Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta Kościan. Zobacz też: artykuł o stacji kolejowej Kościan.

Kościan
Kościół pod wezwaniem Pana Jezusa, Ratusz, Wieża ciśnień
Herb Kościana Flaga Kościana
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	kościański
Gmina	gmina miejska
Data założenia	XII wiek
Prawa miejskie	2. połowa XIII wieku
Burmistrz	Michał Jurga
Powierzchnia	8,79 km²
Wysokość	75 – 85 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	23 717[1] 2 698,2 os./km²
Strefa numeracyjna	65
Kod pocztowy	64-000
Tablice rejestracyjne	PKS
Położenie na mapie powiatu kościańskiego Kościan
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Kościan
Położenie na mapie Polski Kościan
52°04′53,471″N 16°38′25,418″E/52,081520 16,640394
TERC (TERYT)	3011011
SIMC	0954484
Hasło promocyjne: W sercu Wielkopolski
Urząd miejski al. T. Kościuszki 22 64-000 Kościan
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Kościan (niem. Kosten) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie kościańskim.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa leszczyńskiego.

Według danych z 30 czerwca 2014 r. miasto miało 23 952 mieszkańców^[2].

Historia[edytuj]

Nazwa Kościan pochodzi prawdopodobnie od „koszczki” – określenia rośliny bagiennej porastającej podmokłe tereny doliny Obry; „kościen”, „kościeniec” oznaczał sitowiec, sitową trawę^[3]. Pierwsze wzmianki o Kościanie pochodzą z XII wieku. Pierwszy historyczny zapis źródłowy podający nazwę miasta w formie „Costan” występuje w 1242 roku w dokumencie pobliskiego opactwa benedyktynów w Lubiniu^[4]. W XIII wieku był on osadą targową, zlokalizowaną w okolicy obecnego Placu Wolności, dopiero później – ze względów bezpieczeństwa – mieszkańcy przenieśli się na wyspę w widłach Obry^[5].

Początki miasta[edytuj]

Mury miejskie

Rynek w Kościanie

Stanisław I Leszczyński odciąża Kościan od obowiązku kwaterowania wojska, 1704 r. (miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Poznaniu).

Widok z lotu ptaka

Prawa miejskie uzyskał Kościan w II poł. XIII wieku, lokacja na prawie polskim nastąpiła u schyłku panowania księcia wielkopolskiego Przemysła I (1241 – 1257), w czasie rządów Bolesława Pobożnego (1257 – 1279), lub na początku rządów Przemysła II (1279 – 1296), późniejszego króla Polski. Początkowo był więc Kościan własnością książąt wielkopolskich, później (od 1296) książąt śląskich z linii głogowskiej, a od 1332 roku, po zdobyciu go przez wojska króla Władysława Łokietka i jego syna księcia Kazimierza miastem królewskim^[4]. Król Władysław Jagiełło w 1400 roku, podczas swojej pierwszej (z aż ośmiu) wizyty w mieście potwierdził prawa miejskie Kościana przez lokację na prawie magdeburskim i nadał miastu wioski Nacław, Sieraków i Czarków^[6].

Miasto było drugim po Poznaniu ośrodkiem miejskim w Wielkopolsce^[5]. Kościan stał się siedzibą powiatu, pierwsze wzmianki o Powiecie Kościańskim pochodzą z 1397 roku. Utworzony w drugiej połowie XIV wieku Powiat Kościański obejmował, z wyjątkiem Ziemi Wschowskiej, całą południowo-zachodnią część Wielkopolski. Na czele powiatu stał powołany przez monarchę starosta. Pierwszym znanym starostą kościańskim był Jan z Rydzyny i Czerniny k. Góry Śląskiej (1409 – 1410). Z utworzeniem osobnego powiatu kościańskiego, wiązało się utworzenie osobnych od Poznania sądów: ziemskiego i grodzkiego, które przetrwały do schyłku I Rzeczypospolitej^[7].

