Tworzenie stron internetowych

	Międzyrzec Podlaski
	Międzyrzec Podlaski
	; Rynek w Międzyrzecu Podlaskim. W głębi pałac Czartoryskich.
	Herb Międzyrzeca Podlaskiego
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	bialski
Gmina	gmina miejska
Data założenia	przed 1174
Prawa miejskie	1440 lub 1441
Burmistrz	Zbigniew Kot
Powierzchnia	20,03 km²
Wysokość	148 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 16 993; 848,4 os./km²
Strefa numeracyjna;	(+48) 83
Kod pocztowy	21-560
Tablice rejestracyjne	LBI
	Położenie na mapie powiatu bialskiego Międzyrzec Podlaski
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Międzyrzec Podlaski
	Położenie na mapie Polski Międzyrzec Podlaski
	51°59′07,48″N 22°47′05,41″E/51,985411 22,784836
TERC; (TERYT)	0601011
SIMC	0922159
	Urząd miejski ul. Pocztowa 8; 21-560 Międzyrzec Podlaski
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Międzyrzec Podlaski – miasto w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, nad Krzną. Miasto jest także siedzibą wiejskiej gminy Międzyrzec Podlaski.

Według danych z 30 czerwca 2016 r. miasto liczyło 16 993 mieszkańców^[1].

Położenie[edytuj]

Miasto prywatne uzyskało prawo magdeburskie przed 1447 rokiem, położone było w ziemi mielnickiej w województwie podlaskim. Prawa miejskie do 1918 roku^[2].

Miasto sąsiaduje z gminami: Drelów oraz Międzyrzec Podlaski.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa bialskopodlaskiego.

Środowisko naturalne[edytuj]

Międzyrzec Podlaski w województwie lubelskim

Według danych z roku 2002^[3] Międzyrzec Podlaski miał powierzchnię 19,75 km², w tym:

użytki rolne: 57%
użytki leśne: 9%

Miasto stanowi 0,72% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj]

Piramida wieku mieszkańców Międzyrzeca Podlaskiego w 2014 roku^[1].

Nazwa miasta w innych językach[edytuj]

łac. Meserici, jidisz מעזעריטש (Mezeritch), niem. Meseritz, czes. Podleské Meziříčí, lit. Palenkės Mendzižecas, ukr. Межиріччя, Мендзижець-Підляський, łot. Mendzižeca Podļaska, ros. Мендзыжец-Подляски, biał. Міжрэчча, Мендзыжац-Падляскі, hebr. מיינדזיז'ץ פודלסקי

Historia[edytuj]

Herb Potockich – ostatnich właścicieli Ordynacji Międzyrzeckiej

Fasada pałacu Potockich

Szpital powiatowy

Plebania kościoła św. Mikołaja oraz dąb zasadzony dla upamiętnienia Konstytucji 3 Maja

