Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Pruszcz Gdański
Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Św. (XV w.)
Herb Pruszcza Gdańskiego
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	gdański
Gmina	gmina miejska
Aglomeracja	gdańska
Prawa miejskie	1945[1]
Burmistrz	Janusz Wróbel
Powierzchnia	16,47 km²
Wysokość	0,7-44 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	29 921[2] 1 816,7 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 58
Kod pocztowy	83-000, 83-005
Tablice rejestracyjne	GDA
Położenie na mapie powiatu gdańskiego Pruszcz Gdański
Położenie na mapie województwa pomorskiego Pruszcz Gdański
Położenie na mapie Polski Pruszcz Gdański
54°15′43″N 18°38′11″E/54,261944 18,636389
TERC (TERYT)	2204011
SIMC	0934620
Urząd miejski ul. Grunwaldzka 20 83-000 Pruszcz Gdański
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
BIP

Pruszcz Gdański (niem. Praust^[3], kasz. Pruszcz, Pruszcz Gduńsczi^[4]) – miasto w województwie pomorskim, w powiecie gdańskim, nad rzeką Radunią, należące do aglomeracji gdańskiej, przylega od południa do Gdańska. Miasto jest siedzibą powiatu gdańskiego i gminy Pruszcz Gdański.

Pruszcz Gdański leży przy wylocie z Gdańska drogi krajowej nr 91 oraz głównej linii kolejowej do Warszawy. Na południe od miasta rozpoczyna się obwodnica trójmiejska, a niedaleko tego miejsca znajduje się także węzeł drogowy Pruszcz Gdański (dawniej Rusocin), stanowiący początek autostrady A1.

Według danych z 31 marca 2011 miasto miało 27 787 mieszkańców^[5]. 13 grudnia 2013 liczba osób zameldowanych na terenie miasta na pobyt stały i czasowy osiągnęła 29 001 osób^[6].

Środowisko naturalne[edytuj]

Pruszcz Gdański leży na styku Żuław Wiślanych i Pojezierza Kaszubskiego, co ma duży wpływ na zróżnicowanie typów krajobrazu w najbliższej okolicy. Przez miasto przepływa rzeka Radunia. W miejscowości znajduje się początek Kanału Raduni. Zabudowa miasta skupia się głównie u podnóża Pojezierza Wschodniopomorskiego i łagodnie przechodzi ku równinie deltowej Wisły.

Według danych z 2005^[7] Pruszcz Gdański ma obszar 16,47 km², w tym:

• użytki rolne: 26%;
• użytki leśne: 0%.

Miasto stanowi 2,08% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj]

Dane z 31 grudnia 2007^[8]:

(115 miejsce w Polsce)

W 2015 spośród 28530 mieszkańców zameldowanych na pobyt stały i czasowy 7424 osoby przekroczyły 55 rok życia^[9].

• Piramida wieku mieszkańców Pruszcza Gdańskiego w 2014 roku^[2].

Ludność[edytuj]

Rada Miasta[edytuj]

Historia[edytuj]

Pradzieje na obszarze Pruszcza Gdańskiego[edytuj]

Pierwsi osadnicy na terenie zajmowanym przez dzisiejsze miasto pojawili się ok. VIII w p.n.e. Bliskie położenie względem Morza Bałtyckiego było korzystnym czynnikiem rozwoju osady. W okresie Imperium Rzymskiego była ona jednym z kluczowych portów przy dawnym ujściu Wisły. To właśnie tu kwitło wytwórstwo oraz docierała większość ekspedycji kupieckich, przemierzających od II w. p.n.e. do IV w. n.e. szlak bursztynowy. Podczas prac archeologicznych na stanowiskach zlokalizowanych na obszarze miasta archeolodzy odnajdują groby, urny pogrzebowe, wyroby z brązu, szkła czy bursztynu, a także rzymskie czy arabskie monety – pod względem liczby zabytków i stanowisk archeologicznych obecny Pruszcz ustępuje jedynie Gdańskowi. W październiku 2014 r. na terenie Pruszcza odkryto najstarszą fajkę na terenie Polski, pochodzącą z kręgu wpływów fenickich lub arabskich i mającą do 2,5 tys. lat. Okres wędrówek ludów, trwający od IV do VII w., był okresem schyłkowym funkcjonowania ośrodka handlowego na terenie Pruszcza, co spowodowane było upadkiem Imperium Rzymu, oraz cofaniem się wybrzeża morskiego na skutek którego funkcje portowe u ujścia Wisły przejął powstały później Gdańsk.

