Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Pasłęk
Ratusz w Pasłęku (2014)
Herb Pasłęka Flaga Pasłęka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	elbląski
Gmina	Pasłęk gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1297
Burmistrz	Wiesław Śniecikowski
Powierzchnia	10,63[1] km²
Wysokość	42 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	12 333[2] 1 160,2 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 55
Kod pocztowy	14-400
Tablice rejestracyjne	NEB
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Pasłęk
Położenie na mapie Polski Pasłęk
54°03′42,95″N 19°39′49,66″E/54,061931 19,663794
TERC (TERYT)	2804074
SIMC	0932927
Urząd miejski pl. św. Wojciecha 5 14-400 Pasłęk
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Pasłęk (dawniej Holąd Pruski, niem. Preußisch Holland, prus. Pāistlauks) – miasto w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pasłęk. Położony jest na północnym skraju Pojezierza Iławskiego, w krainie historycznej Prusy Górne. Przez miasto przepływa rzeka Wąska uchodząca do jeziora Druzno.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. elbląskiego.

Według danych z 30 czerwca 2014 r. miasto liczyło 12 452 mieszkańców^[3].

Miasto utrzymuje się głównie dzięki rolnictwu i przemysłowi lekkiemu. Funkcjonuje duża mleczarnia (produkująca wyroby nabiałowe na całą Polskę północną), młyn oraz suszarnia zboża. Pasłęk leży obok ważnej dla północnych regionów Polski drogi ekspresowej S7, z dwoma zjazdami, węzeł Pasłęk północ i węzeł Pasłęk południe oraz dróg w kierunku obwodu kaliningradzkiego, dzięki czemu można go uznać za węzeł komunikacji lądowej.

Historia[edytuj]

Mury miejskie z basztami i bramami

Brama Młyńska i pozostałości obwarowań miejskich, (XIV, XVIII w.)

Brama Młyńska w Pasłęku

Brama Kamienna w Pasłęku

We wczesnym średniowieczu był tu gród pruskiego plemienia Pogezanów. Po raz pierwszy wymieniony w dokumentach z 1267 r. jako Pazluch. Miasto założono w końcu XIII w. na miejscu staropruskiej osady Pazluk z rozkazu mistrza krzyżackiego Meinhardta z Kwerfurtu. Znajdowało się ono na terenie historycznej krainy Prusy Górne, która została zajęta przez Zakon krzyżacki w roku 1249. Pierwszymi osadnikami byli Holendrzy sprowadzeni do osuszania miejscowych bagien. Była to pierwsza osada holenderska w Prusach Książęcych i jednocześnie na terenie dzisiejszej Polski. Dała ona początek intensywnemu, trwającemu aż do początków XIX w. osadnictwu olęderskiemu^[4].

Prawa miejskie nadał mistrz krajowy Meinhardt von Querfurt w roku 1297 i po osiedleniu kolonistów z Holandii nadał miastu nazwę Hollandt. Ówcześnie był to ośrodek handlowo-rzemieślniczy. Po bitwie pod Grunwaldem miasto zostało zajęte przez wojska Jagiełły. W czasie trwania wojny trzynastoletniej (1454–1466) opowiedział się po stronie polskiej, jednak na mocy pokoju toruńskiego (1466) razem z resztą Prus Górnych pozostał pod władaniem krzyżackim. Po 1525 roku na terenie Prus Książęcych, a później Niemiec. Ponownie wojska polskie oblegały Pasłęk podczas wojny polsko-krzyżackiej w 1521 r. Po zajęciu miasta pozostawały tu do 1525 r. W 1627 Pasłęk okupowały wojska szwedzkie Gustawa Adolfa. W czasie drugiej wojny polsko-szwedzkiej w 1656 r. na zamku pasłęckim spotkali się: król szwedzki Karol Gustaw i elektor Fryderyk Wilhelm. Obaj władcy uzgodnili działania wojskowe przeciw Polsce. W latach wojny siedmioletniej od 1758 do 1762 miasto okupowali Rosjanie. Znaczne zniszczenia spowodowały przemarsze wojsk napoleońskich w latach 1807 i 1812. W 1818 Pasłęk został siedzibą powiatu.