neolit – pierwsze osiedla ludzkie,^{[potrzebny przypis]}
1174 – data z dokumentu cerkiewnego, pierwszej świątyni na tym terenie, cerkwi pw. św. Mikołaja,
1369 – pierwsza wzmianka w XIII-wiecznym ruskim latopisie mówiąca o 10 wsiach nad rzeką Krzną,
1390 – Abraham Chamiec otrzymał Międzyrzec od Władysława Jagiełły,
XIV/XV w. – rozwój miejscowości związany z kolonizacją tych ziem przez mazowszan,
1434-1438 – miejscowość otrzymała prawa miejskie,
1477 – 24 sierpnia, erekcja kościoła pw. św. Mikołaja, postawionego w miejscu poprzedniej świątyni, prawdopodobnie tej obrządku prawosławnego z XII w. (obecnie kościół pod tym samym wezwaniem),
1486 – przywilej królewski na targi i jarmarki otrzymany przez Jana Nassutowicza dla Międzyrzeca,
1503 król Aleksander Jagiellończyk odwiedził Międzyrzec Podlaski, gdzie był podejmowany przez Jana Zabrzezińskiego,
1558 – Międzyrzec wspomniany jako ważny ośrodek garncarstwa,
1564 – 26 kwietnia, erekcja cerkwi św. Mikołaja z fundacji Stefana Zbaraskiego (obecnie kościół pw. św. Józefa),
od 1569 – należał do Korony,
1574 – Stefan Zbaraski w czasie bezkrólewia samowolnie przyłączył Międzyrzec Podlaski do województwa brzeskiego, aby dochody z niego płynęły do Wielkiego Księstwa,
1598 – pierwsza na pograniczu polsko-litewskim warzelnia soli,
1636 – powstał cech kowalski – jeden z najstarszych w regionie,
1648 – najazd kozacki Chmielnickiego,
1655 – złupienie miasta przez wojska szwedzkie,
1660 – złupienie miasta przez wojska moskiewskie,
XVIII w.
- znany jako ważny ośrodek piwowarski,
- ośrodek szczeciniarstwa – pierwsze manufaktury tego typu przemysłu w Polsce,
- największe miasto na Podlasiu – ok. 2 tys. mieszkańców,
1772 – August Aleksander Czartoryski rozpoczął budowę cerkwi unickiej pw. św. Piotra i Pawła w miejscu poprzedniej drewnianej świątyni ufundowanej przez Stefana Zbaraskiego w XVI w. (obecnie kościół pw. św. Piotra i Pawła).
1791 – Feliks Turski przed plebanią w Międzyrzecu Podlaskim posadził dąb upamiętniający uchwalenie Konstytucji 3 Maja.
1795 – miasto znalazło się pod zaborem austriackim,
1802 – budowa klasycystycznego pałacu dla Konstantego Adama Czartoryskiego, projekt prawdopodobnie Piotr Aigner (rozebrany 1888),
1809 – w Księstwie Warszawskim,
1815 – w Królestwie Polskim,
1823 – rozwój handlu, głównie żydowskiego po otwarciu bitej drogi z Brześcia do Warszawy,
29 sierpnia 1831 – zwycięska dla powstańców bitwa powstania listopadowego na polach wsi Manie, Rogoźnica i na przedpolu Międzyrzeca,
1852 – budowa pałacu dla Aleksandry Potockiej (pierwotnie arch. Franciszek Maria Lanci); zniszczony w 1918, odbudowany w latach 1922–1928,
1863 – bitwy i potyczki powstania styczniowego, brał w nim udział m.in. Aleksander Głowacki,
1867 – uzyskanie połączenia z Koleją Warszawsko-Terespolską Linia kolejowa nr 2,
1875 – nasilenie polityki rusyfikacyjnej; dwie cerkwie unickie, erygowane jeszcze w XVI w. przez dziedziców ziemi międzyrzeckiej, zostały zamienione na prawosławne,
1918 – Krwawe Dni Międzyrzeca,
1920 – podczas wojny polsko-bolszewickiej w mieście znajdował się punkt dowodzenia gen. Władysława Sikorskiego, a później sztab armii gen. E. Rydza-Śmigłego,
wrzesień 1939
- zbombardowanie miasta przez Niemców,
- zajęcie miasta przez wojska sowieckie, po 10 dniach Międzyrzec został przekazany Niemcom,
1940 – utworzenie getta przez niemieckich okupantów – zmuszono do osiedlenia się w nim ok. 17 tys. Żydów z Międzyrzeca i okolicznych miejscowości,
1940-1944 – Podlaska wojna o szyny – ataki partyzantki AK na linię kolejową w celu uniemożliwienia komunikacji na linii wschód-zachód,
1942 – utworzenie obozów jenieckich dla żołnierzy radzieckich a później włoskich,
maj 1943 – likwidacja getta i wywiezienie i wymordowanie jego mieszkańców w obozach w Majdanku i Treblince,
1944
- kwiecień – pacyfikacja Lasów Turowskich i zwycięska dla AK bitwa w okolicach wsi Olszewnica,
- 26 lipca – zajęcie miasta przez Armię Czerwoną przy współudziale żołnierzy AK,
- 13 sierpnia – początek aresztowań i deportacji w głąb Rosji wśród żołnierzy AK dokonywanych przez NKWD,
1945 – likwidacja Ordynacji Międzyrzeckiej
30 czerwca 1952 – próba wykolejenia pociągu restauracyjno-sypialnego relacji Moskwa–Berlin (tzw. Mitropy) przewożącego oficerów i dyplomatów radzieckich przez licealistów z organizacji patriotycznej ZEW – w akcji dywersyjnej brali udział m.in. Franciszek Oleksiuk i Czesław Męczyński
1952-1954 – siedziba gminy Zahajki