Średniowiecze[edytuj]

Średniowiecze to okres pomorskich książąt i lokalnego rycerstwa władającego osadami w sąsiedztwie Pruszcza. W przekazach historycznych znajdują się liczne historie dotyczące miejscowych wielmożów – Bartłomieja i Piotra z Rusocina, Jarosława z Osieka czy Chwalimira i Wojciecha Stefanowiców. 18.10.1367 na mocy dokumentu wydanego przez komtura gdańskiego Ludwiga von Essen nastąpiła lokacja wsi na prawie niemieckim, co w przypadku Pruszcza oznaczało przeorganizowanie istniejącej tu wcześniej osady. W okresie świetności zakonu krzyżackiego rycerze zakonni poczynili szereg inwestycji, stwarzając z pruszczańskiej wsi zaplecze dla warownego Gdańska. Krzyżacy nadali też Pruszczowi znaczące przywileje. W czasie wojny trzynastoletniej w Pruszczu stacjonowały wojska polskie, a po skończonej wojnie miejscowość weszła w skład gdańskiego patrymonium miejskiego.

Czasy nowożytne do 1815 r.[edytuj]

Pruszcz przez cały czas należał do Gdańska i z tego tytułu m.in. płacił daniny na rzecz miasta. Do dzisiejszych czasów zachowały się dokumenty dokładnie inwentaryzujące pruszczański majątek, np. w 1793 w Pruszczu było 295 koni, 53 byków, 119 krów (w tym 113 mlecznych), 26 cielaków, 294 świnie, 74 warchlaki oraz 10 uli pszczelich. Leżącą w strategicznym punkcie podczas drogi do Gdańska, często odwiedzały koronowane głowy. Wśród dostojników którzy zawitali do Pruszcza, bądź spędzili w nim kilka nocy, znaleźli się m.in. Zygmunt I, Zygmunt August, Zygmunt III Waza, Jan Kazimierz, Jan III Sobieski (31 lipca 1676), Stanisław Leszczyński czy August II. Kolejne konflikty zbrojne pozostawiały po sobie w Pruszczu liczne ślady. Wieś często była zapleczem dla kolejnych armii. W kronikach miasta zachowały się wzmianki o wielkim pożarze z 1801. Również początek XIX wieku odcisnęły na Pruszczu piętno. W 1807 w pruszczańskim kościele żołnierze francuscy urządzili magazyn prochu. Stąd też marszałek Lefebvre kierował zdobywaniem Gdańska. W czerwcu 1812 przez wieś przedefilował Napoleon Bonaparte. Od stycznia do 26 marca 1813 roku w miejscowości znajdowała się siedziba dowództwa wojsk rosyjskich skierowanych do zdobycia napoleońskiego Gdańska. Po klęsce Napoleona, Pruszcz powrócił pod panowanie pruskie.

Królestwo Prus i Cesarstwo Niemieckie (1815-1919)[edytuj]

Cukrownia w Pruszczu Gdańskim zbudowana w 1881 (zdjęcie z 2010)

Pruskie panowanie poluzowało więzi łączące Pruszcz z Gdańskiem. Uwłaszczono chłopów, miasto przestało być właścicielem gruntów w Pruszczu. Zniesiono również opłaty na rzecz Gdańska. W 1801 wieś uległa pożarowi (z wyjątkiem kościoła). Od 1818 Pruszcz wchodził w skład powiatu Danzig i stał się stosunkowo ważnym ośrodkiem administracyjnym - w latach 1824-1844 mieściła się tutaj siedziba landrata powiatu gdańskiego Samuela Abrahama Treuge, przeniesiona następnie do Gdańska. Od 1887 Pruszcz znajdował się w granicach powiatu Danziger Höhe. W 1820 w Pruszczu mieszkało 740 osób, w 1848 już 1556. W latach 1875-1880 Pruszcz był miejscowością o najszybciej rosnącej liczbie ludności spośród wszystkich miast i gmin ówczesnej prowincji Prusy Zachodnie (1 grudnia 1880 liczył 2135 osób, wzrost w ciągu 5 lat o 375 osób; a 1 grudnia 1885 2369 mieszkańców). W pierwszej połowie XIX wieku w Pruszczu zaczęły się liczne inwestycje, a także modernizacja dotychczasowej infrastruktury. Pojawiły się nowe drogi i mostki na Raduni, a 5 sierpnia 1852 otwarto linię kolejową z Berlina przez Bydgoszcz do Gdańska. Rozpoczęto również intensywne prace przeciwpowodziowe na Kanale Raduni. Przełom XIX i XX wieku to kolejne inwestycje, brukowanie dróg, zakładanie linii telefonicznych (1900) czy elektrycznego oświetlenia ulic (28 sierpnia 1902). W latach 1879-1881 z inicjatywy doktora Hermanna Wiedemanna powstała w Pruszczu cukrownia – największy zakład przemysłowy na tym terenie. W latach 1892-1894 wybudowano szpital, nazywany od nazwiska inicjatora oraz pierwszego ordynatora Szpitalem Wiedemanna. Miejscowość stała się wówczas także lokalnym ośrodkiem handlowym - od 22 października 1889 odbywały się tutaj jarmarki. W 1900 powstała w Pruszczu mleczarnia, a dwa lata później szkoła mleczarska. W 1910 uruchomiono cegielnię, a w l. 1908-1909 utworzono ochotniczą straż pożarną.

