Tworzenie stron internetowych

Mniszew
T-34 na pomniku przed Skansenem
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	kozienicki
Gmina	Magnuszew
Liczba ludności (2006)	ok. 500
Strefa numeracyjna	(+48) 48
Tablice rejestracyjne	WKZ
SIMC	0628856
Położenie na mapie gminy Magnuszew Mniszew
Położenie na mapie powiatu kozienickiego Mniszew
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Mniszew
Położenie na mapie Polski Mniszew
51°50′38″N 21°17′15″E/51,843889 21,287500
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa miejscowości

Most drogowy na Pilicy pomiędzy Mniszewem a Ostrówkiem

Mniszew – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie kozienickim, w gminie Magnuszew.

Wieś szlachecka Mniszewo położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie wareckim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego^[1]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa radomskiego.

Położenie[edytuj]

Miejscowość ta położona jest 14 km na północny wschód od Warki, przy ujściu Pilicy do Wisły. Położona na cyplu złożonym z kilku wydm opływanych przez Wisłę i jej starorzecze oraz Pilicę. Obecnie przy drodze krajowej nr 79 z Warszawy przez Górę Kalwarię do Kozienic i Sandomierza.

Nazwa[edytuj]

W XII wieku Mniszew został nadany zakonowi norbertanek z krakowskiego Zwierzyńca, nazwa pochodzi od słowa łac. monachus lub monacha czyli mnich, mniszka.

Historia[edytuj]

Okolica dzisiejszego Mniszewa zasiedlona był już w epoce brązu, o czym świadczy znaleziona tu na dnie Pilicy para naramienników z tego okresu.

W XII wieku wieś nadana klasztorowi norbertanek zwierzynieckich z Krakowa. Wymieniana w 1252 jako Mniszewo przez Bogufała II herbu Poraj, biskupa poznańskiego, w przywileju na dziesięcinę dla kościoła w Górze.

W 1382 roku książę mazowiecki Janusz I Starszy nadaje wsi prawo chełmińskie^[2] i uwalnia jej mieszkańców spod wyroków sądów książęcych, zrzekając się tych praw na rzecz Cibora, dziedzica Podola. Następni właściciele to Paweł zwany Kopaczem i Jakub Prusin, wójt czerski. W pierwszej połowie XV wieku wieś kupują Kiniccy herbu Prawdzic, z czasem przyjmującym nazwisko Mniszewskich. Na przełomie XVI i XVII wieku umiera ostatni z Mniszewskich - Adam Mniszewski, wojski warszawski, kasztelan liwski, starosta i kasztelan czerski, fundator murowanego kościoła w Mniszewie. Po jego śmierci własność Parysów herbu Prawdzic, pasierbów drugiej żony Mniszewskiego.

W 1642 dobra przechodzą na własność kanclerza wielkiego litewskiego księcia Albrychta Stanisława Radzwiłła, który umiera bezpotomnie, a dobra te w 1731 sprzedaje książę Mikołaj Radziwiłł braciom Franciszkowi Ferdynandowi i Antoniemu Benedyktowi Lubomirskim.

W 1656 po bitwie pod Kozienicami i pod Warką wojska Stefana Czarnieckiego w rejonie Mniszewa wycięto niedobitki 3 000 francuskich muszkieterów oraz szwedzkiej rajtarii, na dowód czego znaleziono tu armatę z tego okresu.

W 1761 własność Franciszka Ferdynanda, który funduje tu drewniany kościół w 1768 w miejscu poprzedniego zniesionego przez powódź. Umiera bezpotomnie w 1774 i dobra przechodzą dla jego bratanka Jerzego Marcina Lubomirskiego. Ten zapisuje majątek swojej siostrze Magdalenie Agnieszce Lubomirskiej, późniejszej metresie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Ta wzniosła w Mniszewie murowany pałac (spalony przez wojska rosyjskie w 1915), który był widownią intymnych spotkań władcy z jego kochanką.

