Tworzenie stron internetowych

Sanok

Poznaj naszą ofertę w zakresie tworzenia stron www oraz sklepów internetowych. Nasza firma oferuje sklepy w internecie które przyciągną klientów w mieście Sanok. Zapewniemy profesjonalne podejście do Twojego biznesu. Atrakcyjne ceny i z dbałością o detale wykonanie zapewni Ci sukces. Adres w internecie jest jedną z metod na pozyskanie klientów dla Twojego biznesu, dobrze wykonana strona jest jednym z elementów który zachęcają oferenta do skorzystania z Twojej oferty. Aktualne rozwiązania jakie wykorzystujemy zapewniają skuteczne wykonanie naszej usługi.

Strony internetowe

Jeżeli chesz mieć własną stronę internetową, a Twoja firma znajduje się w miejscowości Sanok - dobrze trafiłeś. Projektujemy, wdrażamy i tworzymy strony internetowe dla każdego. Napewno chesz aby klient wpisując w wyszukiwarkę nazwę "Twojej firmy + Sanok" uzyskał informację o Twojej stronie oraz ofercie Twojej firmy. Dlatego jeżeli chcesz aby Twoja firma była dobrze widoczna kiedy wyszuka się informacje o mieście Sanok warto stworzyć stronę korzystająć z naszych usług.
Pamietaj! jeśli "Strony Internetowe Sanok" to tylko My.

Sklepy internetowe

Chcesz aby twój sklep był popularny i aby ludzie mogli go łatwo znaleźć, aby wpisując w wyszukiwarkę "sklep Sanok" mogli trafić do twojej witryny i szybko oraz wygodnie zrobić zakupy? Potrzebujesz wydajnego i profesjonalnie wykonanego sklepu internetowego? Napisz teraz do nas. Projektujemy profesjonalne sklepy internetowe, dzięki naszym usługom możesz sprzedawać szybko i wygodnie w Internecie, na terenie miasta Sanok i w całej Polsce!

Portfolio

Poniżej mozesz zobaczyć kilka nszych prac. Pamiętaj każdy sklep projektujemy indywidualnie pod konkretne potrzeby..

O mieście: Sanok

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Ten artykuł dotyczy miasta w województwie podkarpackim. Zobacz też: Sanok – inne znaczenia.
Sanok
Sanok
Herb Flaga
Herb Sanoka Flaga Sanoka
Państwo  Polska
Województwo  podkarpackie
Powiat sanocki
Gmina gmina miejska
Prawa miejskie 1339
Burmistrz Tadeusz Pióro
Powierzchnia 38,08[1] km²
Wysokość 278-668[2] m n.p.m.
Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość

38 272 [3]
1005 os./km²
Strefa numeracyjna
13
Kod pocztowy 38-500
Tablice rejestracyjne RSA
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa lokalizacyjna województwa podkarpackiego
Sanok
Sanok
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Sanok
Sanok
Ziemia49°33′30″N 22°12′20″E/49,558333 22,205556
TERC
(TERYT)
1817011
SIMC 0953510
Hasło promocyjne: SanOK – Miasto Kultury
Urząd miejski
ul. Rynek 1
38-500 Sanok
Strona internetowa
BIP

Sanok (pełna nazwa Królewskie Wolne Miasto Sanok[4]) – miasto powiatowe w województwie podkarpackim. Położone w dolinie Sanu, w Kotlinie Sanockiej, w Euroregionie Karpackim. Wchodzi w skład powiatu sanockiego, jest także siedzibą gminy wiejskiej Sanok, jednak do niej nie należy.

Jest jednym z najdalej wysuniętych na południowy wschód ośrodków miejskich Polski, z rozwiniętym przemysłem chemicznym. Powiat sanocki wraz z krośnieńskim jest jednym z najstarszych ośrodków górnictwa naftowego na świecie, rafineria oraz kopalnie ropy naftowej istniały tu przed rokiem 1884. Odbywają się tu imprezy kulturalne, sportowe i rozrywkowe o charakterze krajowym i europejskim. Patronem miasta jest Archanioł Michał, a od roku 2006 również św. Zygmunt Gorazdowski.

Miasto królewskie lokowane w 1339 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim[5].

Geografia miasta[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Geografia Sanoka.

Położenie[edytuj]

Rzeka San i widok na miasto z Białej Góry

Miasto położone jest w dolinie Sanu, na terenie Kotliny Sanockiej, u podnóża Gór Słonnych i Pogórza Bukowskiego w Euroregionie Karpackim. Sąsiednimi gminami są Sanok, Zagórz

Według stanu na 1 stycznia 2013 r. powierzchnia miasta wynosiła 38,08 km²[1].

Środowisko naturalne[edytuj]

Sanok leży w strefie klimatu górskiego. Cechą charakterystyczną są tu porywiste ciepłe wiatry zwane fenami, wiejące od południa poprzez Przełęcz Dukielską oraz Łupkowską. Najkorzystniejsze warunki klimatu od strony Pogórza Bukowskiego mają stoki o nachyleniach powyżej 5% przy ekspozycji do słońca od strony południowej, południowo-wschodniej i południowo-zachodniej. Jako dobrze nasłonecznione tereny te mają bardzo korzystne warunki termiczno–wilgotnościowe odpowiednie dla osadnictwa i rolnictwa. Okres zalegania pokrywy śnieżnej waha się w granicach 60–80 dni.

Najpogodniejszymi okresami w roku są koniec lata i jesień. Zima jest okresem o największym zachmurzeniu. Średnia roczna temperatura wynosi +8 °C, średnia stycznia –3 °C, średnia lipca +18 °C[6] W całym powiecie sanockim średnia temperatura najchłodniejszego miesiąca stycznia waha się od –2,5 do –3,5 °C, najcieplejszego miesiąca lipca od +17,0 do +17,9 °C. Czas trwania zimy od 80 do 90 dni, a lata od 75 do 99 dni. Dni pochmurnych jest od 100 do 145 dni, a pogodnych od 55 do 63 dni. Pokrywa śnieżna od 30 do 35 dni. Opady roczne od 750 do 780 mm. Długość okresu wegetacyjnego wynosi około 200 dni[7].

Różnorodność szaty roślinnej w Sanoku charakteryzuje się składem gatunkowym zbliżonym do lesistych zboczy Gór Słonnych – widocznej w mikroskali na terenie parku miejskiego. Drzewostan ten w dużej mierze zdominowany jest przez trzy gatunki - jesion wyniosły, grab zwyczajny oraz lipę drobnolistną. Pozostałe gatunki to m.in. klony, wiązy, dęby, modrzew europejski, buk zwyczajny, wierzba iwa, oraz jarząb pospolity. Okalające Sanok (Olchowce, Posada) od południa i wschodu Góry Słonne są gęsto porośnięte naturalną dla tego rejonu buczyną karpacką.