Okres Wolnego Miasta Gdańsk i II wojna światowa[edytuj]

Po zakończeniu I wojny światowej Pruszcz znalazł się w granicach utworzonego w 1920 Wolnego Miasta Gdańska. Od maja 1933, czyli wygranej nazistów w wyborach do Volkstagu, hitlerowcy pojawili się także w pruszczańskiej administracji. 1 grudnia 1939 Niemcy dokonali korekt administracyjnych i włączyli Pruszcz (wraz z całym powiatem Danziger Höhe) do powiatu Gdańsk-Wieś. W dniu 1 kwietnia 1942 na mocy rozporządzenia MSW Rzeszy z dnia 26 marca tego roku przyłączono gminę Pruszcz do Hanzeatyckiego Miasta Gdańska^[14][15].

Już od połowy sierpnia 1939 Niemcy zaczęli aresztować przedstawicieli mniejszości polskiej w Pruszczu i okolicach. Łącznie represjom poddano 200 osób, część z nich trafiła do hitlerowskich obozów zagłady. Administracja nazistowska utworzyła tu podobóz kobiecy Praust obozu koncentracyjnego KL Stutthof, znajdujący się na terenie powstałego wtedy lotniska. W okresie wojny na południe od Pruszcza prowadzono prace nad budową autostrady Berlin - Królewiec, w tym celu utworzono tu Reichsautobahnlager RAB-Lager Praust^[16]. W styczniu 1945 przez Pruszcz przeszła część więźniów z tzw. marszu śmierci z ewakuowanego obozu koncentracyjnego Stutthof. 20 - 25 marca w walkach o wyzwolenie Pruszcza brały udział wojska 108 korpusu armijnego i 46 dywizji piechoty 2 armii uderzeniowej 2 Frontu Białoruskiego^[17]. 24 marca 1945 wojska radzieckie ostatecznie przełamały obronę niemiecką na Raduni i zdobyły Pruszcz^[18]. W walkach o miasto zginęło 175 żołnierzy radzieckich^[19]. Już 30 marca 1945 przy ulicy Dworcowej 4 pracę rozpoczął - jako pierwsza polska instytucja - Urząd Pocztowy, którego naczelnikiem został przybyły z Bydgoszczy naczelnik Sergiusz Czerniaków^[20]. Miasto zostało włączone do Polski, zamieszkującą go ludność niemiecką wysiedlono.

Ofiary II wojny światowej zostały upamiętnione pomnikami ofiar KL Stutthof przy ul. Powstańców Warszawy i dworcu kolejowym, tablicą poświęconą pomordowanym kolejarzom (również na dworcu) oraz pomnikiem w centrum miasta. Jest to przebudowany przedwojenny Kriegerdenkmal, czyli pomnik upamiętniający żołnierzy pruskich poległych w I wojnie światowej; w pierwszą rocznicę wyzwolenia miasta odsłonięto go jako Pomnik Wdzięczności ku czci żołnierzy Armii Czerwonej (ówcześnie Aleja Wyzwolenia)^[17]; 26/27 kwietnia 2015 został on zbezczeszczony^[21]). Poległych w walkach o zdobycie miasta w 1945 żołnierzy Armii Czerwonej pochowano na cmentarzu przy ul. Zastawnej. Cmentarz był przebudowywany w latach 1976-77, a w 1977 roku odsłonięto na nim monumentalny pomnik^[22]. 25 stycznia 2015 w 70. rocznicę rozpoczęcia ewakuacji KL Stutthof odsłonięto pamiątkowy głaz u zbiegu ulic Grunwaldzkiej i Mickiewicza.

Czasy współczesne[edytuj]

Po zakończeniu II wojny światowej wszystkie akty urzędowe władz okupacyjnych zostały uznane za niebyłe i Pruszcz ponownie stał się samoistną jednostką administracyjną. Jak dotąd nie udało się znaleźć dokumentu urzędowego nadającego Pruszczowi status miasta. Natomiast począwszy od 1945 zaczyna się pojawiać regularnie na wykazach urzędowych miast^[23].

Od 1945 na obrzeżach Pruszcza zaczęły powstawać mniejsze lub większe warsztaty czy zakłady produkcyjne. Z biegiem lat w mieście pojawiało się coraz więcej inwestycji, choć niektóre z nich, jak chociażby kanalizacyjno-wodociągowe, trwały aż do wczesnych lat 90.

