Tworzenie stron internetowych

Nowy Dwór Mazowiecki
Ruiny spichlerza, ul. Kościuszki, kościół św. Michała Archanioła, most Pancera na Narwi, ul. Zakroczymska, Wieża „Czerwona” Twierdzy Modlin, Działobitnia św. Michała, Starostwo Powiatowe, Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, fontanna na skwerze abp. Dobrogosta, fragment ul. Warszawskiej
Herb Nowego Dworu Mazowieckiego Flaga Nowego Dworu Mazowieckiego
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	nowodworski
Gmina	gmina miejska
Aglomeracja	warszawska
Data założenia	przed 1294
Prawa miejskie	1374
Burmistrz	Jacek Kowalski
Powierzchnia	28,21 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	28 360[1] 1005,3 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 22
Kod pocztowy	05-100, 05-101, 05-102, 05-160
Tablice rejestracyjne	WND
Położenie na mapie powiatu nowodworskiego Nowy Dwór Mazowiecki
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Nowy Dwór Mazowiecki
Położenie na mapie Polski Nowy Dwór Mazowiecki
52°25′49″N 20°42′57″E/52,430278 20,715833
TERC (TERYT)	1414011
SIMC	0921148
Urząd miejski ul. Zakroczymska 30 05-100  Nowy Dwór Mazowiecki
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Stary dom w centrum miasta (po wykonaniu fotografii został rozebrany)

Kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła, 1792

Obelisk ku czci ofiar II wojny światowej

Kamień w parku miejskim poświęcony Józefowi Wybickiemu

Wisła w okolicy Nowego Dworu Mazowieckiego

Narew w Nowym Dworze Mazowieckim

Most im. J. Piłsudskiego na Wiśle

Nowy Dwór Mazowiecki – miasto w województwie mazowieckim, siedziba powiatu nowodworskiego, położone przy ujściu Narwi do Wisły.

Ośrodek przemysłowy i usługowy, także dla pobliskich terenów letniskowych.

Położenie[edytuj]

Nowy Dwór Mazowiecki leży na Nizinie Środkowopolskiej w Kotlinie Warszawskiej, w województwie mazowieckim, 34 km na północny zachód od centrum Warszawy. Miasto usytuowane jest na tarasie nadzalewowym pomiędzy Wisłą, Narwią i Wkrą, które łączą się w jego granicach. Wisła wyznacza południową i południowo-zachodnią granicę miasta na długości 7,5 km. Rzeka Narew natomiast przecina poziomo miasto na pół, oddzielając część rdzenną miasta od osiedli Modlin Twierdza i Modlin Stary.

Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 28,21 km²^[2]. Miasto stanowi 4,09% powierzchni powiatu.

Nowy Dwór Mazowiecki sąsiaduje z 5 innymi gminami: Czosnów, Jabłonna, Pomiechówek, Wieliszew, Zakroczym.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa warszawskiego.

Demografia[edytuj]

Dane statystyczne GUS z 30 czerwca 2014^[3]:

• Piramida wieku mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego w 2014 roku^[1].

Historia[edytuj]

Pierwsze ślady bytności ludzi pochodzą z epoki neolitu (4 – 2 tys. lat p.n.e.)^[4], natomiast pierwsze ślady osadnictwa pochodzą z około 1,7 tys. lat p.n.e.^[5] Podczas pogłębiania rzeki Narew w 1980 znaleziono także fragmenty łodzi z I w n.e., grot włóczni z XV wieku oraz głownię mieczową z XVII wieku.

Za założyciela późniejszego miasta uważa się księcia Konrada I Mazowieckiego (około 1233), a pierwsza wzmianka pochodzi z 1294, jako o własności wojewody mazowieckiego Jana herbu Nałęcz. Miasto wymieniane jest w dokumentach pod różnymi nazwami: Nowidwor circa fluvium Narew (Nowy Dwór Nad Rzeką Narew) (1355), Nova Curia (Nowy Dwór)^[6], Nova Aula, później także Novidwor, Nouidwor czy Nowodwor. 29 czerwca 1374 książę Ziemowit III Mazowiecki nadał osadzie prawa miejskie chełmińskie oraz oddaje je na własność Abrahamowi, Dobrogostowi i Niemierzy, synom Tomisława^[7], wraz z przywilejem na połów ryb w Narwi i Wiśle oraz pobieranie cła na rzece Narwi. W 1421 nastąpił podział majątku pomiędzy synami Niemierzy – Abraham osiada w Wielkopolsce koło Wolsztyna, Dobrogost zostaje i przybiera nazwisko Nowodworski.

