Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Krosno Odrzańskie
Krosno Odrzańskie – most na Odrze
Herb Krosna Odrzańskiego Flaga Krosna Odrzańskiego
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	krośnieński
Gmina	Krosno Odrzańskie gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	przed 1238
Burmistrz	Marek Cebula
Powierzchnia	8,15[1] km²
Wysokość	38-85 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	11 597[2] 1 422,9 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 68
Kod pocztowy	66-600 do 66-603
Tablice rejestracyjne	FKR
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego Krosno Odrzańskie
Położenie na mapie województwa lubuskiego Krosno Odrzańskie
Położenie na mapie Polski Krosno Odrzańskie
52°03′10″N 15°06′47″E/52,052778 15,113056
TERC (TERYT)	0802064
SIMC	0988460
Urząd miejski ul. Parkowa 1 66-600 Krosno Odrzańskie
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Krosno Odrzańskie (niem. Crossen an der Oder) – miasto powiatowe w województwie lubuskim, w Dolinie Środkowej Odry, nad Odrą u ujścia Bobru. Znajdują się tu siedziby Nadodrzańskiego Oddziału Straży Granicznej oraz garnizon.

Nazwa[edytuj]

Nazwa odnosi się do polskiej nazwy krosna tkackiego – urządzenia do tkania z przędzy tkanin^[3]. Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najwcześniejszą zanotowaną nazwę miejscowości w dokumencie z 1105 roku Crosno podając jej znaczenie "Stadt der Weber" - "miasto tkaczy"^[3].

W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295-1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Crosna^[4][5].

Obecną nazwę zatwierdzono 7 maja 1946^[6].

Historia[edytuj]

Krosno Odrzańskie plan miasta z 1721, orientacja południowa

Krosno Odrzańskie ok. 1904

Na podstawie mapy starożytnego kartografa Klaudiusza Ptolemeusza specjaliści z departamentu Geodezji i Geoinformacji Technicznego Uniwersytetu Berlińskiego^[7] ustalili, że Krosno Odrzańskie mogło być stolicą (Lugidunum) starożytnego Związku Lugijskiego, a przynajmniej leżało na jego terenie. 6 r. n.e. kojarzone ze Związkiem Lugijskim państwo Marboda stało się podległe Rzymowi^[8].

Pierwsze wzmianki pisemne o mieście w 1005 r. w kronice biskupa Thietmara z Merseburga, miejsce walk Bolesława Chrobrego z Henrykiem II w roku 1005 i 1015 – bitwa pod Krosnem Odrzańskim. Przed 1226 r. pierwsza inicjatywa lokacyjna na prawie niemieckim Henryka Brodatego^[9]. Do 1482 r. w granicach księstwa głogowskiego, później we władaniu Brandenburgii. Miasto mocno zniszczone w czasie wojny 30-letniej i III wojny śląskiej.

W XVII wieku w mieście przebywali członkowie rodu Wittelsbachów, m.in Luiza Julianna Orańska, Elżbieta Charlotta Wittelsbach (zmarła w Krośnie), Elisabeth Simmern van Pallandt (która w latach 1646-1649 prowadziła stąd korespondencję z Kartezjuszem^[10]).

Ludność polskojęzyczna utrzymała się w okolicach miejscowości jednak dość długo skoro Hieronymus Megiser, który był autorem wielojęzycznego słownika opracowanego w roku 1603 podał w nim także informacje o polskiej gwarze ówczesnych mieszkańców okolic Krosna Odrzańskiego.

Rozwój miasta w XIX wieku: powstanie zakładów przemysłowych; budowa stacji kolejowej i linii kolejowych: w 1870 z Gubina do Czerwieńska, gdzie uzyskano połączenie z linią do Poznania przez Zbąszynek, oraz z linią do Legnicy przez Zieloną Górę, a w 1913 poprowadzenie kolei do Lubska (obecnie częściowo rozebrana).

W czasie I wojny światowej na obrzeżach miasta był duży obóz jeniecki. Duże zniszczenia (60-70% zabudowy) w 1945 r., miasto spalone przez oddziały sowieckie. Od 1945 do 1948 miasto nosiło nazwę Krosno nad Odrą.

