Tworzenie stron internetowych

Nowe Skalmierzyce
Neogotycki dworzec kolejowy w Nowych Skalmierzycach (2014)
Herb Nowych Skalmierzyc Flaga Nowych Skalmierzyc
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	ostrowski
Gmina	Nowe Skalmierzyce gmina miejsko-wiejska
Aglomeracja	kalisko-ostrowska
Data założenia	1908
Prawa miejskie	18 lipca 1962
Burmistrz	Bożena Budzik
Powierzchnia	1,58 km²
Wysokość	130-140 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	4 817[1] 3 048,7 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 62
Kod pocztowy	63-460
Tablice rejestracyjne	POS
Położenie na mapie powiatu ostrowskiego Nowe Skalmierzyce
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Nowe Skalmierzyce
Położenie na mapie Polski Nowe Skalmierzyce
51°42′37″N 17°59′33″E/51,710278 17,992500
TERC (TERYT)	3017024
SIMC	0937089
Urząd miejski Skalmierzyce ul. Ostrowska 8 63-460 Nowe Skalmierzyce
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Nowe Skalmierzyce (niem. Neu Skalmierschütz) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie ostrowskim, w gminie Nowe Skalmierzyce, na Wysoczyźnie Kaliskiej, w Kaliskiem, ośrodek przemysłowy w Kalisko-Ostrowskim Okręgu Przemysłowym, w aglomeracji kalisko-ostrowskiej, graniczy z Kaliszem, wsią Skalmierzyce, ok. 15 km na wschód od Ostrowa Wielkopolskiego.

Od czerwca 1993 miasto corocznie obchodzi "Dni Miasta Nowe Skalmierzyce"^[2]. W mieście znajduje się podstrefa Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Według danych z 30 czerwca 2016 miasto liczy 4 817 mieszkańców^[3].

Położenie[edytuj]

Nowe Skalmierzyce leżą w południowej Wielkopolsce, w środkowej części Niziny Południowowielkopolskiej, w południowej części Wysoczyzny Kaliskiej.

Od strony północnej granicę miasta ze Szczypiornem, wyznacza struga Lipówka, od wschodu graniczą z wsią Mączniki, od zachodu ze Skalmierzycami, od południa ze Śliwnikami.

1 stycznia 2014 powierzchnia miasta wynosiła 1,58 km²^[4].

Historia[edytuj]

Powstanie miejscowości[edytuj]

Nowe Skalmierzyce powstały w 1908, w wyniku wyodrębnienia przez ówczesne władze pruskie z wsi Skalmierzyce, nowej miejscowości w zgermanizowanej nazwie Neu Skalmierschütz (Skalmierzyce Nowe), przy granicy Królestwa Polskiego^[5].

Gwałtowny rozwój miejscowości, podlegał historycznym czynnikom, wytyczeniu granicy między Prusami a Rosją na terenach wsi Skalmierzyce a terenami Szczypiorna, powstaniu komory celnej, doprowadzeniu w 1896 linii kolejowej z Ostrowa Wielkopolskiego (przez Czekanów, Ociąż) i jej dalszej rozbudowie w 1906 w wyniku połączenia z Koleją Warszawsko-Kaliską, nadając stacji funkcję granicznej – przeładunkowej (po 1919 straciła funkcję granicznej)^[6][7].

W latach 1904–1913 w osadzie wzniesiono zespół budynków kolejowych w tym wybudowany w ciągu 11 miesięcy^[6], monumentalny, neogotycki gmach dworca kolejowego (1905–1906)^[8][9], w którym w 1913 doszło do spotkania dwóch monarchów, cesarza Wilhelma II i cara Mikołaja II^[8], neogotycki budynek poczty kolejowej^[10], pięciokondygnacyjna nastawnia (ok. 1910)^[11], zabudowa ul. Kolejowej (1910)^[12], neogotycka wieża ciśnień (1913)^[10]. W miejscowości funkcjonowała niemiecka szkoła, komisariat policji, zbór protestancki, w 1908 wybudowano budynek kolejowej kantyny, funkcjonujący w późniejszych latach jako kino Kolejarz (obecnie sala kinowo-widowiskowa "Stare Kino")^[13][14][15].

