Tworzenie stron internetowych

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Pabianice

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Pabianice (ujednoznacznienie).

Pabianice
Centrum Pabianic, ulica Zamkowa
Herb Pabianic Flaga Pabianic
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	pabianicki
Gmina	gmina miejska
Aglomeracja	łódzka
Data założenia	X / XI w.
Prawa miejskie	1297
Prezydent	Grzegorz Mackiewicz
Powierzchnia	32,99 km²
Wysokość	174–203 m n.p.m.
Populacja (9.06.2017) • liczba ludności • gęstość	66 265[1] 2008,6 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 42
Kod pocztowy	95-200
Tablice rejestracyjne	EPA
Położenie na mapie województwa łódzkiego Pabianice
Położenie na mapie Polski Pabianice
51°39′52″N 19°21′20″E/51,664444 19,355556
TERC (TERYT)	1008021
SIMC	0959079
Urząd miejski ul. Zamkowa 16 95-200 Pabianice
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Pabianice – miasto w województwie łódzkim, siedziba powiatu pabianickiego. Drugie co do liczby mieszkańców miasto aglomeracji łódzkiej. Pabianice należą do Związku Miast Polskich. Pod względem liczby ludności są trzecim (po Łodzi i Piotrkowie Trybunalskim) miastem w województwie łódzkim a 59. w Polsce. Pod względem powierzchni miasto znajduje się na 9. pozycji w województwie łódzkim a 150. w Polsce. Były miastem duchownym^[2]kapituły katedralnej krakowskiej w powiecie szadkowskim województwa sieradzkiego w końcu XVI wieku^[3].

Według oficjalnych danych GUS z 31 grudnia 2016 roku miasto liczyło 66 265 mieszkańców^[1].

Położenie[edytuj]

Rzeka Dobrzynka płynąca pomiędzy dawnymi obiektami fabrycznymi

Las Pabianic

Pabianice leżą w zespole miejskim Łodzi. Obszar miasta wynosi 32,99 km² i charakteryzuje się wydłużeniem w kierunku równoleżnikowym. Pabianice rozciągają się na równinie. Najniższy punkt miasta jest położony nad rzeką Dobrzynką, przy północnej granicy Pabianic i wynosi 174 m n.p.m. Najwyższy punkt jest zlokalizowany na południe od lasu miejskiego i wynosi 203 m n.p.m. Pabianice graniczą z Łodzią oraz gminami Dobroń, Ksawerów, Pabianice i Rzgów.

Patronem miasta jest św. Maksymilian Maria Kolbe^[4].

Według danych z roku 2009^[5] Pabianice ma obszar 32,99 km², w tym:

• użytki rolne: 53%
• użytki leśne: 9%

Miasto stanowi 6,70% powierzchni powiatu pabianickiego.

Na terenie Pabianic i okolic występują gleby bielicowe (klasa V i VI) oraz gleby aluwialne i mułowo-bagienne klasy IV. W granicach miasta i gminy jest kilka żwirowisk oraz odkrywek gliny zwałowej^{[potrzebny przypis]}.

Pabianice są położone w kredowej niecce łódzkiej, wypełnionej osadami lodowcowymi i aluwialnymi.

Sąsiednie gminy: gmina Dobroń, gmina Ksawerów, miasto Łódź, gmina Pabianice, gmina Rzgów

Historia[edytuj]

Początki osady[edytuj]

Pabianice powstały zapewne na przełomie X i XI w. jako niewielka śródleśna osada nad rzeczką Dobrzynką, dopływem Neru. Z tego też okresu pochodzi nazwa miejscowości, której założycielem był prawdopodobnie człowiek noszący imię Fabian (Pabian), dość popularne w sąsiednich Czechach. Z czasem zapomniano jednak o prawdziwym znaczeniu nazwy i piszący pod koniec XIX w. miejscowy dziejopisarz Maksymilian Baruch na podstawie miejscowych legend wywnioskował, że pierwotna nazwa brzmiała Pobawianice lub Pobijanice od zabawy w tutejszych lasach książąt i polowaniach (bijania) na dziką zwierzynę. Zupełnie inną wersją było wzięcie miana od skądinąd nieznanej księżnej o imieniu Pabianka, która miała być tak szpetnej urody, że musiano ją ukrywać przed ludźmi. Wedle miejscowej legendy aby ukryć swą brzydotę przed postronnymi miała ona udawać się na modlitwy do kościoła św. Mateusza z odległego o kilkadziesiąt metrów zamku podziemnym przejściem, prowadzącym pod obecną ul. Zamkową.