W 1544 nastąpiło odnowienie praw miejskich przez króla Zygmunta Starego^[8], w XVII wieku miał miejsce upadek miasta w wyniku licznych powodzi, zaraz, grabieży i wojen. 30 września 1655 w bitwie pod Nowym Dworem^[9] wojska szwedzkie w czasie potopu szwedzkiego rozgromiły tu mazowieckie pospolite ruszenie. Po potopie szwedzkim miasto podupadło do rangi wsi, którą pozostało aż do końca XVIII wieku.

20 czerwca 1782 folwark Nowy Dwór otrzymał ponownie prawa miejskie od księcia Stanisława Poniatowskiego. 21 października 1792 odbyła się konsekracja kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Michała Archanioła, fundacji księcia Stanisława. W 1794 Nowy Dwór odkupił hrabia Gutakowski. Po III rozbiorze Polski Nowy Dwór znalazł się w zaborze pruskim, a po kongresie wiedeńskim w zaborze rosyjskim.

 Osobny artykuł: Twierdza Modlin.

W 1807 rozpoczęła się, z rozkazu Napoleona Bonaparte, budowa Twierdzy Modlin, od 1810 budowana była już nie jako magazyn żywności, ale obóz warowny. Nadzór nad budową objął, w miejsce generała Prospera de Chasseloup-Laubat, Jean Mallet de Granville (w 1811 w pracy przy budowie zatrudnionych jest 19 000 ludzi). Od 5 lutego 1813 do 1 grudnia 1813 w oblężonej przez Rosjan twierdzy Modlin bronili się Francuzi. W związku z budową twierdzy nastąpiło ożywienie gospodarcze miasta Nowy Dwór i w 1820 stał się on miastem rządowym oraz otrzymał prawo do organizowania jarmarków. W tym okresie zaczęły powstawać tu szynki i karczmy oraz rozpoczął się napływ ludności niemieckiej, rosyjskiej i żydowskiej.

W 1832 rozpoczęła się rozbudowa twierdzy Modlin pod nową nazwą Nowogieorgiewsk^[10] pod nadzorem generała Iwana Iwanowicza Dehna. Twierdza rozbudowywana była jeszcze w latach 60. XIX wieku. Pod koniec tego wieku wybudowano tu linię kolejową, w wyniku czego powstały tu pierwsze zakłady przemysłowe takie jak: fabryka krochmalu, wyrobów fajansowych, fabryka dykty, 2 tartaki, a na początku XX wieku powstał tu młyn parowy, fabryka guzików z masy perłowej, browar i dwie masarnie. Pomimo tego miasto niszczone było przez powodzie w 1813, 1844, 1876 oraz w 1888, gdy dodatkowo miasto zniszczył pożar.

W czasie I wojny światowej, w połowie lipca 1915, pod twierdzę Modlin podeszły wojska niemieckie, ostatecznie odcinając garnizon twierdzy od reszty sił rosyjskich 10 sierpnia. W wyniku oblężenia 19 sierpnia 1915 twierdza została zdobyta przez Niemców, a do niewoli dostało się 105 000 ludzi^[11]. W trakcie opuszczania twierdzy Rosjanie zniszczyli m.in. mosty na Narwi i Wiśle, sam Nowy Dwór spłonął podczas niemieckiej ofensywy.

W 1918 po odzyskaniu niepodległości twierdzę obsadził polski garnizon pod dowództwem płk. Edwarda Malewicza.

W chwili wybuchu wojny polsko-bolszewickiej, w sierpniu 1920, znajdowała się w Nowym Dworze w koszarach przy ul. Paderewskiego kwatera 5 armii pod dowództwem gen. Władysława Sikorskiego. Armia licząca 46 000 żołnierzy jako Grupa Modlin broniła północnego brzegu Narwi i zachodniego brzegu Wkry^[12]. W 1920 ludność żydowska została prewencyjnie wysiedlona z miasta a wojsko polskie uczyniło z żydowskiej bożnicy stajnię^[13].

W okresie międzywojennym, w latach 1919–1926, na terenie twierdzy, w koszarach mieściła się szkoła Kadetów, Szkoła Podchorążych Broni Pancernych, Centrum Wyszkolenia Saperów i wiele innych jednostek. W latach 20. powstała tu elektrownia i pierwsza stocznia i port Marynarki Wojennej^[14].

