Tworzenie stron internetowych

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Rajgród

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Rajgród (ujednoznacznienie).

Rajgród
Zespół dworski Opartowo
Herb Rajgrodu
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	grajewski
Gmina	Rajgród gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1568 rok
Burmistrz	Ireneusz Gliniecki
Powierzchnia	35,28[1] km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	1 609[2] 45,6 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 86
Kod pocztowy	19-206
Położenie na mapie powiatu grajewskiego Rajgród
Położenie na mapie województwa podlaskiego Rajgród
Położenie na mapie Polski Rajgród
53°44′01″N 22°42′01″E/53,733611 22,700278
TERC (TERYT)	2004044
SIMC	0957465
Urząd miejski ul. Warszawska 32 19-206 Rajgród
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
BIP

Rajgród – miasto w województwie podlaskim, w powiecie grajewskim, położone nad Jeziorem Rajgrodzkim. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Rajgród.

Miasto królewskie starostwa rajgrodzkiego w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku^[3]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. łomżyńskiego.

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 61.

Według danych z 30 czerwca 2012 miasto miało 1662 mieszkańców.

Jezioro Rajgrodzkie[edytuj]

 Osobny artykuł: Jezioro Rajgrodzkie.

Na Pojezierzu Rajgrodzkim występują liczne jeziora, z których największe – Rajgrodzkie stanowi oś regionu. Jezioro Rajgrodzkie to rynnowe jezioro przepływowe rzeki Legi (Jegrzni) o powierzchni 1514 ha (18 w Polsce pod względem powierzchni), w tym powierzchnia wysp wynosi 11,1 ha, długość maksymalna osiąga 12 050 m, zaś maksymalna szerokość 1900 m, głębokość maksymalna – 52 m (20 lokata w kraju), podczas gdy głębokość średnia wynosi 9,4 m, objętość Jeziora Rajgrodzkiego wynosi 142 623 tys. m³ i pod tym względem jest 14 w Polsce. Linia brzegowa jest dobrze rozwinięta z licznymi zatokami, półwyspami, cyplami, o długości 56 000 m. Jezioro Rajgrodzkie ma charakterystyczny kształt. Składa się ono ze zbiornika głównego i czterech wydłużonych ramion (zatok). Zatoki północne nazywane są jeziorami: Przepiórka (północno-wschodnia) i (Stackie północno-zachodnia). Zatoka południowa nosi nazwę Zatoki Czarnowiejskiej. Zbiornik główny i zatoka wschodnia, nad którą leży Rajgród, to Jezioro Rajgrodzkie. Liczne ośrodki turystyczno-wypoczynkowe.

Historia[edytuj]

Pomnik Kazimierza III Wielkiego

Kościół Narodzenia NMP

Droga krzyżowa z widocznym w tle Kościołem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny

Pierwsze ślady działalności ludzkiej w rejonie Rajgrodu pochodzą z około 9000-7000 roku p.n.e. Nad jeziorem Dręstwo znaleziono szkielety ludzi kromaniońskich. W średniowieczu na wyspie, gdzie wznosiło się wzgórze, Jaćwingowie założyli osadę Raj, która była siedzibą plemienia jaćwieskiego – Zlinców. Leżała ona szlaku handlowym wiodącym z Mazowsza w głąb ziem jaćwieskich. Według Wiganda z Marburga w 1360 roku król Kazimierz Wielki nakazał kasztelanowi wiskiemu budowę w Rajgrodzie zamku Rongart, który być może nie został ukończony z powodu zniszczenia go w trakcie budowy przez Krzyżaków. Pierwsza pewna wzmianka o Rajgrodzie pochodzi z 1429 roku z aktu sprzedaży przez Mikołaja z Rajgrodu dóbr w ziemi wiskiej jego bratu – Janowi. Niedługo przed 1445 rokiem w miejscu Rajgrodu założono gród i utworzono z niego ośrodek handlu drewnem, którego pierwszymi mieszkańcami byli bartnicy i rybacy z Goniądza^[4]. Na mocy Pokoju w Melnie w 1422 roku gród przeszedł z Mazowsza do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pierwszym źródłowo poświadczonym plebanem w Rajgrodzie był w 1485 r. ksiądz Adam Szczuka, poprzednio wikary wąsoski.

Około roku 1505 r. tereny te król Aleksander Jagiellończyk nadał Michałowi Glińskiemu, a w 1509 król Zygmunt I Stary nadał dobra rajgrodzkie i goniądzkie wojewodzie Mikołajowi Radziwiłłowi, co stało się początkiem istnienia na tym terenie tzw. „państwa Radziwłłów”. W tym okresie Rajgród jest uznawany za przynależny do ziemi bielskiej. W 1519 r. Mikołaj Radziwiłł na prośbę plebana Stanisława Wilka wydał nowy przywilej fundacyjny dla kościoła w Rajgrodzie, ponieważ stary został zagubiony. W 1529 roku z inicjatywy królowej Bony został wydany wyrok królewski „uwalniający” szlachtę rajgrodzką i goniądzką spod władzy Radziwiłłów.

