Tworzenie stron internetowych

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Olesno i Oleśno

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości o nazwie Olesno.

Olesno
Ratusz
Herb Olesna Flaga Olesna
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	oleski
Gmina	Olesno gmina miejsko-wiejska
Data założenia	przed 1226
Prawa miejskie	1275
Burmistrz	Sylwester Piotr Lewicki
Powierzchnia	15,1 km²
Wysokość	240 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	9 504[1] 630,2 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 34
Kod pocztowy	46-300
Tablice rejestracyjne	OOL
Położenie na mapie województwa opolskiego Olesno
Położenie na mapie Polski Olesno
50°52′30″N 18°25′00″E/50,875000 18,416667
TERC (TERYT)	1608034
SIMC	0932293
Urząd miejski Pieloka 21 46-300 Olesno
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Olesno (śl. Òleszno^[2], niem. Rosenberg) – miasto w woj. opolskim, siedziba gminy Olesno i powiatu oleskiego. Historycznie leży na Górnym Śląsku. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. częstochowskiego. Położone jest nad rzeką Stobrawą. Stacja kolejowa Olesno Śląskie.

Według danych z 31 marca 2011 miasto liczyło 9648 mieszkańców^[3].

Nazwa[edytuj]

Nazwa miasta pochodzi od polskiej nazwy lasu lub drzewa olchy występującej w języku staropolskim w formach – Olszyna, Olsza. Znaczenie wyjaśnia topograficzny podręcznik Górnego Śląska z 1865 roku, który podaje źródłosłów nazwy jako "Olżyna (Erlen)" oraz legendę o pochodzeniu nazwy miasta od polskiego zawołania "o lesno! (O Wald!)"^[4]. Niemiecką nazwę Rosenberg wywodzi natomiast od krzaków róż jakimi niemieccy koloniści dekorowali swoje obejścia^[4].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miasto występuje pod polską nazwą Olesno oraz nazwą niemiecką Rosenberg we fragmencie "Olesno, polnischer Name der Kreisstadt Rosenberg"^[5]. Podobnie odnotowuje to statystyczny opis Prus z roku 1837 notując "Rosenberg (poln. Olesno)"^[6].

Polską nazwę Olesno oraz niemiecką Rosenberg w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[7].

Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946^[8]

Historia[edytuj]

Ta sekcja od 2009-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać (wiarygodne) źródła, najlepiej w formie dokładnych przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Pozostałości murów miejskich z XV w.

Ratusz i rynek, ok. 1890 r.

Rynek

Kościół św. Michała

Kościół Bożego Ciała

Kościół św. Anny

Istnieje dokument erekcyjny kościoła św. Michała wydany w 1226 r. przez biskupa wrocławskiego Wawrzyńca. Potwierdzono w nim fakt istnienia w Oleśnie komory celnej. W XIII w. miasto było we władaniu książąt wrocławskich. Przed 1294 r. miasto zostało ponownie przejęte przez książąt opolskich. W 1327 r. książę Opola i Olesna Bolko II uznał zwierzchnictwo czeskie. W 1396 r. miasto posiada wojewoda krakowski Spytko z Melsztyna. W 1450 r. nowy właściciel Olesna książę Bernard Niemodlińsko Strzelecki, odnowił prawa lokacyjne miasta. W 1532 r. miasto będące w posiadaniu właścicieli prywatnych (rodzin Beesów i von Geschinów) znalazło się w granicach monarchii habsburskiej. W XVII-XVIII w. liczne kataklizmy nękające mieszkańców – klęski żywiołowe i zniszczenia wojenne. W 1708 r. panująca w mieście epidemia dżumy pozostawiła przy życiu jedynie 90 mieszkańców.

 Osobny artykuł: Wojny śląskie.

W wyniku I wojny śląskiej pomiędzy Prusami oraz Austrią w 1742 r. Olesno wraz z większością Śląska zostało włączone do państwa pruskiego. Od 1816 r. Olesno było miastem powiatowym w rejencji opolskiej, grającym rolę potężnego ośrodka gospodarczego i kulturalnego. W 1848-1849 burzliwe wydarzenia Wiosny Ludów przeszły także przez tereny miasta.

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku odnotowuje stosunki językowe w mieście: "Die deutsche Sprache ist vorherrschend und wird rein gesprochen, in der katholischen Kirche wird polnisch und deutsch, in der evangelischen nur deutsch gepredigt" czyli w tłumaczeniu na język polski "Niemiecka mowa dominuje w mieście, polski i niemiecki używany jest w kościele katolickim, w protestanckim tylko niemiecki"^[9]. W 1863 roku Juliusz Roger w swojej książce wydanej we Wrocławiu p.t. Pieśni Ludu Polskiego w Górnym Szląsku zanotował polską piosenkę ludową pochodzącą z Olesna^[10]. Wg oficjalnych danych z 1905 r. językiem ojczystym 56% mieszkańców był niemiecki, a niemal 35% polski; ponad 6% zadeklarowało dwujęzyczność.