27 grudnia 1918 wielu polskich mieszkańców Skalmierzyc przystąpiło do powstania wielkopolskiego, biorąc udział w walkach nad granicą między Boczkowem a Szczypiornem (w walkach poległ Jan Mertka), po dwóch dniach powstańcy przejęli kontrolę nad osadą Skalmierzyce Nowe^[13]. Formalnie miejscowość została włączona do Polski wraz z większością historycznej Wielkopolski w 1919 na mocy traktatu wersalskiego. Po odzyskaniu niepodległości, miejscowość utraciła graniczną lokalizację, co wpłynęło na spowolnienie tempa życia i rozwoju gospodarczego^[13]. W latach 20. XX w. nastąpiło stopniowe ożywienie m.in. założono stację parowozów, rozbudowano szkołę i utworzono parafię Bożego Ciała^[13].

II wojna światowa[edytuj]

Przed wybuchem II wojny światowej w Skalmierzycach Nowych mieszkało około 3.000 mieszkańców a w miejscowości znajdowały się 153 budynki (w większości należące do PKP)^[7]. W 1939 miejscowość została zajęta przez wojska niemieckie, a następnie wcielona do III Rzeszy^[13]. Administracja nazistowska stworzyła dla niej nowe nazwy: w latach 1940–43 Neu Skalden, 1943–45 Kalmen. W miejscowej szkole umieszczono hitlerowski obóz przejściowy (niem. Lager Skalmierschütz, później Neu Skalden^[16]) i obóz pracy dla ludności polskiej (tablica pamiątkowa znajduje się na Gimnazjum im. Polskich Noblistów). W 1943 dokonano tam akcji sabotażowej – spalono 40 wagonów z paszą, a w 1944 wykolejono transport wojskowy.

Prawa miejskie[edytuj]

Nowe Skalmierzyce

Zabudowa ul. kard. Stefana Wyszyńskiego

Zabudowa ul. Kolejowej z 1910

Plac Wolności

W latach 1956–1962 Skalmierzyce Nowe miały status osiedla przemysłowego^[13][17]. 18 lipca 1962 miejscowość uzyskała status miasta, zmieniając nazwę na Nowe Skalmierzyce^[18][19]. Administracyjnie miejscowość przynależała przed 1887 do powiatu odolanowskiego, w latach 1975–1998 do województwa kaliskiego, a w latach 1887–1975 i od 1999 do powiatu ostrowskiego. Nowe Skalmierzyce są jedynym miastem w Polsce, na którego terenie nie znajduje się siedziba gminy; siedziba gminy Nowe Skalmierzyce mieści się we wsi Skalmierzyce (Stare). Miasto było siedzibą gminy do 30 grudnia 1999.

W 2015 przy obecnej granicy Nowych Skalmierzyc i Kalisza, utworzono tzw. Skwer historyczny, odnoszący się do historycznego przejścia granicznego z czasów zaborów pomiędzy Prusami a Rosją^[20][21][22] oraz skomponowano, inspirowany melodiami regionalnymi hejnał miasta^[23].

Przynależność administracyjna[edytuj]

Okres	Flaga	Państwo	Jednostka administracyjna
1908–1918		Królestwo Prus	Prowincja poznańska, powiat ostrowski
1919–1939		Rzeczpospolita Polska	województwo poznańskie, powiat ostrowski
1939–1945		III Rzesza	okręg Kraj Warty, rejencja kaliska, od 1941 rejencja łódzka
1945–1975		Rzeczpospolita Polska	województwo poznańskie, powiat ostrowski
1975–1998		Rzeczpospolita Polska	województwo kaliskie
1999–		Rzeczpospolita Polska	województwo wielkopolskie, powiat ostrowski

Komunikacja[edytuj]

Widok z wiaduktu kolejowego na dworzec, 2014

Transport drogowy[edytuj]

Głównym traktem Nowych Skalmierzyc jest ulica Kaliska, stanowiła ona część drogi krajowej nr 25, dla której 14 września 2009 roku otwarto obwodnicę na trasie: Bobolice-Bydgoszcz-Kalisz-Ostrów Wielkopolski-Oleśnica^[24].