W mieście istniało 21 cechów i kurkowe bractwo strzeleckie. Najbardziej znanym był cech sukienników. Pod tym względem Kościan był ośrodkiem o największym znaczeniu w Rzeczypospolitej. Sukna kościańskie dostarczano na dwór królewski, szyto z nich bogate szaty duchowieństwa polskiego. Sukiennicy z Kościana mieli własne domy handlowe w innych miastach np. w Gnieźnie. Sława ich wyrobów rozeszła się daleko poza granice, rozwinął się eksport. Inne miasta zazdrościły Kościanowi – sprzedawały własne, gorsze sukno jako kościańskie. Kościańskie sukna otrzymały więc od Kazimierza Jagiellończyka znak ochronny, uznany za pierwszy znak przemysłowy w Rzeczypospolitej. Była to pieczęć z ołowiu, z herbem Miasta Kościan, orłem królewskim o rozpostartych skrzydłach i literą C od imienia króla – Casimirus.

Wojny XVII wieku i rozbiory[edytuj]

Dotkliwe straty i upadek potęgi Kościana nastąpił w wyniku wojen XVII i początku XVIII wieku. Za pomoc partyzantom w czasie „potopu”, Szwedzi spalili miasto i zburzyli zamek. W latach 1793–1807 i ponownie od 1815 roku Kościan należał do Królestwa Prus / Cesarstwa Niemieckiego. Wybudowanie linii kolejowej Poznań – Wrocław w 1856 roku, przyczyniło się do rozwoju przemysłu w mieście głównie tytoniowego i przetwórstwa buraków cukrowych. 31 grudnia 1918 roku kontrolę nad miastem przejęli powstańcy wielkopolscy. Traktat wersalski usankcjonował w 1919 roku powrót Kościana do Polski.

Okres II wojny światowej[edytuj]

 Osobne artykuły: Kraj Warty, Wysiedlenia Polaków z Wielkopolski 1939–1941 i Heim ins Reich.

Duże zniszczenia miasta przyniosła II wojna światowa. Od września do końca 1939 roku w mieście działała niemiecka grupa operacyjna Einsatzgruppe VI prowadząca czystki etniczne w ramach akcji T4, Intelligenzaktion oraz operacji Tannenberg^[8]. W czasie ich trwania Niemcy zamordowali pomiędzy 2. września a 23. października 1939 w dwóch egzekucjach masowych 26^[9] Polaków. 7 listopada 1939 Gestapo rozstrzelało w parku miejskim 45 kościaniaków.

W styczniu i lutym 1940, w lesie nieopodal Jarogniewic, niemieccy zbrodniarze zamordowali (poprzez zagazowanie^[9]) 534^[9][10] pacjentów Zakładu Psychiatrycznego w Kościanie. Po 1945 zwłoki pomordowanych ekshumowano i przeniesiono na cmentarz parafialny w Kościanie.

W czasie II wojny światowej z miasta wysiedlono większość Polaków do Generalnego Gubernatorstwa, a w zamian sprowadzono Niemców w ramach akcji kolonizacyjnej Heim ins Reich.

Okres po II wojnie światowej[edytuj]

Po wojnie nastąpiła odbudowa miasta i rozbudowa istniejących zakładów przemysłowych. Powstały wtedy: rzeźnia, fabryka cygar i papierosów. Reaktywowano działalność powstałej w 1881 roku cukrowni. Większość fabryk, oprócz mleczarni, zostało zamkniętych lub przeniesionych w latach 90 XX w. i na początku XXI w. Z dniem 1.09.2011 Obrzańska Spółdzielnia Mleczarska została przejęta przez SM Mlekovita, która nieprzerwanie kontynuuje działalność mleczarską.

W lutym 1972 miasto gościło ogólnopolskie seminarium historyków powstania wielkopolskiego^[11].