W 1921 Nowy Dwór Mazowiecki liczył 7829 mieszkańców, w tym 3916 Żydów (50% populacji). W 1931 proporcje w zaludnieniu miasta nieco się zmieniły. Liczyło ono 9386 mieszkańców, a Żydzi stanowili 46% populacji (4316 mieszkańców)^[15]. Pod koniec 1937 nastąpiła zmiana nazwy miasta z Nowego Dworu na Nowy Dwór Mazowiecki.

W czasie II wojny światowej w dniach 13 września – 29 września 1939 trwała obrona twierdzy w kampanii wrześniowej pod dowództwem gen. Wiktora Thommée, po jej upadku została zajęta przez Wehrmacht. Sam Nowy Dwór mocno ucierpiał i został przemianowany na Neuhof, a od 1942 na Bugmünde (gdy zmieniono nazwy ulic na niemieckie). Od maja 1940 do 12 grudnia 1942 istniało tu żydowskie getto, w mieście istniały 4 szubienice wybudowane przez Niemców. W 1944 istniał tu obóz pracy przymusowej. 15 stycznia 1945 o godzinie 17.20 wyzwolono zniszczony w 70% Nowy Dwór.

Po wojnie przystąpiono do odbudowy miasta i jego przemysłu, jednak miasto znów ucierpiało od powodzi w 1947 i w 1962. W końcu 1952 skończono budowę wałów przeciwpowodziowych wzdłuż Narwi, a w 1975 wzdłuż Wisły. W latach 1952–1975 Nowy Dwór był siedzibą powiatu, a po reformie administracyjnej z dniem 1 stycznia 1999, ponownie został miastem powiatowym. W 1961 do Nowego Dworu Mazowieckiego dołączono Modlin, a w 2002 Okunin.

Przemysł[edytuj]

Miasto posiada rozwinięty przemysł chemiczny, ponadto lekki, spożywczy, elektromaszynowy, drzewny; wytwórnie artykułów szkolno-biurowych, opakowań, materiałów budowlanych, sprzętu wędkarskiego, zakłady poligraficzne; składy, hurtownie i agencje celne. Na terenie miasta działają między innymi takie fabryki jak: Reckitt Benckiser, Pollena Aroma, Alpla czy EcoWipes EWS.

Transport[edytuj]

Dworzec kolejowy Modlin

Ważny węzeł drogowy. W mieście krzyżują się drogi krajowe oraz wojewódzkie:

• 7 kierunek Gdańsk-Elbląg-Nowy Dwór Mazowiecki (węzeł Kazuń)-Warszawa-Radom-Kraków
• 62 kierunek Włocławek-Płock-Nowy Dwór Mazowiecki-Wyszków-Drohiczyn-Siemiatycze
• 85 kierunek Kazuń (łącznik dróg 7 i 62)
• 575 kierunek Wyszogród-Płock
• 579 kierunek Błonie-Grodzisk Mazowiecki-Radziejowice
• 630 kierunek Jabłonna
• 631 kierunek Marki-Warszawa

Przez miasto przebiega też linia kolejowa nr 9 (trasa E-65) Warszawa Wschodnia – Gdańsk Główny.

Transport publiczny[edytuj]

 Osobny artykuł: Nowy Dwór Mazowiecki (stacja kolejowa).

 Osobny artykuł: Modlin (stacja kolejowa).

• Transport szynowy
  • Samorządowy przewoźnik kolejowy Koleje Mazowieckie uruchamia przez miasto pociągi regionalne do: Ciechanowa, Mławy, Działdowa, Płońska, Sierpca, Płocka, Legionowa, Radzymina i Tłuszcza.
  • Od 15 października 2009 w mieście zatrzymują się pociągi spółki PKP InterCity.
• Transport drogowy
  • PolonusBUS (baza Nowy Dwór Mazowiecki) – obsługuje linie na terenie powiatu nowodworskiego oraz powiatów ościennych^[16].
  • Prywatny przewoźnik Translud – obsługuje regularne linie do centrum Warszawy
  • PKS Grodzisk Maz.
  • PKS Ciechanów
  • Nowodworska Komunikacja Miejska:
    • 11 (Centrum – Os. Pólko – Okunin – Os. Młodych – /Szpital/- dworzec Główny – Centrum – Twierdza – Modlin Stary – Centrum)
    • 12 (Centrum – Modlin Stary – Twierdza – Centrum – dworzec Główny – /Szpital/ – Osiedle Młodych – Okunin – os. Pólko – Centrum)
    • 13 (Modlin Twierdza – MPL Warszawa/Modlin)
    • 14 (Twierdza – Modlin Stary – Centrum – dworzec Główny – Osiedle Młodych – dworzec Główny – Os. Pólko – Okunin – Dzielnica Przemysłowa)

Transport lotniczy[edytuj]

 Osobny artykuł: Port lotniczy Modlin.

