Tworzenie stron internetowych

	Kodeń
	Kodeń
	Herb Kodnia
	; Kodeń. Ulica Sławatycka.
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	bialski
Gmina	Kodeń
Liczba ludności (2010–12–31)	1852
Strefa numeracyjna	(+48) 83
Kod pocztowy	21-509
Tablice rejestracyjne	LBI
SIMC	0013758
	Położenie na mapie gminy Kodeń Kodeń
	Położenie na mapie powiatu bialskiego Kodeń
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Kodeń
	Położenie na mapie Polski Kodeń
	51°54′37″N 23°36′06″E/51,910278 23,601667
	Multimedia w Wikimedia Commons

Matka Boża Kodeńska

Kodeń – dawne miasto, obecnie wieś w Polsce w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, w gminie Kodeń, położona na Równinie Kodeńskiej, na terasie nadzalewowej kilka metrów nad doliną Bugu, niedaleko ujścia rzeczki o nazwie Kałamanka.

Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w hrabstwie kodeńskim w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego^[2]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bialskopodlaskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Kodeń.

Części miejscowości[edytuj]

Integralne części miejscowości: Kodeń^[3]
Identyfikator miejscowości	Nazwa miejscowości	Rodzaj miejscowości
0013764	Dolina	część wsi
0013793	Kodeń Drugi	część wsi
0013801	Kodeń Pierwszy	część wsi
1021760	Kornac	część wsi
0013824	Kot	część wsi
0013830	Łęgi	część wsi
0013847	Morgi	część wsi
0013853	Polemcy	część wsi
0013860	Przydatki	część wsi
1021783	Sugry	część wsi
0013882	Wygnanka	część wsi
1021790	Zalewsze	część wsi

Demografia[edytuj]

Ludność Kodnia w okresie 1810-2010
Źródło: Instytut Geografii Polskiej Akademii Nauk: Ludność miast i osiedli typu miejskiego na ziemiach polski od 1810 do 1960 r.. [dostęp 2015-05-15]., Rok 1921 – Spis powszechny z 1921, Rok 1931 – Spis powszechny z 1931

Historia[edytuj]

Zobacz też kategorię: Wsie hrabstwa kodeńskiego.

Pierwsze wzmianki o Kodniu pochodzą z wieku XVI, ale wiadomo, że już w XV w. istniały tu młyny wodne będące, podobnie jak cała najbliższa okolica, własnością czterech braci Ruszczyców. Od nich to pod koniec XV w. Jan Sapieha, syn Siemiona Sunigaiły, wojewoda trocki, nabył Kodeń z przyległościami. Tenże sam Sapieha, marszałek, od Zygmunta Starego nadzwyczaj lubiony, otrzymawszy darem od tego króla wiele dóbr, dostał razem przywilej w roku 1511 na założenie miasta Kodeń, obdarzył takowo prawem magdeburskiem, ustanowił targi tygodniowe i trzy jarmarki do roku. Zasadzając się na takim przywileju, wydał inny od Siebie Sapieha 1513 roku, stanowiąc burmistrza i 3 radców, w połowie wyznania rzymskiego i greckiego, z oznaczeniem sposobu ich wybierania^[4]. Jan (Iwan) Sapieha (zm. 1517) lub jego syn Paweł Sapieha, wybudował otoczony murem i wałem zespół zamkowy wraz z kaplicą, którą po raz pierwszy wzmiankuje się w 1530 roku. Między miastem a wzgórzem zamkowym zbudowano port rzeczny. W 1518 roku powstała tu parafia rzymskokatolicka, równocześnie z nią rozpoczęto budowę pierwszej cerkwi prawosławnej^[5], którą również fundował Paweł Sapieha^[6].

W latach 30 XVII wieku Mikołaj Sapieha wybudował w mieście renesansowy kościół św. Anny. Od 1631 roku, po przywiezieniu przez Mikołaja Sapiehę z Rzymu skradzionego obrazu (dziś: Matka Boża Kodeńska), przedstawiającego malarską kopię hiszpańskiej rzeźby Matki Bożej z Guadalupe, Kodeń stał się miejscowością pielgrzymkową (obraz wprowadzono do kaplicy zamkowej 15 IX 1631). Wiek XVII i XVIII to złote lata Kodnia, który był wtedy bogatym i dobrze prosperującym miastem, mimo złupienia kościoła św. Anny przez Szwedów w 1657 roku oraz pożaru miasta i bazyliki w roku 1680. W 1686 roku odbyła się ponowna konsekracja kościoła po jego przebudowie. 15 sierpnia 1723 z inicjatywy Jana Fryderyka Sapiehy biskup łucki Stefan Rupniewski dokonał koronacji słynącego z cudów obrazu. Był to trzeci obraz koronowany na ziemiach Rzeczypospolitej, po obrazie Matki Bożej Częstochowskiej i obrazie Matki Bożej Trockiej. W XVIII wieku Elżbieta z Branickich Sapieżyna wzniosła na peryferiach Kodnia pałacyk zwany Placencją, który przejął funkcje rezydencji. W czasie zaborów właścicielami miasta zostali Braniccy, następnie Flemingowie i Czartoryscy. Kres temu okresowi położyły wojny napoleońskie, kiedy to większość zabudowań uległa spaleniu. Kolejny pożar miasta miał miejsce w 1821 roku; wtedy też bazylika doznała znacznych zniszczeń. Po upadku powstania styczniowego, w którym mieszkańcy Kodnia brali aktywny udział, utracił prawa miejskie. 6 kwietnia 1875 r. z rozkazu cara kościół św. Anny zamieniono na cerkiew prawosławną, natomiast obraz Matki Bożej w sierpniu 1875 wywieziono na Jasną Górę, skąd powrócił 4 września 1927 r.