Pabianice wsią kościelną[edytuj]

Pomnik Jana Długosza w przy dworze obronnym kapituły krakowskiej w Pabianicach

Początkowo wieś była własnością księcia. Dopiero w II poł. XII w. stała się posiadłością kościoła krakowskiego. Źródła wiążą to wydarzenie z księżniczką czeską Judytą – pierwszą żoną Władysława Hermana. Powodem darowizny osady Pabianice wraz z okolicą zwaną Chropy (nazwa ta oznacza tereny podmokłe, bagienne), miała być według tradycji chęć złożenia wotum w celu wybłagania narodzin potomka (modły zostały wysłuchane i para książęca mogła się cieszyć 25 sierpnia 1085 lub 1086 r. z narodzin Bolesława III Krzywoustego. Położone w dużej odległości od Krakowa Pabianice przez następne stulecia przeżywały stagnację. Jak napisał w swojej kronice kanonik krakowski Jan Długosz: „częściej (okolice – przyp.) zwierz dziki za legowisko obierał, aniżeli dotykał pług rolnika”.

Powstanie miasta[edytuj]

Dwór obronny w Pabianicach. Dawne centrum administracyjne włości pabianickich

Kościół pw. św. Mateusza w Pabianicach

Zabytkowy, unikatowy Dom Tkaczy w Pabianicach przy ulicy Św. Jana

Stary Rynek w Pabianicach – centrum średniowiecznego miasta. Stracił na znaczeniu w XIX wieku, kiedy na zachód od niego powstało Nowe Miasto

Sytuacja zmieniła się diametralnie na przełomie XIII i XIV w., kiedy siedziba zarządu dóbr kompleksu kapituły w ziemi sieradzkiej została umiejscowiona właśnie w Pabianicach. Wkrótce rozpoczęto też starania o możliwość lokowania tutaj miasta. Kiedy to się dokładnie stało – nie wiadomo, gdyż dokumenty lokacyjne spłonęły jeszcze w XVI w. Wprawdzie zgodę na założenie miasta wydał na ręce biskupa krakowskiego Jana Muskaty jeszcze Władysław Łokietek w 1297 r., jednak cel ten udało się zrealizować prawdopodobnie dopiero w połowie XIV w. Badacze najczęściej przyjmują lata 1342–1354, czyli równolegle z powstaniem tutejszej parafii. Pierwsze wzmianki źródeł o Pabianicach jako mieście pochodzą z końca XIV w. Wiadomo jednak, że Kazimierz Wielki nadał już miastu Pabianice dwa dni targowe – wtorek i piątek, co korzystnie wpłynęło na gospodarkę ówczesnych mieszczan.

Własność kościelna[edytuj]

Pabianice pozostały własnością kościelną kapituły krakowskiej. Do końca XVI w. kompleks ten obejmował dwa miasteczka (także Rzgów) oraz 51 wsi. W celu pomnożenia dochodów kapituła często decydowała się oddawać w zamian za opłaty swoje posiadłości w dzierżawę. Tenutariuszami (dzierżawcami) byli najczęściej duchowni, wywodzący się zresztą na ogół z kapituły krakowskiej, choć ze względu na ich liczne obowiązki zatrzymujące ich w stolicy, ich rolę przejmowali czasami świeccy starostowie. Własność kościelna utrzymała się na ziemi pabianickiej aż do końca istnienia I Rzeczypospolitej. Po 1793 r. zostały sekularyzowane przez Prusaków, stając się ekonomią rządową.

Miasto w okresie I Rzeczypospolitej[edytuj]

Pabianice nie były dużą miejscowością. W okresie najlepszej prosperity polskich miast, na przełomie XVI i XVII w., miasteczko osiągnęło liczbę tylko 1100 mieszkańców. Był to jednak znacznie lepszy rezultat niż mogła się pochwalić pobliska Łódź. Miasteczko ówczesne posiadało wyłącznie zabudowę drewnianą, zlokalizowaną wzdłuż starego traktu, biegnącego z Krakowa do Łęczycy (jest to obecna ulica Warszawska, dawniej zwana Piotrkowską). Jak to miało miejsce w większości niedużych ośrodków miejskich, ludność zajmowała się głównie uprawą ziemi. Także tutaj dało się jednak zauważyć wiele instytucji typowych dla miasta, jak drewniany ratusz poświadczony źródłowo w 1533 r. Właśnie w II poł. XVI w. zbudowano najcenniejsze pabianickie zabytki w stylu renesansowym – dwór obronny tenutariuszy dóbr pabianickich (wzniesiony w latach 1565–1571) oraz kościół parafialny św. Mateusza (1583–1588). Architektem obu obiektów był najprawdopodobniej Ambroży Włoch natomiast wykonawcą Wawrzyniec Lorek, któremu kapituła krakowska w zamian za budowę przyznała dom na Nowym Mieście w Pabianicach. W mur kościoła od strony północnej wmurowano fragment portalu rozebranej wieży mostowej z pierwotnym herbem Pabianic.