Pierwsze regularne połączenie lotnicze na lotnisku Warszawa/Modlin znajdującym się w północnej części miasta odbyło się 15 lipca 2012, gdy samolot linii Wizzair wylądował z pasażerami z Budapesztu. Kierunki lotów i linie lotnicze:

Sport[edytuj]

W mieście działa wielosekcyjny klub Świt Nowy Dwór Mazowiecki. Jego sekcja piłkarska uczestniczy obecnie w sezonie 2009/2010 w II lidze (trzecia klasa rozgrywkowa) w grupie wschodniej. W sezonie 2003/2004 klub uczestniczył w rozgrywkach Ekstraklasy.

W Nowodworskim Ośrodku Sportu i Rekreacji znajduje hala sportowa, boisko, otwarty w 2011 zespół basenowy, pełnowymiarowe boisko treningowe ze sztuczną nawierzchnią, a także korty tenisowe. W Nowym Dworze Mazowieckim działają również sekcje sportów walki – klub Champion (boks) oraz klub Taekwon-do ITF.

Kultura[edytuj]

Nowodworski Ośrodek Kultury

W Nowym Dworze Mazowieckim działa Nowodworski Ośrodek Kultury prowadzący działalność w zakresie upowszechniania kultury oraz edukacji kulturalnej dzieci i młodzieży. Działalność Ośrodka opiera się na pracy w sekcjach i kołach zainteresowań oraz imprezach. Ośrodek jest organizatorem wyjazdów do teatrów, kin, muzeów, skansenów realizowanych dla potrzeb dzieci i młodzieży szkolnej, ale także dla dorosłych mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego. Ośrodek wspomaga działalność statutową organizacji prowadzących niekomercyjną działalność o charakterze społecznym m.in.: Polskiego Związku Niewidomych i Niedowidzących, Towarzystwa Pszczelarskiego, Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów^[17]. Nowodworski Ośrodek Kultury mieści się w zaadaptowanym zabytkowym budynku dawnej elektrowni Batalionu Elektrotechnicznego.

Wspólnoty religijne[edytuj]

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła

• Katolicyzm
  • Parafia św. Barbary w Nowym Dworze Mazowieckim
  • Parafia św. Maksymiliana Kolbego w Nowym Dworze Mazowieckim
  • Parafia św. Michała Archanioła w Nowym Dworze Mazowieckim
  • Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Nowym Dworze Mazowieckim
• Świadkowie Jehowy
  • Zbór, Sala Królestwa^[18]
• Świecki Ruch Misyjny „Epifania”
  • Zbór w Nowym Dworze Mazowieckim

• I Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Warszawie
  • Placówka w Nowym Dworze Mazowieckim

Zabytki[edytuj]

Cmentarz garnizonowy Twierdzy Modlin, 1817-1945

Schemat Twierdzy Modlin

• Kościół św. Michała Archanioła
• Cmentarz parafialny św. Michała Archanioła
• Cmentarz ewangelicki w Nowym Dworze Mazowieckim^[19][20]
• Cmentarz żydowski w Nowym Dworze Mazowieckim
• Cmentarz z II wojny światowej z lat 1939–1945 przy ulicy Strażackiej
• Zabytkowy układ centrum miasta jako przykład kompozycji urbanistycznej doby Oświecenia z 1780r^[21].
• Dawny ratusz i magistrat z 1861 przy ulicy Warszawskiej 6
• Drewniany dom z końca XIX wieku przy ulicy Wybickiego 4
• Zabytkowy zajazd (austeria) z początku XIX wieku przy ulicy Kościuszki 2
• Drewniana willa w stylu rosyjskiej daczy z ok. 1866 przy ulicy Paderewskiego 9
• Dom z początku XIX wieku przy ulicy Paderewskiego 17
• Kamienica przy ulicy Daszyńskiego 9
• Drewniany dom przy ulicy Daszyńskiego 18
• Kamienica przy ulicy Nałęcza 37 (d. rozlewnia piwa Bermana)
• Drewniany dom z końca XIX wieku przy ulicy Focha 9
• Dom z najstarszą apteką w mieście z 1896 przy ulicy Kościuszki 5
• Dawny dom rybacki z początku XIX wieku przy ulicy Kościuszki 9
• Drewniany wielorodzinny dom przy ulicy Sukiennej 48
• Zespół zabytkowych budynków dawnych koszar wojskowych z przełomu XIX i XX wieku przy ulicy Paderewskiego
• Most im. Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego na Wiśle z lat 1911, 1934 i 1952
• Zabytkowy dworzec kolejowy Modlin z 1927 przy ulicy Mieszka I-ego 3
• Twierdza Modlin i jej obiekty
• Spichlerz z 1841 przy ujściu Narwi do Wisły
• Kasyno oficerskie z 1906 przy ulicy Ledóchowskiego 160