W okresie lęgowym obszar ten zasiedla kilka par orła przedniego, puszczyka uralskiego, orlika krzykliwego, oraz bocian czarny, bocian biały, bielik, gadożer, orlik grubodzioby, orzełek włochaty, rybołów, jarząbek. Większe zwierzęta drapieżne reprezentują takie gatunki jak lis, bóbr i wydra[8]

Z bezkręgowców w parku miejskim napotkać można liczne cieniolubne chrząszcze rodziny biegaczowatych, w tym z rodzaju Carabus, będące pod ochroną. Liczne gatunki motyli z rodziny rusałkowatych oraz bielinkowatych[9]. Centralna część obszaru miasta usytuowana jest w zasięgu korytarza ekologicznego rzeki San, która dzieli Sanok na część wschodnią i zachodnią.

Niektóre monumenty upamiętniające ważne dla miasta rocznice i postaci to drzewa. Pierwszą wzmiankę o Sanoku z 1150, w 850. rocznicę powstania grodu upamiętnia lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos), surmia (Catalpa bignonioides) o imieniu "Jerzy" – Jerzego II Trojdenowicza piastowskiego księcia, który nadał Sanokowi prawa miejskie w 1339, zaś miłorząb (Gingko biloba) "Bartko" – pierwszego zasadźcę. Pomniki drzewa znajdują się w ogrodzie Biblioteki Miejskiej. Do współczesnych wydarzeń nawiązuje Klon pospolity (Acer platanoides) o imieniu "Karl" w odmianie czerwonolistnej, który jest pamiątką dziesięciolecie partnerstwa Sanoka z niemieckim miastem Reinheim – Karl, Hartmann ma na imię burmistrz Reinheim[10].

 Osobny artykuł: Przełom Sanu w Trepczy.
Panorama Sanoka od strony wschodniej. Na pierwszym planie rzeka San. W tle pośrodku dzielnica Śródmieście ze wzniesieniem Góry Parkowej (Park miejski im. Adama Mickiewicza)
Panorama Sanoka od strony wschodniej. Na pierwszym planie rzeka San. W tle pośrodku dzielnica Śródmieście ze wzniesieniem Góry Parkowej (Park miejski im. Adama Mickiewicza)

Historia miasta[edytuj]

 Osobny artykuł: Historia Sanoka.

Toponimika nazwy[edytuj]

Na tle ruskiego i neutralnego nazewnictwa Sanok jako miano recypientu Sanu, ze względu na swoją strukturę morfologiczną, tj. sufiksalne -ok – podobnie jak Wisłoka, Wisłok nazwy odnoszące się do dopływów Wisły – wyznaczają kierunek hydronimów, ciążących ku terenom zachodniosłowiańskich nadwiślańskich Wiślan[11]. W uzasadnieniu tezy o zachodniosłowiańskim charakterze regionu sanocko-przemyskiego możliwe jest również wykorzystanie i to przede wszystkim miana osi tego regionu – rzeki San, której nazwa w wersji ruskiej Sjan stanowi według Mikołaja Rudnickiego pożyczkę zachodniosłowiańską z przegłoszonym ě wobec prasłowiańskiego Sěnъ[12], jednocześnie sam rdzeń nazwy san byłby prawdopodobnie pochodzenia celtyckiego, etymologicznie oznaczającego rzekę[13][14][15][16][17].

Miasto zostało założone w 1339 r. przez księcia Jerzego. Jak potwierdza przywilej lokacyjny wydany dla kolonistów z Niemiec, Polaków, Węgrów i Rusinów[18] na prawie magdeburskim. Miasto położone było na skrzyżowaniu szlaków handlowych na Ruś i Węgry. Stąd pierwotnie występujące nazwy 1150 Sanik[19], Sanok 1434, Schanok 1443, 1491[20], Sanok 1473, Sanok 1518, (1513 - 1525) Sannok, Sanock, Sanok, Schanok, Schąnok , Szanok, Sząnok[21]. Etymologia miasta wydaje się dość trudna, nazwa nasuwa wiele wątpliwości etymologicznych. Występowały tu imiona polskie, ruskie i niemieckie[22].

Etnografia okolic Sanoka[edytuj]

Obok takich miejscowości jak Bukowsko, Jaśliska, Mrzygłód czy Zarszyn miasto do Operacji Wisła leżało na terenach południowego pograniczna kulturowego poza zasięgiem zwartego osadnictwa polskiego (wyspa językowa) i otoczone było wsiami z dominującą przewagą ludności rusińskiej[23]. Ludność polska posługiwała się dialektem sanockim[24], będącym gwarowym wariantem dialektu małopolskiego[25]. W gwarze tej nie występowało zjawisko mazurzenia[26].

Według historyka Marcina Bielskiego (1551) osiedlanie kolonistów na terenie Dołów jasielsko-sanockich przypisywano już Bolesławowi Chrobremu - "A dlatego je (Niemców) Bolesław tam osadzał, aby bronili granic od Węgier i Rusi; ale że był lud gruby, niewaleczny, obrócono je do roli i do krów, bo sery dobrze czynią, zwłacza w Spiżu i na Pogórzu, drudzy też kądziel dobrze przędą i przetoż płócien z Pogórza u nas bywa najwięcej"[27]. Ponad trzydzieści lat później, w roku 1582, kronikarz Maciej Stryjkowski napisał, że niemieccy chłopi osadzeni pod Przeworskiem, Przemyślem, Sanokiem, i Jarosławiem są "dobrymi rolnikami"[28]. W połowie XVI wieku północna część ziemi sanockiej kolonizowana była przez osadników z Mazowsza[29] przy udziale starosty Zbigniewa Sienieńskiego.

Osadnicy ruscy i wołoscy, jak świadczą dokumenty pisane, wchodzą masowo na te tereny dopiero w XV wieku. Od średniowiecza góry otaczające Sanok były w całości własnością kilkunastu rodów szlacheckich. Najdawniejszymi rodami byli w tych górach Balowie, Tarnawscy, Herburtowie, Kmitowie, Fredrowie, Krasiccy, i Stadniccy[30]. Był to zakątek kraju bardzo ubogi, nie było fortun wystarczających ani na "szampana, ani na zamorskie wojaże"[31] W górach karpackich tylko sanockie były okolicą szlachty gniazdowej, ale już góry samborskie należały do królewszczyzn. Kolonizacja na prawie magdeburskim kończyła się na sanockim i przemyskim podgórzu, na samym pograniczu wschodnim i północno-wschodnim sanockiego wsie zakładane były na prawie wołoskim. Występowały tu również liczne "żupy solne", z których Bojkowie rozwozili sól po całej Czerwonej-Rusi[32]. Od drugiej połowy XIX w. rozwijał się tu przemysł naftowy.

Do 1946 r. południowo-wschodnie okolice Sanoka zamieszkane było w większości przez rusińskich Łemków. "Gdzie ich nazywano (1851), albo Sanockimi Góralami, albo też Lemkami, od przysłówka Lem, który używają, a który odpowiada co do znaczenia przysłówkowi "tylko". Właśnie wśród tych Górali Sanockich czyli jak ich zwać chcą Lemków, leży ponad Osławą trzy wioski w niewielkiej odległości od siebie, gdzie w jednej mówią ludzie "Lem" w drugiej "Nem" w trzeciej "Łeż", tem samym tedy prawem można by ich nazywać Lemkami, Memkami, i Łeżkami"[33]. Rozproszone enklawy tej grupy pozostały do dnia dzisiejszego w dorzeczu Osławy m.in. w Mokrem, Szczawnem, Kulasznem, Łupkowie, Rzepedzi, Turzańsku, i Komańczy. W pieśniach górali sanockich podczas sobótek słychać było słowa "Zbirała sy fijałoński, na sobitku, na winoński[34].