W mieście istniały cechy rzemieślników m.in. kołodziejów, kowali, piekarzy, rzeźników, sukienników, szewców, kuśnierzy i białoskórników (wytwórców zamszu). Przywilej cechowy ww. cechów nadany został 31.08.1553, a potwierdził go dwa lata później Zygmunt August.

Upadek miasta w XVII i XVIII w.[edytuj]

Od końca XVI w. miasto zaczęło powoli tracić na znaczeniu, nawet w skali regionalnej. Przyczyniły się to tego klęski żywiołowe (częste pożary i epidemie) oraz wojny jakie się przez Pabianice przewinęły. We znaki dał się wtedy zwłaszcza fakt braku murów miejskich, przez co Pabianice stanowiły łatwy łup dla przeciągających oddziałów wojskowych, często niestety również nieopłacanych polskich. W I poł. XVIII w. Pabianice zamieszkiwało już tylko 300 mieszkańców. Były więc miastem tylko z nazwy.

Apogeum rozwoju przemysłowego Pabianic[edytuj]

„Prządki” – rzeźba umieszczona na dawnym biurze zakładów Krusche & Ender, stała się symbolem Pabianic

Okres stagnacji, jaką przeżywały Pabianice, minął bezpowrotnie wraz z przyłączeniem miasta do Królestwa Polskiego, stanowiącego część Imperium Rosyjskiego. Nowe władze przeznaczyły okolicę pod rozbudowę przemysłu włókienniczego i sukienniczego w kalisko-mazowieckim okręgu przemysłowym. Sprzyjała temu obfitość lasów, wód i gruntów rządowych. Powstający przemysł ściągnął do Pabianic osadników. Początkowo przybywali głównie mieszkańcy okolicznych miejscowości, po 1825 r. zaczęli się pojawiać osadnicy spoza Królestwa Polskiego. Wykwalifikowanych tkaczy i sukienników zachęcano do przyjazdu darmowymi działkami budowlanymi oraz ulgami podatkowymi. Dzięki temu liczba ludności szybko rosła. W latach 1823–1824 zdecydowano przeprowadzić regulację urbanistyczną Pabianic, tworząc tzw. Nowe Miasto, z osobnym Rynkiem (obecnie stoi tu dom towarowy „Trzy Korony”). Główną arterią komunikacyjną stała się ulica Szosowa (obecnie Zamkowa).

Okazją do błyskawicznego rozwoju Pabianic był kryzys w sukiennictwie, spowodowany wprowadzeniem w 1832 r. granicy celnej między Królestwem Polskim a Rosją. Umożliwiło to dynamiczny rozwój produkcji tkanin bawełnianych. Kolejne ważne daty w rozwoju tutejszego przemysłu to rok 1851, gdy zniesiono bariery celne między Królestwem z Rosją (otwarcie rynków zbytu dla wyrobów bawełnianych) oraz rok 1864, gdy uwłaszczono chłopów (dopływ taniej siły roboczej). Największym zakładem przemysłowym Pabianic było wówczas przedsiębiorstwo włókiennicze Krusche-Ender. W 1913 r. było ono czwartym co do wielkości zakładem włókienniczym w kraju. Liczba ludności Pabianic rosła nieustannie. Tylko w drugiej połowie XIX w. – ośmiokrotnie. U progu I wojny światowej w 1914 r. miasto zamieszkiwało już 48 000 mieszkańców. Pabianice stały się jednym z większych przemysłowych miast w Królestwie (szóste miejsce pod względem liczby zatrudnionych robotników).

Miasto trzech nacji[edytuj]

Pabianice, podobnie jak Łódź, stały się w XIX w. miastem wielokulturowym. Oprócz Polaków istotną rolę odgrywali w nim Niemcy i Żydzi.

Największy w mieście, kościół pw. Najświętszej Marii Panny w Pabianicach

Ewangelicki kościół diecezjalny św. Piotra i Pawła w Pabianicach

Niemcy[edytuj]

 Osobny artykuł: Niemcy w Pabianicach.

W Pabianicach oprócz żywiołu polskiego od końca XVIII w. zaczęli się pojawiać również osadnicy niemieccy i żydowscy. Przybysze z Niemiec osiedlali się głównie na Nowym Mieście i byli to z reguły specjaliści branży włókienniczej (tkacze, prządkowie, farbiarze). Dała się jednak zauważyć pewna specyfika – w przeciwieństwie do inny ośrodków zagłębia włókienniczego do Pabianic tłumnie przyjeżdżali oprócz luteran z Prus i zaboru pruskiego, czy Saksonii również niemieccy katolicy z Bawarii, Austrii, czy ze Śląska. W 1848 r. odsetek protestantów (głównie Niemców) w mieście osiągnął największy pułap 34%, następnie w związku z napływem ze wsi do przemysłu ludności polskiej stan ten sukcesywnie malał (spadł do 10% w 1914 r.). Zmiany w proporcjach ludnościowych dokonywały się też na skutek szybkiej polonizacji części przybyszów (np. rodzina św. Maksymiliana Kolbego). Spory procent mieszkańców miasteczka stanowili również wyznawcy innych kościołów reformowanych zwłaszcza kalwini (ich główny zbór znajdował się w pobliskim Zelowie) i bracia morawscy (członkami tego kościoła byli założyciele zakładów przemysłowych – Rudolf Kindler oraz Beniamin Krusche). Nabożeństwa dla miejscowych luteran początkowo odprawiane były w pabianickim zamku.