Burmistrzowie[edytuj]

Urząd Burmistrza Miasta Kościan po odrodzeniu samorządu w Polsce w 1990 sprawowali:

• 1990 – 1994 – Aleksander Heller
• 1994 – 1998 – Jerzy Bartkowiak
• 1998 – 2002 – Mirosław Woźniak
• 2002 – 2006 – Jerzy Bartkowiak
• od 2006 – Michał Jurga

Zabytki i atrakcje turystyczne[edytuj]

Kościół Świętego Ducha z II poł. XIV wieku

Ratusz (XV, XIX w.), obecnie siedziba Muzeum Regionalnego

Zabytkowy dom w Kościanie

Krzywy dom przy ulicy Masztalerza

Pomnik Jana Pawła II przed kościołem Pana Jezusa

Do zabytków Kościana należą:^[12]

• Kościół farny Wniebowzięcia NMP gotycki z XIV wieku z niedokończoną wieżą mierzącą pierwotnie ponad 60 metrów i cennymi ołtarzami : Głównym, Zesłania Ducha św, św. Anny, Św. Józefa, Św. Kazimierza, M.B. Szkaplerznej, Św. Barbary, Św. Walentego, Św. Benona i Serca Pana Jezusa,
• Kaplica pw. Pana Jezusa z 1666 roku,
• Kościół Świętego Ducha z II poł. XIV wieku,
• Ratusz z XV wieku,
• Pozostałości murów miejskich z XIV – XVI wieku,
• Kamienice z XVIII – XIX wieku,
• Zespół dawnego klasztoru bernardynów wzniesiony w latach 1605-1611,
• Wiatrak Koźlak z 1714 roku,
• Budynek poczty na al. T. Kościuszki z 1838 roku,
• Willa starosty na al. T. Kościuszki,
• Starostwo powiatowe z końca XIX wieku,
• Wille Sanatoryjne,
• Kaplica pw. NMP Anielskiej,
• Park miejski im. Kajetana Morawskiego,
• Szpital św. Zofii zbudowany w 1912 roku,
• Kaplica św. Zofii przebudowana w 1908 roku,
• Neogotycka kaplica cmentarna z XIX wieku,
• Nenufar Club (figury świata),
• Kompleks sportowo-rekreacyjny Łazienki : Tor saneczkowy z 1937, roku, Basen z 1943 roku i Hala sportowa z 1956 roku,
• Krzywy dom przy ulicy Masztalerza 2 z XIX wieku,
• Kościańskie Planty,
• Miejska biblioteka w dawnym kościele ewangelickim z 1846 roku,
• Kościan Miasto mostów i kładek : 6 mostów drogowych, 3 kolejowe oraz 10 mostów i kładek dla pieszych,
• Willa miejska przy alei Kościuszki z końca XIX wieku,
• Eklektyczna willa na ulicy Młyńskiej z 1904 roku,
• I Liceum Ogólnokształcące im.Oskara Kolberga,
• Uniwersytet w dawnej wytwórni papierosów,
• Secesyjna ulica Surzyńskiego,
• Dworzec Kolejowy z 1856 roku,
• Budynki dawnej Cukrowni Kościan SA : Willa cukrownicza, wysoki na 85 metrów komin, hala produkcyjna itp.,
• Modernistyczne osiedla: Jagiellońskie, gen. W. Sikorskiego, Piastowskie, Konstytucji 3 Maja,
• Modernistyczny kościół pw. Alberta Chmielowskiego,
• Pomniki: Floriana Marciniaka, ks.Surzyńskiego, św.Jana Nepomucena, Feliksa,
• Cmentarze kościańskie: Parafialny i Komunalny,
• Budynek sądu na Placu Niezłomnych,
• Krzywe rondo znajdujące się przy osiedlu Konstytucji 3 Maja,
• Zabytkowy kompleks rzeźni zbudowany w 1912 roku, rozbudowany w 1913 roku,
• Plac Wolności,
• Katolicka szkoła powszechna na ulicy Mickiewicza zbudowana w latach 1914-1915 (obecnie Zespół Szkół nr 1),
• Stuletnia spółdzielnia mieszkaniowa i stuletni blok na ulicy Bączkowskiego,
• Wieża ciśnień na ulicy Czempińskiej z 1908 roku. Remontowana w latach 2011-2013. Posiada jedyny na świecie dach obserwatorium astronomicznego postawiony na prostokącie^[13],
• Najwyższą budowlą w Kościanie jest komin nieistniejącej cukrowni o wysokości 85 metrów^{[potrzebny przypis]}

