Tworzenie stron internetowych

Jastrzębie-Zdrój
Dziedziniec Parku Zdrojowego, Park Zdrojowy, Akademia Górniczo-Hutnicza, Pijalnia wód, Pałac w Boryni
Herb Jastrzębia-Zdroju Flaga Jastrzębia-Zdroju
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	miasto na prawach powiatu
Aglomeracja	rybnicka
Data założenia	XIV wiek
Prawa miejskie	1963
Prezydent	Anna Hetman
Powierzchnia	85,33 km²
Populacja (4.11.2016) • liczba ludności • gęstość	90 283[1] 1 058 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 32
Kod pocztowy	od 44-330 do 44-338 oraz 44-268 (Szeroka)
Tablice rejestracyjne	SJZ
Położenie na mapie województwa śląskiego Jastrzębie-Zdrój
Położenie na mapie Polski Jastrzębie-Zdrój
49°57′01″N 18°34′31″E/49,950278 18,575278
TERC (TERYT)	2467011
SIMC	0940163
Hasło promocyjne: Miasto młodości, pracy i pokoju
Urząd miejski al. Józefa Piłsudskiego 60 44-335 Jastrzębie-Zdrój
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Jastrzębie-Zdrój (śl. Jastrzymbje-Zdrůj, niem. Bad Königsdorff-Jastrzemb) – miasto na prawach powiatu, położone na Górnym Śląsku, w południowej części województwa śląskiego. Jeden z ośrodków centralnych aglomeracji rybnickiej i Rybnickiego Okręgu Węglowego. Liczy 90 283 mieszkańców (stan na listopad 2016), a jego powierzchnia wynosi 85,33 km².
Patronem miasta jest święty Jan Nepomucen^[2].

Od połowy XIX wieku do lat 90. XX wieku uzdrowisko. W latach 50. XX wieku odkryto tu znaczne zasoby węgla kamiennego, co przekształciło miasto w ośrodek przemysłowy.

Położenie[edytuj]

Jastrzębie-Zdrój położone jest na Górnym Śląsku, przy granicy polsko-czeskiej; graniczy z powiatami: pszczyńskim, rybnickim, wodzisławskim, cieszyńskim i miastem Żory. Przez miasto płyną małe rzeki: Pszczynka, Jastrzębianka, Szotkówka i Gmyrdek. Jastrzębie-Zdrój znajduje się na 14. miejscu zarówno pod względem liczby ludności, jak i powierzchni w województwie śląskim, a na 43. miejscu pod względem liczby mieszkańców i 36. pod względem powierzchni w Polsce. Powierzchnia miasta wynosi 88,62 km². Jastrzębie-Zdrój, choć nie leży na terenie historycznego Śląska Cieszyńskiego, to od 1998 r. należy do Euroregionu „Śląsk Cieszyński”. Jest największym pod względem liczby ludności miastem euroregionu.

Z centrum miasta widoczne są główne masywy oddalonych o ok. 30–35 km w linii prostej od Jastrzębia Beskidów (Śląskiego, Małego oraz Śląsko-Morawskiego). Najbardziej rozpoznawalnymi szczytami widocznymi z Jastrzębia-Zdroju są: masyw Czantorii, Skrzyczne, Lysá hora. Przy dobrej widoczności z Bzia, Ruptawy oraz z wysokich pięter bloków znajdujących się w centrum miasta można dojrzeć Babią Górę (ok. 73 km w linii prostej od Jastrzębia) oraz – spoglądając w kierunku Parku Zdrojowego (kierunek Wodzisław Śląski) – masyw Pradziada (102 km w linii prostej) z 145-metrową wieżą^[3], położonego już w Jesionikach – po stronie czeskiej (Sudety Wschodnie). Z najwyższych punktów miasta można dostrzec najwyższe szczyty Tatr (między Babią Górą a Beskidem Śląskim), Małą Fatrę – Mały Krywań i Suchý (patrząc między Beskid Śląski a Morawsko-Śląski) oraz Jaworniki – głównie Wielki Jawornik (patrząc na południowy zachód, tuż przy krańcu Beskidu Morawsko-Śląskiego)^[4].

Podział administracyjny[edytuj]

Jastrzębie-Zdrój

Obszar miasta podzielono na 21 jednostek pomocniczych, których są 2 rodzaje. Są to sołectwa, które wyłaniają rady sołeckie oraz sołtysa, a także osiedla wyłaniające rady osiedlowe, a te z kolei zarząd osiedla. Od 2010 roku Jastrzębie-Zdrój jest podzielone administracyjnie na 6 sołectw oraz 15 osiedli^[5][6][7].

Sołectwa:

1. Borynia
2. Bzie
3. Moszczenica
4. Ruptawa
5. Skrzeczkowice
6. Szeroka

Osiedla:

1. Arki Bożka
2. Barbary
3. Bogoczowiec
4. Chrobrego
5. Gwarków
6. Jastrzębie Górne i Dolne
7. Morcinka
8. Pionierów
9. Przyjaźń
10. Staszica
11. Tuwima
12. 1000-lecia Szeroka
13. Zdrój
14. Złote Łany
15. Zofiówka^[8]

Środowisko naturalne[edytuj]

Rzeźba terenu[edytuj]

Jastrzębie-Zdrój położone jest na Płaskowyżu Rybnickim. Miasto leży na styku odmiennych krajobrazowo jednostek fizycznogeograficznych, przez co ukształtowanie terenu jest znacząco różne w południowej i północnej części miasta^[9]. W południowej części Jastrzębia-Zdroju występuje bogata sieć rzeczna i urzeźbienie krajobrazu oraz zróżnicowanie wysokości względnej^[9]. Północną część tworzą głównie obszary zurbanizowane oraz przekształcone przez działalność górniczą^[9]. Część zachodnia miasta opada tarasowo w kierunku doliny Olzy, a w części wschodniej przechodzi w krajobraz szeroki i płaski, opadający do doliny Wisły. Większa część miasta leży na terenie pagórkowatym o przebiegu równoleżnikowym, na wyniesieniach nie przekraczających 290 m n.p.m.^[10]

Warunki wodne[edytuj]

W mieście swoje źródła ma 8 rzek i cieków wodnych: Jastrzębianka, Ruptawka, Gmyrdek, Pszczynka, Pająkówka, Bzianka, Dębinka i Cisówka^[11]. Przez miasto przebiega dział wodny I rzędu Wisła – Odra^[11]. Zbiorniki wodne znajdujące się na obszarze miasta są głównie wypełnionymi wodą zapadliskami górniczymi, a także osadnikami wód dołowych i poflotacyjnych^[11].

Przyroda[edytuj]

Las Kyndra

Centrum Jastrzębia-Zdroju zbudowane zostało w miejscu istniejących wcześniej pól uprawnych, łąk i stawów hodowlanych często oddzielonych jarami i lasami. Pozostałości takiego krajobrazu w centrum miasta zachowały się m.in. przy ul. Cieszyńskiej, gdzie znajduje się Ośrodek Wypoczynku Niedzielnego. Na terenie miasta istnieje również Park Zdrojowy z ponad 70 gatunkami drzew^[9].