Dopiero później (w latach 1827–1831) na rogu ulicy Zamkowej i Kilińskiego wybudowano kościół ewangelicko-augsburski (rozbudowany w latach 1875–1876).

Żydzi[edytuj]

Cmentarz żydowski w Pabianicach

Pabianice, jako miasteczko należące do kapituły krakowskiej, miało przywilej zakazujący starozakonnym osiedlania się w granicach grodu. Poszedł on w zapomnienie w XIX w. podczas gwałtownego uprzemysławiania miasta, choć formalnie dopiero w 1862 r. zezwolono Żydom zamieszkać w Pabianicach. Osadnictwo żydowskie w latach trzydziestych XIX w. było już tak liczne, że w 1836 r. zdecydowano się na założenie gminy wyznaniowej żydowskiej. Od 1847 r. Żydzi mieli już własną bożnicę na Starym Mieście. Została ona zburzona po drugiej wojnie światowej przez władze miasta pod pretekstem utworzenia niezbędnego targowiska. Żydzi stanowili w 1849 r. 15% mieszkańców Pabianic, a w 1939 r. – 18%. Zajmowali się głównie handlem, rzemiosłami i finansami. Kilka rodzin żydowskich dołączyło do grona zamożnych przemysłowców.

II wojna światowa[edytuj]

Pierwsze niemieckie bomby spadły na Pabianice 3 września 1939 roku, niszcząc domy na Starym Mieście i Bugaju. Zginęło kilkudziesięciu mieszkańców. Miasta broniły: 72. Pułk Piechoty i 15. Pułk Piechoty „Wilków”. Poniosły one ciężkie straty, głównie za sprawą dywersantów i ludności niemieckiej. To oni wskazywali hitlerowcom miejsca zgrupowań polskich żołnierzy, transporty wojskowe i magazyny z zaopatrzeniem dla armii. Miejsca te bombardowały hitlerowskie samoloty. Dywersanci urządzali też zasadzki na mniejsze oddziały polskich żołnierzy. 8 września do Pabianic wkroczyły wojska niemieckie.

Okupacja przyniosła zagładę mieszkającej w Pabianicach ludności żydowskiej. W lutym 1940 na Starym Mieście Niemcy utworzyli getto. W grudniu 1940 przebywało w nim ok. 9 tys. Żydów^[6]. W dniach 17–18 maja 1942 getto zostało zlikwidowane^[6]. 5600 osób dwoma transportami wysłano do Litzmannstadt Ghetto, kilkadziesiąt (głównie osoby starsze, chore oraz dzieci) rozstrzelano na miejscu, a pozostałych wywieziono do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem^[6]. Jedynym dziś śladem bytności ludności żydowskiej w Pabianicach są macewy na cmentarzu na zachodnich rubieżach miasta.

 Osobny artykuł: Wysiedlenia Polaków podczas II wojny światowej dokonane przez Niemców.

Pabianice zostały wcielone do III Rzeszy (znalazły się w tzw. Kraju Warty) i przeznaczone do całkowitej germanizacji. Miasto otrzymało nazwę Burgstadt, ulice i place – niemieckich patronów. Zamknięto polskie szkoły i instytucje, w dalszej kolejności planując wysiedlenie całej polskiej ludności na wschód. Wielu Polaków w tym również dzieci deportowano do Rzeszy na przymusowe roboty^[7]. Władze okupacyjne usunęły Polaków z lepszych domów w centrum miasta. Ludność zmuszano do pracy w zakładach włókienniczych produkujących głównie tkaniny na mundury i bieliznę dla niemieckich żołnierzy. Planowano również gruntowną przebudowę miasta, by odpowiadało ono niemieckim standardom. W 1941 r. w zachodniej części Pabianic Niemcy rozpoczęli budowę dzielnicy mieszkaniowej dla niemieckich kolonistów. Nadano jej nazwę Neue Heimat („Nowa Ojczyzna”). Projekt ten do końca wojny zrealizowano jedynie częściowo.

Obok konspiracji związanej z ZWZ (a potem AK) w mieście działała też konspiracyjna Gwardia Ludowa utworzona tu w lipcu 1942 roku. Przeprowadziła ona szereg akcji sabotażowych. W lutym 1943 roku podłożono ogień pod magazyn przędzy w zakładach Kruschego i Endera. Wywołano również pożar w Warsztatach Obsługi Technicznej i Sprzętu Drogowego (przy ul. Partyzanckiej). W listopadzie tego roku przecięto połączenia telefoniczne na linii Łódź - Kalisz a także uszkodzono linię wysokiego napięcia co spowodowało długotrwałą przerwę w dostawach prądu dla pabianickich zakładów^[8].

