Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta w województwie śląskim. Zobacz też: inne miejscowości o nazwie Kalety.

Kalety
Kalety - widok z lotu ptaka
Herb Kalet
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	tarnogórski
Gmina	gmina miejska
Prawa miejskie	1951
Burmistrz	Klaudiusz Kandzia[1]
Powierzchnia	76,29 km²
Populacja (31.12.2016) • liczba ludności • gęstość	8 489[2] 113,2 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 34
Kod pocztowy	42-660
Tablice rejestracyjne	STA
Położenie na mapie województwa śląskiego Kalety
Położenie na mapie Polski Kalety
50°33′54″N 18°52′57″E/50,565000 18,882500
TERC (TERYT)	2413011
SIMC	0931589
Urząd miejski ul. Żwirki i Wigury 2 42-660 Kalety
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Kalety (niem. Stahlhammer^[3]) – miasto w województwie śląskim, w powiecie tarnogórskim.

Według danych z 31 grudnia 2012 r. miasto miało 8625 mieszkańców^{[potrzebny przypis]}.

Położenie[edytuj]

Kalety położone są na terenie historycznej ziemi lublinieckiej, z wyjątkiem dzielnic Jędrysek i Truszczyca, po południowej stronie Małej Panwi, które należą do ziemi bytomskiej^[4][5].

Miasto z punktu widzenia fizycznogeograficznego leży na Równinie Opolskiej, nad Małą Panwią.

Miasto historycznie przynależy do Górnego Śląska.

Według danych z 2002 r. Kalety mają obszar 76,68 km², w tym: użytki rolne 11%, użytki leśne 85%^[6].

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 76,29 km²^[7]. Miasto stanowi 11,8% powierzchni powiatu.

W latach 1922–1939 miasto administracyjnie należało do województwa śląskiego, w latach 1945–1950 do województwa śląskiego, w latach 1950–1957 i w latach 1957–1975 do województwa katowickiego (w latach 1953–1956 zwanym województwem stalinogrodzkim), w latach 1975–1998 do województwa częstochowskiego.

Demografia[edytuj]

Dane z 30 czerwca 2004 r.^[8]:

Piramida wieku mieszkańców Kalet w 2014 r.^[2]:

Dzielnice[edytuj]

Miasto składa się z 9 dzielnic:

• Centrum
• Drutarnia
• Jędrysek
• Kuczów
• Lubocz
• Miotek
• Mokrus
• Truszczyca
• Zielona

oraz miejscowości Segenau i Zawodzie .

Nazwa[edytuj]

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 r. we Wrocławiu przez Johanna Knie miasto występuje pod polską nazwą Kalita oraz nazwami niemieckimi Stahlhammer i Neuforge we fragmencie Neuforge oder Stahlhammer, polnisch Kalita"^[9]. Spis wymienia także okoliczne miejscowości i części miasta: Figlarnia, Habik, Mokrusch, Sosnitza, Zawodzie^[9].

Historia[edytuj]

Pozostałości zabudowy dawnych Kaletańskich Zakładów Celulozowo-Papierniczych w Kaletach

Pozostałości zabudowy dawnych Kaletańskich Zakładów Celulozowo-Papierniczych w Kaletach

• XIII w. – pierwsza wzmianka o miejscowości
• 1789 – rozwój Kalet dzięki działalności przemysłowca Johanna Koulhaasa, założyciela huty i fabryki noży, łyżeczek, widelców i guzików^[10]
• 1882–1884 – Guido Henckel von Donnersmarck w miejscu fabryki Johanna Koulhaasa wznosi fabrykę celulozy^[11]
• 1884^[12] – uzyskanie połączenia kolejowego
• 1889 – Guido Henckel von Donnersmarck w miejscu huty Johanna Koulhaasa wznosi fabrykę papieru^[11]
• 1922 – Stahlhammer' po Plebiscycie na Górnym Śląsku przyznano Polsce i nazwano Kalety
• 1940 – niemieckie władze okupacyjne zmieniły nazwę miasta na Stahlhammer
• 1945–1950^[13] – siedziba gminy wiejskiej Kalety
• 1951 – uzyskanie praw miejskich
• 1994 – ogłoszenie upadłości Kaletańskich Zakładów Celulozowo-Papierniczych^[11]

Historia hutnictwa i górnictwa na Górnym Śląsku wywodzi się z dzielnicy Kalet, Kuczowa. Żelazo wytapiano tutaj w kuźnicach, czyli manufakturach hutniczych. Używano do tego węgla drzewnego, którym rozpalano ogniska w tzw. dymarkach. Właściciel jednej z fabryk w Kaletach, Czech Koulhaas, w 1799 r. zakupił od kapitana Berharda von Mletzko wieś Katowice. Postanowił wydobywać tu węgiel kamienny. Stał się też właścicielem wtedy nieczynnej kuźnicy Boguckiej, którą uruchomił i unowocześnił. Dzięki temu dał podstawy do produkcji nowoczesnej stali na terenie Katowic. Wynalazek Koulhaasa doprowadził do upadku hut w dolinie Małej Panwi i tym samym przyczynił się do przemysłowego rozwoju Katowic^[10], które między innymi, dzięki temu stały się najważniejszym miastem regionu.