Na południe od miasta rozpoczyna się łańcuch średniowiecznych, legendarnych budowli ziemnych, o historycznym, prawdopodobnym znaczeniu graniczno-obronnym – tzw. Wały Śląskie, określane również jako Wały Chrobrego, ciągnące się od Krosna w kierunku południowo-wschodnim, aż po mokradła w okolicy wsi Wierzbowa w Borach Dolnośląskich (zachował się tam, w relatywnie dobrym stanie 7,5 kilometrowy ich fragment). Ta łańcuchowa budowla jest uznawana za najdłuższy zabytek archeologiczny w Europie środkowej, i jednocześnie jest ona także obiektem o bardzo enigmatycznej przeszłości (pomimo wielu prób, dotychczas nie udało się ustalić miarodajnych opinii i faktów w tym zakresie i ich ewentualnej roli w bitwie pod Krosnem Odrzańskim)^[11].

Kalendarium od 1005 do 1482[edytuj]

Krosno Odrzańskie – widok ze skarpy na zabudowania zamku piastowskiego

Krosno Odrzańskie - mury obronne (XIV w.)

• 1005 – pierwsza pisemna wzmianka o mieście
• 1015 – bitwa pod Krosnem Odrzańskim
• 1138 – po śmierci Bolesława Krzywoustego Krosno wchodzi w skład dzielnicy śląskiej
• przed 1226 – domniemana data pierwszej lokacji^[9]
• 1238 – na zamku w Krośnie umiera Henryk I Brodaty
• 1241 – pod Legnicą ginie Henryk II Pobożny, podział księstwa między jego synów
• XIII-XV wiek – przynależność miasta do księstwa głogowskiego
• 1317 – z rąk margrabiów brandenburskich Krosno otrzymuje pełne prawo magdeburskie^[12]
• XIV wiek – działa w mieście mennica książęca
• 1476 – umiera ostatni książę głogowski Henryk XI
• 1476–1482 – Wojna o sukcesję głogowską
• 1477 – oblężenie miasta przez księcia Jana II Szalonego
• 1478 – krośnianie biorą udział w wyprawie po stronie Brandenburczyków, pokonani pod Leśniowem Wielkim
• 1482 – układ w Kamieńcu Ząbkowickim, miasto przechodzi pod władanie Brandenburgii

Kalendarium od 1483 do 2005[edytuj]

 Osobny artykuł: Krosno Odrzańskie (stacja kolejowa).

Ty42 107 na stacji Krosno Odrzanskie (Parowozem przez Wielkopolskę - 2013 r.)

• XVI wiek – w mieście zwycięża protestantyzm
• 1618–1648 – Wojna XXX-letnia, miasto zajmowane na przemian przez Szwedów i wojska cesarskie, miasto uczynione twierdzą
• 1699 – W Krośnie wyszły drukiem "Bajki Ezopowe" Krzysztofa Niemirycza, poety, arianina wówczas mieszkającego w Czarnowie.
• 1701 – Krosno w Królestwie Prus
• 1756–1763 – wojna siedmioletnia, po bitwie pod Kijami
• 23 czerwca 1759 – miasto zajmują i rabują Rosjanie
• 1806 – miasto zajmują oddziały francuskie
• 1814 – przez miasto przeciąga pochód ze zwłokami księcia Józefa Poniatowskiego, mieszczanie oddają księciu hołd
• XIX wiek – początki przemysłu
• 1870 – powstaje pierwsza linia kolejowa
• 1871 – Krosno w granicach Cesarstwa Niemiec
• 1897 – w mieście wprowadzone zostaje oświetlenie gazowe
• 1914 – w czasie I wojny światowej w mieście powstaje obóz jeniecki
• 1919 – w obozie przebywają jeńcy – powstańcy wielkopolscy
• 20 lutego 1945 – miasto zajmują oddziały sowieckie, zniszczenia 60-70%
• maj 1945 – miasto przejmuje administracja polska
• od 1945 – do miasta przybywają m.in. przymusowo wysiedleni Polacy z Kresów Wschodnich
• 2005 – miasto obchodzi symboliczne tysiąclecie istnienia grodu

Demografia[edytuj]

• Piramida wieku mieszkańców Krosna Odrzańskiego w 2014 roku^[2].