Nocą z 19 na 20 stycznia 1945 r. do Pabianic wkroczyły wojska I Frontu Białoruskiego pod dowództwem generała Gieorgija Żukowa. Uciekających Niemców bombardowały radzieckie samoloty, a radzieckich żołnierzy i polską ludność cywilną – niemieckie, zabijając kilkaset osób i obracając w ruiny budynki w centrum miasta. Niemcy zdążyli zniszczyć największe tkalnie i zakłady mechaniczne.

Czasy obecne[edytuj]

Pabianiccy Żydzi zostali wymordowani w okresie Holocaustu, nieliczni ocaleni po wojnie wyemigrowali do Izraela. Niemcy, którzy nie uciekli w 1945 r. przed Armią Czerwoną, musieli kilka lat później przymusowo opuścić swe domy i wyjechać. Przejęte przez państwo wielkie fabryki po wojnie znacznie rozbudowywano, powstawały też nowe. W zachodniej oraz południowej części miasta zbudowane osiedla bloków – Piaski i Bugaj. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do ówczesnego województwa łódzkiego. Obecne Pabianice to prawie 70-tysięczne miasto, w którym nadal dominuje przemysł lekki.

Demografia[edytuj]

„Manhattan” na pabianickim osiedlu Bugaj

Struktura demograficzna mieszkańców Pabianic według danych z 30 czerwca 2008 r.^[9]:

• Piramida wieku mieszkańców Pabianic w 2014 roku.

Architektura i urbanistyka[edytuj]

Dawna, monumentalna, neogotycka tkalnia zakładów Krusche & Ender.

 Osobny artykuł: Zabytki Pabianic.

Zabytki opisane w odrębnym artykule:

1. Renesansowy kościół św. Mateusza, Stary Rynek 22;
2. Renesansowy dwór obronny kapituły krakowskiej;
3. Domy tkaczy;
4. Zabudowania fabryczne zakładów bawełnianych „Krusche-Ender”;
5. Dawne biuro zakładów „Krusche-Ender” z rzeźbą „prządki”;
6. Dawny pałac rodziny Enderów;
7. Kościół ewangelicki św. Piotra i św. Pawła (diecezjalny);
8. Neogotycki kościół Najświętszej Marii Panny;
9. Zespół cmentarzy chrześcijańskich;
10. Dworzec kolejowy;
11. Cmentarz żydowski w Pabianicach;
12. Synagoga (zniszczona);
13. Neorenesansowa kaplica przy ul. Waryńskiego (w ruinie).

Dzielnice i osiedla[edytuj]

Centrum, Bugaj, Piaski, Stare Miasto, Karniszewice, Klimkowizna, Jutrzkowice, Wola Zaradzyńska Nowa, J. Salwy, Marii Konopnickiej, Jana Pawła II, Mikołaja Kopernika, Dąbrowa, Rypułtowice, Czyryczyn (daw.Sereczyn), Karolew, Nowa Wieś.

Gospodarka[edytuj]

Przemysł[edytuj]

Budynek dawnych Zakładów Odzieżowych Pabia

W okresie powojennym Pabianice, tuż po Gliwicach, posiadały największą liczbę różnorodnych gałęzi przemysłu w Polsce. Okres nowego rozwoju gospodarczego po 1989 roku w znacznym stopniu zmienił strukturę własnościową zakładów przemysłowych. Tereny produkcyjne po nacjonalizacji przemysłu w Polsce po II wojnie światowej stały się własnością Skarbu Państwa lub spółdzielni. Obecnie zdecydowana większość przedsiębiorstw w Pabianicach należy do prywatnych inwestorów.

W 2003 roku niemal cała działalność produkcyjna nadal odbywała się na obszarach powstałych, zorganizowanych i zagospodarowanych w poprzednich okresach kształtowania przemysłu w mieście. Kumulują się one w trzech strefach^{[potrzebny przypis]}:

• stara dzielnica przemysłowa
• nowa dzielnica przemysłowa
• obszary przy linii kolejowej

Przejście z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki wolnorynkowej spowodowało, że wiele zakładów przemysłowych w Pabianicach podupadło, a liczne przedsiębiorstwa zlikwidowano (zakłady przemysłu bawełnianego Pamotex, fabryka maszyn drogowych Madro, zakłady przemysłu wełnianego Pawelana).