Środowisko przyrodnicze miasta przeobrażone zostało najmocniej w wyniku budowy osiedli oraz z powodu rozpoczęcia wydobycia węgla kamiennego i tym samym konieczności powstania osadników i hałd, które wciąż się powiększają. Jednak niektóre dzielnice – m.in. Ruptawa i Bzie Zameckie – nie zostały uprzemysłowione ani silnie zurbanizowane i są atrakcyjnym miejscem do wypoczynku i rekreacji m.in. dla rowerzystów^[9].

W mieście znajduje się 5 zwartych kompleksów leśnych: Kyndra, Biadoszek, Pastuszyniec, Dębina i Ruptawiec^[9]. Stanowią one 8% całego obszaru Jastrzębia-Zdroju^[9]. Kompleksy Kyndra i Pastuszyniec były niegdyś częścią lasów beskidzkich. W wielu miejscach istnieją jeszcze zalesione jary, a także aleje dębowe – fragmenty dawnych traktów. W Jastrzębiu-Zdroju znajdują się 23 pomniki przyrody^[9].

Zwierzęta[edytuj]

Na terenie miejskich osiedli i w ich najbliższym otoczeniu pospolicie występują m.in. ssaki takie jak jeże i wiewiórki, a także ptaki gnieżdżące się: sroki, sójki, dzięcioły duże, sierpówki, kawki, kosy, szpaki oraz bażanty^[9]. Ponadto okresowo występują tu jemiołuszki, gawrony i kukułki. Na obrzeżach Jastrzębia-Zdroju występują: zające, króliki, lisy, sarny europejskie, ptaki gnieżdżące się: czajki, sieweczki rzeczne (na terenach zdegradowanych przez przemysł), łyski, krzyżówki, perkozy dwuczube, perkozy zauszniki, łabędzie nieme, jastrzębie oraz pustułki^[9]. Gatunkiem zanikającym na terenie miasta są dzierlatki^[9]. W czystych wodach i w ich pobliżu żyje kilka gatunków płazów: traszka zwyczajna, ropucha szara, ropucha zielona, rzekotka drzewna i kumak górski, a także gadów: jaszczurka zwinka, padalec zwyczajny i zaskroniec zwyczajny.

Wśród ptaków gatunki ginące, uznane za zagrożone na terenie Górnego Śląska, a jednocześnie lęgowe na terenie miasta to: brzegówka, dzięcioł zielonosiwy, kląskawka, pleszka zwyczajna, pokląskwa, potrzeszcz, świerszczak, turkawka, zimorodek, błotniak stawowy. Jastrzębskie ssaki zaś, zagrożone na terenie Górnego Śląska to: orzesznica, wiewiórka i gronostaj^[12].

Część zbiorników w obrębie miasta została zagospodarowana na stawy rybne, w których żyją takie gatunki ryb, jak np. karp, karaś, lin, wzdręga, szczupak, sandacz i ukleja^[11].

Nazwa[edytuj]

W łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis spisanej w latach 1295–1305 wymienione zostały wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto. Są to obecne dzielnice lub części miasta, jak Boża Góra we fragmencie Bozagora sive Monte oliveti solvitur decima more polonico, Moszczenica w formie Moschenicza, Ruptawa jako Ruptava, Szeroka jako Syroka, Bzie jako Goltimanni villa oraz Borynia jako Borina^[13].

Nazwa miejscowości zmieniała się lub pisana była w różny sposób: do XIV w. brzmiała Hermannsdorf, następnie Jaskczambie, Giastrzabie w XV w., Jastrzembia, Jastrzembie w XVII w., w 1862 r. wprowadzono nazwę Bad Königsdorff-Jastrzemb. W czasie okupacji niemieckiej (1939–1945) funkcjonowała nazwa Bad Königsdorff. Polską nazwę Jastrzębie oraz niemiecką Königsdorff-Jastrzemb wymienia w 1896 r. śląski pisarz Konstanty Damrot w książce o nazewnictwie miejscowym na Śląsku^[14].

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1902 notuje nazwę miasta pod polskimi nazwami Jastrzemb, Jastrząb i Jastrzęb oraz niemiecką Ober-Jastrzemb^[15].

Geneza nazwy

Średniowieczne podania i legendy^[16] – nazwa Jastrzębie wywodzi się od zbójnika napadającego znienacka na karawany kupieckie zmierzające szlakiem handlowym przez Bramę Morawską. Był nim były rycerz Ruchenstein, który oddelegowany przez króla w celu ochrony tych terenów przed zbójnikami sam zszedł na złą drogę. Ponieważ napadał znienacka jak jastrząb, tak właśnie był nazywany. Zła sława owego rycerza spowodowała, że tereny zdradzieckich jarów i wzgórz zaczęto nazywać Jastrzębie.

Historia[edytuj]

Jastrzębie na mapie Christiana Friedricha von Wrede ok. 1750 roku

 Osobny artykuł: Historia Jastrzębia-Zdroju.

Pierwsza pisemna wzmianka dotycząca terenów, na których dziś położone jest miasto pochodzi z października 1293, gdy ziemie te należały do księstwa opolsko-raciborskiego^[17]. W dokumencie odnowionym przez Przemysława pojawia się Bzie jako Byze^[17]. W księdze fundacyjnej biskupstwa zanotowano słowa: Item in Bozegora sive Monte Oliveti solvitur decima more polonico valet 5 marcam („Podobnie w Bożej Górze, zwanej też Górą Oliwną, była oddawana dziesięcina według zwyczaju polskiego w wysokości 5,5 grzywny”^[18]). W Liber fundationis pojawiła się również wzmianka o Boryni^[19], Szerokiej^[20] oraz Ruptawie^[21].

Od przełomu XV i XVI wieku aż do początków XIX wieku, obszar na którym dziś położone jest Jastrzębie wchodził w skład Wodzisławskiego Państwa Stanowego.

W 1481 dokonano podziału majątków w Bziu, które wówczas należało do rodziny Rostków. Wykształciły się odrębne majątki wzmiankowane na przełomie XVII i XVIII w. – Bzie Dolne (1678), Bzie Górne (1711), Bzie Średnie (1711), Bzie Zameckie (1714), a także założona w 1783 Kolonia Jana.

W 1700 powstało Pochwacie^[22], a w 1794 Zofiówka^[22].

Rozwój miejscowości nastąpił po odkryciu solanki jodowo-bromowej podczas wierceń w 1859 r. prowadzonych w poszukiwaniu węgla przez właściciela Jastrzębia Dolnego, Emila von Schliebena^[22]. W 1861 Jastrzębie Dolne wykupił hrabia Feliks von Königsdorff i rozpoczął budowę obiektów leczniczych^[23]. Wzniesiono wówczas pierwsze urządzenia kąpielowe oraz m.in. Kasyno Zdrojowe (1862) – późniejszy Dom Zdrojowy i Łazienki (1862) – późniejszy Zakład Przyrodoleczniczy. Hrabia zmienił także nazwę miejscowości na Bad Königsdorff-Jastrzemb, nazwa ta obowiązywała do 1922 r., a więc do końca istnienia niemieckiej administracji^[23]. W 1869 uzdrowisko stało się własnością spółki Actien Commandit Gesellschaft, która zmodernizowała istniejące obiekty i zbudowała muszlę koncertową i drewniany deptak. W 1890 Jastrzębie Dolne zakupił Juliusz Landau, który rozpoczął przekształcanie sanatorium w uzdrowisko dziecięce. W 1891 powstał pierwszy kompleks sanatoryjny z kaplicą, klasztorem (1905), szpitalem (1909) i budynkiem sanatoryjnym – należący do Katolickiego Zakładu Dziecięcego NMP, a wkrótce potem kolejne – Ewangelicki Zakład Dziecięcy „Betania” (1890–1905) oraz Żydowski Zakład dla Dzieci.