W latach 1919-1921 Olesno było rejonem działań powstańczych i walk plebiscytowych. W pobliżu Olesna w czerwcu 1919 r. miały miejsce przygotowania do wybuchu tzw. powstania oleskiego mającego poprzedzać wybuch I powstania śląskiego. W plebiscycie górnośląskim 20 marca 1920 r. 3286 głosujących opowiedziało się za pozostaniem miasta w granicach Niemiec, zaś 473 osoby – za przyłączeniem do Polski.

1939 – po rozpoczęciu II wojny światowej w miejscowym więzieniu władze niemieckie umieściły aresztowanych działaczy polskiej mniejszości^[11]. Niemieckie władze nazistowskie skonfiskowały także kapitał oraz majątek znajdującego się w mieście Banku Ludowego. Zrabowano m.in. 250. tys marek. Pracownicy banku i ich rodziny zostali aresztowani^[12].

W trakcie wojny znajdowały się tutaj filie obozu Stutthof. W 1945 r. do miasta wkroczyły wojska Armii Czerwonej i władzę przejęła administracja polska. Od 1958 r. rozpoczęło działalność Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Oleskiej. Popularyzuje kulturę ziemi oleskiej, tradycję folklorystyczną i etnograficzną regionu. Od 1966 r.wydaje rocznik Głos Olesna. Od 1992 r. Olesno utrzymuje partnerskie kontakty z niemieckim miastem Arnsbergiem. W 1999 r. przywrócono miastu funkcję powiatu.

Demografia[edytuj]

• Piramida wieku mieszkańców Olesna w 2014 roku^[1].

Zabytki[edytuj]

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[13]:

• kościół fil. pw. św. Michała, ul. Kościelna, zbudowany w 1374 r. – poł. XIV w. z fundacji księcia Władysława Opolskiego, poł. XVII w., 1856 r. Murowany, wielokrotnie przebudowywany. Obecnie z cechami gotyckimi i barokowymi. Portal gotycki z XIV/XV wieku, ołtarz wczesnobarokowy, w prezbiterium dekoracja stiukowa z 1657 r. Otoczony murem z arkadką i bramą
• plebania – wikarówka, ul. Kościelna 1, z poł. XVII, 1826 r.
• kościół odpustowy pw. św. Anny, ul. Gorzowska 3, zbudowany w 1518 roku, l. 1668-1670; to obiekt sakralnych zabytków budownictwa drewnianego. Do głównej nawy dobudowano w latach 1668-1670 pięć kaplic usytuowanych na rzucie gwiazdy. Konstrukcja zrębowa na podmurowaniu. W ołtarzu głównym XVI-wieczne rzeźby. W nawie głównej, na belce tęczowej, rzeźbiona figura z XVII wieku. Wiele innych elementów starego wyposażenia liturgicznego, późnogotyckiego i późnorenesansowego. Ołtarz został skradziony. Do dnia dzisiejszego odzyskano tylko kilka figur. To co możemy oglądać, to replika
• kościół ewangelicki, ul. Henryka Brodatego 1, z l. 1851-1853 – połowy XIX w.; wypisany z księgi rejestru
• kaplica pw. św. Franciszka z Asyżu, przy dawnym szpitalu św. Anny, ul. Wielkie Przedmieście 2, z 1909 r.
• cmentarz żydowski, z pocz. XIX w.: ruiny domu przedpogrzebowego, ogrodzenie
• ratusz, obecnie muzeum, Rynek 20, zbudowany w 1826 r., w miejscu starszego z XVII wieku. Usytuowany w jednym z narożników czworobocznego rynku, z czasów lokacji. W 1945 roku spalony, odbudowany bez charakterystycznego wysokiego dachu z wieżą
• mury obronne, z XIV/XV w., pozostałości po rozebraniu w XVII w., ul. Lompy,, wypisane z księgi rejestru
• dom – kamienica barokowa, ul. Jaronia 7, z poł. XVIII w.; dwutraktowa, z sienią przelotową, nie ma osi. Elewacja frontowa trójosiowa, szczyt ujęty spływami, zwieńczony półkoliście

inne zabytki:

• stara synagoga
• synagoga
• kościół parafialny pw. Bożego Ciała, obecny, zbudowany w 1913 roku, murowany, wzniesiony na miejscu poprzedniego drewnianego z XVII i XVIII wieku, który został przeniesiony do Gronowic. (Ostatnio spłonął).
• pozostałości zespołu dworskiego z XIX w. w Oleśnie – Świercze: oficyna, czworak, spichlerz, wozownia – obecnie mieszkania i magazyny, pozostałości parku.

