Tworzenie stron internetowych

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Melzak

Pieniężno
Kościół pw. św. św. Piotra i Pawła z XIV w.
Herb Pieniężna Flaga Pieniężna
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	braniewski
Gmina	Pieniężno gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1312-1945, 1973
Burmistrz	Kazimierz Kiejdo
Powierzchnia	3,81[1] km²
Wysokość	76 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	2 853[2] 748,8 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 55
Kod pocztowy	14-520
Tablice rejestracyjne	NBR
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Pieniężno
Położenie na mapie Polski Pieniężno
54°14′11,26″N 20°07′42,63″E/54,236461 20,128508
TERC (TERYT)	2802054
SIMC	0932956
Urząd miejski ul. Generalska 8 14-520 Pieniężno
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Rynek w 1987

Pieniężno (dawniej Melzak, niem. Mehlsack^[3]) – miasto na Warmii w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. elbląskiego.

Według danych z 30 czerwca 2012 miasto liczyło 2956 mieszkańców.

Pieniężno położone jest w pasie Wzniesień Górowskich nad rzeką Wałszą.

Nazwa miasta[edytuj]

Najstarsza znana nazwa związana z miejscowością jest pochodzenia staropruskiego i brzmiała Melcekuke (od „malte”, „malko” – drzewo, zarośla, las i „kuke”, „kauks” – diabeł, czart, czyli „czarci las”). Niemieccy koloniści osadzeni tu po lokacji miasta przez Krzyżaków przyswoili ją fonetycznie jako Mehlsack („worek mąki”). Osadnictwo mazurskie w Prusach Książęcych w następnych wiekach sprawiło, że pojawiła się także równoległa forma polska Melzak. Po przyłączeniu do Polski w 1945 w użyciu znajdowała się nazwa Mąkowory. W 1947 na mocy rozporządzenia ministrów administracji publicznej i ziem odzyskanych z 12.11.1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości nazwę ponownie zmieniono i odtąd miasteczko nosi nazwę Pieniężno, na cześć Seweryna Pieniężnego juniora – wydawcy przedwojennej polskiej „Gazety Olsztyńskiej”.

Historia[edytuj]

Prusowie założyli w tym miejscu gród obronny, który nazywał się Melcekuke. Ostatnim księciem staropruskim był prawdopodobnie Wewa. W połowie XIII w. stoczył krwawy bój z Krzyżakami ponosząc klęskę. W efekcie, zgodnie z umową między Krzyżakami a papieżem Innocentym IV, Warmię otrzymał biskup, a Terra Wewa przekazana została kapitule. Pierwsze zapiski w kronikach zakonu krzyżackiego podają datę 1282 r., kiedy to biskup warmiński przekazał posiadłości Wewy kapitule z poleceniem założenia parafii i wzniesienia kościoła. Krzyżacy nazywali miasto Mehlsack.

Nie jest dokładnie znana data nadania praw miejskich, niektóre źródła podają 1295 r., jednak w dokumentach po raz pierwszy nazwy civitas (łac. – miasto) użyto w 1312 r., gdy kapituła warmińska wystawiła przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim, potwierdzone zostały w 1326. W pierwszych latach XIV w. kapituła warmińska wybudowała tu zamek i otoczyła miasto murami obronnymi, Melzak był siedzibą komornictwa w posiadłościach kapituły. Od 1466 miasto razem z Warmią było częścią Rzeczypospolitej. W 1520 zdobyły je i częściowo zniszczyły wojska Albrechta Hohenzollerna. W 1626 miasto napadły i splądrowały wojska szwedzkie, rok później znaczna część zabudowy została spalona. W 1937 Melzak liczył 4665 mieszkańców^[4].

17 lutego 1945 roku siły hitlerowskie zostały wyparte przez oddziały 3 armii 2 Frontu Białoruskiego. W walkach o miasto i okolice zginęło 166 żołnierzy radzieckich i 32 oficerów. 18 lutego 1945 roku podczas inspekcji wojsk na przednim skraju frontu pod Pieniężnem został śmiertelnie ranny dowódca 3 Frontu Białoruskiego generał armii Iwan Czerniachowski^[5]. Na jego cześć w Pieniężnie ustawiono pomnik (nazwę Czerniachowsk nadano też miastu Wystruć w północnej części obwodu kaliningradzkiego w byłych Prusach Wschodnich).

Wiosną 2001 roku na cokole pomnika gen. Czerniachowskiego pojawiły się napisy kat AK i morderca^[6]. W 2014 władze miasta wystąpiły z inicjatywą usunięcia lub przeniesienia pomnika. 17 września 2015 r. rozpoczęto demontaż monumentu sowieckiego generała^[7].