Od początku XXI wieku w mieście realizowanych jest wiele dużych inwestycji jak całkowita przebudowa centrum miasta (tzw. „Nowe Centrum Pruszcza”), budowa Międzynarodowego Bałtyckiego Park Kulturowego, powstanie szeregu centrów logistycznych czy budowa obwodnicy miasta. W latach 2008-2010 wydatki inwestycyjne miasta na infrastrukturę techniczną wyniosły w przeliczeniu na jednego mieszkańca 1637,24 zł, co było najwyższym wskaźnikiem na terenie województwa. Za lata 2009-2011 wskaźnik ten był jeszcze wyższy (1748,37 zł), co postawiło miasto w tej kategorii na czele wszystkich miast powiatowych w kraju^[24]. W latach 2011-2014 miasto pozyskało z zewnętrznych źródeł finansowania 50 mln zł (w tym 39 mln zł z UE), a jego wydatki inwestycyjne wyniosły 152 mln zł (w tym 91 mln zł na drogi, ponad 23 mln zł na oświatę i ponad 12 mln zł na gospodarkę mieszkaniową)^[25].

6 listopada 2012 otwarto w mieście konsulat honorowy Republiki Turcji, w krótkim czasie przeniesiony do Gdańska.

26 kwietnia 2014 na Placu Jana Pawła II odsłonięto zespół kameralnych rzeźb profesora Czesława Dźwigaja o nazwie „Via Sancta Jana Pawła II”^[26].

W 2014 została zrealizowana pierwsza edycja budżetu obywatelskiego, w ramach którego złożono 54 projekty, z których pozytywnie zweryfikowano 18 projektów na zadania duże (do kwoty 500 tys. zł) i 18 na zadania małe (do kwoty 70 tys. zł)^[27]. W głosowaniu wzięło udział 4139 osób (w tym 2474 przez internet) spośród ok. 23 tys. osób uprawnionych.

W 2016 rozpoczęto budowę budynku pogotowia ratunkowego (koszt 8,3 mln zł)^[28].

Od 1945 do 1998 miasto nieprzerwanie należało do województwa gdańskiego.

Władze miasta[edytuj]

Burmistrzowie miasta:

• 1990-1994 Jan Józef Konopka (zastępca: Andrzej Pachnia)
• 1994-1998 Waldemar Dowgiert (zastępca: Władysława Bogacka)
• 1998-2002 Andrzej Gajos (zastępca: Roman Ciesielski)
• od 2002 Janusz Wróbel (zastępcy: Zygmunt Rzaniecki (do 2004), Kazimierz Kloka (do 2006), Ryszard Świlski i Andrzej Szymański (2006-2010), Wojciech Gawkowski i Jerzy Kulka (od 2010))

Przewodniczący Rady Miasta:

• 1990-1991 Jerzy Roman
• 1991-1994 Jan Malek
• 1994-1998 Roman Ciesielski
• 1998-2002 Jan Malek
• 2002-2010 Jarosław Wasilewski
• 2010-2014 Stefan Skonieczny
• od 2014 Małgorzata Czarnecka-Szafrańska

Architektura[edytuj]

Zabytki wpisane do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Pomorskiego[edytuj]

• kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Św. z pastorówką – obecnie biblioteką publiczną, bramą cmentarną oraz terenem przykościelnym wraz z kaplicą przedpogrzebową, murem kościelnym i starodrzewem, ul. Wojska Polskiego 34 (wpis do rejestru nr 305 z 13 sierpnia 1962). Świątynię wzniesiono przed rokiem 1367 w stylu gotyckim. Budynek kościoła jest murowany z cegły, trójnawowy z gwiaździstym sklepieniem nad nawami oraz sklepieniem krzyżowym nad prezbiterium. W 1433 spalony przez husytów, w 1460 przez Krzyżaków, a w 1577 ucierpiał w czasie walk Batorego z Gdańskiem. W latach 1585 - 1945 w rękach protestantów. W 1801 jako jeden z nielicznych budynków ocalał z pożaru miejscowości, ale w 1807 pełnił krótko funkcję magazynu prochu dla wojsk napoleońskich. II wojnę światową przetrwał bez większego szwanku. 5 września 1948 został ustanowiony filią kościoła parafialnego, a 10 listopada 1980 - ośrodkiem nowo powołanej parafii katolickiej. Zachowało się wyposażenie kościoła z bogatym, rzeźbionym z drewna i polichromowanym wyposażeniem, m.in. renesansową amboną z 1578, galerią i barokowym prospektem organowym. Na osi głównego wejścia do kościoła znajduje się brama cmentarna wzniesiona w 1648. Po północnej stronie świątyni znajdziemy neogotycką kostnicę z drugiej połowy XIX w. Naprzeciwko kościoła (ul. Wojska Polskiego 34) stoi budynek dawnej plebanii ewangelickiej wzniesionej w 1755, przed którą stoją dwa granitowe słupki w typie gdańskich przedproży z datą 1651. Po 1945 budynek mieszkalny. Od 1962 parter, a od 1990 całość budynku zajmuje biblioteka. Wewnątrz budynku zachowane XVIII-wieczne polichromie (odkryte na piętrze budynku w 2010), wyposażenie (zabytkowy żyrandol, szafy, stolik do gry w karty) oraz oryginalne futryny i drzwi z okuciami. Zamurowane piwnice według miejskiej legendy kryć mają podziemne przejście do kościoła. Podczas remontu obiektu pod podłogą odnaleziono m.in. szkielet kota.
• dom mieszkalny z ok. 1800 r., ul. Krótka nr 6 (wpis do rejestru nr 612 z 30 maja 1972) - planowane muzeum miejskie, dawny dom dr Hermanna Wiedemana, w 2017 rozpoczął się remont kapitalny obiektu (szacowany koszt 3,9 mln zł)^[29]
• dom mieszkalny, ul. Grunwaldzka nr 23 (wpis do rejestru nr 613 z 30 maja 1972)

