Tworzenie stron internetowych

	Rytro
	Rytro
	Herb Rytra
	; Rytro, widok ogólny
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Rytro
Liczba ludności (2009)	2273
Strefa numeracyjna	(+48) 18
Kod pocztowy	33-343
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0459550
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Rytro
	Położenie na mapie Polski Rytro
	49°29′24″N 20°40′04″E/49,490000 20,667778
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa miejscowości

Ruiny zamku w Rytrze

Kościół w Rytrze

Makowica i wjazd do Rytra

Rytro – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Rytro.

Spis treści

1 Położenie miejscowości
2 Historia
3 Demografia
4 Zabytki
5 Znani rytrzanie i osoby związane z Rytrem
6 Piesze szlaki turystyczne
7 Przypisy

Położenie miejscowości[edytuj]

Położona jest w Beskidzie Sądeckim nad Popradem, u ujścia do niego Wielkiej Roztoki (Roztoczanki, Rytrzanki). Zabudowa wsi znajduje się wzdłuż przebiegającej nad Popradem drogi krajowej nr 87 i linii kolejowej 96 Tarnów – Leluchów, wciska się też w doliny Małej i Wielkiej Roztoki. Niektóre przysiółki rozrzucone są na zboczach wzgórz Połom i Mikołaska.

Poszczególne części wsi noszą nazwy: Cyrla, Centrum, Kuligówka, Majchry, Majerka, Mikołaska, Mikuty, Mosówka, Osiedle za Szkołą, Piaski, Podłubek, Połom Niżna, Połom Wyżna, Potok (dawniej Cygański Potok), Ubocz, Wilkówka, Zagórze (Za Górą).

Graniczy od pn. z Przysietnicą (bardzo krótki odcinek), Barcicami Górnymi i Wolą Krogulecką (gm. Stary Sącz). Od wsch. z Suchą Strugą, od pd. z Obłazami Ryterskimi, a od zach. z Młodowem (bardzo krótki odcinek) i z Roztoką Ryterską.

Jest siedzibą gminy Rytro. W latach 1975–1998 miejscowość należała do ówczesnego województwa nowosądeckiego.

Zobacz też: Osiedle za Szkołą.

Historia[edytuj]

Dawne nazwy: castrum Ritter 1312^[1], Ryttro 1446 (ta od niem. nazwy osobowej Ritter), Villa Rither (1564), Rytter (1575), Rytro (1886).

Swoje powstanie i nazwę wieś zawdzięcza zamkowi w Rytrze usytuowanemu na Górze Zamkowej (Zamczysko), nad Popradem (obecnie w granicach Suchej Strugi). Według tradycji biorącej początek z zapisu w "Księdze uposażeń diecezji krakowskiej" Jana Długosza z około 1475 r., około 1244 r. osiedlić się tu mieli niemieccy rycerze. Z tym faktem wiązana jest etymologia nazwy Rytro, wywodzona od niemieckiego słowa Ritter, czyli "rycerz".

W okresie kilku ostatnich lat, pod nadzorem konserwatora zabytków, sukcesywnie odsłaniano i rekonstruowano ruiny zamku usytuowanego wysoko nad nurtem Popradu. W centrum wsi znajduje się Zajazd PTTK "Pod Roztoką" i " Willa Poprad" ( w miejscu byłego "Zajazdu Ryterskiego").

W 2005 roku oddano do użytku narciarzy sztucznie oświetlony i naśnieżany Ośrodek Narciarsko-Rekreacyjny Ryterski Raj na Jastrzębskiej Górze. Jest to w ostatnich latach największa inwestycja, w której udział oprócz osób prywatnych ma także gmina.

Od 2006 organizowany jest w Rytrze międzynarodowy Maraton Wyszehradzki z Podolińca na Słowacji do Rytra. Trasa jest atestowana przez Polski Związek Lekkiej Atletyki.

Demografia[edytuj]

Ludność według spisów powszechnych, w 2009 wg PESEL^[2]^[3]^[4]^[5].

