Tworzenie stron internetowych

	Równe; Рівне
	Równe; Рівне
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	rówieński
Burmistrz	Wołodymyr Chomko
Powierzchnia	59 km²
Wysokość	136 m n.p.m.
Populacja (2016); • liczba ludności	; 248 307
Nr kierunkowy	+380 362
Kod pocztowy	33000-499
	Położenie na mapie obwodu rówieńskiego Równe
	Położenie na mapie Ukrainy Równe
	50°37′N 26°15′E/50,616667 26,250000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa
	Portal Ukraina

Ten artykuł dotyczy stolicy obwodu rówieńskiego. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Równe (ukr. Рівне / Riwne, ros. Ровно / Rowno; jidysz ראָװנע, Rowne) – miasto na Ukrainie, stolica obwodu rówieńskiego i rejonu rówieńskiego. Liczba mieszkańców w 2016 roku wynosiła 248 307^[1].

Miasto położone nad rzeką Uście. Przez miasto przechodzi główna droga Kijów-Żytomierz-Równe-Dubno-Lwów-Czop; Równe-Łuck-Uściług. Leży na głównej drodze między Warszawą a Kijowem, około 200 km od polskiej granicy.

W mieście znajdują się dwie wyższe uczelnie, dwa teatry, muzeum historyczno-krajoznawcze, drewniana cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej z XVIII w., pomnik ofiar faszyzmu z 1968 r. Wzmiankowane po raz pierwszy w 1283 r. Magdeburskie prawo miejskie miasto otrzymało w 1492 r. Prywatne miasto szlacheckie położone było w XVI wieku w województwie wołyńskim^[2]. Około 80 km na północ od miasta (140 km od granicy z Polską) znajduje się Rówieńska Elektrownia Jądrowa.

Historia[edytuj]

XIII w n.e – pierwsze osiedlenia w okolicach miasta, niedaleko współczesnej wsi Barmaki. Pierwsza wzmianka historyczna o Równem pochodzi z 1283 roku, kiedy miasto znajdowało się w zależności od Złotej Ordy. W połowie XIV wieku zostało włączone do Wielkiego Księstwa Litewskiego, a następnie w 1569 do Korony Królestwa Polskiego, kiedy to stało się siedzibą sądu ziemskiego^[3]. Administracyjnie przynależało do powiatu łuckiego województwa wołyńskiego prowincji małopolskiej Korony.

1479 – po śmierci księcia Neswickiego Równe stało się własnością jego żony Marii, która zaczęła nazywać siebie księżną Rówieńską. W roku 1496 Tatarzy oblegli miasto. W 1500 roku król Polski Kazimierz Jagiellończyk nadał miastu przywilej odbywania jarmarku. W 1548 roku w Równem zbudowano pierwszy kościół katolicki. W 1570 roku Tatarzy spalili miasto.

Dwór Lubomirskich na Górce w XIX w. (rys. Napoleona Ordy)

Do początku XVII wieku Równe należało do dóbr książąt Ostrogskich, a po wygaśnięciu ich rodu w początkach XVII wieku przeszło drogą posagu na książąt Lubomirskich. Rodzinie tej miasto zawdzięcza rozwój, gdyż stało się centrum ich dóbr na Wołyniu. Lubomirscy przez 200 lat rezydowali w tutejszym zamku, który przebudował dla nich Jan de Witte w stylu rokokowym. W 1792 roku w siedzibie Lubomirskich gościł Tadeusz Kościuszko. Po rozbiorze Polski Równe znalazło się w 1793 w zaborze rosyjskim jako stolica ujezdu rówieńskiego w guberni wołyńskiej.

W 1873 roku przeprowadzono przez miasto linię kolejową. W II poł. XIX wieku wokół miasta rozpoczęto prace fortyfikacyjne i zamieniono je w twierdzę.

W czerwcu 1916 roku, podczas I wojny światowej, z rejonu miasta wyruszyła rosyjska ofensywa Brusiłowa.

II Rzeczpospolita[edytuj]

Pałac Lubomirskich przed 1945

W latach 1919–1939 miasto ponownie należało do Polski. Miasto było wówczas siedzibą wiejskiej gminy Równe. W dniach 3–9 lipca 1920 roku o miasto z Armią konną Budionnego walczyły polskie oddziały generała Kazimierza Raszewskiego. W latach 30. XX wieku w Równem powstała grupa poetycka „Wołyń” – w jej skład wchodził Czesław Janczarski, Zuzanna Ginczanka, Józef Łobodowski, Jan Śpiewak, Wacław Iwaniuk, Władysław Milczarek. W tym czasie powstały nowa poczta, elektrownia, osiedle mieszkaniowe, a od 1930 organizowano Targi Wołyńskie.

W 1939 roku miasto liczyło 41 500 mieszkańców (w tym 21 tys. Żydów i 15 tys. Polaków) i było największym miastem województwa wołyńskiego ze stolicą w Łucku. Było też dużym kresowym garnizonem wojskowym. Stacjonowało tu m.in. dowództwo i sztab 13 Kresowej Dywizji Piechoty.