Kryzys wielkich zakładów przemysłowych, a zwłaszcza kombinatów włókienniczych, skutkował kurczeniem się powierzchni terenów przemysłowych, które pod koniec lat 80. XX w. obejmowały 158 ha. W 2003 roku powierzchnia tych terenów zmalała do 136 ha. Znaczny wpływ na to miało przeznaczenie wielohektarowych działek dawnych terenów fabrycznych pod budowę centrów handlowo-usługowych.

Mimo upadku wielu zakładów przemysłowych, nadal dominuje przemysł lekki. Jednak ważne miejsce w strukturze gałęziowej zajmują: przemysł chemiczny (zakłady farmaceutyczne Polfa, fabryka leków Aflofarm), spożywczy (Zakłady Mięsne Pamso SA) oraz elektromaszynowy (fabryka żarówek Philips). Różnorodność gałęziowa sprawiła, że przemysł pabianicki nie popadł w stan głębokiego kryzysu.

Radykalne zmiany zaszły w strukturze wielkości zakładów. W 1989 roku w mieście było ok. 180 państwowych i spółdzielczych zakładów przemysłowych, w których pracowało około 30 tys. osób^{[potrzebny przypis]}.

W 2003 działało ok. 2200 przedsiębiorstw, zatrudniających 12 tys. pracowników^{[potrzebny przypis]}, a w 2006 było zarejestrowanych 8554 podmiotów gospodarki narodowej, czyli o 77 podmiotów więcej niż w 2003 roku^[10].

Struktura działalności gospodarczej Pabianic w 2003 roku^{[potrzebny przypis]}:

• przemysł lekki 27%
• przemysł chemiczny 19%
• przemysł spożywczy 16%
• przemysł elektromaszynowy 13%
• przemysł drzewny 7%
• pozostałe gałęzie 18%.

Po 2003 roku upadały kolejne zakłady lub były prywatyzowane ewentualnie przekształcane w spółki.Dochód budżetu w 2010 roku na mieszkańca wyniósł 2062,52 zł^[11] natomiast pięć lat później w 2015 roku dochód ten wyniósł 2431,27 zł na mieszkańca^[12].

Edukacja[edytuj]

• Medyczna Policealna Szkoła "Awangarda" w Pabianicach
• Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia
• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Promyka
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. św. Jana Pawła II
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika
• Szkoła Podstawowa nr 5 im. Grzegorza Piramowicza
• Szkoła Podstawowa nr 8
• Szkoła Podstawowa nr 9
• Szkoła Podstawowa nr 13 im. Stefanii Sempołowskiej
• Szkoła Podstawowa nr 14 im. Stanisława Staszica
• Szkoła Podstawowa nr 15 im. Armii Krajowej
• Szkoła Podstawowa nr 16 z oddziałami integracyjnymi im. Tadeusza Kościuszki
• Szkoła Podstawowa nr 17 im. Małgorzaty Kozery-Gliszczyńskiej
• Gimnazjum nr 1 w Pabianicach im. św. Jana Pawła II
• Gimnazjum nr 2 w Pabianicach im. Armii Krajowej
• Gimnazjum nr 3 z oddziałami integracyjnymi w Pabianicach im. Tadeusza Kościuszki
• Prywatne Gimnazjum im. św. Wincentego à Paulo
• I Liceum Ogólnokształcące im. Jędrzeja Śniadeckiego
• II Liceum Ogólnokształcące im. Królowej Jadwigi
• Prywatne Liceum Ogólnokształcące im. św. Wincentego à Paulo
• Zespół Szkół nr 1 im. Jana Kilińskiego
• Zespół Szkół nr 2 im. prof. Janusza Groszkowskiego
• Zespół Szkół nr 3 im. Legionistów miasta Pabianic
• Zespół Szkół Specjalnych
• „Heureka” Zespół Szkół Prywatnych

Media lokalne[edytuj]

• Prasa:
  • Życie Pabianic – tygodnik, ukazuje się we wtorki
  • Nowe Życie Pabianic – pismo, ukazuje się we wtorki
  • Pabianicki Tygodnik Reklamowy – pismo bezpłatne ogłoszeniowe
  • Bliżej Ciebie – tygodnik, ukazuje się w soboty jako dodatek do Expressu Ilustrowanego
  • Portal informacyjny EPAinfo
  • Portal informacyjny pabianice.tv
• Dawniej:
  • Puls Pabianic – bezpłatny tygodnik, ukazujący się w latach 2005-2007
  • Gazeta Pabianicka. Niezależny tygodnik miejski, wydawany w latach 1990-1996
  • Moje Miasto Pabianice – tygodnik wydawany od września 2008 do grudnia 2013 roku
  • PabiaNICE - miesięcznik (ukazywał się w trzeci piątek miesiąca) wydawany od września 2015 do listopada 2016
• Telewizja:
  • Pro-MOK – lokalna, Miejskiego Ośrodka Kultury, nadaje w latach 2003 – nadal
• Dawniej:
  • TVK TOP (Telewizja Osiedlowa Pabianice) – lokalna („piracka” do czasu otrzymania koncesji przez GOSAT-MEDIA) – w latach 1993-1995 w sieci UPC Pabianice (wówczas GOSAT-SERVICE Wrocław o. Pabianice)
  • TV GOSAT-MEDIA – lokalna z siedzibą we Wrocławiu – w latach 1995-2003 w sieci GOSAT-SERVICE (w tym czasie zmiana właściciela kablówki) następnie POLSKA TV KABLOWA potem UPC o/Pabianice
  • TV TOP (Telewizja o Pabianicach) – prywatna – w latach 2007-2008 w sieci UPC Pabianice

