.1998
Herborn	Niemcy	21.11.1998
Tholen	Holandia	1.06.1994

Honorowi obywatele Iławy^[62][edytuj]

• Andrzej Drzycimski
• Ralph Demuth
• Henk van der Munnik
• Roman Młyniec
• Mieczysław Hoffman
• Jan Kozłowski
• Henryk Majewski
• Stanisław Achremczyk
• Jacek Protas
• Hans Benner
• Willem Nuis
• Lech Kobyliński^[63]
• Bronisław Jastrzębski^[64]

Zobacz też[edytuj]

• Cmentarz żydowski w Iławie

Przypisy

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Oficjalna strona miasta
• Historia Żydów w Iławie na portalu Wirtualny Sztetl
• Iława w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa, 1882.

p • d • e Miasta województwa warmińsko-mazurskiego Miasta powiatowe Bartoszyce • Braniewo • Działdowo • Elbląg • Ełk • Giżycko • Gołdap • Iława • Kętrzyn • Lidzbark Warmiński • Mrągowo • Nidzica • Nowe Miasto Lubawskie • Olecko • Olsztyn • Ostróda • Pisz • Szczytno • Węgorzewo Miasta gminne Barczewo • Biała Piska • Biskupiec • Bisztynek • Dobre Miasto • Frombork • Górowo Iławeckie • Jeziorany • Kisielice • Korsze • Lidzbark • Lubawa • Mikołajki • Miłakowo • Miłomłyn • Młynary • Morąg • Olsztynek • Orneta • Orzysz • Pasłęk • Pasym • Pieniężno • Reszel • Ruciane-Nida • Ryn • Sępopol • Susz • Tolkmicko • Zalewo

p • d • e Powiat iławski Miasta Iława • Kisielice • Lubawa • Susz • Zalewo Gminy miejskie Iława • Lubawa Gminy miejsko-wiejskie Kisielice • Susz • Zalewo Gminy wiejskie Iława • Lubawa