W 1941 Niemcy utworzyli w Kodniu getto dla ludności żydowskiej^[7]. Przebywało w nim ok. 200 osób^[7]. We wrześniu 1942 getto zostało zlikwidowane, a jego mieszkańcy wywiezieni do getta w Międzyrzecu Podlaskim^[7].

Po roku 1945 Kodeń staje się miejscowością położoną przy granicy – początkowo ze Związkiem Radzieckim, obecnie z Białorusią; nie ma tu przejścia granicznego.

Zabytki[edytuj]

Kalwaria Kodeńska (wzgórze kalwaryjskie usypano w roku 1930)
ruiny pałacu Sapiehów – na ruinach zamku obecnie wznosi się ołtarz polowy
kościół pw. św. Ducha, dawniej kaplica zamkowa, z I poł. XVI wieku, budowla łącząca elementy gotyckie i renesansowe
wielokrotnie przebudowywany pałac Placencja (letnia rezydencja Sapiehów; obecnie – 2009 r. – Dom Opieki Społecznej)
Bazylika św. Anny z lat 1629–1635^[8], wybudowana z fundacji Mikołaja Sapiehy, w miejscu drewnianego kościoła z 1599. Przebudowana w 1686 roku (wieża zachodnia) i rozbudowana w XVIII w. z niezwykle bogatą dekoracją sztukateryjną
w kościele – cudowny obraz Matki Bożej Kodeńskiej
kaplica cmentarna pw. św. Wawrzyńca wybudowana w latach 1683–1685 staraniem Kazimierza Władysława Sapiehy
zabytkowa „brama unicka” przy ul. Sławatyckiej
droga krzyżowa z oryginalnymi figuralnymi rzeźbami drewnianymi autorstwa Tadeusza Niewiadomskiego – autor w konwencję drogi krzyżowej wplótł motywy z lat wojny i okupacji
inne rzeźby tego autora, m.in. upamiętniająca katastrofę w Czarnobylu
cerkiew prawosławna pw. Świętego Ducha (siedziba miejscowej parafii)
klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej, Dom Zakonny Sióstr Sercanek oraz klasztor Sióstr Karmelitanek Bosych
muzeum misyjno-ornitologiczne

Transport[edytuj]

Przez Kodeń prowadzi droga wojewódzka:

droga wojewódzka nr 816 Terespol – Kodeń – Sławatycze – Włodawa – Dorohusk – Horodło – Zosin

Kodeń posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Białą Podlaską, Lublinem oraz Warszawą.

Galeria[edytuj]

Kościół parafialny pw. św. Anny
Kościół filialny pw. Św. Ducha (była cerkiew neounicka) – kaplica zamkowa
Cerkiew prawosławna pw. Świętego Ducha
Mogiła powstańców styczniowych

Jedna z kaplic na Kalwarii Kodeńskiej
Pałacyk Placencja
Brama unicka
Pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej^[9]
Rzeka Bug w Kodniu.

Szlaki turystyczne[edytuj]

Zobacz też[edytuj]

Przypisy

↑ GUS. Bank Danych Lokalnych.
↑ Вялiкi гicтарычны атлас Беларусi Т.2, Mińsk 2013, s. 116.
↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych: Urzędowy wykaz nazw miejscowości (2012,2015) (pol.). Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części (xls) opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2017-08-20].
↑ Samuel Orgelbrand. Encyklopedyja powszechna. Tom XIV, 1863. s. 981.
↑ Kalendarium historyczne.
↑ Red. K. Kolendo-Korczakowa, A. Oleńska, M. Zgliński: Katalog zabytków sztuki w Polsce. Województwo lubelskie powiat Biała Podlaska. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2006, s. 122.
↑ ^a^b^c Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 237. ISBN 83-01-00065-1.
↑ Jako data zakończenia budowy podawany jest też rok 1640.
↑ Faktycznie pochowani tu byli radzieccy jeńcy wojenni. Kiedy w 1944 r. wojska radzieckie wkroczyły do Kodnia, Niemców już nie było.

Linki zewnętrzne[edytuj]

Kodeń w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IV: Kęs – Kutno. Warszawa, 1883.
Sanktuarium Matki Bożej Kodeńskiej – strona oficjalna
Madonny.pl

[1] GUS. Bank Danych Lokalnych.

[2] Вялiкi гicтарычны атлас Беларусi Т.2, Mińsk 2013, s. 116.

[KSNG-3] Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych: Urzędowy wykaz nazw miejscowości (2012,2015) (pol.). Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części (xls) opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2017-08-20].

[4] Samuel Orgelbrand. Encyklopedyja powszechna. Tom XIV, 1863. s. 981.

[5] Kalendarium historyczne.

[6] Red. K. Kolendo-Korczakowa, A. Oleńska, M. Zgliński: Katalog zabytków sztuki w Polsce. Województwo lubelskie powiat Biała Podlaska. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2006, s. 122.

[Pilichowski237-7] Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 237. ISBN 83-01-00065-1.

[8] Jako data zakończenia budowy podawany jest też rok 1640.

[9] Faktycznie pochowani tu byli radzieccy jeńcy wojenni. Kiedy w 1944 r. wojska radzieckie wkroczyły do Kodnia, Niemców już nie było.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Tworzenie stron internetowych

Kodeń

Strony internetowe

Sklepy internetowe

Reklama internetowa - Marketing www

Portfolio

O mieście: Kodeń