Żydowski zakład uzdrowiskowy, XIX wiek

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje stosunki ludnościowe na terenie ówczesnej wsi wymienianej pod dwiema nazwami Konigsdorf Jastrzemb oraz Nieder Jastrzemb zaznaczając w niej przewagę ludności polskojęzycznej - "Das dorf nebst Rittergut enthalten 221 Haushaltungen mit 1069 Menschen, von denen 1028 nur polnisch sprechen(...)." czyli w tłumaczeniu na język polski "Wieś wraz z dobrami rycerskimi zawiera 221 gospodarstw domowych z 1069 mieszkańcami, z których 1028 mówi tylko po polsku(...)"^[24].

Uzdrowisko rozwinął kolejny właściciel – Mikołaj Witczak, który nabył Zdrój w 1896 r.^[25] W czasie I wojny światowej z jastrzębskich obiektów korzystali ranni żołnierze, wiele z sanatoriów zamieniono w szpitale wojskowe^[25]. W 1918 w związku z niekorzystną sytuacją polityczną dr Mikołaj Witczak odsprzedał uzdrowisko Austriacko-Niemieckiemu Towarzystwu Zdrojowemu. Po śmierci doktora Witczaka jego synowie – Mikołaj i Józef – unieważnili transakcję i stali się właścicielami Zdroju^[25].

4 lipca 1922 Jastrzębie Dolne wraz z całym powiatem rybnickim znalazło się w granicach Polski^[26]. W okresie międzywojennym nastąpił rozkwit uzdrowiska. Powstały m.in.: Sanatorium im. Marszałka Piłsudskiego (1928), zbudowane dzięki funduszom województwa śląskiego, przeznaczone dla inwalidów wojennych i powstańców śląskich, sanatorium „Hutnik”, basen (1938) i liczne prywatne pensjonaty.

1 sierpnia 1924 r. z części obszaru dworskiego Jastrzębie Dolne, położonego między wsiami (własc. gminami): Ruptawa, Zofiówka, Moszczenica i linią kolejową Wodzisław Śląski–Żory i między gminą Jastrzębie Dolne powstała gmina Jastrzębie Zdrój (Jastrzębie–Zdrój^[a]), w skład której weszło uzdrowisko^[27]. Jastrzębie Dolne i Jastrzębie Górne – były wtedy osobnymi gminami.

W czasie II wojny światowej, Niemcy stworzyli na terenie uzdrowiska tzw. „Miasto Matek”. Pod koniec wojny domy matek oraz szpitale dziecięce przekształcono na szpitale dla niemieckich żołnierzy^[28].

W marcu 1945 roku miasto zostało wyzwolone spod okupacji hitlerowskiej przez jednostki 1 Frontu Ukraińskiego. Podczas walk zginęło 360 żołnierzy radzieckich. Ich pamięć została uwieczniona pomnikiem na ówczesnej Górze Wyzwolenia^[29].

Po wojnie uzdrowisko nadal funkcjonowało i było zaliczane do uzdrowisk I kategorii^[30]. W 1948 uzdrowisko Jastrzębie-Zdrój zostało uznane za posiadające charakter użyteczności publicznej^[31].

W latach 1945–1954 było siedzibą wiejskiej gminy zbiorowej Jastrzębie Zdrój. W 1955 Jastrzębie-Zdrój uzyskało status osiedla^[32].

Wraz z odkryciem złóż węgla kamiennego rozpoczęto budowę kopalń i osiedli mieszkaniowych^[33]. Jastrzębie weszło w zupełnie nowy rozdział swojej historii. Pierwszą oddaną do użytku, w 1962, była kopalnia „Jastrzębie”, a równolegle z nią wybudowano osiedla „Przyjaźń” i „Zdrój”.

W 1963 Jastrzębie-Zdrój otrzymało prawa miejskie^[34]. Składało się ono wówczas ze Zdroju i Jastrzębia Dolnego. W 1973 dołączono do miasta sołectwo Jastrzębie Górne (jednak już 4 lata wcześniej włączono część gromady Jastrzębie Górne do miasta)^[35].

Już kilkanaście lat później w granicach miasta działało 5 kopalń: Jastrzębie, Moszczenica, Pniówek, Borynia i Zofiówka. W latach 1954–1975 Jastrzębie-Zdrój należało administracyjnie do powiatu wodzisławskiego. W 1975 na skutek reformy administracyjnej przyłączono wsie: Ruptawa^[36], Szeroka^[37], Moszczenica, Borynia, Skrzeczkowice i (przejściowo) Pniówek (1977–1992)^[38].

W latach 80. XX w. Jastrzębie było jednym z ośrodków protestów robotniczych. W 1980 podpisano tu tzw. porozumienia jastrzębskie, ostatnie z tzw. porozumień sierpniowych^[39]. W czasie stanu wojennego 15 grudnia 1981 r. doszło do pacyfikacji kopalni Manifest Lipcowy (ob. „Zofiówka”).

W 1994 zakłady uzdrowiskowe zostały zlikwidowane.

W 2007 miasto utraciło status uzdrowiska^[40].

Demografia[edytuj]

 Osobny artykuł: Ludność Jastrzębia-Zdroju.

Wykres liczby ludności Jastrzębia-Zdroju na przestrzeni ostatnich dwóch stuleci^[41]

Największą populację Jastrzębie-Zdrój odnotowało w 1991 – według danych GUS 104 594 mieszkańców.

Piramida wieku mieszkańców Jastrzębia-Zdroju w 2014 roku

Architektura[edytuj]

Dwór obronny w Bziu Zameckim

Pałac w Boryni

W Jastrzębiu-Zdroju występuje zróżnicowana architektura. W centrum miasta przeważają bloki z wielkiej płyty z lat 60. i 70. XX w. oraz nowoczesne budynki zbudowane na początku XXI w. W dzielnicy Zdrój zaś wiele jest budynków posanatoryjnych z przełomu XIX/XX w. W dzielnicy Szeroka znajduje się barokowy kościół z XVII w. wraz z barokową kapliczką, ponadto domy wolnostojące oraz bloki mieszkalne przy ulicy J. Gagarina oraz na os. 1000-lecia. Południe miasta – Ruptawa, Cisówka oraz Moszczenica zabudowane były głównie architekturą drewnianą – kościoły drewniane w Moszczenicy i Bziu Zameckim (południowy wschód) uległy spaleniu, natomiast drewniany kościół w Ruptawie został przeniesiony do Kaczyc w latach 70. XX wieku^[23]. W mieście istnieje także kilka budynków klasycystycznych oraz dwór obronny z okresu późnego renesansu^[23].