W 1794 majątek dziedziczy generał Franciszek Sapieha. Miasto czerpało dochody głównie z handlu na Wiśle, jeszcze pod koniec XVIII wieku spływało tędy około 600 000 bali drzewnych rocznie. Po upadku insurekcji kościuszkowskiej w 1794 podupadające dobra tracą znaczenie.

W 1795 miejscowość znalazła się na granicy 2 zaborów: pruskiego i austriackiego. W 1797 miejscowość nabywają dwaj Niemcy - bracia Jan i Feliks Heryngowie, którzy w 1790 otrzymali szlachectwo i herb Wodanowski. Dobra nabywa doktor Jan Malcz, a po jego śmierci w 1852 gospodaruje tu przez 3 lata wdowa po nim. Za jego czasów powstaje tu plantacja buraków cukrowych i cukrownia, jedna z pierwszych w Królestwie Polskim, także tartak, młyn i gorzelnia. W 1855, dobra nabywa Jan Babski, który w 1856 sprzedaje cukrownię Żydom Beniaminowi i Michałowi Kassamanom, a w 1862 nabywają oni dobra ziemskie.

Około 1925 Kassamani sprzedają ziemię dworską okolicznym chłopom, a sam folwark przestaje istnieć w wyniku parcelacji w 1945. Miejscowość ucierpiała w czasie I wojny światowej, w 1944 znalazła się na przyczółku warecko-magnuszewskim i wieś została całkowicie zniszczona.

W 1977 roku Mniszew został odznaczony Krzyżem Grunwaldu III klasy, za patriotyczną postawę miejscowego społeczeństwa w walce z hitlerowskim najeźdźcą, w tym też roku otwarto tu skansen bojowy m.in. z udziałem gen. Zygmunta Berlinga.

Warto zobaczyć[edytuj]

Znajduje się tu m.in. Skansen Bojowy 1 Armii Wojska Polskiego w Mniszewie upamiętniający walki 1 Armii Wojska Polskiego na przyczółku warecko-magnuszewskim, założony w 1977 roku.

Ciekawostki[edytuj]

• Odwrót armii szwedzkiej spod Warki i działania w rejonie Mniszewa opisuje Henryk Sienkiewicz w powieści Potop:

Oddział przybocznej jego piechoty francuskiej, złożony z czterystu ludzi, rzucił broń, trzy tysiące wyborowego żołnierza, muszkieterów i jazdy, uciekało aż do Mniszewa. Muszkietników wycięto w Mniszewie, jazdę goniono ku Czerskowi, póki nie rozproszyła się zupełnie po lasach, trzcinach, zaroślach. Tam nazajutrz dopiero wyszukiwali pojedynczych jeźdźców chłopi.

• Na Ceglanej Górze w Mniszewie miał się znajdować klasztor, którego śladem jest ceglany pył i kształt wzgórza.

Bibliografia[edytuj]

• Czesław Tadeusz Zwolski, Radom i region radomski. Wydawnictwo regionalne "Radomka", Radom 2003. ​ISBN 83-918093-0-7​

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Mniszew w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VI: Malczyce – Netreba. Warszawa, 1885.
• Mniszew w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska. Warszawa, 1902.
• Klub Ziemi Magnuszewskiej
• Strona o Mniszewie i jego historii

Przypisy

p • d • e Gmina Magnuszew Siedziba gminy: Magnuszew Sołectwa Aleksandrów • Anielin • Basinów • Boguszków • Bożówka • Chmielew • Dębowola • Gruszczyn • Grzybów • Kępa Skórecka • Kłoda • Kolonia Rozniszew • Kurki • Latków • Magnuszew • Mniszew • Osiemborów • Ostrów • Przewóz Stary • Przewóz Tarnowski • Przydworzyce • Rękowice • Rozniszew • Trzebień • Tyborów • Urszulin • Wilczkowice Dolne • Wilczowola • Winduga • Wola Magnuszewska • Wólka Tarnowska • Zagroby • Żelazna Nowa • Żelazna Stara Leśniczówki Leśniczówka Bożówka • Trzebień (osada)