II wojna światowa[edytuj]

Od września 1939 roku miasto było pod okupacją sowiecką, a od 28 czerwca 1941 do początku 1944 pod okupacją niemiecką.

W październiku 1941 Niemcy utworzyli w mieście duże getto dla ludności żydowskiej. 6-7 listopada 1941 około 15 tys. mieszkańców miasta i okolicy pochodzenia żydowskiego zostało zebranych w podmiejskich Sosenkach i rozstrzelanych przez Einsatzgruppe C oraz kolaborującą z Niemcami policję ukraińską^[4]. W lipcu 1942 kolejne 5 tys. Żydów przewieziono do kamieniołomu pod Kostopolem i tam zamordowano^[4].

W czasie II wojny światowej miały miejsce także liczne zbrodnie na polskiej ludności miasta. 18 listopada 1943 policja ukraińska i gestapo zamordowały w Równem 1864 osoby, w tym ok. 100 członków Armii Krajowej^[5]. Podczas rzezi wołyńskiej miasto stało się ośrodkiem, do którego kierowali się polscy uchodźcy z wiosek eksterminowanych przez UPA. Liczebność Polaków wzrosła do 30 tysięcy, często koczujących pod gołym niebem. Ponad 20 tysięcy z nich Niemcy wywieźli na roboty przymusowe w III Rzeszy^[6].

Na terenie powiatu działała polska konspiracja zorganizowana w Obwód Równe AK, której członkowie weszli w 1944 w skład 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty. W następstwie ofensywy Armii Czerwonej oraz oddziałów partyzanckich miasto zostało zdobyte 2 lutego 1944.

Współczesność[edytuj]

Sobór Opieki Matki Bożej

W roku 1945 Równe, podobnie jak cały obszar Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej, zostało odłączone od Polski i włączone do Ukraińskiej SRR, od 1991 należy do państwa Ukraina. W mieście działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej.

W latach 1990-2000 został zbudowany Sobór Opieki Matki Bożej, jedna z dwóch^[a] katedr eparchii rówieńskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Kijowskiego. Jest to jedna z największych świątyń na terytorium Ukrainy, o długości 51 metrów, szerokości 42 metrów i wysokości 55 metrów. Cerkiew wieńczy trzynaście kopuł^[7].

W 2002 roku w mieście odsłonięto pomnik dowódcy UPA Dmytra Klaczkiwskiego, inicjatora mordów na ludności polskiej w czasie II wojny światowej na Wołyniu.

Równe jest miastem partnerskim Piotrkowa Trybunalskiego i Zabrza.

Zabytki[edytuj]

Kościół Narodzenia NMP

Cmentarz 182 żołnierzy polskich z 1920 r.

istniejące:

Kościół pw. Narodzenia NMP i św. Antoniego z 1858 r. w stylu neogotyckim, proj. Konstanty Wojciechowski, sfinansował budowę Roman Sanguszko ze Sławuty (ob. w kościele mieści się filharmonia, w 1958 r. zburzono dwie wieże)
Kościół św. Józefa na Woli z 1764 roku i cmentarz 182 żołnierzy polskich poległych podczas wojny 1920 roku, ul. Dubeńska
kościół pw. św. św. Piotra i Pawła (dawny garnizonowy) z 1934 r. w stylu modernistycznym (proj. Witold Czeczott-Danilewicz). Inicjatorem budowy był kapelan ks. Antoni Butrymowicz, ul. Soborna 213
Willa secesyjna z 1903 r. przy ul. Petlury 17 (ob. muzeum sztuki)
Cerkiew greckokatolicka pw. Zaśnięcia Matki Bożej z 1756 r. (drewniana), ul. Szewczenki 113
Wielka synagoga z pocz. XIX wieku, ul. Szkolna
Mała synagoga z poł. XIX wieku, ul. Szkolna
dawne gimnazjum z 1834 r. fundacji księcia Fryderyka Lubomirskiego, ul. Drahomanowa 19 (dawna siedziba Ericha Kocha, ob. muzeum)
oranżeria Lubomirskich w parku pałacowym
dawny Zarząd Polskiej Macierzy Szkolnej
Pałacyk ks. Fryderyka Lubomirskiego „Na Górce” z ok. 1840 roku
sobór prawosławny Zmartwychwstania Pańskiego z 1895 roku
budynek Poczty Polskiej z 1931 r. w stylu modernistycznym (proj. Julian Neyman), dawna ul. 3 Maja
gimnazjum polskie (proj. Miechowicz),
osiedle modernistyczne dla pracowników administracji państwowej (zniekształcone po 1945 roku)
grodzisko na przedmieściu Basowy Kąt

nieistniejące:

zamek przebudowany na pałac w stylu barokowym, rozebrany w 1945 roku.

Kościół św. Piotra i Pawła
Cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej (Uspienska)
Sobór Zmartwychwstania Pańskiego
Willa secesyjna, ul. Petlury 17
Dom secesyjny, ul. Petlury 19

Transport[edytuj]

Dworzec kolejowy Równe

Zobacz też: Równe (stacja kolejowa).