Zabytki[edytuj]

Fara Maryjna

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[13]:

• miasto
• kościół filialny pod wezwaniem św. Andrzeja Apostoła, neogotycki z 1887 roku, projekt Ferdinanda Martiusa poprawiony przez Karla Friedricha Schinkla
• kościół ewangelicki, obecnie rzymsko-katolicki parafialny pod wezwaniem św. Jadwigi Śląskiej, z XVIII w., XV wieku, w latach 1708-1729, XIX wieku
• budynek poklasztorny, ul. Szkolna 4, z XVIII wieku, z połowy XIX wieku
• zamek piastowski w ruinie, zbudowany prawdopodobnie w pocz. XIII wieku przez Henryka I Brodatego, miejsce jego śmierci w 1238 r., miejsce schronienia jego żony Jadwigi i synowej Anny podczas najazdu tatarskiego w 1241 r. Przebudowany w XIV-XIX wieku. Od XVI w. siedziba wdów po elektorach brandenburskich, później koszary; niszczony licznymi wojnami, spalony w 1945 r., w odbudowanej części bramnej muzeum regionalne i punkt informacji turystycznej, ul. Szkolna 1
• przyziemie spichrza zamkowego, z lat 1642-1650
• mury obronne – miejskie, fragment z XIV wieku, z prostokątną czatownią
• domy, ul. Chrobrego 2, 14, 17, 25, z z połowy XIX wieku
• domy, ul. Pocztowa 9, 26, 28, z z połowy XIX wieku
• dom, ul. Prusa 12, z XVIII/XIX wieku
• dom, ul. Rokossowskiego 10, z XVIII-XIX wieku
• dom, ul. Rybaki 2, z XVIII-XIX wieku
• domy, ul. Walki Młodych 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19, 21, 25, 27, 29 i 31, 33, z XVIII/XIX wieku
• dom, ul. Wąska 11, z XVIII/XIX wieku
• dom, pl. Wolności 5, z połowy XIX wieku
• dom, pl. ZBOWID-u 14, z połowy XIX wieku
• dom, pl. Żeromskiego 10, z XVIII/XIX wieku.

Komunikacja[edytuj]

Przez miasto przebiega Droga krajowa nr 29. Droga ta wytyczona jest przez jedyny w Krośnie Odrzańskim most nad Odrą, przebiega też przez ścisłe centrum miasta, będąc najważniejszą arterią komunikacyjną miasta.

Edukacja[edytuj]

• SP nr 1 ul. Bohaterów Wojska Polskiego
• SP nr 2 ul. St. Moniuszki
• SP nr 3 ul. K. Pułaskiego 3
• Gimnazjum im. Henryka I Brodatego ul. K. Pułaskiego 3
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Władysława Broniewskiego ul. Szkolna 1
• Zespół Szkół Specjalnych ul. Poznańska 88

Sport[edytuj]

Od 1945 roku w Krośnie Odrzańskim funkcjonuje klub piłkarski Miejski Klub Sportowy „Tęcza” Krosno Odrzańskie, który został założony w 1945 roku i występuje w zielonogórskiej klasie okręgowej. Zespół swoje domowe mecze rozgrywa na Stadionie Ośrodka Sportu i Rekreacji. Barwy klubu: niebiesko-białe^[14].

W kwietniu 2013 w Krośnie Odrzańskim powstała akademia piłkarska – Football Academy. Szkółka trenuje dzieci od 4 do 12 lat Obecnie uczęszcza tam 80 zawodników.

Struktury wyznaniowe[edytuj]

Kościół pw. św. Andrzeja

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia św. Jadwigi Śląskiej w Krośnie Odrzańskim
  • Parafia wojskowa św. Marcina w Krośnie Odrzańskim
• Świadkowie Jehowy
  • Dwa zbory i Sala Królestwa^[15]
• Kościół Nowoapostolski
  • kościół przy ul. WOP 2

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta partnerskie^[16]

• Schwarzheide
• Karcag
• Bremervörde

Miasta współpracujące^[17]

• Moldava nad Bodvou
• Atri

Osoby związane z Krosnem Odrzańskim[edytuj]