W wieku XIX miasto intensywnie się rozwijało, powstały niewielkie zakłady przemysłowe, uruchomiono linię kolejową (w 1882), początkowo do Morąga, a później do Olsztyna i Elbląga (w 1883).

W 1898 r. w Pasłęku powstało Górnopruskie Towarzystwo Historyczne (Oberländischer Geschichtsverein), którego honorowym przewodniczącym został książę Alexander zu Dohna ze Słobit^[5].

28 stycznia 1945 roku wojska hitlerowskie zostały wyparte z miasta przez oddziały 2 armii uderzeniowej i 5 armii pancernej gwardii 2 Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej^[6].

Po zakończeniu II wojny światowej (1939–1945) miasto znalazło się w granicach Polski, zniszczone w 80% przez działania wojenne oraz podpalenia dokonane przez żołnierzy radzieckich. Obecną nazwę administracyjnie zatwierdzono 7 maja 1946^[7]. W pierwszych latach powojennych władze polskie usunęły dotychczasowych mieszkańców Pasłęka do Niemiec, zastępując ich głównie ludźmi wysiedlonymi z terenów wschodnich II RP. Systematycznie odbudowywany i rozwijany.

W Pasłęku znajdują się obecnie dwa przedszkola, dwie szkoły podstawowe, dwa gimnazja oraz dwie szkoły średnie.

Demografia[edytuj]

• Piramida wieku mieszkańców Pasłęka w 2014 roku^[2].

Zabytki[edytuj]

Zamek krzyżacki

Kościół św. Bartłomieja

Zabytkowe kamieniczki na ulicy Dąbrowskiego w Pasłęku

• Zamek krzyżacki, zbudowany ok. 1320 r., wielokrotnie odbudowywany w XIV i XVI w. oraz po 1945. Zamek zniszczony podczas wojny polsko-krzyżackiej w 1521 r. i pożarem w 1543 r. Odbudowany z dodaniem dwóch skrzydeł: wschodniego i zachodniego oraz dwóch narożnych wież. W 1945 zniszczony, odbudowany w latach 60. XX w., z przeznaczeniem na cele kulturalne. Obecnie zamek składa się z trzech skrzydeł, otaczających prostokątny dziedziniec otwarty od południa. Skrzydło północne flankują wieże.
• Gotycki kościół pod wezwaniem świętego Bartłomieja pochodzący z pierwszej połowy XIV w., a rozbudowany w XVI. Niegdyś wieże wieńczył barokowy hełm, lecz w 1922 uległ on spaleniu i zastąpiono go obecnym dachem siodłowym. Wystrój wnętrza w większości neogotycki. Barokowy ołtarz główny autorstwa rzeźbiarza Izaaka Rigi z Królewca z 1687 r., barokowa ambona i konfesjonał tego samego autorstwa co ołtarz, organy wykonane przez gdańskiego mistrza Hildebrandta z 1719^[8].
• Mury miejskie z basztami (Wieża Kamienna) i bramami (Brama Młyńska), zbudowane pomiędzy XIII a XV w., otaczają Stare Miasto.
• Kilkanaście kamieniczek z XVIII i XIX w. (ul. Chrobrego, Dąbrowskiego, Osińskiego, Sienkiewicza).
• Gotycki ratusz pochodzący z XIV w., przebudowany w XVI, a odbudowany w 1960 roku. Późnorenesansowe szczyty pochodzą z XVII w. Posiada podcień wsparty na trzech kolumnach.
• Neogotycki kościół św. Józefa, obecnie cerkiew greckokatolicka.
• Renesansowy kościół św. Jerzego, obecnie wspólnie użytkowany przez społeczność ewangelicką (jako kościół filialny parafii w Ostródzie) oraz prawosławną (jako parafialna cerkiew pw. św. Onufrego).
• Miejska wieża wodociągowa z 1910 roku.
• cmentarz żydowski założony w XIX wieku

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Cerkiew św. Onufrego współużytkowana przez Kościół Ewangelicko-Augsburski jako kościół Świętego Jerzego

Na terenie miasta działalność religijną prowadzi:

• Kościół Chrześcijan Baptystów,
• Kościół Ewangelicko-Augsburski,
• Kościół Greckokatolicki (obrządku bizantyjsko-ukraińskiego),
• Kościół Rzymskokatolicki,
• Kościół Zielonoświątkowy,
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny,
• Świadkowie Jehowy. Zbór z Salą Królestwa^[9].

