Tworzenie stron internetowych

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Krasnystaw

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Krasnystaw (ujednoznacznienie).

Krasnystaw
Rynek w Krasnymstawie
Herb Krasnegostawu Flaga Krasnegostawu
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	krasnostawski
Gmina	gmina miejska
Prawa miejskie	1394
Burmistrz	Hanna Mazurkiewicz
Powierzchnia	42,13[1] km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	19 041[2] 452,0 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 82
Kod pocztowy	22-300
Tablice rejestracyjne	LKS
Położenie na mapie powiatu krasnostawskiego Krasnystaw
Położenie na mapie województwa lubelskiego Krasnystaw
Położenie na mapie Polski Krasnystaw
50°59′02″N 23°10′11″E/50,983889 23,169722
TERC (TERYT)	0606011
SIMC	0930070
Hasło promocyjne: Krasnystaw – naturalnie
Urząd miejski pl. 3 Maja 29 22-300 Krasnystaw
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Krasnystaw – miasto w województwie lubelskim, w powiecie krasnostawskim, przy ujściu rzeki Żółkiewki do Wieprza. Położone na terenie Działów Grabowieckich i Wyniosłości Giełczewskiej.

Herb miasta przedstawia dwie ryby (karpie), które znajdują się na niebieskim tle. Umiejscowione one są naprzemianlegle, jedna nad drugą. Natomiast flaga Krasnegostawu jest prostokątną, żółtą tkaniną z umieszczonym na środku herbem miasta. Miejscowość posiada swój hejnał.

Krasnystaw położony jest na historycznej Rusi Czerwonej. Miasto królewskie lokowane w 1394 roku, do czasu rozbiorów w granicach województwa ruskiego^[3].

Według danych z 31 grudnia 2012 miasto miało 19 588^[4] mieszkańców.

Położenie[edytuj]

Herb miasta przy wjeździe do Krasnegostawu

Krasnystaw znajduje się na terenie Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych oraz fragmencie Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 42,13 km²^[5].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa chełmskiego.

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 17, która jest częścią międzynarodowej drogi E372. Przebiega tędy również linia kolejowa nr 69 z przystankami: Krasnystaw Fabryczny, Krasnystaw Miasto, obsługującymi pociągi osobowe m.in. do Lublina i Zamościa^[6].

 Osobny artykuł: Linia kolejowa Bełżec Wąskotorowy – Trawniki Wąskotorowe.

 Zobacz też: Krasnystaw (stacja kolejowa) i Krasnystaw Wąskotorowy.

Odległości do najbliższych miast w linii prostej:

• Lublin – 52 km
• Chełm – 27 km
• Zamość – 30 km

Struktura powierzchni[edytuj]

Według danych z 2007 Krasnystaw zajmował 4207 ha^[4], w tym:

• 2050 ha – grunty orne;
• 100 ha – sady;
• 40 ha łąki;
• 25 ha – pastwiska;
• 401 ha – lasy.

Demografia[edytuj]

Dane z 31 grudnia 2006^[7]:

Bezrobocie w powiecie krasnostawskim wynosi 11,7% dane z czerwca 2008.

• Piramida wieku mieszkańców Krasnegostawu w 2014 roku^[2].

Gospodarka[edytuj]

W Krasnymstawie dominuje przemysł spożywczy:

• Cukrownia „Krasnystaw”,
• Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska Krasnystaw ,
• fermentownia tytoniu,
• elewator zbożowy Triticarr.

Znajdują się tam także przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją:

• odzieżową Cora-Tex,
• sanitarną Cersanit,
• opakowań tekturowych Kartonex,
• materiałów budowlanych.
• energetyczną Energoremont

Historia[edytuj]

Zygmunt Vogel – „Widok zamku w Krasnymstawie” (1794)

Miasto zostało założone na gruntach wsi Szczekarzew. Prawa miejskie otrzymało w akcie Władysława Jagiełły sporządzonym w Krakowie 1 marca 1394^[8]. W XV wieku dzięki położeniu na trakcie handlowym Pomorze-Lublin-Lwów nastąpił rozwój miasta. W 1525 Krasnystaw otrzymał prawo składu soli i miodu. Stanowił on także ośrodek handlu zbożem i rzemiosła. W latach 1490–1826 był on siedzibą biskupów chełmskich. W tym, po likwidacji diecezji chełmskiej i utworzeniu diecezji lubelskiej w 1805 Krasnystaw funkcjonował również jako stolica diecezji lubelskiej. Pełnił również funkcję starostwa grodowego i w związku z tym, za czasów I Rzeczypospolitej miały tu miejsce sądy szlacheckie: ziemski i grodzki^[9].