Sanockie było również oazą kapturowo-opończową[35], gdzie jeżeli nie kapuzę to noszone były peleryny, podobnie jak w krakowskich kierezyjach. Felwalteria, podobne jak opończe czarne z pąsowymi ozdobami, niekiedy połączenia białe z czarnym. Polska ludność nosiła kapuzy, dalej niż na zachodnią Ruś zwyczaj ten nie występował. Przyodziewek kobiecy to rańtuchy {velamen capitis), noszone przez dziewczyny i kobiety od Krakowa począwszy, wkładane na głowę z powagą i gracją. Na Rusi ta moda dalej nie sięgała[36]. Chłopi spod Dynowa i Dubiecka mieli na głowach czerwoną rogatywkę krakowską z czarnym barankiem (1828), kobieta na głowie czepek zielony z wąskim czerwonym paskiem z dołu. Na szyję zarzucony na kształt szala biały rańtuch, którego końce sięgają aż do kostek, na nogach buty czarne. Chłopi spod Rymanowa i Sanoka przepasują się z wierzchu szerokim pasem z czerwonej skóry o 3 sprzączkach. Na nogach czarne wysokie buty. Kobiety opasane czerwonym pasem włóczkowym. Na głowie czepiec owinięty białą chustką. Na chustce biały rańtuch który obwija głowę i szyję[37]. Wyroby garncarskie pochodziły z Kołaczyc, czarna ceramika z Mrzygłodu, biała z Poraża oraz inne wyroby ceramiczne z Węgier polewane i ozdobne"[38].

Prehistoria[edytuj]

Ziemia sanocka była terenem osiedlonym przez człowieka już od czasów neolitu (4500-1700 lat p.n.e.). Odnaleziono m.in. czekany brązowe w Uluczu, Stefkowej i Strachocinie oraz inne wyroby z epoki brązu m.in. w Zarszynie, Lesku, Czerteżu, Zagórzu, Bachórzu, Rajskiem i Załużu. Wykopaliska archeologiczne potwierdzają ślady kultury przeworskiej z II wieku n.e oraz poprzedzającą ją kulturę lateńską, której przedstawicielami na tym terenie byli Celtowie, a następnie wschodniogermańscy Wandalowie. Pod Sanokiem odkopano pierwszy złoty okaz monety celtyckiej na ziemiach polskich. Znalezisko typu Nike z Trepczy, datuje się na drugą ćwierć II w p.n.e. W miejscowości Prusiek archeolodzy z Krakowa odkryli pierwsze cmentarzysko kultury przeworskiej w Karpatach. Chronologicznie znaleziska prusieckie są zgodne z przekazem Ptolemeusza, mówiącym o przenikaniu pewnych grup Wandalów – Lakringów, Hasdingów i Wiktofalów na południe w tereny dorzecza Cisy. Z Trepczy pochodzą również wczesnośredniowieczne (VIII w. — X w.) cmentarzyska ciałopalne, i kurhanowe.

Królestwo Polskie[edytuj]

Sanok został założony około X/XI wieku. Najstarsza wzmianka o grodzie w Sanoku pochodzi z roku 1150 i została spisana w ruskim Latopisie Hipackim. W 1340 r. prawem spadkobierstwa posiadł te ziemie Kazimierz III Wielki i włączył do swego Królestwa. Po tym okresie przez następne kilkadziesiąt lat Sanok znajdował się pod opieką Korony węgierskiej oraz urzędujących tu starostów węgierskich.

Wizerunek księcia Jerzego II na monecie "Moneta Russia", 1340

20 stycznia 1339 książę Georgius dei gracia dux et heres Regni Russie Jerzy II z rodu Piastów nadał Sanokowi oraz zamieszkałym tu Niemcom, Polakom, Węgrom i Rusinom przywilej lokacyjny[18] na prawie magdeburskim. Zasadźcą, oraz pierwszym wójtem został zaufany księcia – Bartek z Sandomierza. Wśród świadków tego wydarzenia figurują przybyli do Sanoka m.in. Adalbertus, wójt z Bochni (jeden z sędziów procesu warszawskiego), Johannis dicti Latta, Johannis Brunonis, Leonis de Sywicz oraz Bartłomiej, wójt z Warszawy[39]. Organizację kościoła łacińskiego na ziemi przemyskiej i sanockiej, podporządkowanego poprzednio bezpośrednio papieżowi, przeprowadza następnie franciszkanin Eryk z Winsen. 2 maja 1417 w Sanoku odbył się w kościele franciszkańskim ślub Jagiełły z jego trzecią żoną Elżbietą Granowską.

Zamek Królewski po przebudowie

Na sanockim zamku, po śmierci Władysława Jagiełły, wiele lat zamieszkiwała jego czwarta żona, królowa Zofia Holszańska, zwana Sońką. W latach 1555-1556 w zamku w Sanoku mieszkała królowa węgierska Izabela. O zasługach królowej Bony dla miasta świadczy włączenie herbu Sforza (wąż połykający Saracena) do herbu miasta. Okres od połowy XIV do połowy XVI wieku uchodzi za najpomyślniejszy w dziejach miasta. Od XV w. do XVIII w., miasto było miejscem odbywania się sądów szlacheckich: ziemskiego i grodzkiego[40].

Od końca XVI wieku rozpoczął się powolny upadek Sanoka. Wpłynęły na to liczne pożary, z których największy zniszczył miasto niemal doszczętnie – ocalał tylko kościół franciszkanów, 5 domów i górne przedmieście.

 Osobny artykuł: Herb Sanoka.

Galicja[edytuj]

W roku 1772 Sanok oraz ziemia sanocka weszły po pierwszym rozbiorze w skład Królestwa Galicji i Lodomerii. Ponieważ miasto było zniszczone, a sanocki ratusz spalony, władze administracyjne przeniosły siedzibę powiatu do zamku w Lesku. Od tego też roku miasto należało do cyrkułu leskiego, a następnie sanockiego.

Po reformie administracyjnej w roku 1864 miasto było siedzibą starostwa i powiatu sądowego w kraju Galicja. W roku 1883 miasto liczyło 5181 mieszkańców. W roku 1853 miasto odwiedził cesarz Franciszek Józef I, a w roku 1915 następca tronu i przyszły cesarz austriacki Karol I.

20 listopada 1888 roku powstało Towarzystwo Gimnastyczne Sokół w Sanoku. Na początku 1908 w ludności miasta 52,7% stanowili Żydzi (szóste miejsce wśród miast galicyjskich)[41]

W 1911 w Sanoku obszar posiadali: Aleksander Mniszek-Tchorznicki 150 ha, gmina 302 ha, włościanie 588 ha[42].