Równe jest obecnie największym węzłem komunikacyjnym na Wołyniu. Mieści się tu także port lotniczy Równe.

Sport[edytuj]

Przed wojną w mieście działało kilka polskich klubów piłkarskich, m.in. Hallerczyk Równe (2 tytuły mistrza Wołynia, jeden z najsilniejszych klubów na Wołyniu w dwudziestoleciu międzywojennym), Sokół Równe (1 tytuł mistrza Wołynia), Pogoń Równe i PKS Równe.

Równe jest ośrodkiem sportu żużlowego. Drużyna Kaskad Równe występowała w 2011 i 2013 w II lidze polskiej. Ponadto w mieście odbywają się zawody mistrzowskie rangi europejskiej.

Ludzie związani z Równem[edytuj]

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Równem.

Karol Baliński – burmistrz Równego od 1920
Stanisław Bolkowski – naukowiec, profesor, inżynier, specjalista z dziedziny elektrotechniki
Władysław Czajka (ur. 1952) – polski kapłan katolicki, proboszcz i dziekan rówieński
Bogdan Czaykowski – polski poeta, krytyk, tłumacz, prof. em. Uniwersytetu Kolumbii Bryt., ur. w Równem
Kazimierz Chromiński – polski dowódca wojskowy, pułkownik piechoty Wojska Polskiego
Zuzanna Ginczanka – polska poetka
Ludwik Górecki – polski lekarz dermatolog, profesor
Jan Kobylański (ur. 1923) – polski przedsiębiorca z Urugwaju, twórca i prezes USiOPAŁ, ur. w Równem
Pelagia Majewska – polska pilotka samolotów, szybowcowa rekordzistka kraju i świata, działaczka społ., ur. w Równem
Ihor Marko – ukraiński żużlowiec, mistrz Europy juniorów z 1986, urodzony w Równem
Stanisław Michalski – polski działacz oświatowy, urodzony w Równem
Andrzej Milczanowski (ur. 1939) – polski prawnik i polityk, urodzony w Równem
Władysław Milczarek – polski poeta i prozaik, urodzony w Równem
Adam Ostaszewski herbu Ostoja – polski prezydent miasta w Równem, później w Płocku
Olga Pasiecznik – śpiewaczka (sopran) Warszawskiej Opery Kameralnej, urodzona w Równem
Ryszard Przybylski (ur. 1928) – polski prof., eseista, tłumacz, 4-krotny finalista Nagrody Nike, ur. w Równem
Jerzy Sztandera
Jan Śpiewak – polski poeta, eseista i tłumacz
Anna Walentynowicz – polska działaczka, współzałożycielka NSZZ „Solidarność”, dama Orderu Orła Białego, ur. w Równem
Zofia Terné – polska aktorka kabaretowa, śpiewaczka, ur. w Równem
Uszer Zibes – polski rabin, w latach 1961–1966 naczelny rabin Polski, urodzony w Równem
Stanisław Zieliński – polski wojskowy, kawaler orderu Virtuti Militari
Jarasłau Jeudakimau (ur. 1946) – na Ukrainie śpiewak tradycyjnego repertuaru popularnego, mieszkający i tworzący w Rosji
Halina Ziółkowska-Modła (1924-2015) – wieloletnia redaktor kwartalnika „Wołyń i Polesie” wydawanego w Oświęcimiu w latach 1995–2015, ur. w Równem^[8]

Miasta partnerskie[edytuj]

Uwagi

↑ Obok soboru Zmartwychwstania Pańskiego.

Przypisy

↑ [1]
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 164.
↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
↑ ^a^b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 858.
↑ Rąkowski Grzegorz, Wołyń cz. I, Pruszków 2005, s. 270.
↑ Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939–1945, Warszawa 2000, ISBN 83-87689-34-3, s. 724.
↑ Свято-Покровський кафедральний собор.
↑ Bogusław Kwiecień: Halina Ziółkowska-Modła, redaktor „Wołynia i Polesia” pożegnała się z czytelnikami w Oświęcimiu (pol.). Oświęcim – NaszeMiasto.pl. [dostęp 2015-02-23].

Linki zewnętrzne[edytuj]

Równe w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IX: Pożajście – Ruksz. Warszawa, 1888.
Historia miasta w rzecz-pospolita.com
Równe – portal internetowy
Miasto Równe
Historyczne Równe
Radziecka mapa topograficzna 1:100 000
infomisto.com – Mapa Równe

[7] Obok soboru Zmartwychwstania Pańskiego.

[1] [1]

[2] Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 164.

[3] M. Pawlikowski, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.

[holokost-4] Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 858.

[5] Rąkowski Grzegorz, Wołyń cz. I, Pruszków 2005, s. 270.

[6] Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939–1945, Warszawa 2000, ISBN 83-87689-34-3, s. 724.

[riv-8] Свято-Покровський кафедральний собор.

[9] Bogusław Kwiecień: Halina Ziółkowska-Modła, redaktor „Wołynia i Polesia” pożegnała się z czytelnikami w Oświęcimiu (pol.). Oświęcim – NaszeMiasto.pl. [dostęp 2015-02-23].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[a]

[7]

[8]