Edward Gorazdowski – Krasnystaw (1871)

W połowie XVII wieku, w czasie wojen polsko-szwedzkich, zniszczono zamek i mury miejskie. Od 1795 miasto znajdowało się w zaborze austriackim, od 1809 w Księstwie Warszawskim, a od 1815 w Królestwie Polskim (zabór rosyjski). Podczas powstania styczniowego jazda polska odniosła tu zwycięstwo atakując garnizon rosyjski. W XIX wieku miasto stanowiło ośrodek usługowy. W 1916 r. Krasnegostawu doprowadzono kolej. Przed 1918 miasto nazywane było niekiedy Krasnostaw^{[potrzebny przypis]}.

W latach 1919–1975 i od 1999 Krasnystaw jest siedzibą powiatu.

II wojna światowa[edytuj]

We wrześniu 1939 miały tu miejsce walki z armią niemiecką, w których zginęło ok. 150 polskich żołnierzy. 18 września-19 września 1939 toczyły się tu walki 39. dywizji piechoty i brygady kawalerii z niemieckimi jednostkami zmotoryzowanymi.

Podczas okupacji hitlerowskiej (1940–1942) w mieście znajdowało się getto, w którym zamknięto ok. 4 tys. osób narodowości żydowskiej. Getto znajdowało się przy ul. Grobla i miało charakter przejściowy, po kilku miesiącach ludność została przetransportowana do obozu w Izbicy i ośrodka zagłady w Bełżcu (ok. 2 tys. osób). W mieście znajdowało się także więzienie, w którym Niemcy rozstrzelali 395 osób (1939–1944).

W okolicy działała także partyzantka (1940–1944) – AK, BCh, GL, AL, NOW-NSZ. Partyzanci m.in.: uwolnili ok. 300 więźniów z miejscowego więzienia (1943) i zniszczyli 26 pociągów niemieckich (wiosną 1944). Krasnystaw został wyzwolony przez żołnierzy Armii Radzieckiej. W latach 1944–1945 NKWD deportowało członków polskich organizacji niepodległościowych w głąb ZSRR. W latach 1944–1950 na terenie Krasnegostawu i okolic działała partyzantka antykomunistyczna.

Plac 3 Maja

Zabytki[edytuj]

Barokowy kościół pojezuicki św. Franciszka Ksawerego

Kościół św. Franciszka Ksawerego wraz z kolegium pojezuickim – obecnie Muzeum Regionalne i Biblioteka publiczna

Macewa na cmentarzu żydowskim

• Zespół klasztoru jezuitów:
  • kościół św. Franciszka Ksawerego w stylu barokowym, z wystrojem (sztukateria, polichromia);
  • kolegium jezuickie z 1720 (w 1730 i 1902 rozbudowane, 2008 całkowity remont i przebudowa), styl barokowy – obecnie muzeum, biblioteka publiczna i Młodzieżowy Dom Kultury im. Marii Konopnickiej;
• Pałac biskupi z pierwszej połowy XVII wieku ufundowany przez bp. Stanisława Gomolińskiego;
• Budynek seminarium (1719–1739) – przebudowany w XIX i XX wieku;
• Zespół klasztoru augustianów:
  • budynki z XIV i XVII wieku (obok zabudowań do 1816 stał zamek):
    • kościół powstały ok. 1458, ufundowany przez Władysława Jagiełłę, zniszczony podczas najazdu tatarskiego, odbudowany w 1458. Przebudowany w 1826 i 1951. Kościół zachował swoją bryłę i oszkarpowane prezbiterium;
    • klasztor powstały w drugiej połowie XVII wieku. W październiku 1696 został w nim pochowany ks. bp Stanisław Jacek Święcicki;
  • budynki powstałe po 1826 – w 1826 rząd carski odebrał augustianom stary kościół i klasztor. W ramach rekompensaty powstały nowe zabudowania:
    • kościół Trójcy Przenajświętszej – powstały w latach 1837–1839;
    • klasztor – służył jako koszary wojsk carskich w okresie zaborów. W okresie międzywojennym mieściła się w nim Podoficerska Szkoła Łączności. Natomiast w czasie okupacji stacjonowały w nim wojska niemieckie. Obecnie znajduje się w nim szkoła zawodowa;
• Synagoga;
• Cmentarz żydowski;
• Ratusz miejski z okresu międzywojennego.
• Dwór w zespole dworsko-folwarcznym przy ul. Sikorskiego 10, drewniany, wzniesiony w 1 poł. XIX w., gdy administratorami dóbr byli Marianna i August Kiccy. Wyróżnia się zwartą bryłą o przysadzistych proporcjach, z charakterystycznym portykiem kolumnowym od frontu i wydatnym dachem naczółkowym, pierwotnie poszytym gontem. Oprócz niewątpliwych walorów architektonicznych, ma dużą wartość historyczną, gdyż jest jedyną zachowaną siedzibą starostów na terenie chełmszczyzny.
• Stanowisko archeologiczne w miejscu nieistniejącego zamku w Krasnymstawie, wzniesionego w XIV wieku;