Sport[edytuj]

Koszykówka:

• Grot Alles Pabianice (Dawniej Hartmann, PTK, Włókniarz) żeński klub koszykówki, obecnie gra w kobiecej 1 lidze A.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Koszykarki Włókniarza Pabianice.

Futbol amerykański:

• Wilki Pabianice.

Piłka ręczna:

• SPR Pabiks MAG-MAR Pabianice – Stowarzyszenie Piłki Ręcznej Pabiks Pabianice (II liga)

Piłka nożna:

• MUKS Włókniarz Pabianice (Łódzka Klasa Okręgowa).
• Pabianickie Towarzystwo Cyklistów (Łódzka Klasa Okręgowa).

Bieg na orientację:

• UKS Azymut Pabianice (I liga).

Strzelectwo sportowe:

• PKSOW LOK „WALTER”.

Rugby 7:

• Fabrykanci Pabianice RC.

Piłka siatkowa:

• Energia Pabianice

Brazylijskie Jiu-Jitsu

• Gracie Barra Team Draculino Pabianice

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Kościół rzymskokatolicki św. Maksymiliana Kolbego w Pabianicach

Kościół starokatolicki mariawitów Przenajświętszego Sakramentu w Pabianicach

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące wspólnoty wyznaniowe:

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Parafia św. Mateusza i św. Wawrzyńca
  • Parafia Najświętszej Maryi Panny Różańcowej
  • Parafia św. Maksymiliana Marii Kolbego
  • Parafia św. Floriana
  • Parafia Chrystusa Króla Wszechświata
  • Parafia Miłosierdzia Bożego
  • Parafia Trójcy Przenajświętszej
• Kościół Starokatolicki Mariawitów
  • Parafia Przenajświętszego Sakramentu
• Kościół Ewangelicko-Augsburski
  • Parafia św. Piotra i św. Pawła - Kościół ewangelicko-augsburski św. Piotra i Pawła (diecezjalny)
• Kościół Ewangelicko-Metodystyczny
  • Parafia Dobrego Pasterza
• Kościół Zielonoświątkowy
  • Zbór Kościoła Zielonoświątkowego
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
  • Parafia św. Aleksandra Newskiego
• Chrześcijański Kościół „Dobra Nowina”^{[potrzebny przypis]}
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy (3 zbory: Pabianice-Bugaj, Pabianice-Centrum, Pabianice-Zachód i Sala Królestwa)^[13].

Transport zbiorowy[edytuj]

Komunikacja miejska[edytuj]

 Osobny artykuł: Transport zbiorowy w Pabianicach.

Początki komunikacji miejskiej w Pabianicach sięgają 1901 roku, kiedy otwarto linię tramwajową Pabianice-Łódź. Tramwaj dojeżdżał jedynie do przedmieścia. Linia była przedłużana w latach 1905, 1924 i 1940 aż w końcu biegła całą główną ulicą miasta – do stacji kolejowej. W 1968 roku przedłużono linię tramwajową do pętli Wiejska i wybudowano skrętnię Duży Skręt.

Do 1972 roku ponad 20-kilometrowa linia tramwajowa była jedynym środkiem komunikacji miejskiej. 19 lipca 1972 roku MPK Łódź postawił pierwsze przystanki i wprowadził kursy autobusów miejskich linii 1 a 17 stycznia 1977 uruchomił linię 2 obejmujące nowe dzielnice. Od 1984 roku w szybkim tempie powstawały kolejne linie autobusowe na których kursowały Ikarusy 260 i Jelcze^[14].