Na dzień 10 stycznia 2015 roku miasto posiadało 26 ulic i 1 plac^[25].

Transport kolejowy[edytuj]

• 14 Łódź Kaliska – Kalisz – Kalisz Szczypiorno – Nowe Skalmierzyce – Ociąż – Czekanów – Ostrów Wielkopolski – Tuplice

Początki kolei żelaznych w Nowych Skalmierzycach sięgają 1896 roku, kiedy to uruchomiono linię kolejową z Ostrowa. Pierwszy budynek dworca został usytuowany na Placu Wolności, dziś pełni on funkcje mieszkaniowe.

W latach 1904-1909 wybudowano nowy, monumentalny neogotycki dworzec kolejowy który miał charakter graniczny do 1919 roku. Gmach przetrwał II wojnę światową w niezmienionej formie. Aktualnie ze stacji w Nowych Skalmierzycach, pociągi zapewniają bezpośrednie połączenie z Warszawą oraz z trzema najbliższymi aglomeracjami, tj. Poznaniem, Wrocławiem i Łodzią.

 Osobny artykuł: Nowe Skalmierzyce (stacja kolejowa).

Transport autobusowy[edytuj]

Transport publiczny zapewniają autobusy podmiejskie linii 15 i 19E Kaliskich Linii Autobusowych oraz linie M i 20 MZK Ostrów Wielkopolski, skomunikowane docelowo z Kaliszem, Ostrowem, Skalmierzycami i Lezioną, a także połączenia PKS na liniach krajowych.

Demografia[edytuj]

• Piramida wieku mieszkańców Nowych Skalmierzyc w 2014 roku^[1].

Gospodarka[edytuj]

Spółdzielnia Mleczarska Lazur

Miasto jest niewielkim ośrodkiem przemysłowo-handlowym. Największe firmy na terenie Nowych Skalmierzyc:

• Spółdzielnia Mleczarska Lazur – działająca od 1929; krajowy producent szlachetnych serów pleśniowych^[26],
• Comforty – polska produkcja mebli tapicerowanych,
• P. P. H. Admat – producent lodów i mrożonek,
• Pupil Foods Sp. z o.o. – producent karmy dla psów i kotów,
• Vossloh Skamo Sp. z o.o. – produkcja elementów infrastruktury kolejowej,
• HALFEN Produkcja Sp. z o.o. – produkcja wyrobów budowlanych,
• Piano Fiks – remonty, ekspertyzy, sprzedaż fortepianów.

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta partnerskie[edytuj]

• Căușeni (2014)^[27]

Zabytki[edytuj]

Stary dworzec kolejowy z 1896

Budynek dawnej poczty z pocz. XX wieku (2014)

Kościół pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy wraz z plebanią

Obiekty wpisane do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[edytuj]

• budynek szkoły przy ul. Kaliskiej 52 – wybudowany w 1909 roku, obecnie Gimnazjum im. Polskich Noblistów, w rejestrze zabytków od 1994 roku^[28]
• Kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy (niem. Maria-Hilf-Kirche) – poewangelicki, neobarokowy z 1911 roku wraz z plebanią z pocz. XX wieku^[28]
• dworzec kolejowy – neogotycki^[29], monumentalny obiekt wzniesiony w 1909 roku^[12], wpisany w rejestr zabytków w 2017

Pozostałe historyczne obiekty[edytuj]