Budynki mieszkalne
Rok	1900	1921	1931	2002
Liczba	162	178	251	401

Zwierzęta hodowlane w 1900 roku^[2]
Zwierzęta	Konie	Bydło	Owce	Świnie
Liczba	39	401	194	112

Zabytki[edytuj]

ruiny zamku

Osobny artykuł: Zamek w Rytrze.

schron polowy (tradytor jednostronny) z 1939 roku.

Położony jest na północny zachód od centrum Rytra, na górze Połom w pobliżu Limasów (część przysiółka Połom Wyżna). Zbudowali go w sierpniu 1939 r. saperzy z 2 Brygady Górskiej Armii Karpaty. Do wybuchu wojny saperzy zdążyli dobudowaċ jeszcze umocnienia polowe od strony południowej i zachodniej, z których spodziewano się niemieckiego ataku. Niemcy przybyli jednak od północy przez Łącko i Stary Sącz, a umocnienia okazały się nieprzydatne^[6].

Znani rytrzanie i osoby związane z Rytrem[edytuj]

Antoni Ludwik Broszkiewicz (1872-1936). Artysta malarz. W latach 1932-1936 mieszkaniec Rytra. Na skatalogowane 58 prac malarskich, 13 poświęcone było Rytru i okolicy.

Edmund Cieczkiewicz (1872-1958). Artysta malarz. W latach 1948-1958 mieszkaniec Rytra. Zmarł tutaj 31 stycznia 1958 roku. Pochowany na miejscowym cmentarzu.

Franciszek Klag (1940–2013). Ksiądz katolicki. Od 1985-2009 proboszcz parafii Rytro. Budowniczy nowego kościoła parafialnego, elektrowni wiatrowej i wodnej. Pochowany w Rytrze.

Zygmunt Malik (1893–1941). Urodzony w Rytrze, major rezerwy WP. Uczestnik walk 1914-1921. Odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy (nr 1868). Podczas okupacji komendant placówki ZWZ w Starym Sączu. Zginął w KL Auschwitz (Oświęcim) w 1941 roku.

Józef Pogwizd (ur. 14 sierpnia 1940 roku w Rytrze). Artysta plastyk. Absolwent ASP Kraków. Plastyk wojewódzki 1977-1980. W latach 1995-2010 roku prezes ZPAP w Nowym Sączu.

Stefan Pawlik (1924-1945). Partyzant AK. Patron Szkoły Podstawowej w Rytrze.

Władysław Podgórski (1956-1976) – polski biegacz narciarski, olimpijczyk z Innsbrucku 1976.

Piotr Ryterski herbu Topór. (Piotr z Pisar i Rytra, zwany Chorążycem) (?-1458). Rycerz, dworzanin królewski, od 1418 roku starosta ryterski.

Józef Woźniacki (1909-1999). Ksiądz katolicki. Od 1945 do 1985 proboszcz i kanonik parafii św. Józefa Robotnika. Pochowany w Rytrze. Patron gimnazjum.

Na szczególną uwagę zasługują ryterscy biegacze i maratończycy, którzy stanowią bardzo liczną grupę. Reprezentują oni barwy gminy w kraju i za granicą. Startują m.in. w maratonie warszawskim, poznańskim, krakowskim, w Międzynarodowym Maratonie Pokoju w Koszycach na Słowacji i wielu, wielu innych sportowych imprezach. Do największych osiągnięć ryterskich biegaczy należy m.in. przebiegnięcie sztafetą Polski z południa na północ (ok. 800 km) w 2005 roku w ciągu niecałych 24 godzin, oraz przebiegnięcie trasy pielgrzymkowej z Rytra przez Tarnów do Częstochowy w 2006 roku.

6 grudnia 2011 roku w Rytrze rozpoczęły się zdjęcia do thrillera wojennego "Obława" w reżyserii Marcina Krzyształowicza. Obsadę filmu tworzą między innymi: Marcin Dorociński, Maciej Stuhr, Sonia Bohosiewicz i Weronika Rosati.

W Rytrze i okolicach kręcone były sceny do filmów "Dziura w ziemi"(1970) – (Centrum Rytra,"Zajazd Ryterski",dolina Wielkiej Roztoki Ryterskiej).

"Fernando i humaniści " (1973) – w Roztoce Ryterskiej .