Kanał Raduni

• Kanał Raduni – kanał wraz z groblami, towarzysząca zabudową i zielenią na całej długości obiektu – od śluzy na zachód od Pruszcza Gdańskiego do ujścia Kanału do Starej Motławy w Gdańsku (wpis do rejestru nr 986 z 18 maja 1981)
• zespół cukrowni Pruszcz – portiernia z bramami i murem, budynek biura głównego, kotłownia główna, surownia, budynek techniczno-produkcyjny, budynek filtracji, pakownia, warniki, suszarnia, magazyn cukru, miodownik, piec wapienny, kuźnia, rezydencja akcjonariusza, willa dyrektora, ul. Chopina 17 (wpis do rejestru nr 1369 z 25 sierpnia 1992)
• kościół parafialny pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy z działką oraz starodrzewem, ul. Chopina 3 (wpis do rejestru nr 1849 z 6 czerwca 2009)
• zespół młyna przy ul. Wojska Polskiego 42: budynek młyna z 2 sąsiadującymi budynkami gospodarczymi, podwórzem i murem oraz wyposażeniem wnętrza (cztery czynne pary mlewników z l. 20. XX wieku, lada, pojemniki na produkty zbożowe); wzniesiony przez Friedricha Weigla w l. 20 zastąpił młyn działający w tym miejscu od średniowiecza^[30][31].

Pozostałe zabytki[edytuj]

• Budynek elektrowni wodnej z 1921 r.
• Budynek prokuratury ul. Wojska Polskiego 7 - pierwotnie szkoła podstawowa, w 1939 areszt dla miejscowych Polaków
• Budynek starostwa powiatowego ul. Wojska Polskiego 16, z l. 50. XX wieku, w stylu socrealistycznym
• Dwór Russotschin, ul. Grunwaldzka 71
• Dom mieszkalny z XIX w., ul. Chopina 22
• Dom młynarza, ul. Wojska Polskiego 44
• Dom mieszkalny z końca XIX w., ul. Grunwaldzka 31 - parterowy, z poddaszem użytkowym. Dach mansardowy, z lukarnami, wykończonymi drewnem. Wejście główne z gankiem, schodami i ozdobnym metalowym daszkiem. Ganek i schody otoczone dekoracyjną balustradą. Zachowana dawna stolarka okienna i drzwiowa oraz kuta brama wjazdowa. Na podwórzu zachowana pompa ręczna (jedyna w mieście), odrestaurowana w 2014.

Gospodarka[edytuj]

Nowe Centrum Pruszcza Gdańskiego

Atutem gospodarczym miasta są zaczynające się w pobliżu autostrada A1 oraz obwodnica Trójmiasta. Bliskość tych dróg przyczyniła się do powstania dzielnicy przemysłowej o nazwie Bałtycka Strefa Inwestycyjna. Swoje magazyny i zakłady produkcyjne umieściły tu firmy z branży elektronicznej, spożywczej, magazynowej, odzieżowej (LPP, od 2001; nowe powierzchnie od 2007-2008 i 2014-2015 (w budowie)) i metalowej. Z kolei w centrum miasta powstała nowoczesna zabudowa mieszkaniowo-usługowa, za którą miasto otrzymało Nagrodę Honorową Towarzystwa Urbanistów Polskich w ogólnopolskim konkursie na najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczną w 2009.