II Rzeczpospolita[edytuj]

W 1939 Sanok liczył ok. 18 tys. mieszkańców, z czego ok. 7,5 tys. (ok. 40% populacji) podczas okupacji niemieckiej straciło życie (w większości Żydów). W 1939 w Sanoku mieszkało około 5,4 tys. Żydów, co stanowiło w przybliżeniu 30% ogółu mieszkańców. Żydzi zajmowali się nie tylko handlem (74% kupców było narodowości żydowskiej), ale również działalnością przemysłową (90% przemysłowców różnych branż było Żydami). Na 30 kancelarii adwokackich 18 było żydowskich. Na 43 praktykujących lekarzy 22 było również Żydami.W 1929 w Sanoku powstał oddział Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Do 25 marca 1930 w Sanoku znajdowała się siedziba Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej, któremu podlegały komisariaty i placówki nadzorujące południową granicę Rzeczypospolitej w woj.krakowskim,lwowskim i stanisławowskim.

W 1936 odbył się w Sanoku "Zjazd Górski" ,na którym zaprezentowały się regionalne grupy góralskie zamieszkujące Karpaty od Cieszyna po granicę z Rumunią. W trakcie tego Zjazdu zainicjowano powstanie Związku Ziem Górskich[43]. W latach 1938-1944 Sanok był siedzibą apostolskiego administratora Łemkowszczyzny Ołeksandera Małynowśkiego.

W garnizonie Sanok stacjonował 2 Pułk Strzelców Podhalańskich wchodzący w skład 22 Dywizji Piechoty Górskiej. Rozkazem Komendanta Straży Granicznej z 16 stycznia 1939 w Sanoku utworzono Komendę Obwodu Straży Granicznej wchodzącej w skład Wschodnio-Małopolskiego Okręgu Straży Granicznej we Lwowie, której podlegały Komisariaty w Dwerniku, Cisnej, Komańczy i Posadzie Jaśliskiej.

II wojna światowa[edytuj]

Pod Sanokiem walki obronne z nacierającymi wojskami niemieckimi toczyła 3 Brygada Górska dowodzona przez płk. Jana Kotowicza wchodząca w skład grupy operacyjnej gen. bryg. Kazimierza Orlika-Łukoskiego. W dniu 9 września 1939 r. przez Lesko do Ustrzyk wycofywali się żołnierze batalionu Obrony Narodowej "Sanok" (dowódca batalionu kpt. Tadeusz Kuniewski) i toczyli walki w celu opóźnienia marszu Niemców na wschód.

Od 26 października 1939, dystrykt krakowski, powiat sanocki (Landkreis Sanok), któremu podlegały komisariaty wiejskie w Sanoku, Brzozowie i Baligrodzie. Przez Sanok na rzece San ustalona została do czerwca 1941 granica międzypaństwowa niemiecko-sowiecka. Prawobrzeżna strona Sanoka oraz część powiatu sanockiego dostały się w okresie 1939-1941 pod okupację sowiecką.

W okresie II wojny światowej w Sanoku mieściła się Komenda Obwodu AK o kryptonimie OP-23, podzielona na 10 placówek. W Placówce Sanockiej dowodzili Placówki: od II 1943 – IX 1943 Władysław Pruchniak ps. „Sęp”, "Ireneusz”, „Felek”, IX 1943 – 1944 Paweł Dziuban ps. „Dziedzic”.

3 sierpnia 1944 Sanok został wyzwolony spod okupacji hitlerowskiej przez oddziały 2 i 7 dywizji piechoty oraz 101 korpusu armijnego 38 armii 1. Frontu Ukraińskiego (w 1947 roku ku ich czci wzniesiono Pomnik Wdzięczności w parku miejskim)[44][45].

 Osobny artykuł: Getto w Sanoku.

Polska Ludowa[edytuj]

Po zajęciu Sanoka z rejonu na zachód od miasta ruszyła na południe ofensywa wojsk sowieckich zwana Operacją dukielsko-preszowską. Opuszczony przez Niemców obszar przechodził pod wojskowe zarządy Armii Czerwonej tzw. "wojennyje komanda". Uczestniczący w walkach z Niemcami żołnierze Armii Krajowej byli natychmiast rozbrajani i aresztowani.

W połowie 1945 roku władza socjalistyczna zaczęła się umacniać, na co odpowiedzią było pojawienie się partyzantki antykomunistycznej reprezentowanej przez Samodzielny Batalion Operacyjny NSZ „Zuch” mjr Antoniego Żubryda. Partyzanci podjęli walkę z zalążkami odbudowywanego władztwa polskiego tj. z administracją państwową, Milicją Obywatelską, UB i KBW oraz przedstawicielami NKWD. W odpowiedzi na nierzadko przestępcze działania NSZ, służby zastosowały różnorodne praktyki, z egzekucjami włącznie.

24 maja 1946 roku na stadionie miejskim w Sanoku, w obecności przymusowo spędzonej tam ludności lokalnej straceni zostali: szer. Władysław Kudlik oraz szer. Władysław Skwarc[46]. 4 lipca powieszono na sanockim rynku chor. Henryka Książka (wszyscy trzej z batalionu majora Żubryda)[47]. Egzekucja ta przeszła do historii miasta pod nazwą Trzech straconych (w nawiązaniu do zabitych przez rosyjskie wojsko demonstrantów w Warszawie w 1861 znanych jako Pięciu poległych).

Biurowiec Sanockiej Fabryki Autobusów Autosan

Lata powojenne to równocześnie okres odbudowy ze zniszczeń, a następnie rozbudowy zakładów przemysłowych w ramach budowy gospodarki socjalistycznej. Sanoccy potentaci: Sanocka Fabryka Autobusów "Autosan" i Zakłady Przemysłu Gumowego "Stomil" zatrudniający tysiące pracowników wpłynęli w ostatnich dziesięcioleciach na znaczny rozwój miasta. Wokół starej części Sanoka powstały nowe osiedla mieszkaniowe, liczba mieszkańców wzrosła do ponad 22 tys. na początku lat 70. XX w.

Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 6 października 1972, zniesiono powiat sanocki od 1 listopada 1972 (jego część włączono do utworzonego wówczas powiatu bieszczadzkiego), a z miasta Sanok utworzono powiat miejski Sanok, poszerzając dotychczasowe granice miasta (przyłączono kilka miejscowości na południu: Zahutyń, Dolinę, Zasław, Zagórz, Wielopole)[48][49]. Sanok stał się największym obszarowo miastem w całej swej 700-letniej historii. "Wielki Sanok" przetrwał zaledwie pięć lat, jego istnienie zlikwidowała kolejna reforma administracyjna w 1975 r. oraz nadanie praw miejskich Zagórzowi w 1977 r.

W latach 1983–2016 Sanok był siedzibą władyki prawosławnej eparchii przemysko-nowosądeckiej.

Kultura i sztuka[edytuj]

Zabytkowy budynek biblioteki miejskiej i pomnik Grzegorza z Sanoka
Plac Harcerski, Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej i Park miejski im. Adama Mickiewicza
 Z tym tematem związana jest kategoria: Kultura w Sanoku.