• stary dworzec kolejowy (Plac Wolności) – połączony w 1896 roku linią kolejową z Ostrowa przez Czekanów i Ociąż^[29] (obecnie obiekt mieszkalny)
• zabudowa Placu Wolności – przełom XIX i XX wieku m.in. z budynkiem dawnego hotelu "Sperling"^[10]
• budynek dawnego hotelu "Mamelok" (ul. Kaliska) – wybudowany w XIX wieku^[10]
• budynek dawnej poczty kolejowej – wybudowany w stylu neogotyckim na początku XX wieku^[10]
• neogotycka wieża ciśnień (ul. 29 Grudnia) – wybudowana w 1913 roku^[10]
• zabudowa ulicy Kolejowej z 1910 roku^[12]
• kamienica tzw. cła (ul. Kaliska 36) – budynek który na przełomie XIX/XX w. stanowił siedzibę Pruskiego Głównego Urzędu Celnego^[10][30]
• Kościół Bożego Ciała (ul. 3 Maja) – wybudowany w latach 1931-1932^[31] z zespołem witraży z 1949 roku^[10]; w 2008 roku przy kościele wybudowano wieżę^[10]
• cmentarz ewangelicki (ul. Generała Józefa Hallera) – z początku XX w., zrewitalizowany w 2014 roku^[32]
• kamienica (ul. 3 Maja 32) – wybudowana w 1908, dawna siedziba urzędu burmistrza; obecnie w budynku znajduje się biblioteka oraz mieszkania komunalne^[33][5]
• kamienica (ul. Kardynała Stefana Wyszyńskiego 10) – trzykondygnacyjny budynek z 1909^[5]

Pomniki[edytuj]

• Powstańców Wielkopolskich (ul. Podkocka) – wzniesiony w 1978 roku, według projektu Józefa Kopczyńskiego^[12]
• Lotników (ul. Kaliska) – wybudowany w połowie lat 90. XX wieku^[34], upamiętniający katastrofę samolotu Handley Page Halifax (nr seryjny JD154) z 14 na 15 września 1943 roku^[10]
• Jana Pawła II

Zieleń[edytuj]

W 2016 na terenie miasta posadzono 67 brzóz pożytecznych^[35].

Parki

• Park Miejski o powierzchni ponad 2 ha wraz ze skateparkiem, założony w latach 2010-2011^[36]
• Skwer na Placu Wolności, zrewitalizowany w 2016^[37]
• Skwer Czytelnika przy Bibliotece Publicznej Gminy i Miasta Nowe Skalmierzyce^[38]

Części miasta[edytuj]

• Śródmieście
• Osiedle Montex
• Osiedle Błonie
• Podkoce, położone po wschodniej stronie linii kolejowej

Oświata[edytuj]

Gimnazjum im. Polskich Noblistów

• Żłobek przy przedszkolu "Jarzębinka" – uruchomiony 1 grudnia 2015 (ul. Generała Józefa Hallera)^[39]
• Publiczne Przedszkole nr 1 „Jarzębinka” (ul. Generała Józefa Hallera)
• Publiczne Przedszkole nr 2 „Pod Kasztanami” (ul. Kolejowa) – funkcjonujące od 1948^[10]
• Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi im. Powstańców Wielkopolskich (ul. Okólna)
• Gimnazjum im. Polskich Noblistów (ul. Kaliska)

Sport[edytuj]

W mieście działa założony w 1921 klub sportowy Pogoń Nowe Skalmierzyce. W 2015 zainicjowano I Klasyk Skalmierzycki, edycje wyścigu kolarskiego dla amatorów^[40].

Samorząd[edytuj]

Została ustanowiona jednostka pomocnicza gminy obejmująca całe miasto o nazwie Samorząd Mieszkańców Miasta Nowe Skalmierzyce. Organem uchwałodawczym jest ogólne zebranie stałych mieszkańców. Organem wykonawczym jest przewodniczący zarządu, którego wspomaga organ pomocniczy – zarząd składający się z 3 do 7 członków^[41].