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne – Państwowe Gospodarstwo Ogrodnicze Dydaktyczno-Produkcyjne Pruszcz Gdański^[32]. W 2004 r. zakończyła też swoją działalność miejscowa cukrownia, a jej teren (19,5 ha) w końcu 2012 wystawiono na sprzedaż za 38,8 mln zł.

Transport[edytuj]

Drogowy[edytuj]

 Osobny artykuł: Metropolitalny Związek Komunikacyjny Zatoki Gdańskiej.

Pruszcz Gdański jest ważnym węzłem komunikacji drogowej. Łączna długość dróg w mieście wynosi 75 km. Przez miasto przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie:

• 91 Cieszyn – Gdańsk (jednocześnie jest fragmentem międzynarodowej trasy E75, na terenie miasta biegnie ona ul. Grunwaldzką)
• 226 Przejazdowo – Horniki (na terenie miasta biegnie ona ul. Kopernika, ul. Chopina, ul. Grunwaldzką oraz ul. Zastawną)
• 227 Pruszcz Gdański – Cedry Małe (na terenie miasta biegnie ona ul. Chopina i ul. Powstańców Warszawy)

Na przedmieściu Pruszcza rozpoczyna się obwodnica trójmiejska (S6) oraz znajduje się początek autostrady A1. 16 grudnia 2011 oddano do użytku oczekiwaną od wielu lat obwodnicę miasta.

Miasto jest połączone z Gdańskiem przy pomocy autobusów miejskich: 200, 205, 207, 232, N5 oraz linii prywatnych (R, 50, 400, 401, 418, 803(3), 804, 820(3), 821(3, dawniej K), 828, 830-835, 840, 843, 845, 859, 861, 865, 872, 873(J)). Okolice miasta obsługują linie Gminy Pruszcz Gdański nr 841-848.

Na obszarze miasta znajduje się 29 mostów - 12 nad Radunią, 10 nad Kanałem Raduni i 7 nad strugą Gęś^[33].

Pod koniec 2014 roku oddano do użytku wybudowaną kosztem 6 mln zł ul. Grota-Roweckiego, która umożliwia ominięcie głównego skrzyżowania w mieście od południowego wschodu.

W roku 2017 planowane jest rozpoczęcie budowy centrum handlowego Galeria Bursztynowa" w centrum miasta^[34].

Kolejowy[edytuj]

Peron na dworcu kolejowym Pruszcz Gdański

Przez miasto przebiega linia kolejowa nr 9 (Warszawa Wschodnia – Gdańsk Główny) oraz zaczyna się obecnie nieużytkowana linia kolejowa nr 229 do Łeby. Stacja Pruszcz Gdański do połowy grudnia 2016 znajdował się (z przerwą od połowy 2012 do marca 2014 - remont linii kolejowej łączącej Trójmiasto z Warszawą) również na trasie pociągów trójmiejskiej SKM. Miasto jest jednym z udziałowców tej spółki.

Lotniczy[edytuj]

W Pruszczu znajduje się lotnisko, na którym stacjonuje 49 Baza Lotnicza i z którego korzystał w czasie wizyty w Trójmieście prezydent Francji Charles de Gaulle (9.09.1967)^[35]. W 2013 na północ od betonowego pasa startowego lotniska formalnie powstało lądowisko Pruszcz-Aeroklub należące do Aeroklubu Gdańskiego. 10 kwietnia 2016 spłonął znajdujący się przy ul. Powstańców Warszawy hangar z 1943 roku^[36].

Port lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy znajduje się w odległości 25 kilometrów od miasta, a wygodny dojazd zapewnia obwodnica Trójmiasta.

Kultura[edytuj]

Na terenie Gminy Miejskiej Pruszcz Gdański działa od 1 grudnia 2008 samorządowa instytucja kultury – Centrum Kultury i Sportu, które powstało w wyniku połączenia zadań Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji oraz Miejskiego Domu Kultury. Podstawowym zadaniem Centrum jest wspieranie i animowanie kulturowej i sportowej aktywności mieszkańców Pruszcza Gdańskiego. W Pruszczu Gdańskim funkcjonuje Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna. Działalność kulturalna biblioteki to zarówno spotkania autorskie, biesiady literackie, jak również wystawy, wernisaże i koncerty. W marcu 2013 powstała symfoniczna Orkiestra Miasta Pruszcz Gdański.

Sport i rekreacja[edytuj]

Przy Centrum Kultury i Sportu w Pruszczu Gdańskim działają sekcje: tańca towarzyskiego, psich zaprzęgów, cheerleaderek, modelarnia, judo, brydża, kajakowa, koszykówki, piłki nożnej, piłkarzyków, rugby, siatkówki, szachowa, wspinaczki. Z CKiS-em współpracuje między innymi mistrz Europy w wyścigach psich zaprzęgów - Igor Tracz i wielokrotna mistrzyni Polski w tańcu towarzyskim, znana z „Tańca z Gwiazdami” Agnieszka Pomorska. Od 1961 w Pruszczu działa również Miejski Klub Sportowy Czarni – sekcja piłki nożnej, siatkówki i rugby.