Podział administracyjny[edytuj]

Urząd Miasta

W Nowym Dworze Mazowieckim utworzono „osiedla” jako samorządowe jednostki pomocnicze miasta^[22]. Obszar miasta został podzielony na 9 osiedli o nazwach^[23]:

• Osiedle Nr 1 – Osiedle Centrum
• Osiedle Nr 2 – Osiedle Młodych
• Osiedle Nr 3 – Osiedle Pólko (obszar po północnej stronie ul. Bohaterów Modlina)
• Osiedle Nr 4 – Osiedle Pólko (obszar po południowej stronie ul. Bohaterów Modlina)
• Osiedle Nr 5 – Osiedle Nowodworzanka
• Osiedle Nr 6 – Osiedle Modlin Twierdza
• Osiedle Nr 7 – Osiedle Modlin Stary
• Osiedle Nr 8 – Osiedle Okunin
• Osiedle Nr 9^[24]

Inne[edytuj]

W Nowym Dworze Mazowieckim przy ul. Leśnej znajduje się schronisko dla bezdomnych zwierząt Fundacja Przyjaciele Braci Mniejszych.

Miasta partnerskie[edytuj]

• Elektreny
• Niederorschel

Honorowi obywatele[edytuj]

Zobacz też[edytuj]

• Port lotniczy Modlin
• Sobór św. Jerzego w Modlinie
• Twierdza Modlin
• Gmina Modlin
• Dobrogost z Nowego Dworu
• Bitwa pod Nowym Dworem
• Katastrofa kolejowa w Nowym Dworze Mazowieckim

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Ryszard Gołąb: „Ilustrowana Monografia Miasta Nowego Dworu Mazowieckiego z Historią Twierdzy Modlin”, wyd. P.P.EVAN, Nowy Dwór Mazowiecki-Warszawa 2001
• Lechosław Herz, 2002, Puszcza Kampinoska, Pruszków, Wyd. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, ​ISBN 83-85557-96-2​.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Oficjalna strona miasta Nowy Dwór Mazowiecki
• Nowydwór w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa, 1886.

p • d • e Powiat nowodworski Miasta Nowy Dwór Mazowiecki • Nasielsk • Zakroczym Gminy miejskie Nowy Dwór Mazowiecki Gminy miejsko-wiejskie Nasielsk • Zakroczym Gminy wiejskie Czosnów • Leoncin • Pomiechówek

p • d • e Miasta województwa mazowieckiego Na prawach powiatu Ostrołęka • Płock • Radom • Siedlce • Warszawa Powiatowe Białobrzegi • Ciechanów • Garwolin • Gostynin • Grodzisk Mazowiecki • Grójec • Kozienice • Legionowo • Lipsko • Łosice • Maków Mazowiecki • Mińsk Mazowiecki • Mława • Nowy Dwór Mazowiecki • Ostrów Mazowiecka • Otwock • Piaseczno • Płońsk • Pruszków • Przasnysz • Przysucha • Pułtusk • Sierpc • Sochaczew • Sokołów Podlaski • Szydłowiec • Węgrów • Wołomin • Wyszków • Zwoleń • Żuromin • Żyrardów Gminne Bieżuń • Błonie • Brok • Brwinów • Chorzele • Drobin • Gąbin • Glinojeck • Góra Kalwaria • Halinów • Iłża • Józefów • Kałuszyn • Karczew • Kobyłka • Konstancin-Jeziorna • Kosów Lacki • Łaskarzew • Łochów • Łomianki • Marki • Milanówek • Mogielnica • Mordy • Mrozy • Mszczonów • Myszyniec • Nowe Miasto nad Pilicą • Ożarów Mazowiecki • Piastów • Pilawa • Pionki • Podkowa Leśna • Raciąż • Radzymin • Różan • Serock • Skaryszew • Sulejówek • Tarczyn • Tłuszcz • Warka • Wyszogród • Wyśmierzyce • Zakroczym • Zielonka • Żelechów