• Henryk I Brodaty – zm. 1238 na zamku w Krośnie, książę śląski
• Georg Wenzeslaus von Knobelsdorff – architekt i malarz niemiecki
• Karl Wilhelm Naundorff (ur. ok. 1785, zm. 1845)- rzekomy Ludwik XVII, król Francji. mieszkał w Krośnie na przełomie lat 20 i 30 XIX w.
• Friedrich Paulus – niemiecki feldmarszałek
• Alfred Henschke pseud. "Klabund" – ur. 1890 w Krośnie, niemiecki pisarz i poeta
• Ewa Werka – polska śpiewaczka operowa
• Marek Cebula – polski polityk, przedsiębiorca, poseł na Sejm
• Jacek Kurzępa – polski socjolog, harcerz, poseł na Sejm
• Karl Friedrich Schinkel – architekt, zaprojektował m.in. kościół Św. Andrzeja
• Walther Model – niemiecki feldmarszałek
• Jarosław Frączyk – generał brygady Straży Granicznej
• Jolanta Fedak – minister pracy i polityki społecznej
• Jan Piotr Stępień – ksiądz katolicki, rektor Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, członek władz Stronnictwa Narodowego
• Andrzej Haliński – scenograf filmowy i telewizyjny, producent filmowy.

Urodzeni w Krośnie Odrzańskim[edytuj]

Joanna Brodzik aktorka urodzona w Krośnie Odrzańskim

• Joanna Brodzik – polska aktorka
• Bogumiła Burda – polska historyczka
• Anna Karpińska - dydaktyk ogólny, profesor Uniwersytetu w Białymstoku^{[potrzebny przypis]}
• Tomasz Kuszczak – bramkarz m.in. Manchesteru United
• Ryszard M. Małajny – profesor nauk prawnych
• Aneta Konieczna – polska kajakarka
• Eduard Seler – niemiecki amerykanista i paleontolog
• Maciej Adamczyk – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser
• Krzysztof Grzelczyk – polski politolog
• Alfred Henschke – niemiecki pisarz i poeta
• Grzegorz Walasek – żużlowiec

Zobacz też[edytuj]

Nadodrzański Oddział Straży Granicznej

• Krosno
• Nadodrzański Oddział Straży Granicznej
• 52 Pułk Piechoty im. von Alvenslebena (6 Brandenburski)
• Synagoga w Krośnie Odrzańskim
• Cmentarz żydowski w Krośnie Odrzańskim

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• O Krośnie Odrzańskim... (pol.). W: Urząd Miasta w Krośnie Odrzańskim [on-line]. [dostęp 26-05-2010].
• Beata Halicka, Krosno Odrzańskie / Crossen an der Oder 1005 – 2005. Wspólne dziedzictwo kultury / Das gemeinsame Kulturerbe. Wydawnictwo Instytutowe, Skórzyn 2005.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Oficjalna strona miasta
• Wirtualny spacer po mieście Krosno Odrzańskie
• Krosno, niem. Crossen (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IV: Kęs – Kutno. Warszawa, 1883.

p • d • e Gmina Krosno Odrzańskie Siedziba gminy: Krosno Odrzańskie Sołectwa Bielów • Brzózka • Chojna • Chyże • Czarnowo • Czetowice • Gostchorze • Kamień • Łochowice • Marcinowice • Nowy Raduszec • Osiecznica • Radnica • Retno • Sarbia • Strumienno • Szklarka Radnicka • Stary Raduszec • Wężyska Miejscowości niesołeckie Morsko • Sarnie Łęgi

p • d • e Powiat krośnieński (województwo lubuskie) Miasta Gubin • Krosno Odrzańskie Gminy miejskie Gubin Gminy miejsko-wiejskie Krosno Odrzańskie Gminy wiejskie Bobrowice • Bytnica • Dąbie • Gubin • Maszewo

p • d • e Miasta województwa lubuskiego Babimost • Bytom Odrzański • Cybinka • Czerwieńsk • Dobiegniew • Drezdenko • Gorzów Wielkopolski • Gozdnica • Gubin • Iłowa • Jasień • Kargowa • Kostrzyn nad Odrą • Kożuchów • Krosno Odrzańskie • Lubniewice • Lubsko • Łęknica • Małomice • Międzyrzecz • Nowa Sól • Nowe Miasteczko • Nowogród Bobrzański • Ośno Lubuskie • Rzepin • Skwierzyna • Sława • Słubice • Strzelce Krajeńskie • Sulechów • Sulęcin • Szlichtyngowa • Szprotawa • Świebodzin • Torzym • Trzciel • Witnica • Wschowa • Zbąszynek • Zielona Góra • Żagań • Żary