Zabytki i budynki[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Architektura w Sanoku.
 Z tym tematem związana jest kategoria: Zabytki Sanoka.

Pomniki[edytuj]

Place, parki[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ulice i place w Sanoku.

Muzea, galerie i atrakcje turystyczne[edytuj]

  • Muzeum Historyczne – istnieje od 1934 roku, największa w Europie kolekcja ponad 700 ikon z XV-XIX wieku oraz wystawa twórczości Zdzisława Beksińskiego.
  • Muzeum Budownictwa Ludowego (skansen) – założone w 1958 roku, największy w Polsce, jeden z największych w Europie obiekt tego typu, wyjątkową atrakcję skansenu stanowi ekspozycja malarstwa cerkiewnego (XVI-XIX w.) oraz architektura sakralna. Sanockie Muzeum Budownictwa Ludowego oraz Muzeum Historyczne rekomendowane są przez Encyklopedię Larousse'a.
  • BWA Galeria Sanocka – powstała w maju 2006 roku, instytucja miejska, niekomercyjna.
  • Galeria PWSZ – w galerii można zobaczyć dzieła studentów PWSZ w Sanoku, którzy kształcą się w Instytucie Edukacji Artystycznej.

Festiwale i przeglądy[edytuj]

Współcześni artyści sanoccy[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie kultury związani z Sanokiem.

Domy kultury[edytuj]

Biblioteki[edytuj]

  • Biblioteka Miejska im. Grzegorza z Sanoka
    • Filia nr 1 (Dąbrówka)
    • Filia nr 2 (Posada)
    • Filia nr 3 (Wójtostwo)
    • Filia nr 4 (Olchowce)
  • Biblioteka PWSZ
  • Biblioteka Pedagogiczna
  • Biblioteka Muzeum Historycznego w Sanoku
  • Biblioteka Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Odniesienia w kulturze masowej[edytuj]

Ludzie związani z Sanokiem[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Sanokiem.

Można wspomnieć o takich artystach jak: Jan Gniewosz (poł. XIX w.), Józef Sitarz, Leon Getz i Władysław Lisowski (okres międzywojenny) oraz Roman Tarkowski, Anna i Tadeusz Turkowscy, Kazimierz Florek, Marian Kruczek, Kalman Segal, Zdzisław Beksiński, Władysław Szulc, Janusz Szuber, Barbara Bandurka, Halina Halszka Więcek, Jerzy Wojtowicz, Anna Pilszak, Maciej Harna z zespołem Matragona a także licznych intelektualistach, reprezentujących różne dziedziny nauki: Julianie Krzyżanowskim, Romanie Vetulanim i jego synach, rodzinie Zaleskich czy Adamie Fastnachcie.

Od 1867 roku władze miasta przyznają tytuł Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka, które otrzymują osoby szczególnie zasłużony dla Sanoka oraz wybitne osobistości. Dotychczas tytuł wręczono 34 osobom.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Honorowi obywatele Sanoka.

Demografia[edytuj]

Według prognoz Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN z roku 2017 miastu grozi marginalizacja i zjawiska kryzysowe związane m.in. ze spadkiem liczby ludności, zwłaszcza osób młodych i lepiej wykształconych[55].

Panorama Sanoka w tle Góra Parkowa
Rok 1883 1910[56] 1930[57] 1939 2000
Liczba mieszkańców 5181 10 711 10 711 15 600 41 401

Dane z 31 grudnia 2014[58]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób  % osób  % osób  %
populacja 38 818 100 20 289 52,2 18 529 47,8
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
1019,38 532,80 486,58
  • Piramida wieku mieszkańców Sanoka w 2014 roku[59].


Piramida wieku Sanok.png

Polityka i administracja[edytuj]

Budżet miasta[edytuj]

Budżet miasta Sanoka
1. 2008 83.3 mln. zł
2. 2009 88.0 mln. zł
3. 2010 83.6 mln. zł
4. 2011 117.5 mln. zł

Dzielnice Sanoka[edytuj]

W październiku 1984 uchwałą ustanowiono w Sanoku pięć dzielnic i nadano im nazwy: Śródmieście, Wójtostwo, Posada, Dąbrówka, Olchowce[60]. W późniejszym czasie dołączono Zatorze i Błonie. W granicach miasta znajdują się następujące osiedla: Jana Pawła II, Sierakowskiego, Sadowa, Kiczury, Biała Góra, Okołowiczówka, Kościuszki, Robotnicza, Podgaje, Szklana Góra, Porcelana, Jerozolima, Zawadka, Jana III Sobieskiego, Olchowce, Czerwony Pagórek, Nad Stawami, Wyspiańskiego, Zawiszy.

Burmistrz i rada miasta[edytuj]

Na czele miasta stoi burmistrz Sanoka, wybierany w wyborach bezpośrednich. W 2014 na urząd został wybrany Tadeusz Pióro. Organem stanowiącym jest Rada Miasta Sanoka, składająca się z 21 radnych, wybieranych w wyborach powszechnych na czteroleletnią kadencję. Na czele rady stoi przewodniczący, a zastępują go dwaj wiceprzewodniczący.

Ratusz miejski – siedziba Urzędu Miasta, Rady Miasta, Rady Powiatu i Burmistrza Miasta Sanoka

Skład Rady Miejskiej VII kadencji (2014-2018) ustalony w wyniku wyborów samorządowych w 2014[61]:

  • Z listy KW Prawo i Sprawiedliwość: Roman Babiak, Janusz Baszak, Zbigniew Daszyk, Ryszard Karaczkowski, Adam Kornecki, Wanda Kot, Łukasz Radożycki, Witold Święch, Jan Wydrzyński
  • Z listy Komitet Wyborców Wojciecha Blecharczyka – Dla Sanoka: Ryszard Będkowski, Adrian Herbut, Piotr Lewandowski, Teresa Lisowska, Bolesław Wolanin
  • Z listy KW Samorządu Ziemi Sanockiej: Marian Osękowski, Adam Ryniak
  • Z listy KW Wyborców Ruchu Narodowego: Grażyna Rogowska
  • Z listy KW Towarzystwa Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej: Agnieszka Kornecka-Mitadis
  • Z listy KW Wyborców Ruch Samorządowy Na Rzecz Rozwoju Sanoka: Jakub Osika
  • Z listy KW Wyborców Niezrzeszeni dla Rozwoju Sanoka: Krzysztof Banach
  • Z listy KW Wyborców Macieja Drwięgi: Maciej Drwięga

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Katolicyzm[edytuj]

Prawosławie[edytuj]

Protestantyzm[edytuj]

Judaizm[edytuj]

Inne[edytuj]

Cmentarze[edytuj]

Oświata[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Oświata w Sanoku.