Zabytki[edytuj]

Do rejestru zabytków wpisane są następujące obiekty znajdujące się na terenie Jastrzębia-Zdroju^[42]:

• Kaplica przydrożna w Szerokiej, XVIII w., nr rej. 572/66 z 5.02.1966
• Kościół parafialny św. Barbary i Józefa, XVII w., nr rej. 738/66 z 5.08.1966 – drewniany obiekt sakralny przeniesiony do Jastrzębia z Jedłownika (dzielnicy Wodzisławia-Śląskiego). W budynku znajdują się m.in. barokowe rzeźby Chrystusa Ukrzyżowanego, Matki Boskiej oraz św. Jana Ewangelisty, chór muzyczny z XIX w., barokowy ołtarz główny, a także ambona z wizerunkami czterech ewangelistów. Kościół ten znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.
• Sanktuarium Opatrzności Bożej, XIX w., nr rej. 737/66 z 5.08.1966 – barokowo-klasycystyczny obiekt sakralny zbudowany w 1825 roku z fundacji rodziny Strachwitzów. W kościele znajdują się m.in. trójkątny obraz z Okiem Opatrzności Boskiej, zamówiony w 1773, ambona zwieńczona rzeźbą anioła z tablicami Dziesięciu Przykazań oraz murowany chór muzyczny wsparty na trzech filarowych arkadach.
• Kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych, XVIII/XIX w., nr rej. 571/66 z 5.02.1966 – orientowany, barokowo-klasycystyczny obiekt sakralny zbudowany na planie prostokąta zakończonego półkolem, z wieżą zwieńczoną hełmem cebulastym, z ośmioboczną latarnią i krytym dachem. W budynku znajdują się m.in. drzwi klepkowe z antabami, zamkami i okuciami, późnobarokowy ołtarz główny, a także obraz, przedstawiający Wszystkich Świętych z Trójcą Świętą.

Dom Zdrojowy

• Zespół dworski, XVII w., nr rej. 736/66 z 5.08.1966 – późnorenesansowy dwór obronny wybudowany w 1636 roku w Bziu. Zachowały się formy renesansowe w szczytach elewacji wschodniej i zachodniej, natomiast nie zachowały się renesansowe zwieńczenia szczytów. Innymi charakterystycznymi cechami budynku są jego sklepienia kolebkowe i kolebkowo-krzyżowe. Wokół dworu znajduje się park dworski.
• Zespół pałacowy, XVIII w., nr rej. 565/66 z 5.02.1966 – pałac został zbudowany w Boryni w drugiej połowie XVIII wieku w stylu klasycystycznym z silnymi wpływami późnego baroku. Jest to budynek murowany z cegły, piętrowy budowany na planie prostokąta. Wokół pałacu znajduje się park pałacowy.
• Willa Opolanka, XX w., nr rej. A/1468/92 z 23.06.1992 – dawny obiekt sanatoryjny wybudowany w 1928 roku jako pensjonat wraz z lokalami usługowymi. Od lat 80. XX wieku do 2006 roku siedziba Sądu Rejonowego w Jastrzębiu-Zdroju.
• Dąbrówka, XX w., nr rej.: A/149/05 z 16.08.2005 – Przed wojną jeden z trzech zakładów leczniczych dla dzieci ewangelickich (Betania II). Po II wojnie światowej Sanatorium Dąbrówka. Od lat 90. XX wieku własność prywatna gdzie funkcjonuje hotel, restauracja i spa Dąbrówka. W bezpośrednim sąsiedztwie powstał pensjonat Willa Dąbrówka, nawiązujący stylem architektonicznym do budynku byłej Betanii.

Muszla koncertowa w Parku Zdrojowym

• Zespół uzdrowiskowy, XIX w., nr rej. A/1524/93 z 30.04.1993 – zespół obiektów posanatoryjnych z XIX i XX wieku. Większość obiektów wybudowana była w stylu szwajcarskim. W skład zabytkowego zespołu wchodzą:
  • Park Zdrojowy
  • Dom Zdrojowy (ul. Witczaka 5)
  • łazienki II, 1920 (ul. Witczaka 3)
  • łazienki I, 1910 (ul. Witczaka 4)
  • dom mieszkalny, tzw. Masnówka, 1910 (ul. Witczaka 3A)
  • klasztorek, po 1870 (ul. 1 Maja 34A)
  • dom uzdrowiskowy dla dzieci katolickich, obecnie Zespół klasztorny Sióstr Boromeuszek i kościół NSPJ, 1891-1909
  • szpital, 1870 (ul. 1 Maja 34)
  • pijalnia wód
  • muszla koncertowa

Zieleń miejska[edytuj]

• Park Zdrojowy im. dr. Mikołaja Witczaka (osiedle Zdrój), gdzie dominują graby pospolite, dęby szypułkowe z domieszką klonów pospolitych, klonów jaworów i brzóz brodawkowatych
• Park Dąbrówka (osiedle Zdrój, koło hotelu Dąbrówka), gdzie rosną różanecznik katawbijski, dwie pomnikowe lipy drobnolistne, dąb szypułkowy, kilka modrzewi i robinie
• Park Uniwerstytecki (osiedle Zdrój, wokół filii Akademii Górniczo-Hutniczej), gdzie rosną stare dęby szypułkowe i czerwone, klony, brzozy, pojedyncze modrzewie oraz lipy
• Park Zamkowy (wokół pałacu w Boryni)
• Park Dworski Krajobrazowy (Bzie Zameckie, wokół dworu obronnego; niedostępny)
• Jar Południowy
• Jar przy ulicy Turystycznej, na terenie którego znajduje się także skatepark.

Administracja i polityka[edytuj]

Skład jastrzębskiej rady miasta w kadencji 2014-2018

     Prawo i Sprawiedliwość (9)

     Jastrzębska Wspólnota (6)

     Platforma Obywatelska (5)

     Sojusz Lewicy Demokratycznej (3)

Rada Miasta Jastrzębia-Zdroju jest organem stanowiącym i kontrolnym, obraduje na sesjach, które odbywają się zwyczajowo raz w miesiącu. Przy radzie działa dziesięć komisji. W jastrzębskiej radzie miasta zasiadają 23 osoby^[43].

Prezydentami Jastrzębia-Zdroju po transformacji ustrojowej byli: Władysław Czyż (1990–1994), Janusz Ogiegło (1994–2002), Marian Janecki (2002–2014) oraz Anna Hetman (od 2014).

W Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej zasiada dwóch posłów VII kadencji z okręgu rybnickiego związanych z Jastrzębiem-Zdrojem: Grzegorz Matusiak z listy Prawa i Sprawiedliwości oraz Krzysztof Gadowski z listy Platformy Obywatelskiej^[48].

Młodzieżowa Rada Miasta[edytuj]

Jastrzębie-Zdrój jest jednym z polskich miast, w którym utworzono Młodzieżową Radę Miasta – niezależny organ konsultacyjny administracji samorządowej, reprezentujący młodych mieszkańców miasta^[49].

Młodzieżową Radę Miasta Jastrzębie-Zdrój tworzą przedstawiciele szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, wybierani co 2 lata. Każdej ze szkół przysługują 1 lub 2 mandaty w Radzie. Pracami Rady kieruje jej przewodniczący (obecnie Amadeusz Wyrembelski^[50]). Zgodnie z uprawnieniami nadanymi przez Radę Miasta Jastrzębie-Zdrój, Młodzieżowa Rada ma prawo do przedkładania własnych opinii do projektów uchwał Rady Miasta dotyczących młodzieży^[51].