Oświata[edytuj]

Na terenie miasta znajdują się następujące placówki oświatowe:

– przedszkola:

• Przedszkole Samorządowe nr 1
• Przedszkole Samorządowe nr 2 im. Ludwiki Wawrzyńskiej

– szkoły podstawowe i gimnazja:

• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Władysława Broniewskiego
• Gimnazjum nr 1 im. Władysława Jagiełły
• Zespół Szkół Powszechnych im. mjr. Henryka Sucharskiego – SP nr 3 i Gimnazjum nr 2

– szkoły średnie:

• Zespół Szkół w Pasłęku (w jego skład wchodzą: Liceum Ogólnokształcące im. Bohaterów Grunwaldu, 1 Technikum, 1 Branżowa Szkoła I Stopnia i Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych)^[10]
• Zespół Szkół Ekonomicznych i Technicznych w Pasłęku
• Zespół Szkół Zawodowych w Pasłęku

Transport[edytuj]

Przez miasto przechodzą drogi:

• Drogi wojewódzkie:
  • 505 Frombork - Młynary - Pasłęk
  • 513 Pasłęk – Orneta - Lidzbark Warmiński - Kiwity - Wozławki
  • 526 Pasłęk - Śliwica - Lepno - Myślice - Przezmark
  • 527 Dzierzgoń - Rychliki - Pasłęk - Morąg - Łukta - Olsztyn

• S7 która jest częścią drogi krajowej nr 7: Gdańsk - Elbląg - Warszawa - Radom - Kielce - Kraków - Chyżne

Ciekawostki[edytuj]

• Podziemia zamku w Pasłęku znajdują się na liście prawdopodobnych miejsc ukrycia Bursztynowej Komnaty. Do dziś nie zostały dokładnie spenetrowane^[11].
• Taksówkarze z Pasłęka byli inspiracją do nakręcenia filmu „Wielki Szu” w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego.^{[potrzebny przypis]}
• Do roku 1945, czyli do zniszczenia podczas walk o miasto i znalezienia się Pasłęku w granicach Polski, miejscowość ze względu na jej dobrze zachowaną starówkę nazywana była mianem Rothenburga Prus Wschodnich.^{[potrzebny przypis]}
• W latach 1957-1963 prowadzono prace wiertnicze i badania karotażowe w otworach wiertniczych w poszukiwaniu rud uranu. Przy okazji świadczenia tych prac wykryto przejawy mineralizacji uranowej w głęboko zalegających strukturach geologicznych na niżu polskim, m.in. w Pasłęku. Ze względu na grubą pokrywę osadów czwartorzędowych zrezygnowano tam jednak z przeprowadzania podziemnych prac rozpoznawczych i sporządzono jedynie dokumentację złóż w oparciu o badania rdzeni z otworów wiertniczych (średnia zawartość uranu w rudzie w g/tonę - 8400 g).^{[potrzebny przypis]}

Sport[edytuj]

W mieście swą siedzibę ma Polonia Pasłęk – klub wielosekcyjny. Początkowo klub funkcjonował pod nazwą Związkowy Klub Sportowy Ogniwo Pasłęk. Pierwszym prezesem został Jan Czymbor. Obok piłki nożnej funkcjonują między innymi siatkówka i sekcja motorowa, w kolejnych latach powstają koszykówka, kick- boxing i lekkoatletyka. W 1957 roku zmieniono nazwę na Miejski Klub Sportowy Polonia Pasłęk z prezesem Bogdanem Korzeniowskim. Rok 1980 przyniósł kolejną zmianę nazwy Międzyzakładowy Ludowy Klub Sportowy Polonia Pasłęk. W 1999 roku piłkarze Polonii awansują do IV ligi.

• Sekcja koszykówki z trenerem Krzysztofem Kowalem osiągająca w rozgrywkach kategorii wiekowej kadet bardzo dobre wyniki w rozgrywkach wojewódzkich i powiatowych.
• Sekcja piłkarska

Aktualnie Polonia Pasłęk występuje w lidze okręgowej, w grupie warmińsko-mazurskiej.