Przedszkola

  • Publiczne Przedszkole Samorządowe nr 1
  • Publiczne Przedszkole Samorządowe nr 2 im. Jana Pawła II
  • Publiczne Przedszkole Samorządowe nr 3
  • Publiczne Przedszkole Samorządowe nr 4

Szkoły podstawowe

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. B. Prugara-Ketlinga
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Św. Kingi
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. Tadeusza Kościuszki
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Zdzisława Peszkowskiego
  • Szkoła Podstawowa nr 5
  • Szkoła Podstawowa nr 6 im. Jana Pawła II
  • Szkoła Podstawowa nr 7

Gimnazja

Szkoły policealne

  • Podkarpacka Szkoła Przedsiębiorczości
  • Szkoła Policealna dla Dorosłych nr 1
  • Szkoła Policealna dla Dorosłych nr 3
  • Zespół Szkół Medycznych im. Anny Jenke

Szkoły wyższe

Inne

  • Podkarpacka Szkoła Przedsiębiorczości
  • Policealne Studium w Sanoku Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Rzeszowie
  • Centrum Doskonalenia Nauczycieli
  • Technikum na podbudowie ZSZ
  • Centrum Kształcenia Praktycznego
  • Państwowa Szkoła Muzyczna I i II st. im. Wandy Kossakowej
  • Szkoła Muzyczna imienia Mikołaja Witalisa
  • Uniwersytet III Wieku im. Jana Grodka

Szkoły ponadgimnazjalne

    • III Liceum Ogólnokształcące
    • II Liceum Profilowane
    • Technikum nr 2
    • Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 2
Zespół Szkół nr 3 im. Walentego Lipińskiego i Mateusza Beksińskiego
  • Zespół Szkół nr 3 im. Walentego Lipińskiego i Mateusza Beksińskiego (b. Zespół Szkół Technicznych)
    • V Liceum Ogólnokształcące
    • III Liceum profilowane
    • Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 3
    • Szkoła Policealna Zaoczna
    • Technikum nr 3
  • Zespół Szkół nr 4 im. Kazimierza Wielkiego (b. Zespół Szkół Budowlanych)
    • VI Liceum Ogólnokształcące
    • Technikum nr 4
    • Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 4
    • Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 6
    • Technikum Uzupełniające dla Dorosłych
  • IV Liceum Profilowane
  • Zespół Szkół nr 5 im. Ignacego Łukasiewicza (b. Zespół Szkół Zawodowych)
    • V Liceum Profilowane
    • Technikum nr 5
    • Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 5
    • Liceum Ogólnokształcące uzupełniające dla dorosłych

Sport i rekreacja[edytuj]

Kompleks MOSiR, po prawej lodowisko Arena Sanok
Tor łyżwiarski Błonie, jeden z czterech tego typu obiektów w Polsce
Hokeiści Ciarko PBS Bank Sanok świętujący zdobycie Mistrzostwa Polski (14.03.2012)
Piłkarze Stali Sanok (21.08.2010)
 Z tym tematem związana jest kategoria: Sport w Sanoku.

Głównym podmiotem odpowiedzialnym za sport i rekreację w mieście jest Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji (MOSiR)[63], założony w 1965 roku. Pod jego egidą funkcjonuje tor łyżwiarski Błonie (otwarty w 1980) oraz hala widowiskowo-sportowa z lodowiskiem Arena Sanok (otwarta w 2006), spełniająca wymogi do organizowania mistrzostw Europy czy świata w wielu dyscyplinach sportowych. Obiekt jest jedną z najnowocześniejszych hal sportowych w Polsce. Może pomieścić do 5000 osób (miejsc siedzących ok. 3000). Hala jest również wyposażona w scenę do organizowania koncertów.

Obiekty sportowe[edytuj]

Kluby sportowe[edytuj]

W Sanoku działają kluby sportowe. Najstarszym jest Sanoczanka Sanok, założony w 1935 roku, obecnie nieistniejący (jego tradycje kontynuuje drużyna PBS Bank Sanoczanka Sanok. Najbardziej utytułowany jest sanocki klub hokeja na lodzie, założony pierwotnie w 1958, działający pod nazwami Stal, STS, SKH, KH, Ciarko KH, występujący w najwyższej klasie rozgrywkowej (najwyższej klasie rozgrywkowej), dwukrotny zdobywca Pucharu Polski z 2010 i 2011 oraz Mistrzostwa Polski z 2012 i 2014. Drugim klubem jest Stal Sanok (założony w 1946, w przeszłości klub wielosekcyjny, później prowadzący drużynę piłki nożnej), którego drużyna zasłynęła zw wyeliminowania aktualnego mistrza Polski, zespołu Legii Warszawa z Pucharu Polski w 2006 roku oraz m.in. Widzewa Łódź z edycji Pucharu Polski w 2008 roku. Popularne jest także łyżwiarstwo szybkie.

Sportowcy pochodzący z Sanoka[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Sportowcy związani z Sanokiem.

Najbardziej znanymi sportowcami pochodzącymi z Sanoka są m.in. panczeniści Katarzyna Bachleda-Curuś (dwukrotna medalistka zimowych igrzysk olimpijskich w biegu drużynowym) i Maciej Biega (olimpijczyk z Vancouver), hokeiści Piotr Milan, Marcin Ćwikła, Tomasz Demkowicz, Maciej Mermer i Michał Radwański (czterej ostatni – reprezentanci Polski), piłkarz i obecnie trener piłkarski Orest Lenczyk, biathlonista Łukasz Szczurek (urodzony w Sanoku, lecz wychowywał się w Iwoniczu-Zdroju, dwukrotny olimpijczyk) i kolarz górski Marcin Karczyński (olimpijczyk z Aten).

Rozrywka i rekreacja[edytuj]

Sanockie Błonie stanowią tereny zielone rozciągające się od Obwodnicy Północnej do rzeki San. W okresie letnim są istotnym miejscem rekreacji i wypoczynku dla okolicznych mieszkańców. Organizowane są tu miejskie imprezy masowe, koncerty. Na błoniach znajdują się boiska do piłki nożnej, koszykówki, stoły do tenisa stołowego itp.

Transport[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Stacje i przystanki kolejowe w Sanoku.

Komunikację miejską obsługuje MKS Sanok.

Przez Sanok przebiegają:

1 lipca 2017 dworzec autobusowy w Sanoku został zamknięty w celu przebudowy, która mu się zakończyć w końcu 2018 roku[67].

Transport lotniczy[edytuj]

W Sanoku znajdują się dwa lądowiska dla śmigłowców SP ZOZ Lotniczego Pogotowia Ratunkowego. Lądowisko Sanok-Baza usytuowane jest na Białej Górze na prawym brzegu Sanu. Śmigłowce sanockiego LPR obsługują całe województwo podkarpackie, głównie Bieszczady, zapewniając szybką pomoc mieszkańcom województwa i turystom odwiedzającym ten region. Dysponuje śmigłowcem Eurocopter EC135, który w połowie sierpnia 2010 zastąpił wysłużonego Mi-2[68]. Lądowisko zostało gruntownie przebudowane i od maja 2012 roku można na nim wykonywać loty całodobowe. Drugie lądowisko Sanok-Szpital dla helikopterów znajduje się przy Szpitalu Specjalistycznym w bezpośrednim sąsiedztwie Szpitalnego Oddziału Ratunkowego, które również może przyjmować śmigłowce zarówno w dzień jak i nocą dzięki zainstalowaniu najnowocześniejszego oświetlenia naprowadzającego na obu lądowiskach. Niejednokrotnie ratownicy sanockiego LPR współpracują w czasie akcji ratowniczych z Grupą Bieszczadzką GOPR.