W 1992 roku pabianickie linie autobusowe obsługiwane przez MPK Łódź przejęło przedsiębiorstwo MZK Pabianice, które wprowadziło swoje bilety, wymieniło autobusy na nowocześniejsze jelcze. We flocie było 12 Manów NL 202, 14 Solarisów Urbino 12 i 3 Jelcze M081MB. Autobusy zmieniły barwy z czerwono-białych na niebiesko-żółte (kolor flagi Pabianic). W 2004 roku linię tramwajową 41 (Pabianice-Łódź: plac Niepodległości) zastąpiono linią 11 – z Pabianic przez Łódź do Zgierza. Linia 11 jest komercyjna. Po eksperymencie polegającym na zatrudnieniu konduktorów, w tramwajach zamontowano automaty sprzedające bilety. W 2007 roku rozpoczęto przebudowę torowiska linii 11 w ramach projektu „Tramwaj Regionalny”, współfinansowanego z funduszy Unii Europejskiej. W III etapie remont ma objąć obszar Pabianic. Obecnie linia 11 przebiega tylko w Łodzi. Do Pabianic kursował tramwaj linii P a od 1 sierpnia 2010 ponownie kursuje na linii 41 należąca do Lokalnego Transportu Zbiorowego miasta Łodzi. Jeździ on od przystanku „Wiejska/Łaska” w Pabianicach do Placu Niepodległości w Łodzi. Nowością są bilety czasowe, które wprowadzono na tej linii. 14 maja 2017 zawieszono kursowanie tramwaju i wprowadzono autobusową komunikację zastępczą Z41^[15].

Przez Pabianice przebiegają drogi krajowe oraz drogi wojewódzkie:

• droga ekspresowa S8 Południowa obwodnica Pabianic
• droga ekspresowa S14 Zachodnia obwodnica Pabianic
• droga krajowa nr 71 relacji Stryków – Zgierz – Pabianice – Rzgów
• droga wojewódzka nr 485 Bełchatów – Wadlew – Pabianice
• droga wojewódzka nr 482 węzeł Bralin S8 - Wieruszów - Złoczew - Sieradz - Łask - Pabianice - Ksawerów^[16].

Dworzec kolejowy w Pabianicach

Kolej[edytuj]

 Osobny artykuł: Pabianice (stacja kolejowa).

Ochrona przyrody[edytuj]

Pomniki przyrody[edytuj]

Źródło: Tabela pomników przyrody na stronie internetowej Urzędu Miasta Pabianic (dostęp 3 września 2017) Źródło: Uchwała Rady Miasta nr XXVI/348/16.

Honorowi obywatele miasta Pabianic[edytuj]

• Janusz Alwasiak
• Aleksander Arkuszyński
• Bohdan Bejze
• Jan Berner
• Marian Borkowski
• Norbert Hans
• Jan Paweł II
• Janusz Jantoń
• Radosław Januszkiewicz
• Lucjan Jaroszka
• Jan Kaczmarek
• Ryszard Kaczorowski
• Jerzy Kasperski
• Janusz Koziara
• Henryk Langierowicz
• Zygmunt Luboński
• Andrzej Moszura
• Ryszard Olszewski
• Milena Piotrowska
• Wojciech Stec
• Jan Szuba
• Jadwiga Wajs-Marcinkiewicz
• Zdzisław Wlazłowicz
• Zbigniew Gajzler

Ludzie związani z Pabianicami[edytuj]

Pomnik obok kościoła św. Mateusza

• Bogumił Bereś (konstruktor lotniczy)
• Henryk Debich (polski dyrygent i kompozytor)
• Mieczysław Klimek (profesor i rektor)
• Zbigniew Libera (artysta, fotografik i performer)
• Sławomir Łuczyński (rysownik, karykaturzysta i ilustrator)
• Magdalena Majewska (dziennikarka, publicystka i prezenterka telewizyjna)
• Tomasz Olejnik (muzyk, członek grupy Proletaryat)
• Waldemar Podgórski (reżyser i scenarzysta.)
• Stanisław Staszewski (muzyk, znany jako Tata Kazika)
• Janusz Tomaszewski (polityk)

Miasta partnerskie[edytuj]

Zobacz też[edytuj]

• Cmentarz ewangelicki w Pabianicach

Przypisy

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Urząd Miasta Pabianic
• Historia społeczności żydowskiej w Pabianicach
• Prywatna strona prezentująca Pabianice i powiat pabianicki
• Pabianice w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa, 1886.

p • d • e Miasta województwa łódzkiego Miasta powiatowe Bełchatów • Brzeziny • Kutno • Łask • Łęczyca • Łowicz • Łódź • Opoczno • Pabianice • Pajęczno • Piotrków Trybunalski • Poddębice • Radomsko • Rawa Mazowiecka • Sieradz • Skierniewice • Tomaszów Mazowiecki • Wieluń • Wieruszów • Zduńska Wola • Zgierz Miasta gminne Aleksandrów Łódzki • Biała Rawska • Błaszki • Drzewica • Działoszyn • Głowno • Kamieńsk • Koluszki • Konstantynów Łódzki • Krośniewice • Ozorków • Przedbórz • Rzgów • Stryków • Sulejów • Szadek • Tuszyn • Uniejów • Warta • Wolbórz • Zelów • Złoczew • Żychlin

p • d • e Powiat pabianicki Miasta Konstantynów Łódzki • Pabianice Gminy miejskie Konstantynów Łódzki • Pabianice Gminy wiejskie Dłutów • Dobroń • Ksawerów • Lutomiersk • Pabianice