Klub Sportowy Polonia Pasłęk, rok założenia 1950, Barwy klubowe: niebiesko-biało-czerwone

• Najwyższa klasa rozgrywkowa IV liga

Stadion Miejski w Pasłęku został gruntownie przebudowany w latach 2011-2012. Pojemność trybun po modernizacji wynosi 1 450 miejsc. W ramach inwestycji powstała również bieżnia tartanowa oraz oświetlenie. Rewitalizacji doczekała się również murawa piłkarska. Gmina Pasłęk na realizację tego przedsięwzięcia otrzymała dofinansowanie ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej w ramach „Wojewódzkiego wieloletniego programu rozwoju bazy sportowej”. Przyznana kwota to 950 tys. zł (200 tys. zł w roku 2011 i 750 tys. zł w roku 2012)^[12].

• Strzelnica

Strzelnica myśliwska w Gołąbkach k. Pasłęka powstała na terenie K.Ł. „Bóbr” w Pasłęku i stanowi własność tego koła. Pełni też funkcję Okręgowej Strzelnicy Myśliwskiej Okręgu Elbląskiego. Jest pięknie położona i utrzymana. Można na niej sprawnie przeprowadzić wszystkie konkurencje strzelań myśliwskich. Kilka lat z rzędu drużyna reprezentująca K.Ł. „Bóbr” składająca się z trzech zawodników wygrywa Mistrzostwa Okręgu Elbląskiego i reprezentuje okręg na Krajowym Konkursie Kół Łowieckich.

• Golf

Pole golfowe Sand Valley powstało w latach 2006-2009. Codzienne prace konstrukcyjne i kształtujące pole prowadzone były przez Tonego Ristole. To właśnie jego rzemiosło widać we wszystkich detalach pola. Natomiast Lassi Pekka Tilander i Kai Hulkkonen odpowiadali za wytyczenie fairwayów i sporządzenie projektu komponujące pole golfowe z naturalną rzeźbą terenu. Pole Golfowe znajduje się przy drodze ekspresowej E7 kilkaset metrów od zjazdu z węzła Pasłęk północ.

Urodzeni w Pasłęku[edytuj]

• Katarzyna Ankudowicz, aktorka
• Max Liedtke, niemiecki dziennikarz i oficer Wehrmachtu, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie:

• Itzehoe^{[potrzebny przypis]},
• La Couronne^{[potrzebny przypis]}

Zobacz też[edytuj]

• Powiat pasłęcki
• Cmentarz żydowski w Pasłęku

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Władysław Rusiński: Osady tzw. „olędrów” w dawnym województwie poznańskim. Kraków: 1947.
• Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ​ISBN 83-902165-0-7​ s. 46-48
• ZABYTKOWY PASŁĘK

Linki zawnętrzne[edytuj]

• Holąd Pruski w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa, 1882.

p • d • e Miasta województwa warmińsko-mazurskiego Miasta powiatowe Bartoszyce • Braniewo • Działdowo • Elbląg • Ełk • Giżycko • Gołdap • Iława • Kętrzyn • Lidzbark Warmiński • Mrągowo • Nidzica • Nowe Miasto Lubawskie • Olecko • Olsztyn • Ostróda • Pisz • Szczytno • Węgorzewo Miasta gminne Barczewo • Biała Piska • Biskupiec • Bisztynek • Dobre Miasto • Frombork • Górowo Iławeckie • Jeziorany • Kisielice • Korsze • Lidzbark • Lubawa • Mikołajki • Miłakowo • Miłomłyn • Młynary • Morąg • Olsztynek • Orneta • Orzysz • Pasłęk • Pasym • Pieniężno • Reszel • Ruciane-Nida • Ryn • Sępopol • Susz • Tolkmicko • Zalewo

p • d • e Powiat elbląski Miasta Młynary • Pasłęk • Tolkmicko Gminy miejsko-wiejskie Młynary • Pasłęk • Tolkmicko Gminy wiejskie Elbląg • Godkowo • Gronowo Elbląskie • Markusy • Milejewo • Rychliki