Edukacja[edytuj]

• Przedszkola
  • Samorządowe Przedszkole nr 1
  • Samorządowe Przedszkole nr 2
  • Samorządowe Przedszkole nr 3
  • Samorządowe Przedszkole nr 4
• Zespoły Szkół
  • Zespół Szkół nr 1
  • Zespół Szkół nr 2
  • Zespół Szkół nr 3
  • Zespół Szkół nr 4
• Szkoły średnie
  • Liceum Ogólnokształcące im. Oskara Kolberga
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Franciszka Ratajczaka
• Inne szkoły
  • Kolegium Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
  • Zakład Doskonalenia Zawodowego Ośrodek Kształcenia
  • Ośrodek Szkolenia i Dokształcania
  • Prywatne Centrum Edukacji
  • Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. ks. dra Józefa Surzyńskiego
  • Zespół Szkół Specjalnych im. Marii Konopnickiej

Transport[edytuj]

Dworzec kolejowy w Kościanie

• Znaczny węzeł drogowy i kolejowy. W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:
  • droga krajowa nr 5: Świecie – Bydgoszcz – Gniezno – Poznań – Kościan – Leszno – Wrocław – granica z Czechami (dawne przejscie graniczne Lubawka-Kralovec)
  • droga wojewódzka nr 308: Nowy Tomyśl – Grodzisk Wielkopolski – Kościan – Kunowo
• Linie kolejowe łączą Kościan bezpośrednio z wieloma miastami (połączenia bezpośrednie):
  • Kościan – Wrocław – Przemyśl (najdłuższe połączenie bezpośrednie)
  • Kościan – Poznań – Bydgoszcz – Gdynia
  • Kościan – Poznań – Suwałki

Demografia[edytuj]

• Piramida wieku mieszkańców Kościana w 2014 roku^[1].

Sport[edytuj]

Klubami sportowymi w mieście są:

• Piłkarski Klub Sportowy Obra Kościan (IV liga)
• Basket Club Obra Kościan (II Liga Koszykówki, grupa A)
• Międzyszkolny Klub Sportowy "Tęcza" (II Liga Piłki Ręcznej, grupa Wielkopolska)
• Sportowy Klub Taekwon-do TIGER (taekwon-do ITF i kickboxing). Sekcja klubu działa od 2009 roku. Od 2013 r. sekcja weszła w skład KS "TIGER WIELKOPOLSKA" TAEKWONDO
• Klub Sportowy "Kobra Jass" (trójbój siłowy)
• Uczniowski Klub Sportowy "KSM Tęcza" (szachy)
• Kościański Klub Żeglarski
• Ludowy Klub Sportowy "SANA" (lekkoatletyka)
• Klub Bokserski im. F.Stamma
• Uczniowski Klub Sportowy "Jedynka" (koszykówka chłopców)
• Uczniowski Klub Żeńskiej Piłki Siatkowej
• Uczniowski Klub Sportowy "Czwórka" (piłka nożna chłopców)
• Uczniowski Klub Sportowy "Sokół" (taekwondo)
• Uczniowski Klub Sportowy "Hellada" (tenis ziemny i stołowy)
• Uczniowski Klub Żeńskiej Piłki Siatkowej "UKŻPS" (siatkówka)
• Kościańskie Towarzystwo Tenisowe
• Towarzystwo Sportowe "Amator"
• Klub Karate "Gottsu"
• Klub Hokejowy Wilki (hokej na lodzie)
• Alliance BJJ (sztuki walki, jiu jitsu, luta livre)
• Piomarco Akademia Football Club Kościan (III liga piłki nożnej kobiet)
• KSW NOKAUT KOSCIAN (MMA,BOKS,MAUY THAI )