Zabytki[edytuj]

• Pałac Donnersmarcków z 1861 r. w Kaletach Zielonej (w ruinie)^[14][15][16]

Edukacja[edytuj]

• Zespół Szkół Elektroniczno-Ekonomicznych. Szkoła powstała 2 września 1946 r. i nosiła wówczas nazwę Szkoły Przemysłowej Fabryki Celulozy i Papieru w Kaletach. W momencie powstania była to szkoła zawodowa. W późniejszym okresie przekształciła się w technikum elektryczne, a następnie elektroniczne. Od października 2010 r. w budynku szkoły mieści się Ośrodek Wychowawczy;
• 2 szkoły podstawowe;
• 2 gimnazja.

Gospodarka[edytuj]

W mieście funkcjonowała fabryka celulozy i papieru. W chwili obecnej jest poddawana likwidacji. Gospodarka miasta jest oparta o małe zakłady przerobu drewna oraz pozostałe po dawnej fabryce celulozy i papieru spółki, zatrudniające znikomą liczbę mieszkańców^{[potrzebny przypis]}.

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Kościół św. Franciszka z Asyżu w Kaletach Miotku

Kościół katolicki[edytuj]

Trzy parafie:

• parafia Matki Boskiej Fatimskiej
• parafia św. Józefa
• parafia św. Franciszka z Asyżu

Kościół ewangelicko-augsburski[edytuj]

Parafianie w składzie kościoła filialnego w Piasku Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Częstochowie

Świadkowie Jehowy[edytuj]

Jeden zbór^[17]:

• zbór Kalety

Sport[edytuj]

• Sekcja piłki nożnej:
  • Klub Sportowy Unia Kalety, założony w 1921 r.
  • Ludowy Klub Sportowy Małapanew Kuczów
• Sekcja speedrowera:
  • TPD Kalety

Przyroda[edytuj]

W lesie na terenie Kalet znajduje się Cis Donnersmarcka - mające ok. 550 lat, 222 cm obwodu oraz 16 m wysokości (stan na 2013 r.) drzewo - jest to najgrubszy cis na terenie Lasów Państwowych.

Transport[edytuj]

Kalety - stacja kolejowa widok z kładki na południe

Drogi[edytuj]

• 908 Częstochowa–Tarnowskie Góry
• 789 Brusiek–Lelów

Linie kolejowe[edytuj]

• 143 Lubliniec–Katowice
• 180 Kalety-Herby Nowe

Miasta partnerskie[edytuj]

• Vítkov, Czechy^{[potrzebny przypis]}
• Ustroń, Polska^[18]

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Johann Knie: Alpabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dorfer, Flecken, Stadt und andern Orte der Konigl. Preus. Provinz Schliesen.... Breslau: Barth und Comp., 1830.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Oficjalna strona Kalet
• Kalita, in. Neusorge al. Stahlhammer w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa, 1882.

p • d • e Dzielnice Kalet Dzielnice Drutarnia • Jędrysek • Kuczów • Lubocz • Miotek • Mokrus • Truszczyca • Zielona Osiedla Segenau

p • d • e Miasta województwa śląskiego Miasta powiatowe Będzin • Bielsko-Biała • Bieruń • Bytom • Cieszyn • Chorzów • Częstochowa • Dąbrowa Górnicza • Gliwice • Jastrzębie-Zdrój • Jaworzno • Katowice • Kłobuck • Lubliniec • Mikołów • Mysłowice • Myszków • Piekary Śląskie • Pszczyna • Racibórz • Ruda Śląska • Rybnik • Siemianowice Śląskie • Sosnowiec • Świętochłowice • Tarnowskie Góry • Tychy • Wodzisław Śląski • Zabrze • Zawiercie • Żory • Żywiec Miasta gminne Blachownia • Czechowice-Dziedzice • Czeladź • Czerwionka-Leszczyny • Imielin • Kalety • Kłobuck • Knurów • Koniecpol • Koziegłowy • Krzanowice • Krzepice • Kuźnia Raciborska • Lędziny • Łaziska Górne • Łazy • Miasteczko Śląskie • Ogrodzieniec • Orzesze • Pilica • Poręba • Pszów • Pyskowice • Radlin • Radzionków • Rydułtowy • Siewierz • Skoczów • Sławków • Sośnicowice • Strumień • Szczekociny • Szczyrk • Toszek • Ustroń • Wilamowice • Wisła • Wojkowice • Woźniki • Żarki

p • d • e Powiat tarnogórski Gminy miejskie (miasta) Kalety • Miasteczko Śląskie • Radzionków • Tarnowskie Góry Gminy wiejskie Krupski Młyn • Ożarowice • Świerklaniec • Tworóg • Zbrosławice