Przy Szkole Podstawowej nr 3 znajduje się basen kąpielowy. W 2012 uzyskano pozwolenie na budowę kolejnego basenu o 5 torach i wymiarach 25×12,5 m (z ruchomym dnem ze stalową niecką o maksymalnej głębokości 2 m; zmiana głębokości następuje w tempie 30 cm/min.) i trybunami na 110 osób, salą do squasha, sauną, siłownią i jacuzzi) przy Zespole Szkół nr 4 na Osiedlu Wschód, który otwarto 8 kwietnia 2015 (kosztorys inwestycji opiewał na kwotę ok. 25 mln zł, najniższa oferta złożona w przetargu na budowę wynosiła 16.916.837 złotych, natomiast ostatecznie wybrany wykonawca inwestycji zaoferował w przetargu kwotę 20.241.431,75 złotych^[37]; dotacja z Ministerstwa Sportu wyniosła 5 mln zł). W 2012 roku zbudowano kompleks sportowy przy ZSO nr 1, obejmujący pełnowymiarowe boisko do piłki nożnej ze sztuczną trawą, dwa boiska do piłki ręcznej i po jednym dla siatkówki i koszykówki (o nawierzchni poliuretanowej) wraz z oświetleniem; tartanową bieżnię lekkoatletyczną z 4 torami, skocznię w dal, kort tenisowy oraz trybuny dla widzów i tablicę wyników (koszt 3,27 mln zł). Boisko wielofunkcyjne z bieżnią powstało również w 2016 przy Zespole Szkół nr 4.

Również w 2012, na początku roku, kosztem 900 tys. zł uruchomiono sztuczne lodowisko przy Szkole Podstawowej nr 3, a w 2013 przy ul. Modrzewskiego kosztem 929 tys. zł powstało wielofunkcyjne boisko o nawierzchni syntetycznej poliuretanowej, przy którym znajdują się fitness park, kort tenisowy, tor do gry w bule oraz górka saneczkowa.

W 2016 ogłoszono przetarg na budowę nad Radunią 2 basenów odkrytych z podgrzewaną wodą - pływackiego o nieregularnym kształcie i maksymalnych wymiarach 20x25 m oraz brodzika dla dzieci wraz z przymierzalnią. Obiekty miały powstać do połowy 2017 roku w miejscu przedwojennego basenu; ostatecznie, z uwagi na koszty (6,6 mln zł) przekraczające przyjęte założenia, od realizacji projektu odstąpiono^[38].

W południowej części miasta, w dzielnicy Komarowo, znajduje się staw o powierzchni 1,60 ha, który powstał przy budowie lotniska podczas II wojny światowej. Stawem, w którym można spotkać takie gatunki ryb, jak płocie, krąpie, okonie, karasie, leszcze, ukleje, liny, szczupaki, karpie, krasnopiórki, bolenie i jazie, opiekuje się koło PZW „Czapla”.

Turystyka[edytuj]

Podczas wykopalisk archeologicznych na terenie Pruszcza odnaleziono wiele tysięcy przedmiotów przechowywanych obecnie w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku, które świadczą o tym, że w I-V w n.e. funkcjonowała tu faktoria stanowiąca zakończenie północnego odcinka szlaku bursztynowego i będąca jednym z silniejszych ośrodków nad Bałtykiem. Prace nad zrekonstruowaniem faktorii, składającej się z zespołu budynków zlokalizowanych na powierzchni 1,5 ha, zakończono w 2011, oddając ją do użytku 22 lipca 2011 (koszt inwestycji: 7,8 mln zł, w tym 4,9 mln ze środków UE). Zabudowa i aranżacja osady nawiązuje do nie zrekonstruowanej dotąd zabudowy północnych stron Barbaricum z pierwszych wieków naszej ery. W skład zespołu wchodzą: chata wodza - główny obiekt o funkcji wystawienniczej (prezentacja eksponatów z Muzeum Archeologicznego i Muzeum Bursztynu w Gdańsku); hala targowa (ekspozycja archeologiczna i centrum edukacyjne), chata kowala i chata bursztyniarza (prezentujące styl życia i warsztaty pracy rzemieślników z epoki wpływów rzymskich). Całość otoczona jest drewnianą palisadą. Zrekonstruowaną faktorię odwiedza rocznie ok. 16 tys. osób^[39].