W mieście znajduje się także Muzeum Regionalne, zawierające zbiory z dziedzin takich jak m.in.: etnografia, historia, numizmatyka, sztuka i archeologia.

Chmielaki Krasnostawskie[edytuj]

Ulica Okrzei

Od 1971^[10] w mieście organizowane jest Ogólnopolskie Święto Chmielarzy i Piwowarów „Chmielaki Krasnostawskie”. Festiwal odbywał się na początku września i trwał trzy dni, obecnie Chmielaki odbywają się pod koniec sierpnia i również trwają 3 dni.

Organizowane są w tym czasie koncerty podzielone na kategorie, m.in. Chmiel Rock, Cersanit Jazz, występy kapel ludowych oraz inne imprezy towarzyszące. Co roku przez ulice miasta przechodzi korowód chmielakowy składający się z uczniów miejscowych szkół. Od 2005 świętu towarzyszy Konsumencki Konkurs Piw oraz wybierana jest Najlepsza Karczma Piwna (konkurs na najciekawszy ogródek piwny prezentowany podczas Chmielaków)^[11].

Sport[edytuj]

Działające kluby:

• Start Krasnystaw – piłka nożna (grający obecnie w IV lidze ),
• Luks Kinga Krasnystaw – piłka nożna kobiet,
• UKS Jedynka Krasnystaw – piłka nożna
• KKS Sokół Krasnystaw – taekwondo
• LMKS Krasnystaw – Zapasy
• MKS Junior Krasnystaw – pływanie
• Klub Szachowo-Warcabowy Krasnostawianie
• UKS Rocky Krasnystaw – boks
• Klub Brydża Sportowego
• Klub K1-TC – Kick Boxing
• Klub Karate Kyokushin Krasnystaw – Kyokushin
• KPS Krasnystaw – siatkówka

Honorowi obywatele[edytuj]

• 1994 – Ryszard Rabiega, Wacław Sennik^[12];
• 1995 – Wiltrud Wessel^[13];
• 1997 – ks. Piotr Kimak^[14];
• 2004 – ks. Ryszard Winiarski^[15];

Złote Karpie[edytuj]

Złote Karpie^[16] – honorowe wyróżnienie przyznawane od 1998 osobom przyczyniającym się do rozwoju miasta (zawodowo, artystycznie lub społecznie). Jest ono wręczane podczas Dni Krasnegostawu. Zostało ono nadane następującym osobom:

• 1998 – ks. Piotr Kimak, Tadeusz Badach, Bronisława Żuk;
• 1999 – ks. Ryszard Winiarski, Jan Ćwirta, Maria Gleń;
• 2000 – Wanda Gałan, Edward Polski, Mariusz Dubaj;
• 2001 – Scholastyka Pawlak-Trochim, Czesław Typiak, Jan Henryk Cichosz;
• 2002 – Janusz Korczyński, Jan Bąk, Edward Kawęcki;
• 2003 – Władysław Fedorowicz, Zygmunt Kapuścik, Mieczysław Pawelec
• 2004 – Lidia Genowefa Kosmowska, Jadwiga Ściepko, Ludwik Kafarski;
• 2005 – Janusz Salitra;
• 2006 – Maurycy Bobel, Stanisław Woźniak, ks. Waldemar Taracha, Edward Kyc;
• 2007 – Bożena Pachla, Henryk Petla, Kazimierz Ruszniak;
• 2008 – ks. Henryk Kapica, Tadeusz Kiciński;
• 2009 – ks. Roman Skowron, Wiesław Brodowski;
• 2010 – Piotr Matej, Andrzej Aleksander Woźniak;
• 2011 – Grzegorz Brodzik, Urszula Hus.
• 2012 – Ewa Justyna Magdziarz, Jerzy Żuk
• 2013 – Janusz Mazurek, Marek Wereszczyński
• 2014 – Dariusz Pylak, Andrzej Leńczuk, Małgorzata Sroczyńska i Piotr Sroczyński
• 2015 – Andrzej Misiura
• 2016 – Irena Iwańczyk

Znane osoby powiązane z miastem[edytuj]

• Jan Kazimierz Adamiak – prof. zw. dr hab. inż. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, nauki rolnicze; agronomia, herbologia
• Kuba Badach – wokalista zespołu Poluzjanci
• Henryk Bąk – polski aktor teatralny i filmowy
• Mieczysław Marcin Bielecki (ur. 26 marca 1896 w Krasnymstawie, zm. wiosną 1940 w Katyniu) – kapitan piechoty w stanie spoczynku Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
• Stanisław Bojarczuk – poeta ludowy
• Henryk Cimek prof. dr hab. Uniwersytetu Rzeszowskiego, historyk, politolog
• Paweł Czuba – nauczyciel, współautor publikacji, żołnierz Batalionów Chłopskich
• Witold Giełżyński – dziennikarz, publicysta, redaktor, teoretyk dziennikarstwa, wolnomularz.
• Ryszard Hać – gen. bryg. pil., komendant rektor Dęblińskiej Szkoły Orląt, szef Wojsk Lotniczych – Zastępca Szefa Szkolenia Sił Powietrznych
• Anna Kamieńska – polska poetka, pisarka, tłumaczka, krytyk literacki, autorka wielu książek dla dzieci i młodzieży
• Wincenty Kociuba – polityk II Rzeczypospolitej, polityk PSL Wyzwolenie i BBWR, działacz samorządowy, społecznik i członek zarządu banku, poseł na Sejm 1930-1938.
• Wit Klonowiecki – prof. dr hab., prawnik na Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Feliks Kotowski – botanik, ogrodnik; profesor na Wydziale Ogrodniczym SGGW, uważany za pioniera warzywnictwa
• Robert Kostecki – zapaśnik, olimpijczyk, ośmiokrotny mistrz Polski wagi średniej w latach 1990–1996 i 1998, finalista Mistrzostw Świata i Mistrzostw Europ
• Aleksander Kowalewski – gen. bryg, szef Biura Rady Wojskowej i Biura Komitetu Uzbrojenia
• Andrzej Książek – prof. dr hab., dr h.c. mult., kierownik Kliniki Nefrologii, rektor Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
• Maria Mamona – aktorka filmowa i teatralna
• Paweł Muchowski – generał brygady w powstaniu listopadowym, walczył w insurekcji kościuszkowskiej i w wojnach napoleońskich
• Janusz Laskowski – prof. dr hab. Akademii Rolniczej w Lublinie, kierownik Katedry Eksploatacji Maszyn Przemysłu Spożywczego
• Michał Leszczyński – honorowy obywatel Głogowa
• Antoni Oleszczyński – rysownik i rytownik
• Andrzej Paczkowski – prof. dr hab. w Instytucie Studiów Politycznych PAN, Przewodniczący Rady Instytutu Pamięci Narodowej, historyk, publicysta, alpinista
• Stanisław Parzymies- polski badacz stosunków międzynarodowych
• Zygmunt Pisarski – ksiądz, męczennik, błogosławiony
• Stanisław Pilat – doktor filozofii, pedagog, pisarz, dramaturg, działacz kulturalny we Lwowie, powstaniec listopadowy
• Witold Pyrkosz – aktor filmowy i teatralny
• Stefan Regmunt – ks. biskup, dr psychologii, ordynariusz diecezji zielonogórsko-gorzowskiej
• Marian Sawa – kompozytor, organista, improwizator, muzykolog, pedagog
• Seweryn Zenon Sierpiński – powieściopisarz, prawnik, historyk i malarz, jeden z założycieli Cyganerii Warszawskiej
• Magdalena Wójcik – wokalistka zespołu Goya
• Krzysztof Żuk – polski ekonomista, samorządowiec, prezydent Lublina, były wiceminister skarbu państwa.