Zobacz też: Historia Żydów w Międzyrzecu Podlaskim.

Zabytki[edytuj]

Zespół dawnej poczty konnej (1823)

Pałac Potockich

Rynek Starego Miasta (plac Jana Pawła II) wyznaczony w XV w., z charakterystycznymi przejściami z łukami
kościół św. Mikołaja (1477)
kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła
kościół św. Józefa
plebania kościoła św. Mikołaja z 1818 r.
zespół dawnej poczty konnej z 1823 r.
dawna szkoła parafialna z 1852 r.
dworzec kolejowy z 1867 r.
szpital miejski z lat 1846–1850
Pałac Potockich z XVIII w.
cmentarz katolicki (kaplica św. Rocha, nagrobki z XVIII, XIX i XX wieku)
cmentarz żydowski tzw. kirkut (najstarsza macewa pochodzi z 1706 roku)
pomnik poległych w 1918 r. na rynku
podwyższenie z kamieni ku czci pomordowanych Żydów na rynku; w czerwcu 2005 zostało zlikwidowane w związku z przebudową rynku
kapliczki z XVIII i XIX w.

Miejsca pamięci narodowej[edytuj]

Uroczysko Baran (tzw. Mały Katyń koło wsi Kąkolewnica Północna)
pomnik zwycięskiej bitwy pod Międzyrzecem Podlaskim w czasie powstania listopadowego z 29 sierpnia 1831
pomnik Żydów międzyrzeckich na cmentarzu żydowskim
kamień Żydów międzyrzeckich na pl. Jana Pawła

Miejsca pamięci w Międzyrzecu Podlaskim

Pomnik ofiar pogromu niemieckiego

Pomnik Bohaterów Miasta

Pomnik Żydów międzyrzeckich

Pomnik wolności, upamiętniający upadek komunizmu w 1989 roku

Gospodarka[edytuj]

Ośrodek usługowy regionu rolniczego; przemysł rolno-spożywczy, drzewny, odzieżowy, ponadto zakłady przemysłu maszynowego, skórzanego oraz produkcja pędzli i szczotek.

Zasoby surowców mineralnych[edytuj]

W Berezie koło Międzyrzeca Podlaskiego znajduje się kopalnia odkrywkowa żwiru i piasku – „Żwirownia”.

Transport[edytuj]

Dworzec kolejowy w Międzyrzecu Podlaskim

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

2 E30 kierunek Terespol – Biała Podlaska – Międzyrzec Podlaski – Warszawa – Świecko,
19 kierunek Białystok – Bielsk Podlaski – Międzyrzec Podlaski – Lublin – Rzeszów,
806 kierunek Łuków,
813 kierunek Parczew – Łęczna.

Istnieje obwodnica północna w ciągu drogi krajowej nr 2 (E30) oraz obwodnica zachodnia w ciągu drogi krajowej nr 19, docelowo w ciągu drogi ekspresowej S19. W planach jest budowa autostrady A2 która ma przebiegać kilka kilometrów na północ od miasta.

W mieście znajduje się stacja kolejowa na międzynarodowej linii kolejowej E 20 Moskwa – Warszawa – Berlin.