Szlak Bursztynowy w Pruszczu Gdańskim

Zrekonstruowana faktoria znajduje się na terenie 5-hektarowego Międzynarodowego Bałtyckiego Parku Kulturowego, powstałego w 2007 w miejscu mokradeł i nieużytków nad Radunią. Znajdują się tutaj amfiteatr na 500 osób (w 2016 zadaszony), ogród „Cztery pory roku”, plac zabaw dla dzieci, wielofunkcyjne boisko, skate park i górka saneczkowa. Od 2009 w ramach festiwalu Faktoria Kultury w miesiącach letnich w amfiteatrze odbywają się przedstawienia teatralne (Scena Letnia Teatru Wybrzeże) i koncerty muzyczne (w 2012 przyciągnęły one 40 tysięcy widzów, a w 2013 ponad 21 tysięcy). Przez teren parku przebiega Szlak Przedwojennych Elektrowni Wodnych na rzece Raduni.

Równolegle z realizacją Faktorii w 2006 powstał wiodący przez miasto ciąg pieszo-rowerowy Via Ambra, stylizowany na istniejący w okresie wpływów rzymskich Szlak Bursztynowy (koszt: 2,62 mln zł, z czego 1,96 mln ze środków UE). W 2011 roku wyznaczono na jego trasie dwie ścieżki dydaktyczne: Szlakiem pruszczańskich odkryć archeologicznych oraz Szlakiem Kanału Raduni, przy których ustawiono 8 tablic edukacyjnych z informacjami o historii miasta i wydarzeniach dotyczących przeszłości Pruszcza i okolic.

W 2013 wytyczono na obszarze miasta pierwszy znakowany szlak turystyczny , biegnący z dworca kolejowego przez teren faktorii (3 km od dworca) w górę rzeki Raduni w kierunku Juszkowa (5,5 km), Straszyna (8,5 km) i Kolbud (20 km). Jest to wydłużony „Szlak Bursztynowy”, wiodący pierwotnie z Kolbud przez Bąkowo do Otomina, a liczący obecnie 35,5 km długości.

Na terenie lotniska od 1998 corocznie w lipcu odbywa się największy w Polsce zlot właścicieli samochodów marki Volkswagen („VW Mania”).

Miasta partnerskie[edytuj]

• Hofheim am Taunus  Niemcy
• Szyłokarczma  Litwa

Religia[edytuj]

Na terenie miasta działalność religijną prowadzi Kościół Rzymskokatolicki:

• Parafia pw. bł. Michała Kozala
• Parafia pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy - kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy
• Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego - kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

W mieście działa także Kościół Zielonoświątkowy zbór „Pojednanie”^[40] – protestancka wspólnota o charakterze ewangelikalnym oraz Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy^[41].

Przypisy

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Oficjalna strona miasta
• Strona Faktorii Handlowej w Pruszczu Gdańskim
• Pruszcz na starych zdjęciach
• galeria foto
• Strona internetowa Orkiestry Miasta Pruszcz Gdański
• Fotogaleria - zmiany w Pruszczu w III RP
• Pruszcz w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IX: Pożajście – Ruksz. Warszawa, 1888.

Cukrownia w Pruszczu Gdańskim

p • d • e Miasta województwa pomorskiego Miasta powiatowe Bytów • Chojnice • Człuchów • Gdańsk • Gdynia • Kartuzy • Kościerzyna • Kwidzyn • Lębork • Malbork • Nowy Dwór Gdański • Pruszcz Gdański • Puck • Słupsk • Sopot • Starogard Gdański • Sztum • Tczew • Wejherowo Miasta gminne Brusy • Czarna Woda • Czarne • Czersk • Debrzno • Dzierzgoń • Gniew • Hel • Jastarnia • Kępice • Krynica Morska • Łeba • Miastko • Nowy Staw • Pelplin • Prabuty • Reda • Rumia • Skarszewy • Skórcz • Władysławowo • Ustka • Żukowo

p • d • e Gmina Pruszcz Gdański Siedziba gminy: miasto Pruszcz Gdański Sołectwa Arciszewo • Będzieszyn • Bogatka • Borkowo • Bystra • Cieplewo • Dziewięć Włók • Goszyn • Jagatowo • Juszkowo • Krępiec • Lędowo • Łęgowo • Mokry Dwór • Przejazdowo • Radunica • Rekcin • Rokitnica • Roszkowo • Rotmanka • Rusocin • Straszyn • Świńcz • Wiślina • Wiślinka • Wojanowo • Żukczyn • Żuława • Żuławka Miejscowości niesołeckie Borzęcin • Głębokie • Malentyn • Weselno • Wiślinka

p • d • e Powiat gdański Miasta Pruszcz Gdański Gminy miejskie Pruszcz Gdański Gminy wiejskie Cedry Wielkie • Kolbudy • Pruszcz Gdański • Przywidz • Pszczółki • Suchy Dąb • Trąbki Wielkie