Edukacja[edytuj]

I Liceum Ogólnokształcące

• 1 żłobek
• 5 przedszkoli
• 4 szkoły podstawowe
• 4 gimnazja
• 4 licea ogólnokształcące
• 1 prywatna społeczna/prywatna
• 2 technika
• 1 szkoła muzyczna I i II stopnia
• 2 zasadnicze szkoły zawodowe
• 2 policealne szkoły dla dorosłych

Administracja[edytuj]

Krasnystaw jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich^[17].

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia św. Franciszka Ksawerego w Krasnymstawie
  • Parafia Matki Bożej Pocieszenia w Krasnymstawie
  • Parafia Trójcy Przenajświętszej w Krasnymstawie
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy
  • Sala Królestwa, dwa zbory^[18]
• Kościół Zielonoświątkowy w RP
  • zbór w Krasnymstawie

Miasta partnerskie[edytuj]

Budynek sejmiku – siedziba Urzędu Miasta

Przedstawiciele administracji Krasnegostawu podpisali dwustronne umowy o przyjaźni z miastami partnerskimi z 4 państw^[19]:

• Oostflakkee  Holandia (1993);
• Poperinge  Belgia (1995);
• Žatec  Czechy (1996);
• Alvesta  Szwecja (1997);
• Turijsk  Ukraina (2003);
• Horochów  Ukraina (2004);
• Püspökladány  Węgry.

Sołectwa miasta[edytuj]

Krasnystaw – przedmieścia

W skład sołectw Krasnegostawu wchodzą: Przedmieście Zastawie, Kolonia Krakowskie Przedmieście, Krakowskie Przedmieście, Przedmieście Lubańki, Przedmieście Zakręcie, Kolonia Góry, Przedmieście Góry^[20].

Sąsiednie gminy[edytuj]

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. Krasnystaw najbardziej europejską gminą regionu w 2008 r.

• gmina Krasnystaw
• gmina Siennica Różana

Szlaki turystyczne[edytuj]

• – Szlak Ariański
• – Szlak Tadeusza Kościuszki
• – czerwony szlak rowerowy
• Szlak Mikołaja Reja
• Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2003, t. 14, s. 549–550, ​ISBN 83-01-13357-0​ t. 1-30.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Historia Krasnegostawu
• Krasnystaw w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IV: Kęs – Kutno. Warszawa, 1883.

p • d • e Miasta województwa lubelskiego Miasta powiatowe Miasta powiatów grodzkich Biała Podlaska • Chełm • Lublin • Zamość Miasta powiatów ziemskich Biłgoraj • Hrubieszów • Janów Lubelski • Krasnystaw • Kraśnik • Lubartów • Łęczna • Łuków • Opole Lubelskie • Parczew • Puławy • Radzyń Podlaski • Ryki • Świdnik • Tomaszów Lubelski • Włodawa Miasta gminne Annopol • Bełżyce • Bychawa • Dęblin • Frampol • Józefów • Kazimierz Dolny • Kock • Krasnobród • Lubycza Królewska • Łaszczów • Międzyrzec Podlaski • Modliborzyce • Nałęczów • Ostrów Lubelski • Piaski • Poniatowa • Rejowiec • Rejowiec Fabryczny • Siedliszcze • Stoczek Łukowski • Szczebrzeszyn • Tarnogród • Terespol • Tyszowce • Urzędów • Zwierzyniec

p • d • e Powiat krasnostawski Miasta Krasnystaw Gminy miejskie Krasnystaw Gminy wiejskie Fajsławice • Gorzków • Izbica • Krasnystaw • Kraśniczyn • Łopiennik Górny • Rudnik • Siennica Różana • Żółkiewka