Funkcjonuje tu przedsiębiorstwo PKS. Duże znaczenie mają również prywatne mikrobusy, zapewniające szybkie połączenia z Warszawą, Lublinem, Białą Podlaską, Siedlcami i Białymstokiem.

We wsi Krzewica istniało lotnisko wojskowe Krzewica o nawierzchni trawiastej (dł. pasa startowego wynosiła 2250 m), a w samym Międzyrzecu Podlaskim lotnisko prywatne należące do hr. Potockich.

Kultura[edytuj]

W mieście jest Miejski Ośrodek Kultury, przy którym funkcjonuje Kino „Sława”, Miejska Biblioteka Publiczna oraz Galeria „ES”. Przy MOK-u działa także Strażacka Orkiestra Dęta.

Organizacje[edytuj]

W Międzyrzecu Podlaskim funkcjonuje kilkanaście organizacji i stowarzyszeń, są to m.in.:

Międzyrzeckie Stowarzyszenie Teatralne
Stowarzyszenie Rozwoju Żeglarstwa STANICA w Międzyrzecu Podlaskim
Ochotnicza Straż Pożarna „Stołpno” w Międzyrzecu Podlaskim, przy której działa Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza
Ochotnicza Straż Pożarna „Śródmieście” w Międzyrzecu Podlaskim
Ochotnicza Straż Pożarna „Zawadki” w Międzyrzecu Podlaskim
Podlaskie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych
Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów – Zarząd Rejonowy w Międzyrzecu Podlaskim
Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim
Związek Sybiraków – Oddział Biała Podlaska, Koło Terenowe Międzyrzec Podlaski
Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców w Międzyrzecu Podlaskim
Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej

Oświata[edytuj]

Gimnazjum międzyrzeckie

W mieście działają przedszkola, trzy szkoły podstawowe, trzy gimnazja, Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Sikorskiego, Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, Zespół Szkół Ekonomicznych im. Marii Dąbrowskiej, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Unitów Podlaskich oraz Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, a także Punkt informacyjno-rekrutacyjny Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi. Istnieje również Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia oraz Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy.

Religia[edytuj]

Podział dekanatu międzyrzeckiego na parafie

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Parafie rzymskokatolickie[edytuj]

Zobacz też: Dekanat Międzyrzec Podlaski.

Kościoły protestanckie[edytuj]

Kościół Zielonoświątkowy w RP, Zbór „Pojednanie”^[4]

Sport i rekreacja[edytuj]

Miasto posiada stadion sportowy (kompleks boisk sportowych o łącznej powierzchni 4 ha – 3 pełnowymiarowe boiska oraz 3 miniboiska treningowe, bieżnie, zaplecze socjalne), korty tenisowe, sale gimnastyczne i krytą pływalnię „Oceanik” z sauną i siłownią.

W piłce nożnej miasto reprezentuje KS MOSiR „Huragan”.

Na zbiorniku wodnym „Żwirownia” istnieją stanice wodne (molo, plaże, latem opieka ratowników) oraz stanica wędkarska koła PZW Złoty Karaś.

Tuż obok „Żwirowni” znajduje się stok narciarski o długości 180 m i wysokości ok. 20 m pokryty igielitem. Został oddany do użytku 30 września 2012 r. wraz z wyciągiem talerzykowym i obiektami towarzyszącymi^[5].

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta partnerskie:

Ludzie związani z miastem[edytuj]