Najbliższe lotnisko pasażerskie Rzeszów-Jasionka obsługujące połączenia krajowe i zagraniczne oddalone jest o 80 km.

Media[edytuj]

Radia[edytuj]

Czasopisma[edytuj]

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Plac Miast Partnerskich z obiektami upamiętniającymi współpracę międzynarodową

Miasta i gminy partnerskie[69][70]):

Miasto Państwo Liczba ludności
Białogród nad Dniestrem Ukraina  Ukraina 51 000
Cestas Francja  Francja (UE) 16 768
Fürstenwalde/Spree Niemcy  Niemcy (UE) 33 343
Kamieniec Podolski Ukraina  Ukraina 102 200
Gyöngyös Węgry  Węgry (UE) 33 013
Humenné Słowacja  Słowacja (UE) 35 008
Östersund Szwecja  Szwecja (UE) 43 130
Reinheim Niemcy  Niemcy (UE) 17 720

Wyróżnienia[edytuj]

Przypisy

  1. ab Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.
  2. Geoportal
  3. [hhttp://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2017-r-,7,14.html], w oparciu o dane GUS.
  4. Organy Samorządowe Miasta Sanoka posługują się nazwą: „Rada Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka”; „Burmistrz Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka” [w:] Uchwała Rady Miejskiej Nr IV/21/90 z dn. 27.07.1990r.
  5. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 170.
  6. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Bukowsko. Bukowsko. Kwiecień 2005. Urząd Gminy Bukowsko. str. 5-7 [1]
  7. Wojciech Blecharczyk. Walory przyrodnicze obszaru powiatu sanockiego. Rocznik sanocki. 2001. str. 272-279.
  8. Ministerstwo Środowiska. Polskie obszary Natura 2000. 2009-11-05 http://natura2000.gdos.gov.pl/ [2]
  9. [3] Park miejski w Sanoku. Zielone Karpaty. Piotr Kutiak. 2009
  10. Waldemar Bałada. Sanok. Zielone pomniki. Gazeta Wyborcza. Turystyka. 2008.11.17
  11. Władysław Makarski Stosunki etniczno-językowe regionu krośnieńsko-sanockiego. 2007. Późne Średniowiecze w Karpatach polskich. s. 43
  12. Mikołaj Rudnicki. Prasłowiańszczyzna. t.I, s. 210.
  13. "celtyckie nazwy rzek, głównie dopływów Wisły, jak Raba, Ropa, San i inne " [w:] Światowit. Rocznik poświęcony archeologii i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej. Państwowe Wydawn. Naukowe. 1962. 254.; "[...] cytowane w literaturze, a więc: San, Raba, Ropa oraz braha albo bryja, sługa, hak, szczęka (patrz prace Mikołaja Rudnickiego, Jan Rozwadowskiego. Nazwy Wisły i jej dorzecza. Monografia Wisły. 2. – Studia nad rzek słowiańskich, I. Rozprawa. PAU. XLIII; przypisy tamże)" [w:] Janina Rosen-Przeworska. Tradycje celtyckie w obrzędowości Protosłowian. Ossolineum. 1964. str. 117.; " Pierwiastek celtycki sań, sen, od którego wywodzi się nazwa rzeki San (tak samo jak i Sekwany)" [w:] Kultura. Instytut Literacki (Paris, France). 1987. str. 175.; "[...] na linii na wschód po rzekę San, i dalej wznosząc łańcuch imponujących fortec położonych na wzgórzach. [...] W okolicach Krakowa celtyckie nazwy miejscowości i rzek – takie jak Tyniec czy Soła [...]" [w:] Norman Davies, Elżbieta Tabakowska. Boże igrzysko. Znak. 1989. str. 77; "[...]San (lateinische Graphie wie bei Sandomierz, Santok usw.). Vgl. altind. sindhu- "Fluß", den irischen GN Shannon und den Maizzufluß Sinn" [w:] Irena Kwilecka. Etnolingwistyczne i kulturowe związki Słowian z Germanami. Instytut Słowianoznawstwa PAN. 1987. ​ISBN 83-04-02472-1​ str. 64.
  14. "Puisqu'il est impossible de les enumerer tous citons moins: Brda, Brenna, Bzura, Drwęca, [[Mroga (rzeka)|]], Nida, Raba, San, etc. Bzura selon Jan Rozwadowski correspond avec Brigulos, Drwęca aves Druentia, Durance, Nida avec Nidder, Raba avec Raab, San avec Sadne et Sein." [in:] Ethnologia Polona. Instytut Historii Kultury Materialnej (Polska Akademia Nauk). 1981. p. 49.
  15. "An adouci en san, eau, rivière; stach, sinueux, qui tourne. Allusion au cours sinueux de la Charente". op. cit. Antiq. de France. [in:] Revue des ëtudes historiques. Société des études historiques. 1835. p.242.; Senne, nom propre de rivière. – Scène, ». L liou on l'on joue. — Seine, sf, sorte de «lot. 17. Cen», sm, impôt. — San, np Sen», sm, jugement [...]". [in:] Dictionnaire de pédagogie et d'instruction primaire. Ferdinand Edouard Buisson. 1883. p. 980.
  16. "Le terme sawn « cleft, gully » est rapproché du breton san, saon s.f. « aqueduct, san-dour »." Études celtiques. Société d'Éditions "Les Belles Lettres", 1985 p. 337.
  17. "La racine san est à la base des patronymes : Sangnier, Sagne, Sagnolle, Lassassaigne et Delassassaigne dont un ancentre a habitè près d'un marais." [in:] Paul Bailly. Toponymie en Seine-et-Marne: noms de lieux. Editions Amatteis, 1989. p. 77.
  18. ab "... ommen hominem iudicandum sive sit Theuthonicum, polonus, ungarus et Ruthenus cuiuscunque condicionis et sexus fuerit homo sive status indistrietu confinioque eidem Civitati Sanak assignato ..." [w:] Codex diplomaticus Poloniae quo continentur privilegia regum Poloniae. Przywilej miejski dla Sanoka [w:] Biblioteka cyfrowa AGAD, Nr 7226.
  19. Rospond. Słownik etymologiczny miast i gmin. 1986
  20. Malec. Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski
  21. Archiwum do dziejów literatury i oświaty w Polsce, Tomy 4-5, Polska Akademia Umiejętności, Komisja do Badań w Zakresie Literatury i Oświaty w Polsce