Miasta partnerskie[edytuj]

Jastrzębie-Zdrój utrzymuje kontakty partnerskie z miastami we Francji, Niemczech, Słowacji, Turcji i Czechach^[52]. Między jastrzębskimi szkołami, a szkołami w Tourcoing odbywają się regularne wymiany uczniowskie.

Miasto	Państwo	Data podpisania porozumienia[52]
Hawierzów	Czechy	1 marca 1995
Karwina	Czechy	6 marca 1995
Tourcoing	Francja	12 kwietnia 1997
Ibbenbüren	Niemcy	14 grudnia 2007
Prievidza	Słowacja	15 maja 2009
Mahmutlar	Turcja	15 kwietnia 2011

Gospodarka[edytuj]

Siedziba Jastrzębskiej Spółki Węglowej

KWK „Jas-Mos”

Główną gałęzią przemysłu w Jastrzębiu jest górnictwo węgla kamiennego. Znajduje się tu Kopalnia Węgla Kamiennego „Borynia-Zofiówka-Jastrzębie” zrzeszona w Jastrzębskiej Spółce Węglowej. Dawniej na terenie miasta działało pięć kopalń: Pniówek, Moszczenica, Jastrzębie, Borynia i Zofiówka. Kopalnia Jas-Mos powstała z połączenia Moszczenicy i Jastrzębia, a Pniówek został włączony do Pawłowic. 1 stycznia 2013 trzy pozostałe kopalnie zostały połączone w jeden podmiot o nazwie Kopalnia Węgla Kamiennego „Borynia-Zofiówka-Jastrzębie”^[53].

Na obszarze Jastrzębia-Zdroju funkcjonują parki przemysłowe; oprócz nich istnienie podstrefa jastrzębsko-żorska Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, która została utworzona w celu wsparcia i przyspieszenia procesów restrukturyzacyjnych oraz stworzenia nowych miejsc pracy w regionie katowickim^[57].

Na terenie miasta działa też Jastrzębska Strefa Aktywności Gospodarczej powstała w lipcu 2000 roku w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, której udziałowcami są miasto Jastrzębie-Zdrój oraz Jastrzębska Spółka Węglowa. Przedmiotem działalności JSAG jest zagospodarowanie majątku poprodukcyjnego likwidowanych kopalń i terenów poprzemysłowych^[57].

Miasto posiada dwie nowoczesne oczyszczalnie ścieków^[58].

Wedle danych GUS z 2011 roku w Jastrzębiu-Zdroju w przemyśle i budownictwie zatrudnionych było 62% ludności czynnej zawodowo^[59].

Transport[edytuj]

Pozostałości po linii kolejowej

Jastrzębie-Zdrój położone jest poza głównymi szlakami komunikacyjnymi. Na wschód od miasta przebiega droga krajowa 81, zaś na zachód od niego autostrada A1. Przez teren miasta przebiegają dwie drogi wojewódzkie: 933 (z zachodu na wschód) oraz 937 (z północy na południe), a także Droga Główna Południowa, pełniąca rolę obwodnicy^[60].

Miasto posiada komunikację miejską łączącą osiedla i dzielnice, obsługuje również połączenia z okolicznymi miejscowościami, między innymi z Wodzisławiem, Rybnikiem, Żorami i Zebrzydowicami. PKS Racibórz obsługuje połączenia do Wisły i Raciborza^[61], zaś prywatne firmy obsługują linie do Katowic, Wisły, Krakowa^[62], a także do Cieszyna^[63].

 Osobny artykuł: Międzygminny Związek Komunikacyjny.

W Jastrzębiu-Zdroju kursują 34^[64] linie autobusowe Międzygminnego Związku Komunikacyjnego. Obsługują one również sąsiednie miejscowości (Mszana, Pawłowice, Połomia, Rybnik, Skrzeczkowice, Świerklany, Wodzisław Śląski, Zebrzydowice i Żory).

W latach 1910−1913 wybudowano 43,8 km 1-torową linię kolejową Żory-Jastrzębie Zdrój-Wodzisław Śląski^[65]. Zelektryfikowano ją w latach 1973−1984. W czerwcu 1997 zawieszono przewozy w kierunku Wodzisławia Śląskiego, a w lutym 2001 w stronę Pawłowic, zarówno pasażerskie, jak i towarowe^[66] (nie licząc linii kolejowej obsługujące lokalne kopalnie) – od tej pory Jastrzębie-Zdrój jest największym miastem w Polsce nie posiadającym kolei pasażerskiej^[67]. Najbliższe stacje kolejowe z połączeniami międzynarodowymi są oddalone ok. 10 km od miasta i znajdują się w Zebrzydowicach i Wodzisławiu Śląskim.

Najbliższy międzynarodowy port lotniczy znajduje się w Ostrawie-Mošnov, zaś najbliższy na terenie Polski - w Katowicach-Pyrzowicach - oddalony jest od Jastrzębia-Zdroju o 80 km, a port lotniczy w Krakowie-Balicach − o 120 km. W mieście znajduje się lądowisko dla helikopterów.

Kultura[edytuj]

Budynek biblioteki uniwersyteckiej

Biblioteki[edytuj]

Miejska Biblioteka Publiczna powstała w 1948, od lat 70. ma siedzibę przy ulicy Wielkopolskiej, posiada 11 placówek filialnych. Biblioteka zaopatrzona jest w 420 tysięcy woluminów księgozbioru, 300 tytułów czasopism oraz ponad 23 tysięcy zbiorów specjalnych^[68]. W głównym budynku biblioteki znajdują się dwie galerie sztuki, czytelnia internetowa, centrum europejskie, wypożyczalnia literatury dla dzieci, wypożyczalnia literatury dla dorosłych, dział informacyjno-bibliograficzny oraz wypożyczalnia muzyczno-fonograficzna^[68]. W MBP znajdują się katalogi: centralny, alfabetyczny oraz elektroniczny. Miejska Biblioteka Publiczna od 20 lat zajmuje 1 miejsce w rankingu wielkomiejskich bibliotek w województwie śląskim^[68]. Biblioteka prowadzi spotkania autorskie, wykłady, kursy językowe oraz inne usługi^[68].

Universitas Litterarum (biblioteka uniwersytecka) powstała w 2006 na potrzeby trzech uczelni – Akademii Górniczo-Hutniczej, Akademii Wychowania Fizycznego oraz Uniwersytetu Śląskiego. Biblioteka wyposażona jest w specjalistyczny księgozbiór z zakresu pedagogiki i górnictwa liczący ponad 3600 książek, 70 tytułów czasopism bieżących i archiwalnych z zakresu pedagogiki i górnictwa, wypożyczalnię z czterema stanowiskami komputerowymi z dostępem do Internetu, czytelnię internetową z dziewięcioma stanowiskami komputerowymi z dostępem do Internetu^[68]. W budynku mieści się także galeria sztuki „Da Vinci” oraz kawiarnia o tej samej nazwie.

