Międzyrzec Podlaski – miasto w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, nad Krzną. Miasto jest także siedzibą wiejskiej gminy Międzyrzec Podlaski.
Według danych z 30 czerwca 2016 r. miasto liczyło 16 993 mieszkańców[1].
Miasto prywatne uzyskało prawo magdeburskie przed 1447 rokiem, położone było w ziemi mielnickiej w województwie podlaskim. Prawa miejskie do 1918 roku[2].
Miasto sąsiaduje z gminami: Drelów oraz Międzyrzec Podlaski.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa bialskopodlaskiego.
Środowisko naturalne[edytuj]
Według danych z roku 2002[3] Międzyrzec Podlaski miał powierzchnię 19,75 km², w tym:
- użytki rolne: 57%
- użytki leśne: 9%
Miasto stanowi 0,72% powierzchni powiatu.
- Piramida wieku mieszkańców Międzyrzeca Podlaskiego w 2014 roku[1].

Nazwa miasta w innych językach[edytuj]
łac. Meserici, jidisz מעזעריטש (Mezeritch), niem. Meseritz, czes. Podleské Meziříčí, lit. Palenkės Mendzižecas, ukr. Межиріччя, Мендзижець-Підляський, łot. Mendzižeca Podļaska, ros. Мендзыжец-Подляски, biał. Міжрэчча, Мендзыжац-Падляскі, hebr. מיינדזיז'ץ פודלסקי
- neolit – pierwsze osiedla ludzkie,[potrzebny przypis]
- 1174 – data z dokumentu cerkiewnego, pierwszej świątyni na tym terenie, cerkwi pw. św. Mikołaja,
- 1369 – pierwsza wzmianka w XIII-wiecznym ruskim latopisie mówiąca o 10 wsiach nad rzeką Krzną,
- 1390 – Abraham Chamiec otrzymał Międzyrzec od Władysława Jagiełły,
- XIV/XV w. – rozwój miejscowości związany z kolonizacją tych ziem przez mazowszan,
- 1434-1438 – miejscowość otrzymała prawa miejskie,
- 1477 – 24 sierpnia, erekcja kościoła pw. św. Mikołaja, postawionego w miejscu poprzedniej świątyni, prawdopodobnie tej obrządku prawosławnego z XII w. (obecnie kościół pod tym samym wezwaniem),
- 1486 – przywilej królewski na targi i jarmarki otrzymany przez Jana Nassutowicza dla Międzyrzeca,
- 1503 król Aleksander Jagiellończyk odwiedził Międzyrzec Podlaski, gdzie był podejmowany przez Jana Zabrzezińskiego,
- 1558 – Międzyrzec wspomniany jako ważny ośrodek garncarstwa,
- 1564 – 26 kwietnia, erekcja cerkwi św. Mikołaja z fundacji Stefana Zbaraskiego (obecnie kościół pw. św. Józefa),
- od 1569 – należał do Korony,
- 1574 – Stefan Zbaraski w czasie bezkrólewia samowolnie przyłączył Międzyrzec Podlaski do województwa brzeskiego, aby dochody z niego płynęły do Wielkiego Księstwa,
- 1598 – pierwsza na pograniczu polsko-litewskim warzelnia soli,
- 1636 – powstał cech kowalski – jeden z najstarszych w regionie,
- 1648 – najazd kozacki Chmielnickiego,
- 1655 – złupienie miasta przez wojska szwedzkie,
- 1660 – złupienie miasta przez wojska moskiewskie,
- XVIII w.
- 1772 – August Aleksander Czartoryski rozpoczął budowę cerkwi unickiej pw. św. Piotra i Pawła w miejscu poprzedniej drewnianej świątyni ufundowanej przez Stefana Zbaraskiego w XVI w. (obecnie kościół pw. św. Piotra i Pawła).
- 1791 – Feliks Turski przed plebanią w Międzyrzecu Podlaskim posadził dąb upamiętniający uchwalenie Konstytucji 3 Maja.