Ludzie związani z Nowymi Skalmierzycami[edytuj]

• Władysław Boroch – regionalista, społecznik, nauczyciel, współzałożyciel Towarzystwa Miłośników Skalmierzyc
• Bożena Budzik – burmistrz Gminy i Miasta Nowe Skalmierzyce od 1992, odznaczona w 2012 przez prezydenta RP Złotym Krzyżem Zasługi^[42], w 2015 wyróżniona jako "Samorządowiec 25-lecia" na III Ogólnopolskiej Gali Gospodarczej w Warszawie^[43]
• Tomasz Gabiś – publicysta
• Berthold Harhausen – pastor ewangelicki w Nowych Skalmierzycach przed I wojną światową
• Andrzej Kasprzak – profesor
• Jerzy Kazimierz Pietrzak – historyk, senator
• Kazimierz Pussak – działacz kulturalny
• Arthur Rhode – wikariusz parafii ewangelickiej
• Theodor Wotschke – wikariusz parafii ewangelickiej

Zobacz też[edytuj]

• Gmina Nowe Skalmierzyce
• Kolej Warszawsko-Kaliska

Przypisy

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Strona internetowa miasta i gminy
• Skalmirzyce w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. X: Rukszenice – Sochacze. Warszawa, 1889.

p • d • e Miasta województwa wielkopolskiego Miasta powiatowe Chodzież • Czarnków • Gniezno • Gostyń • Grodzisk Wielkopolski • Jarocin • Kalisz • Kępno • Koło • Konin • Kościan • Krotoszyn • Leszno • Międzychód • Nowy Tomyśl • Oborniki • Ostrów Wielkopolski • Ostrzeszów • Piła • Pleszew • Poznań • Rawicz • Słupca • Szamotuły • Śrem • Środa Wielkopolska • Turek • Wągrowiec • Wolsztyn • Września • Złotów Miasta gminne Bojanowo • Borek Wielkopolski • Buk • Chocz • Czempiń • Czerniejewo • Dąbie • Dobra • Dobrzyca • Dolsk • Golina • Gołańcz • Grabów nad Prosną • Jaraczewo • Jastrowie • Jutrosin • Kleczew • Kłecko • Kłodawa • Kobylin • Kostrzyn • Koźmin Wielkopolski • Kórnik • Krajenka • Krobia • Krzywiń • Krzyż Wielkopolski • Książ Wielkopolski • Luboń • Lwówek • Łobżenica • Margonin • Miejska Górka • Miłosław • Mikstat • Mosina • Murowana Goślina • Nekla • Nowe Skalmierzyce • Obrzycko • Odolanów • Okonek • Opalenica • Opatówek • Osieczna • Ostroróg • Pniewy • Pobiedziska • Pogorzela • Poniec • Przedecz • Puszczykowo • Pyzdry • Rakoniewice • Raszków • Rogoźno • Rydzyna • Rychwał • Sieraków • Skoki • Sompolno • Stawiszyn • Stęszew • Sulmierzyce • Swarzędz • Szamocin • Ślesin • Śmigiel • Trzcianka • Trzemeszno • Tuliszków • Ujście • Wieleń • Wielichowo • Witkowo • Wronki • Wyrzysk • Wysoka • Zagórów • Zbąszyń • Zduny • Żerków

p • d • e Powiat ostrowski Miasta Nowe Skalmierzyce • Odolanów • Ostrów Wielkopolski • Raszków Gminy miejskie Ostrów Wielkopolski Gminy miejsko-wiejskie Nowe Skalmierzyce • Odolanów • Raszków Gminy wiejskie Ostrów Wielkopolski • Przygodzice • Sieroszewice • Sośnie

p • d • e Gmina Nowe Skalmierzyce Siedziba gminy: Skalmierzyce Miasto Nowe Skalmierzyce Sołectwa Biskupice • Biskupice Ołoboczne • Boczków • Chotów • Droszew • Fabianów • Gałązki Małe • Gałązki Wielkie • Głóski • Gniazdów • Gostyczyna • Kościuszków • Kotowiecko • Kurów • Leziona • Mączniki • Miedzianów • Ociąż • Osiek • Skalmierzyce • Strzegowa • Śliwniki • Śmiłów • Trkusów • Węgry • Żakowice Części wsi Cierniak • Glapiniec • Kowalówek • Pawłów • Podkoce • Zakrzewki Osady Czachory • Kwiatkówek • Miedzianówek • Pawłówek Przysiółki Eliżanki • Zabłocko • Zabory