Ośrodki kultury[edytuj]

Miejski Ośrodek Kultury

Na terenie Jastrzębia-Zdroju głównym ośrodkiem kultury jest Miejski Ośrodek Kultury powstały w 1987, do którego należą m.in. kluby Kaktus, Metronom i Modelarnia, sześć świetlic młodzieżowych, Galeria Historii Miasta oraz Dom Zdrojowy z salą teatralną i galerią sztuki.

W głównym budynku Miejskiego Ośrodka Kultury, mieszczącym się przy al. Józefa Piłsudskiego, znajduje się Centrum Kultury Filmowej z dwoma salami kinowymi. Do 2008 w mieście działało także Górnicze Centrum Kultury z salą teatralną, kinem Panorama, galerią sztuki i klubem rozrywki, które zostało zlikwidowane.

Na terenie miasta znajduje się także siedem galerii sztuki ze zmiennymi ekspozycjami^[69]. Większość z nich stanowią galerie należące do Miejskiego Ośrodka Kultury oraz Miejskiej Biblioteki Publicznej.

Muzea[edytuj]

Galeria Historii Miasta

W Jastrzębiu-Zdroju działalność muzealna lub zbliżona do muzealnej prowadzona jest na osiedlu Zdrój oraz w sołectwie Moszczenica. W Moszczenicy znajduje się szkolne muzeum im. prof. Rudolfa Ranoszka zachowujące ekspozycje pamiątek po nim, a także związanych z sołectwem^[70]. W Parku Zdrojowym, w budynku dawnych Łazienek II, od listopada 2010 funkcjonuje Galeria Historii Miasta, w której wystawiane są zmienne i stałe ekspozycje dotyczące historii i kultury Jastrzębia-Zdroju oraz Śląska. Placówka wydaje ponadto kwartalnik pod nazwą „Biuletyn Galerii Historii Miasta”^[71].

Do 2008 w sołectwie Szeroka funkcjonowało największe w Europie muzeum dzwonków liczące ponad 2,7 tys. eksponatów^[72]. Po śmierci właściciela, ks. Antoniego Łatko, zgodnie z wolą jego spadkobiercy, zbiory zostały przewiezione do podwarszawskiego zakonu sióstr Loretanek^[73].

Ponieważ w Jastrzębiu-Zdroju nie istnieje muzeum państwowe, ze względu na rejonizację i dawną przynależność miasta do powiatu wodzisławskiego, wiele eksponatów pochodzących z jego obszaru, znajduje się w Muzeum Regionalnym w Wodzisławiu Śląskim, mieszczącym się w Pałacu Dietrichsteinów.

Edukacja[edytuj]

Filia Akademii Górniczo-Hutniczej w Jastrzębiu-Zdroju

Edukacja na terenach obecnego Jastrzębia-Zdroju trwała już w XVII wieku, kiedy wzmiankowana jest pierwsza jednoizbowa szkoła w Bziu^[74]. Obecnie w Jastrzębiu-Zdroju oświatę tworzą publiczne i niepubliczne placówki dydaktyczne^[75]. Wśród publicznych placówek wyróżnia się 22 przedszkola, 18 szkół podstawowych, 14 gimnazjów, 16 szkół ponadgimnazjanych, Państwową Szkołę Muzyczną I i II stopnia, a także Centrum Nauki Biznesu „Żak” i Centrum Kształcenia Praktycznego. Dodaktowo rozwinęły się szkoły niepubliczne – 10 policealnych uczelni uzupełniających^[75], szkoły językowe, prywatna szkoła muzyczna oraz niepubliczne przedszkole.

Pierwszą uczelnią wyższą w Jastrzębiu-Zdroju było otwarte w 1992 roku Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych, które obecnie prowadzi nauczanie na sekcjach francuskiej, angielskiej i niemieckiej^[76].

W 1998 roku otwarto drugą w Jastrzębiu-Zdroju uczelnię – wydział zamiejscowy Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Jego siedziba pierwotnie miała miejsce w trzech budynkach, z czego główną był posanatoryjny obiekt Sanatorium Spółki Brackiej, który po gruntownej modernizacji został zaopatrzony w dwie kompletnie wyposażone sale wykładowe, cztery sale do prowadzenia ćwiczeń i konserwatoriów, pracownię informatyczną, laboratorium fizyczne i elektroniczne, a także pomieszczenia administracyjno-biurowe. W roku szkolnym 1998/1999 rozpoczęto studia na wydziałach matematyki, fizyki i chemii, wydziale pedagogiczno-artystycznym oraz wydziale zarządzania. Wydział zamiejscowy zakończył działalność w 2007 roku.

W 2006 roku otwarto kolejną uczelnię – Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie^[77], którego siedziba mieści się w byłym budynku Uniwersytetu Śląskiego. Utworzono wydziały górnictwa i geoinżynierii oraz fizyki i informatyki stosowanej.

W 2006 roku został również otwarty Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach, który zlikwidowano w 2009^[78].

Turystyka[edytuj]

Letnia kawiarenka w Parku Zdrojowym

W Jastrzębiu-Zdroju znajdują się cztery hotele. Atrakcjami turystycznymi miasta są m.in. Park Zdrojowy, klasycystyczny pałac w dzielnicy Borynia oraz zabytkowe kościoły, takie jak drewniany kościół św. Barbary i Józefa, kościół pw. Wszystkich Świętych oraz Sanktuarium Opatrzności Bożej. W mieście działa Galeria Historii Miasta pełniąca funkcje muzeum. Przez Jastrzębie-Zdrój przebiegają liczne trasy rowerowe oraz szlaki turystyczne (czerwony, czarny, żółty i niebieski)^[79]. Przez miasto przebiega międzynarodowa trasa rowerowa EuroVelo 4 (Szlak Europy Centralnej) – w Polsce wyznakowana jako R-4, obecnie od granicy polsko-czeskiej w Chałupkach do Krakowa. Przy KWK Zofiówka znajduje się pomnik Solidarności, wybudowany na pamiątkę wydarzeń z 1980 roku na terenie kopalni „Manifest Lipcowy”. W mieście działa oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego.

Szlaki turystyczne[edytuj]

Tablica trasy rowerowej R-4 przy dworcu głównym

• Szlak im. Powstańców Śląskich (18,40 km) → trasa: Szeroka – Godów^[80]
• Szlak Zebrzydowicki (9,80 km) → trasa: Zebrzydowice – Bzie Zameckie^[81]
• Jastrzębski Szlak Krajoznawczy im. Jerzego Fudzińskiego (35,90 km) → trasa: Zebrzydowice – Turza Śląska^[82]
• Szlak im. Ewakuacji Więźniów Oświęcimskich (91 km) → trasa: Oświęcim – Wodzisław Śląski^[83]

Miasto znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.