Prawa miejskie Rajgród otrzymał w 1568 roku od wojewodziny Anny z Radziwiłłów Kiszczyny. Po unii lubelskiej w 1569 roku włączono go wraz z całym województwem podlaskim do Korony Królestwa Polskiego. W 1570 roku Anna Kiszczyna zapisała dobra rajgrodzkie i goniądzkie królowi Zygmuntowi Augustowi, w związku z czym Rajgród stał się miastem królewskim i siedzibą starosty, którym został Marcin Dulski. Około 1602 roku w zachodniej części wzgórza zamkowego wzniesiono „dwór wielki”, w którym prawdopodobnie mieściła się siedziba i urząd starosty. Budynek ten istniał do około połowy XVII wieku, a jego fundamenty były widoczne jeszcze w końcu XIX wieku. Starostą rajgrodzkim w latach ok. 1634 - 1665 był Jan Berk, który ten urząd sprawował z nominacji Władysława IV. W 1679 roku król Jan III Sobieski potwierdził prawa miejskie magdeburskie i jego przywileje. W XVIII wieku jest wzmiankowana szkoła w Rajgrodzie, a w 1764 roku rozpoczęto budować nowy kościół.

W czasie insurekcji kościuszkowskiej mieszczanie i okoliczna szlachta 10 lipca 1794 roku poniosła porażkę w starciu z wojskami pruskimi. Po III rozbiorze Polski miasto zagarnęło Królestwo Prus i włączyło do Prus Nowowschodnich, a po Traktacie w Tylży w 1807 roku objęło je Księstwo Warszawskie. Od 1815 część Królestwo Kongresowego. W czasie powstania listopadowego w dniu 29 maja 1831 r. pod Rajgrodem odbyła się zwycięska bitwa wojsk polskich pod dowództwem gen. Antoniego Giełguda z Rosjanami. W szarży ułanów poznańskich poległ mjr Franciszek Mycielski. W 1863 roku na Górze Rykowej pod Rajgrodem stracono powstańca Narzymskiego. W 1863 roku miasto utraciło prawa miejskie, które przywrócono w 1924 roku po odzyskaniu niepodległości. W 1937 roku rozpoczęto budowę nowej szkoły.

W 1807 roku leśniczym w leśnictwie Rajgród zostaje Józef Sienkiewicz – dziadek Henryka Sienkiewicza^[5], a 30 czerwca 1813 roku we wsi Woźnawieś urodził się jego ojciec Józef Paweł Ksawery.

W Rajgrodzie urodził się Czesław Rydzewski, polski duchowny katolicki, biskup.

W 1941 roku w Rajgrodzie doszło do pogromu miejscowych Żydów. W wyniku zbiorowych egzekucji, w których brali udział niektórzy Polacy zginęło około 100 osób^[a][6].

Zabytki[edytuj]

opracowano na podstawie materiału źródłowego^[7]

• Góra Zamkowa z punktem widokowym na Jezioro Rajgrodzkie
• Dworek Opartowo
• Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
• Rynek - Plac 1000-lecia
• Dworek organistów (Koniecków i Kurpiewskich)
• Kapliczka przydrożna
• Cmentarz z XIX-wieczną kaplicą

Zabytki w okolicach Rajgrodu[edytuj]

• Młyn na Wojdach
• Kościół Parafialny pw św. Wojciecha w Rydzewie

Demografia[edytuj]

• Piramida wieku mieszkańców Rajgrodu w 2014 roku ^[2].

Zobacz też[edytuj]

• Cmentarz żydowski w Rajgrodzie

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Rajgród w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IX: Pożajście – Ruksz. Warszawa, 1888.

Uwagi

Przypisy

p • d • e Miasta województwa podlaskiego Miasta powiatowe Augustów • Białystok • Bielsk Podlaski • Grajewo • Hajnówka • Kolno • Łomża • Mońki • Sejny • Siemiatycze • Sokółka • Suwałki • Wysokie Mazowieckie • Zambrów Miasta gminne Brańsk • Choroszcz • Ciechanowiec • Czarna Białostocka • Czyżew • Dąbrowa Białostocka • Drohiczyn • Goniądz • Jedwabne • Kleszczele • Knyszyn • Krynki • Lipsk • Łapy • Michałowo • Nowogród • Rajgród • Stawiski • Suchowola • Supraśl • Suraż • Szczuczyn • Szepietowo • Tykocin • Wasilków • Zabłudów

p • d • e Gmina Rajgród Siedziba gminy: Rajgród Sołectwa Bełda • Biebrza • Bukowo • Ciszewo • Czarna Wieś • Danowo • Karczewo • Karwowo • Kołaki • Kosiły • Kosówka • Kozłówka • Kuligi • Łazarze • Miecze • Orzechówka • Pieńczykowo • Pieńczykówek • Przestrzele • Rybczyzna • Rydzewo • Skrodzkie • Sołki • Stoczek • Tama • Turczyn • Wojdy • Woźnawieś • Wólka Mała • Wólka Piotrowska Miejscowości niesołeckie Budy • Pikły • Przejma • Tworki

p • d • e Powiat grajewski Miasta Grajewo • Rajgród • Szczuczyn Gminy miejskie Grajewo Gminy miejsko-wiejskie Rajgród • Szczuczyn Gminy wiejskie Grajewo • Radziłów • Wąsosz