- 1795 – miasto znalazło się pod zaborem austriackim,
- 1802 – budowa klasycystycznego pałacu dla Konstantego Adama Czartoryskiego, projekt prawdopodobnie Piotr Aigner (rozebrany 1888),
- 1809 – w Księstwie Warszawskim,
- 1815 – w Królestwie Polskim,
- 1823 – rozwój handlu, głównie żydowskiego po otwarciu bitej drogi z Brześcia do Warszawy,
- 29 sierpnia 1831 – zwycięska dla powstańców bitwa powstania listopadowego na polach wsi Manie, Rogoźnica i na przedpolu Międzyrzeca,
- 1852 – budowa pałacu dla Aleksandry Potockiej (pierwotnie arch. Franciszek Maria Lanci); zniszczony w 1918, odbudowany w latach 1922–1928,
- 1863 – bitwy i potyczki powstania styczniowego, brał w nim udział m.in. Aleksander Głowacki,
- 1867 – uzyskanie połączenia z Koleją Warszawsko-Terespolską Linia kolejowa nr 2,
- 1875 – nasilenie polityki rusyfikacyjnej; dwie cerkwie unickie, erygowane jeszcze w XVI w. przez dziedziców ziemi międzyrzeckiej, zostały zamienione na prawosławne,
- 1918 – Krwawe Dni Międzyrzeca,
- 1920 – podczas wojny polsko-bolszewickiej w mieście znajdował się punkt dowodzenia gen. Władysława Sikorskiego, a później sztab armii gen. E. Rydza-Śmigłego,
- wrzesień 1939
- zbombardowanie miasta przez Niemców,
- zajęcie miasta przez wojska sowieckie, po 10 dniach Międzyrzec został przekazany Niemcom,
- 1940 – utworzenie getta przez niemieckich okupantów – zmuszono do osiedlenia się w nim ok. 17 tys. Żydów z Międzyrzeca i okolicznych miejscowości,
- 1940-1944 – Podlaska wojna o szyny – ataki partyzantki AK na linię kolejową w celu uniemożliwienia komunikacji na linii wschód-zachód,
- 1942 – utworzenie obozów jenieckich dla żołnierzy radzieckich a później włoskich,
- maj 1943 – likwidacja getta i wywiezienie i wymordowanie jego mieszkańców w obozach w Majdanku i Treblince,
- 1944
- 1945 – likwidacja Ordynacji Międzyrzeckiej
- 30 czerwca 1952 – próba wykolejenia pociągu restauracyjno-sypialnego relacji Moskwa–Berlin (tzw. Mitropy) przewożącego oficerów i dyplomatów radzieckich przez licealistów z organizacji patriotycznej ZEW – w akcji dywersyjnej brali udział m.in. Franciszek Oleksiuk i Czesław Męczyński
- 1952-1954 – siedziba gminy Zahajki
-
Miejsca pamięci narodowej[edytuj]
Miejsca pamięci w Międzyrzecu Podlaskim
Pomnik Żydów międzyrzeckich
Pomnik wolności, upamiętniający upadek komunizmu w 1989 roku
Ośrodek usługowy regionu rolniczego; przemysł rolno-spożywczy, drzewny, odzieżowy, ponadto zakłady przemysłu maszynowego, skórzanego oraz produkcja pędzli i szczotek.
Zasoby surowców mineralnych[edytuj]
W Berezie koło Międzyrzeca Podlaskiego znajduje się kopalnia odkrywkowa żwiru i piasku – „Żwirownia”.
W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:
Istnieje obwodnica północna w ciągu drogi krajowej nr 2 (E30) oraz obwodnica zachodnia w ciągu drogi krajowej nr 19, docelowo w ciągu drogi ekspresowej S19. W planach jest budowa autostrady A2 która ma przebiegać kilka kilometrów na północ od miasta.
W mieście znajduje się stacja kolejowa na międzynarodowej linii kolejowej E 20 Moskwa – Warszawa – Berlin.
Funkcjonuje tu przedsiębiorstwo PKS. Duże znaczenie mają również prywatne mikrobusy, zapewniające szybkie połączenia z Warszawą, Lublinem, Białą Podlaską, Siedlcami i Białymstokiem.
We wsi Krzewica istniało lotnisko wojskowe Krzewica o nawierzchni trawiastej (dł. pasa startowego wynosiła 2250 m), a w samym Międzyrzecu Podlaskim lotnisko prywatne należące do hr. Potockich.
W mieście jest Miejski Ośrodek Kultury, przy którym funkcjonuje Kino „Sława”, Miejska Biblioteka Publiczna oraz Galeria „ES”. Przy MOK-u działa także Strażacka Orkiestra Dęta.
Organizacje[edytuj]
W Międzyrzecu Podlaskim funkcjonuje kilkanaście organizacji i stowarzyszeń, są to m.in.:
W mieście działają przedszkola, trzy szkoły podstawowe, trzy gimnazja, Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Sikorskiego, Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, Zespół Szkół Ekonomicznych im. Marii Dąbrowskiej, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Unitów Podlaskich oraz Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, a także Punkt informacyjno-rekrutacyjny Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi. Istnieje również Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia oraz Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy.
Parafie rzymskokatolickie[edytuj]
-
Kościoły protestanckie[edytuj]
Sport i rekreacja[edytuj]
Miasto posiada stadion sportowy (kompleks boisk sportowych o łącznej powierzchni 4 ha – 3 pełnowymiarowe boiska oraz 3 miniboiska treningowe, bieżnie, zaplecze socjalne), korty tenisowe, sale gimnastyczne i krytą pływalnię „Oceanik” z sauną i siłownią.