Oświata[edytuj]

• Przedszkola
  • Publiczne Przedszkole nr 3 (z Oddziałem Integracyjnym)
  • Publiczne Przedszkole nr 4
• Szkoły podstawowe
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 Dwujęzyczna w Oleśnie im. św. Jadwigi Śląskiej
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 w Oleśnie im. Powstańców Śląskich
• Gimnazja
  • Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Oleśnie
  • Publiczne Gimnazjum nr 2 Dwujęzyczne w Oleśnie im. św. Jadwigi Śląskiej
• Szkoły ponadgimnazjalne
  • Liceum Ogólnokształcące im. Lotników Polskich w Oleśnie
  • Zespół Szkół Ekonomicznych i Ogólnokształcących im. Mikołaja Kopernika w Oleśnie
  • Zespół Szkół Zawodowych im. Józefa Lompy w Oleśnie

Instytucje muzyczne i kulturalne[edytuj]

• Miejski Dom Kultury
• Muzeum im. Jana Nikodema Jaronia
• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia
• Młodzieżowe Studium Muzyki Rozrywkowej

• Oleska Biblioteka Publiczna im. Jakuba Alberta Pieloka w Oleśnie

Wspólnoty religijne[edytuj]

Kościół ewangelicki Krzyża Chrystusowego

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

• Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP
  • Parafia Ewangelicko-Augsburska w Lasowicach Wielkich, Filiał Olesno
• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia pw. Bożego Ciała
• Kościół Zielonoświątkowy
  • Zbór Kanaan
• Świadkowie Jehowy, Sala Królestwa Olesno

Komunikacja[edytuj]

Szlaki komunikacyjne:

• 11 – droga krajowa nr 11: Kołobrzeg – Koszalin – Szczecinek – Piła – Poznań – Ostrów Wielkopolski – Kluczbork – Olesno – Lubliniec – Bytom
• 487 – droga wojewódzka nr 487: Byczyna – Gorzów Śląski – Olesno
• 494 – droga wojewódzka nr 494: Bierdzany – Olesno – Wręczyca Wielka – Częstochowa
• 901 – droga wojewódzka nr 901: Olesno – Dobrodzień – Zawadzkie – Wielowieś – Pyskowice – Gliwice

• linia kolejowa nr 143: Lubliniec – Olesno – Kluczbork – Oleśnica – Wrocław Mikołajów

Stacja kolejowa Olesno Śląskie.

Połączenia autobusowe obsługiwane są przez PKS Lubliniec, PKS Wieluń, PKS Kluczbork, PKS Opole, PKS Łódź, PKS Częstochowa, PKS Głogów oraz firmy prywatne, (dworzec autobusowy oraz wszystkie przystanki na terenie Olesna i powiatu oleskiego podlegają pod PKS Lubliniec).
Olesno posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Opolem, Częstochową, Łodzią, Lublińcem, Kluczborkiem, Wieluniem, Sieradzem i in.^[14]

W 2011 otwarto oficjalnie sanitarne lądowisko przy ul. Klonowej.

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie:

• Arnsberg^[15]
• Zalakaros^[15]

Znani mieszkańcy[edytuj]

• Adam Ledwoń
• Reinhold Saltzwedel
• Andrzej Czaja
• Anna Wloka
• Franciszek Kokot
• Jerzy Panek
• Józef Lompa
• Józef Urban
• Rudy Kennedy

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

1. Johann Knie: Alpabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dorfer, Flecken, Stadt und andern Orte der Konigl. Preus. Provinz Schliesen.... Breslau: Barth und Comp., 1830.
2. Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschliesen. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.
3. L. Freiherrn: Der Preußische Staat in allen seinen Beziehungen (...) Dritter Band. Berlin: Verlag von'August Hirschwald, 1837.

• Juliusz Roger: Pieśni Ludu Polskiego na Górnym Śląsku. Wrocław: Juliusz Roger, 1863.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Oficjalna strona miasta i gminy Olesno
• Oleśno (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa, 1886.
• Oleśno, r 1397 Rozemberk w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska. Warszawa, 1902.

p • d • e Gmina Olesno Siedziba gminy: Olesno Wsie Bodzanowice • Borki Małe • Borki Wielkie • Boroszów • Broniec • Grodzisko • Kolonia Łomnicka • Kucoby • Leśna • Łomnica • Łowoszów • Sowczyce • Stare Olesno • Świercze • Wachowice • Wachów • Wojciechów • Wysoka inne miejscowości Ameryka • Cegielnia • Chomącko • Czarny Las • Flaki • Flaki • Florczyzna • Gajdownia • Kuźnica • Ligęzów • Ługi • Nowy Wachów • Nowy Wachów (przysiółek) • Rosocha • Smolarki • Sobisz • Stara Chudoba • Stare Kuczoby • Świercze • Zdunów

p • d • e Powiat oleski Miasta Dobrodzień • Gorzów Śląski • Olesno • Praszka Gminy miejsko-wiejskie Dobrodzień • Gorzów Śląski • Olesno • Praszka Gminy wiejskie Radłów • Rudniki • Zębowice

p • d • e Miasta województwa opolskiego Miasta powiatowe Brzeg • Głubczyce • Kędzierzyn-Koźle • Kluczbork • Krapkowice • Namysłów • Nysa • Olesno • Opole • Prudnik • Strzelce Opolskie Miasta gminne Baborów • Biała • Byczyna • Dobrodzień • Głogówek • Głuchołazy • Gogolin • Gorzów Śląski • Grodków • Kietrz • Kolonowskie • Korfantów • Leśnica • Lewin Brzeski • Niemodlin • Otmuchów • Ozimek • Paczków • Praszka • Prószków • Ujazd • Wołczyn • Zawadzkie • Zdzieszowice