Wspólnoty religijne[edytuj]

Kościół pod wezwaniem Pana Jezusa w Kościanie

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Parafia Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej
  • Parafia pw. Ducha Świętego
  • Parafia pw. św. Brata Alberta Chmielowskiego
  • Parafia pw. św. Karola Boromeusza
• Świadkowie Jehowy – Sala Królestwa^[14].
• Świecki Ruch Misyjny „Epifania” – zbór w Kościanie^[15]

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

• Alzey^[16]
• Wernshausen^[17]
• Krimpen aan den IJssel^[18]
• Nederlek^[19]
• Istra^[20]
• Rakovník^[21]

Ludzie związani z Kościanem[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Kościanem.

Zobacz też[edytuj]

• Cmentarz żydowski w Kościanie
• Pierwsze masowe egzekucje w ramach operacji Tannenberg

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Jochen Böhler, Klaus-Michael Mallmann, Jürgen Matthäus: Einsatzgruppen w Polsce. Warszawa: Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11588-0.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Kościan w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IV: Kęs – Kutno. Warszawa, 1883.
• Kościan w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska. Warszawa, 1902.

p • d • e Miasta województwa wielkopolskiego Miasta powiatowe Chodzież • Czarnków • Gniezno • Gostyń • Grodzisk Wielkopolski • Jarocin • Kalisz • Kępno • Koło • Konin • Kościan • Krotoszyn • Leszno • Międzychód • Nowy Tomyśl • Oborniki • Ostrów Wielkopolski • Ostrzeszów • Piła • Pleszew • Poznań • Rawicz • Słupca • Szamotuły • Śrem • Środa Wielkopolska • Turek • Wągrowiec • Wolsztyn • Września • Złotów Miasta gminne Bojanowo • Borek Wielkopolski • Buk • Chocz • Czempiń • Czerniejewo • Dąbie • Dobra • Dobrzyca • Dolsk • Golina • Gołańcz • Grabów nad Prosną • Jaraczewo • Jastrowie • Jutrosin • Kleczew • Kłecko • Kłodawa • Kobylin • Kostrzyn • Koźmin Wielkopolski • Kórnik • Krajenka • Krobia • Krzywiń • Krzyż Wielkopolski • Książ Wielkopolski • Luboń • Lwówek • Łobżenica • Margonin • Miejska Górka • Miłosław • Mikstat • Mosina • Murowana Goślina • Nekla • Nowe Skalmierzyce • Obrzycko • Odolanów • Okonek • Opalenica • Opatówek • Osieczna • Ostroróg • Pniewy • Pobiedziska • Pogorzela • Poniec • Przedecz • Puszczykowo • Pyzdry • Rakoniewice • Raszków • Rogoźno • Rydzyna • Rychwał • Sieraków • Skoki • Sompolno • Stawiszyn • Stęszew • Sulmierzyce • Swarzędz • Szamocin • Ślesin • Śmigiel • Trzcianka • Trzemeszno • Tuliszków • Ujście • Wieleń • Wielichowo • Witkowo • Wronki • Wyrzysk • Wysoka • Zagórów • Zbąszyń • Zduny • Żerków

p • d • e Powiat kościański Miasta Czempiń • Kościan • Krzywiń • Śmigiel Gminy miejskie Kościan Gminy miejsko-wiejskie Czempiń • Krzywiń • Śmigiel Gminy wiejskie Kościan