Jan Brożek – ksiądz, matematyk i astronom, profesor i rektor Akademii Krakowskiej
Grzegorz Piramowicz – ksiądz, pedagog, pisarz, filozof i działacz oświeceniowy; sekretarz Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych – organu KEN
Sława Przybylska – piosenkarka
Mieczysław Kalenik – aktor (Zbyszko z Bogdańca w filmie „Krzyżacy”)
Andrzej Kopiczyński – aktor (Stefan Karwowski w filmie „Czterdziestolatek”)
Elżbieta Dzikowska – reporter, podróżnik, historyk sztuki, reżyser; żona Tony’ego Halika
Janusz Górski – ekonomista, profesor Uniwersytetu Łódzkiego, minister szkolnictwa wyższego
Karol Ferdynand Eichler – aptekarz, autor pierwszego polskiego podręcznika aptekarskiego
Lechosław Gawlikowski – dziennikarz, publicysta, archiwista zasobów Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa
Ryszard Kornacki – pedagog, poeta, prozaik
Yehoshua Leib Diskin – rabin
Kazimierz Kierzkowski – działacz polityczny i społeczny, major WP i AK
Bolesław Leon Hryniewiecki – botanik, historyk botaniki i pedagog
Makary (Oksijuk) – prawosławny metropolita warszawski i całej Polski
Aleksandra z Potockich Potocka – hr. właścicielka Wilanowa i Międzyrzeca Podlaskiego, działaczka charytatywna
Jan Zabrzeziński – hetman litewski
Jacob ben Wolf Kranz – maggid, rabin
Morris Michael Edelstein – deputowany do Izby Reprezentantów USA ze stanu Nowy Jork
Feliks Paweł Turski – biskup chełmski, łucki i krakowski
Henryk Burzec – artysta rzeźbiarz
Ireneusz (Bekisz) – prawosławny metropolita całej Ameryki i Kanady

Przypisy

↑ ^a^b^c http://www.polskawliczbach.pl/Miedzyrzec_Podlaski, w oparciu o dane GUS.
↑ Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich, w: Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV-XVIII w.), Maria Kwapień, Józef Maroszek, Andrzej Wyrobisz, Wrocław 1976, s. 97.
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset (pol.). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
↑ http://www.pojednanie.kz.pl.
↑ PAP, j: Na narty przez cały rok. Stok w Międzyrzecu Podlaskim już otwarty (pol.). dziennikwschodni.pl, 2012-09-30. [dostęp 2012-10-02].

Bibliografia[edytuj]

Aleksandrowicz P., „Miasto Międzyrzec Podlaski w XVII i XVIII” [w.] Rocz. Międzyrzecki, t. 1, Tow. Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim, 1970
Chomicki J., „Rozwój układu urbanistycznego Międzyrzeca Podlaskiego”, [w:] Rocz. Międzyrzecki, t. 20–21–22, Tow. Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim, 1990
Józef Geresz, Międzyrzec Podlaski: dzieje miasta i okolic, Biała Podlaska, Międzyrzec Podlaski: Ośrodek Wschodni „Civitas Christiana”, 1995
Ryszard Kornacki, Międzyrzec w życiorysy wpisany, Międzyrzec Podlaski: Międzyrzeckie Stowarzyszenie Teatralne we współpr. z Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim, 2003
Adolf Pleszczyński, Opis historyczno-statystyczny parafii Międzyrzeckiej, Warszawa: Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, 1911
Rocznik Międzyrzecki, Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim, wydawany od 1969 r.
Wildner-Nurek I., „Dzieje rezydencji międzyrzeckiej”, Rocz. Międzyrzecki, t. 26, Tow. Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim, 1994, s. 108–124.

Linki zewnętrzne[edytuj]

Urząd Miasta Międzyrzec Podlaski,
Urząd Gminy Międzyrzec Podlaski,
Historia Międzyrzeca Podlaskiego,
Międzyrzec w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VI: Malczyce – Netreba. Warszawa, 1885.

[populacja2016-1] ttp://www.polskawliczbach.pl/Miedzyrzec_Podlaski, w oparciu o dane GUS.

[2] Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich, w: Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV-XVIII w.), Maria Kwapień, Józef Maroszek, Andrzej Wyrobisz, Wrocław 1976, s. 97.

[pl-regioset-3] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset (pol.). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].

[4] ttp://www.pojednanie.kz.pl.

[5] PAP, j: Na narty przez cały rok. Stok w Międzyrzecu Podlaskim już otwarty (pol.). dziennikwschodni.pl, 2012-09-30. [dostęp 2012-10-02].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]