Trasy rowerowe[edytuj]

• EuroVelo 4 (EV 4) – trasa dociera do miasta od strony Gołkowic i przechodzi przez następujące części miasta: sołectwo Moszczenica, osiedle Zdrój, centrum, las Kyndra i sołectwo Bzie. Trasa opuszcza miasto granicząc z powiatem pszczyńskim i biegnie dalej do Golasowic w gminie Pawłowice. W swym początkowym odcinku trasa ma wspólny przebieg z czerwoną trasą rowerową, potem zaś z niebieską.
• czerwona trasa rowerowa nr 24 (Pętla rowerowa Euroregionu Śląsk Cieszyński)
• zielona trasa rowerowa nr 13 – Rybnik – Jastrzębie-Zdrój – Ustroń (82 km)
• niebieska trasa rowerowa nr 279 – Jastrzębie-Zdrój – Strumień (23 km)
• żółta trasa rowerowa nr 271 – Jastrzębie-Zdrój – Zebrzydowice (28 km)

Religia[edytuj]

Jastrzębie-Zdrój w czasie rozbudowy w latach 60. i 70. XX wieku miało być wzorcowym miastem socjalistycznym i przez wiele lat nie wydawano zgody na budowę nowych obiektów sakralnych w centrum miasta^[84], jednak na obrzeżach funkcjonowały kościoły katolickie i protestanckie. W centrum organizowane były Msze Święte polowe w okolicy klasycystycznej kapliczki pod wezwaniem świętego Jana Nepomucena (w miejscu, gdzie obecnie znajduje się Urząd Miasta) do momentu, gdy została przeniesiona na tzw. Górę Młyńską – stoi obecnie przed kościołem na tymże wzniesieniu^[84]. Przełomowym momentem była zgoda władz na przeniesienie z Jedłownika (dzisiejszej dzielnicy Wodzisławia Śl.) drewnianego zabytkowego kościoła który stanął na osiedlu „Przyjaźń”. Nie rozwiązało to jednak problemu przepełnienia kościołów. Protesty mieszkańców spowodowały, że władze w 1974 wydały zgodę na budowę pierwszego nowego kościoła katolickiego, który powstał w okolicach osiedla „Arki Bożka”^[84]. Na początku lat 80. wybudowano kolejny kościół.

W Jastrzębiu-Zdroju działa 15 parafii rzymskokatolickich podzielonych na dwa dekanaty: Jastrzębie Zdrój i Jastrzębie Górne, a także 7 zborów protestanckich, w tym Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, Kościoła Wolnych Chrześcijan, Kościoła Zielonoświątkowego, Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego, Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan, oraz Zboru Ewangelii Łaski. Ponadto w mieście działalność kaznodziejską prowadzi osiem zborów Świadków Jehowy korzystających z czterech Sal Królestwa^[85][86] i Chrześcijańskie Stowarzyszenie Dobroczynne^[87]. W Jastrzębiu-Zdroju mieszkają w niewielkich ilościach wyznawcy religii takich jak baptyzm, islam, judaizm i prawosławie, jednak nie posiadają swoich świątyń.

Przed II wojną światową na terenie uzdrowiska znajdowały się dwa pensjonaty żydowskie oraz żydowski dom modlitwy. Do Jastrzębia-Zdroju przybył gliwicki rabin dr Wilhelm Münz^[88]. Na Bożej Górze znajdował się cmentarz żydowski, zniszczony w 1942 przez hitlerowców.

W Jastrzębiu-Zdroju działają liceum oraz gimnazjum sióstr Salezjanek^[89]. Ponadto w mieście znajduje się klasztor sióstr Boromeuszek, dom zgromadzenia sióstr Salezjanek, dom zgromadzenia Córek Bożej Miłości oraz dom zgromadzenia Sióstr Służebniczek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej.

Na terenie Jastrzębia-Zdroju znajdują się trzy cmentarze komunalne, osiem katolickich cmentarzy parafialnych, cmentarz ewangelicko-augsburski oraz cmentarz wojenny^[90].

Patronem miasta od 2001 roku jest św. Jan Nepomucen^[91].

• 

  Kościół pw. św. Barbary i św. Józefa

• 

  Sanktuarium Opatrzności Bożej

• 

  Kościół pw. Wszystkich Świętych

• 

  Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej

• 

  Kapliczka pw. św. Jana Nepomucena

• 

  Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa

• 

  Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego

• 

  Budynek w którym przed II wojną światową mieściła się synagoga

• 

  Zbór ewangelicko-augsburski

Sport[edytuj]

Stadion miejski

Największym miejskim piłkarskim klubem sportowym jest GKS 1962 Jastrzębie założony w 1962 roku, który od sezonu 2011/2012 gra w IV lidze. Jest to spadek z 1 ligi, w której niegdyś grał klub (dawne GKS Jastrzębie). Spadek był spowodowany brakiem funduszy na spłacenie drużyny i takim to sposobem została założona nowa. Drużyna rozgrywa mecze piłkarskie na Stadionie miejskim przy ulicy Harcerskiej o pojemności sześciu tysięcy miejsc siedzących.

Siatkarze klubu Jastrzębski Węgiel w sezonie 2010/2011

Kolejnym klubem sportowym jest założony w 1949 roku klub siatkarski Jastrzębski Węgiel, który od 1997 roku występuje w polskiej ekstraklasie siatkówki mężczyzn (PlusLiga). Klub zdobył łącznie: 9 medali mistrzostw Polski: 1 złoty, 2 srebrne i 5 brązowych, a w tabeli wszech czasów mistrzostw Polski zajmuje obecnie 9 miejsce. Mecze drużyny rozgrywane są w hali widowiskowo-sportowej w Jastrzębiu Zdroju, która została kompletnie odnowiona w 2011 roku. W 2005 roku klub zgodnie z ustawą o sporcie kwalifikowanym przekształcił się ze stowarzyszenia w sportową spółką akcyjną. Klub jest bardzo rozpoznawalny na siatkarskim rynku.

W mieście działa również klub hokejowy JKH GKS Jastrzębie, który od sezonu 2008/2009 występuje w ekstralidze polskiego hokeja. Drużyna rozgrywa mecze na lodowisku Jastor, którego pojemność wynosi 2800 miejsc siedzących. W sezonie 2012/2013 drużyna zajęła 2 miejsce.

Ponadto w Jastrzębiu-Zdroju działają kluby sportowe: BKS Jastrzębie (boks), UKH Białe Jastrzębie-Zdrój (hokej na lodzie kobiet), Międzyszkolny Ośrodek Sportowy Jastrzębie, LKS Granica Ruptawa (piłka nożna), LZS Zryw Bzie (piłka nożna), LKS Żar Szeroka (piłka nożna), Jastrzębski Klub Tenisa Stołowego, Koka Jastrzębie (judo), Klub Piłki Ręcznej, UKS ROMI Jastrzębie (piłka ręczna dziewcząt) oraz Jastrzębski Koszykarski Klub Sportowy (koszykówka dziewcząt).

W Jastrzębiu-Zdroju znajduje się ścianka wspinaczkowa, o powierzchni 200 m kw. Ścianka zarządzana jest przez Klub Wysokogórski Jastrzębie Zdrój^[92]. KW Jastrzębie Zdrój działa od 1984 roku, od tego samego roku jest zrzeszony w Polskim Związku Alpinizmu. Zawodniczki i zawodnicy KW Jastrzębie Zdrój w 2010 roku wchodzili w skład kadry narodowej wspinaczki sportowej PZA.