W piłce nożnej miasto reprezentuje KS MOSiR „Huragan”.
Na zbiorniku wodnym „Żwirownia” istnieją stanice wodne (molo, plaże, latem opieka ratowników) oraz stanica wędkarska koła PZW Złoty Karaś.
Tuż obok „Żwirowni” znajduje się stok narciarski o długości 180 m i wysokości ok. 20 m pokryty igielitem. Został oddany do użytku 30 września 2012 r. wraz z wyciągiem talerzykowym i obiektami towarzyszącymi[5].
Współpraca międzynarodowa[edytuj]
|
Ta sekcja od 2011-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Należy podać (wiarygodne) źródła, najlepiej w formie dokładnych przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji. |
Miasta partnerskie:
Ludzie związani z miastem[edytuj]
- Jan Brożek – ksiądz, matematyk i astronom, profesor i rektor Akademii Krakowskiej
- Grzegorz Piramowicz – ksiądz, pedagog, pisarz, filozof i działacz oświeceniowy; sekretarz Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych – organu KEN
- Sława Przybylska – piosenkarka
- Mieczysław Kalenik – aktor (Zbyszko z Bogdańca w filmie „Krzyżacy”)
- Andrzej Kopiczyński – aktor (Stefan Karwowski w filmie „Czterdziestolatek”)
- Elżbieta Dzikowska – reporter, podróżnik, historyk sztuki, reżyser; żona Tony’ego Halika
- Janusz Górski – ekonomista, profesor Uniwersytetu Łódzkiego, minister szkolnictwa wyższego
- Karol Ferdynand Eichler – aptekarz, autor pierwszego polskiego podręcznika aptekarskiego
- Lechosław Gawlikowski – dziennikarz, publicysta, archiwista zasobów Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa
- Ryszard Kornacki – pedagog, poeta, prozaik
- Yehoshua Leib Diskin – rabin
- Kazimierz Kierzkowski – działacz polityczny i społeczny, major WP i AK
- Bolesław Leon Hryniewiecki – botanik, historyk botaniki i pedagog
- Makary (Oksijuk) – prawosławny metropolita warszawski i całej Polski
- Aleksandra z Potockich Potocka – hr. właścicielka Wilanowa i Międzyrzeca Podlaskiego, działaczka charytatywna
- Jan Zabrzeziński – hetman litewski
- Jacob ben Wolf Kranz – maggid, rabin
- Morris Michael Edelstein – deputowany do Izby Reprezentantów USA ze stanu Nowy Jork
- Feliks Paweł Turski – biskup chełmski, łucki i krakowski
- Henryk Burzec – artysta rzeźbiarz
- Ireneusz (Bekisz) – prawosławny metropolita całej Ameryki i Kanady
Przypisy
- ↑ abc http://www.polskawliczbach.pl/Miedzyrzec_Podlaski, w oparciu o dane GUS.
- ↑ Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich, w: Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV-XVIII w.), Maria Kwapień, Józef Maroszek, Andrzej Wyrobisz, Wrocław 1976, s. 97.
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset (pol.). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
- ↑ http://www.pojednanie.kz.pl.
- ↑ PAP, j: Na narty przez cały rok. Stok w Międzyrzecu Podlaskim już otwarty (pol.). dziennikwschodni.pl, 2012-09-30. [dostęp 2012-10-02].
Bibliografia[edytuj]
- Aleksandrowicz P., „Miasto Międzyrzec Podlaski w XVII i XVIII” [w.] Rocz. Międzyrzecki, t. 1, Tow. Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim, 1970
- Chomicki J., „Rozwój układu urbanistycznego Międzyrzeca Podlaskiego”, [w:] Rocz. Międzyrzecki, t. 20–21–22, Tow. Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim, 1990
- Józef Geresz, Międzyrzec Podlaski: dzieje miasta i okolic, Biała Podlaska, Międzyrzec Podlaski: Ośrodek Wschodni „Civitas Christiana”, 1995
- Ryszard Kornacki, Międzyrzec w życiorysy wpisany, Międzyrzec Podlaski: Międzyrzeckie Stowarzyszenie Teatralne we współpr. z Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim, 2003
- Adolf Pleszczyński, Opis historyczno-statystyczny parafii Międzyrzeckiej, Warszawa: Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, 1911
- Rocznik Międzyrzecki, Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim, wydawany od 1969 r.
- Wildner-Nurek I., „Dzieje rezydencji międzyrzeckiej”, Rocz. Międzyrzecki, t. 26, Tow. Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim, 1994, s. 108–124.
Linki zewnętrzne[edytuj]