Ze względu na zniszczenie miasta w ponad 90% zimą 1945 r. administracja polska nie zaliczyła miejscowości do miast. Pieniężno odzyskało prawa miejskie dopiero w 1973 r.

Zabytki[edytuj]

Ratusz – obecnie w odbudowie, z lewej wieża nieistniejącego kościoła ewangelickiego

Pieniężno, seminarium werbistów

Ruiny Zamku Kapituły Warmińskiej

• Zamek Kapituły Warmińskiej z XIV wieku;
• Ratusz z XIV-XV wieku: Obecnie ratusz znajduje się w odbudowie po zniszczeniach II wojny światowej, w czasie której miasto zostało zniszczone w 80%. Był to budynek usytuowany pośrodku kwadratowego rynku^[8].
• Muzeum Misyjno-Etnograficzne Księży Werbistów;
• Most kolejowy o wysokości 30 metrów i długości 160 m z 1885 roku, odbudowany w 1950 roku;
• Wieża ciśnień z 1905 roku;
• Klasztor Księży Werbistów
• Kościół św. św. Piotra i Pawła z XIV wieku: Kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła o pięciu nawach wybudowano w 1897 roku. W tym miejscu stała kiedyś stara świątynia, której wyposażenie trafiło do nowego kościoła: barokowe figury patronów przy ołtarzu, gotycka chrzcielnica i polichromowana ambona z XVII wieku^[9].
• wieża kościoła poewangelickiego z lat 1844–1851
• cerkiew greckokatolicka św. Michała z lat 1621–1623, dawna kaplica szpitalna.

Transport[edytuj]

Przez miasto przebiegają drogi:

• 507 Braniewo – Pieniężno – Orneta – Dobre Miasto
• 510 Pieniężno – Głębock
• 512 Pieniężno – Górowo Iławeckie – Bartoszyce – Szczurkowo

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie
• Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego
  • Parafia św. Michała Archanioła w Pieniężnie
• Świadkowie Jehowy
  • Zbór (Sala Królestwa)^[10]

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie:

• Lichtenau  Niemcy^{[potrzebny przypis]}
• Gusiew  Rosja^{[potrzebny przypis]}

Zobacz też[edytuj]

• Piotr Kolberg, burmistrz Pieniężna
• cerkiew św. Michała w Pieniężnie
• cmentarz żydowski w Pieniężnie
• Pieniężno (stacja kolejowa)

Przypisy

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Czas na Pieniężno
• Melzak w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VI: Malczyce – Netreba. Warszawa, 1885.

p • d • e Miasta województwa warmińsko-mazurskiego Miasta powiatowe Bartoszyce • Braniewo • Działdowo • Elbląg • Ełk • Giżycko • Gołdap • Iława • Kętrzyn • Lidzbark Warmiński • Mrągowo • Nidzica • Nowe Miasto Lubawskie • Olecko • Olsztyn • Ostróda • Pisz • Szczytno • Węgorzewo Miasta gminne Barczewo • Biała Piska • Biskupiec • Bisztynek • Dobre Miasto • Frombork • Górowo Iławeckie • Jeziorany • Kisielice • Korsze • Lidzbark • Lubawa • Mikołajki • Miłakowo • Miłomłyn • Młynary • Morąg • Olsztynek • Orneta • Orzysz • Pasłęk • Pasym • Pieniężno • Reszel • Ruciane-Nida • Ryn • Sępopol • Susz • Tolkmicko • Zalewo

p • d • e Gmina Pieniężno Siedziba gminy: Pieniężno Sołectwa Białczyn • Bornity • Cieszęta • Glebiska • Jesionowo • Jeziorko • Kajnity • Kierpajny Wielkie • Kowale • Lechowo • Łajsy • Łoźnik • Niedbałki • Pakosze • Piotrowiec • Pluty • Posady • Radziejewo • Różaniec • Sawity • Wojnity • Wopy • Wyrębiska • Żugienie Miejscowości niesołeckie Białczyn (osada) • Borowiec • Brzostki • Gajle • Gaudyny • Glądy • Kierpajny Małe • Kiersiny • Kolonia Wojnicka • Lubianka • Pajtuny • Pawły • Pełty • Pieniężno (osada) • Pieniężno Drugie • Pieniężno Pierwsze

p • d • e Powiat braniewski Miasta Braniewo • Frombork • Pieniężno Gminy miejskie Braniewo Gminy miejsko-wiejskie Frombork • Pieniężno Gminy wiejskie Braniewo • Lelkowo • Płoskinia • Wilczęta