Główną instytucją sportową w Jastrzębiu-Zdroju jest Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji powstały w 1991 roku. MOSiR jest jednostką organizacyjną działającą na terenie całego miasta. Głównym obszarem zadań tej instytucji jest organizacja imprez sportowo-rekreacyjnych, a także współpraca z klubami i organizacjami młodzieżowymi. Ośrodek regularnie organizuje rozgrywki w czterech dyscyplinach sportowych: Miejskiej Ligi Siatkówki Amatorów, Grand Prix Miejskiej Ligi Piłki Halowej, Miejskiej Indywidualnej Ligi Tenisa Stołowego, a także Jastrzębskiej Ligi Szachowej. Obiektami sportowymi należącymi do MOSiR-u są: stadion miejski przy ul. Harcerskiej, stadion przy ul. Kościelnej, kompleks sportowy Omega przy ulicy Harcerskiej, kryta pływalnia Laguna przy ul. Opolskiej, lodowisko Jastor przy ul. Leśnej, dwa boiska sportowe, w tym jedno wybudowane w ramach programu Orlik 2012 oraz kąpielisko Zdrój przy ul. Witczaka. Ponadto w mieście znajdują się hala sportowa (dzielnica Szeroka) oraz hala widowiskowo-sportowa przy ul. Leśnej. W Jastrzębiu-Zdroju działa również klub bejsbolowy MKS Jastrząb. Bejsboliści z Jastrzębia-Zdroju są jednym z najlepszych graczy w 1 lidze grupy południowej.

Znani ludzie urodzeni w Jastrzębiu-Zdroju[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Jastrzębiem-Zdrojem.

• Michał Chałbiński (ur. 1976) – piłkarz
• Jerzy Cnota (1942−2016) – aktor
• Kamil Glik (ur. 1988) – piłkarz, reprezentant Polski
• Agnieszka Gryga – zawodniczka uprawiająca taekwondo
• Leszek Laszkiewicz (ur. 1978) – hokeista
• Magdalena Lewy Boulet^[93] (ur. 1973) – amerykańska lekkoatletka
• Krystian Lupa (ur. 1943) – reżyser teatralny
• Jan Pyka (ur. 1946) – ekonomista, były rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach
• Rudolf Ranoszek (1894−1986) – filolog orientalista
• Henryk Sławik (1894−1944) – polityk PPS, powstaniec śląski
• Dominik Ździebło (1914−1962) – wojskowy
• Anna Żemła-Krajewska (ur. 1979) – judoczka
• Paweł Hajduczek (ur. 1982) – piłkarz

Nagrody i wyróżnienia[edytuj]

• II miejsce w konkursie „Na najlepiej oświetloną gminę roku 2006” (I miejsca nie przyznano, III miejsce Toruń)^[94]
• Wyróżnienie w IV edycji konkursu „Bezpieczna Gmina”
• Wyróżnienie za prawidłowe przeprowadzenie akcji „Przejrzysta Polska”^[94]
• Laureat konkursu „Miasto otwarte na fundusze strukturalne”^[94]
• Wyróżnienie w plebiscycie Europejskie Miasto za osiągnięcia z pozyskiwaniu środków unijnych^[94]
• 7 miejsce w rankingu na miasto najlepiej radzące sobie z wykorzystaniem środków unijnych w Polsce oraz II miejsce w woj. śląskim^[95]
• Certyfikat ISO 9001:2000 dla Urzędu Miejskiego^[96]
• Złoty Medal im. Franciszka Stefczyka dla Urzędu Miasta z Kapituły Medalu Krajowego Związku Banków Spółdzielczych
• Złoty Medal Regionu Śląsko-Dąbrowskiego za Porozumienia Jastrzębskie^[94]
• Wyróżnienie za współpracę oraz promowanie przedsiębiorczości podczas 10-lecia Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości^[94]

Zobacz też[edytuj]

• Nazwy miejscowości z członem Zdrój

Uwagi

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschliesen. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.

Linki zewnętrzne[edytuj]

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

• Oficjalna strona miasta
• Historia Żydów w Jastrzębiu-Zdroju na portalu Wirtualny Sztetl
• Jastrząb w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa, 1882.

p • d • e Województwo śląskie Miasta na prawach powiatu Bielsko-Biała • Bytom • Chorzów • Częstochowa • Dąbrowa Górnicza • Gliwice • Jastrzębie-Zdrój • Jaworzno • Katowice (siedziba) • Mysłowice • Piekary Śląskie • Ruda Śląska • Rybnik • Siemianowice Śląskie • Sosnowiec • Świętochłowice • Tychy • Zabrze • Żory Powiaty będziński • bielski • bieruńsko-lędziński • cieszyński • częstochowski • gliwicki • kłobucki • lubliniecki • mikołowski • myszkowski • pszczyński • raciborski • rybnicki • tarnogórski • wodzisławski • zawierciański • żywiecki Inne zagadnienia Podział administracyjny • Herb • Flaga • Metropolia

p • d • e Miasta województwa śląskiego Miasta powiatowe Będzin • Bielsko-Biała • Bieruń • Bytom • Cieszyn • Chorzów • Częstochowa • Dąbrowa Górnicza • Gliwice • Jastrzębie-Zdrój • Jaworzno • Katowice • Kłobuck • Lubliniec • Mikołów • Mysłowice • Myszków • Piekary Śląskie • Pszczyna • Racibórz • Ruda Śląska • Rybnik • Siemianowice Śląskie • Sosnowiec • Świętochłowice • Tarnowskie Góry • Tychy • Wodzisław Śląski • Zabrze • Zawiercie • Żory • Żywiec Miasta gminne Blachownia • Czechowice-Dziedzice • Czeladź • Czerwionka-Leszczyny • Imielin • Kalety • Kłobuck • Knurów • Koniecpol • Koziegłowy • Krzanowice • Krzepice • Kuźnia Raciborska • Lędziny • Łaziska Górne • Łazy • Miasteczko Śląskie • Ogrodzieniec • Orzesze • Pilica • Poręba • Pszów • Pyskowice • Radlin • Radzionków • Rydułtowy • Siewierz • Skoczów • Sławków • Sośnicowice • Strumień • Szczekociny • Szczyrk • Toszek • Ustroń • Wilamowice • Wisła • Wojkowice • Woźniki • Żarki

p • d • e Gminy górnicze Bełchatów • Bestwina • Będzin • Bieruń • Bobrowniki • Boguszów-Gorce • Bojszowy • Brzeszcze • Bytom • Chełm Śląski • Chełmek • Chorzów • Cyców • Czechowice-Dziedzice • Czeladź • Czerwionka-Leszczyny • Dąbrowa Górnicza • Gaszowice • Gierałtowice • Gliwice • Goczałkowice-Zdrój • Godów • Gorzyce • Imielin • Jastrzębie-Zdrój • Jaworzno • Jejkowice • Katowice • Kłodawa • Knurów • Kornowac • Lędziny • Libiąż • Lubomia • Ludwin • Lyski • Łaziska Górne • Marklowice • Miedźna • Mikołów • Mszana • Mysłowice • Nowa Ruda (gm. miejska) • Nowa Ruda (gm. wiejska) • Ornotowice • Orzesze • gm. wiejska Oświęcim • Pawłowice • Piekary Śląskie • Pilchowice • Psary • Pszczyna • Pszów • Puchaczów • Radlin • Radzionków • Ruda Śląska • Rybnik • Rydułtowy • Siemianowice Śląskie • Sosnowiec • Sośnicowice • Suszec • Świerklany • Świętochłowice • Trzebinia • Tychy • Wałbrzych • Wodzisław Śląski • Wojkowice • Wyry • Zabrze • Zebrzydowice • Żory