  22. "Z przybyszów obcych najliczniejsi nosili nazwiska niemieckie, przeważnie zresztą nie byli to rdzenni Niemcy, ale mniej czy więcej zniemczeni Ślązacy. [...] Inaczej jednak było w Sanoku. Według obliczeń polskiego uczonego, który siłę niemczyzny na Rusi Czerwonej na ogół niewątpliwie przeceniał, Niemców w Sanoku było około 30%, według historyka niemieckiego — 50%. Oczywiście obliczenia te odnoszą się do mieszczan. [...] Ziemia sanocka (jak to wykazali uczeni polscy) przedstawiała mozaikę narodowościową, gdzie obok Polaków i Rusinów spotykało się Niemców, Węgrów i Czechów; wszystkie te narodowości miały reprezentantów w różnych stanach. [w:] Marian Friedberg. Kultura polska a niemiecka: elementy rodzime a wpływy niemieckie w ustroju i kulturze Polski średniowiecznej, t. I. str. 313, wyd. Instytut Zachodni, 1946; Przemysław Dąbkowski Stosunki narodowościowe ziemi sanockiej w XV stuleciu, Lwów; Janusz Rieger, Imiennictwo ludności wiejskiej w ziemi sanockiej i przemyskiej w XV w., Wrocław 1977, s. 29—33.; "W ziemi sanockiej b. niemieckie, według tychże danych, byty nie tylko Krosno, ale też Brzozów, gdy w Sanoku istniała równowaga obu narodowości. " [w:] Roczniki historyczne: Kazimierz Tymieniecki, Zygmunt Wojciechowski, Poznánskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, t. 12-13, 1936
  23. "[...] Lobentanz-Nowotaniec i wiele innych, jak wreszcie i spora ilość nazwisk niemieckich spotykana w wioskach noszących dziś nazwy polskie. Śladem tego osadnictwa są wyspy polskie wśród elementu ruskiego, których część była polska od początku np. Niebieszczany, część zaś pochodziła ze spolonizowanych osad niemieckich Poraż, Nowotaniec i szereg innych [...]" [w:] Roman Reinfuss, Jan Piotr Dekowski, Olga Gajkowa. Prace i materiały etnograficzne. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze. 1948. str. 121-122., op. cit. Władysław Sarna. Opis powiatu krośnieńskiego pod względem geograficzno-historycznym. 1898. (reprint) ​ISBN 83-87282-21-9​, rok: 2004
  24. "W dialekcie małopolskim występują według Pola – trzy "odcienie": sandomierski, lubelski, i czerwono-ruski (sanocki). Ów dialekt autor rozprawki uważa za najbardziej urozmaicony ..." [w:] Uniwersytet Wrocławski. Kształcenie językowe, t.1-4, s. 67;"na północ od Łemkowszczyzny, na południowo-zachodnim skraju gwar nadsańskich" [w:] Slavia Orientalis. t.14, 1965. s. 247.
  25. "W dialekcie sanockim spotyka się wymowę z "n" podwójnym, a więc "Góry Słonne", jak w innych przymiotnikach, wymawianych tutaj: "szklanny", a nawet "drzewianny". [w:] Towarzystwo Literackie imienia Adama Mickiewicza, Instytut Badań Literackich PAN. Pamiętnik literacki, t. 95., nr 1-2, 2004. s. 106
  26. "Nie mazurzy Wielkopolska, Kujawy, ziemia chełmińska i dobrzyńska, całe Pomorze, Warmia oraz wschodnie skrawki polskiego terytorium językowego: Suwalskie, Podlasie, wsie nad górnym Wieprzem aż po Bug, wsie między Wisłokiem i Sanem. Nie mazurzy też południowy Śląsk, poczynając od linii Strzelce Wielkie - Chrapkowice" [w:] Gramatyka historyczna języka polskiego. Zenon Klemensiewicz, Tadeusz Lehr-Spławiński, Stanisław Urbańczyk. 1981 s. 146
  27. Władysław Sarna. Opis powiatu krośnieńskiego pod względem geograficzno-historycznym. Przemyśl. 1898. str. 26.
  28. Maciej Stryjkowski. "Kronika polska, litewska, etc." 1582. Zbiór dziejopisów polskich. t.II. Warszawa. 1766. str. 399
  29. "Po dziś dzień ludność między Rabą a lewym brzegiem Sanu nosi nazwę Mazurów, a w aktach nadawczych od XIII wieku począwszy, często napotykamy "Mazowszan", "Mazowitów", "Mazurów" jako osadników." [w:] Wewnętrzne dzieje Polski. 1908 Kazimierz Rakowski.; "Lud między Rabą a Sanem zowie się Mazurami, jako potomkowie osadników z Mazowsza" [w:] Lud polski: 1926 s. 17
  30. Zygmunt Kaczkowski. Murdelio. 1853. s. 80
  31. Lucjan Hipolit Siemieński. Kilka rysów z literatury i społeczeństwa od roku 1848-1858. 1859. str. 180
  32. Wacław Aleksander Maciejowski. Historya prawodawstw słowiańskich, 1859. t. 3, s. 356
  33. Wincenty Pol. Rzut oka na północne stoki Karpat. Kraków. 1851 str. 127
  34. [Jest to pieśń prawdziwie góralska bo tylko w górach fiołki kwitną podczas sobótek. Pieśń 233. Oskar Kolberg. Sanockie-krośnieńskie, str. 282
  35. "gdzie przy opończach noszą kapuzy, w części ruskiej czapiwy czyli czuhanie" w: Oskar Kolberg. Sanockie-krośnieńskie. str. 70
  36. Oskar Kolberg. Sanockie-krośnieńskie. str. 70
  37. Oskar Kolberg. Sanockie-krośnieńskie. str. 71
  38. Oskar Kolberg. Sanockie-krośnieńskie. str. 100
  39. Ateneum wileńskie, 1923. t. 1, nr 3-8. str. 63
  40. M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012
  41. Ilość Żydów w miastach galicyjskich. „Jedność. Organ Żydów Polskich”, s. 5, Nr 5 z 31 stycznia 1908. 
  42. Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 18.
  43. "Po Święcie Gór w Zakopanem w 1935, na następnym Święcie Gór w 1936, w Sanoku powstał Związek Ziem Górskich (12 listopada 1936)." [w:] Studium Turyzmu Uniwersytetu Jagiellońskiego: 1936-1939. Nakładem UJ, 1992. str. 16.
  44. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945” , Sport i Turystyka 1988, ​ISBN 83-217-2709-3​, str.
  45. ВОВ-60 – Сводки
  46. Waldemar Paruch, Stefan Pastuszka, Romuald Turkowski. Dzieje i przyszłość polskiego ruchu ludowego, 2002. t. 2, str. 82
  47. [w:] Józefa Huchlowa. Zrzeszenie "Wolność i Niezawisłość" w dokumentach, 2000. t. 6, część 2. str. 826
  48. Dz.U. z 1972 r. Nr 43, poz. 273
  49. Utworzenie powiatu bieszczadzkiego. „Nowiny”, s. 1, Nr 279 z 8 października 1972. 
  50. Artykuł filmowy. „Głos Drohobycko-Borysławsko-Samborski”, s. 5, Nr 43 z 22 października 1927. 
  51. Co grają dzisiaj w kinach?. „Nowa Reforma”, s. 5, Nr 300 z 1 stycznia 1928. 
  52. Bibliografia województw: krośnieńskiego, przemyskiego, rzeszowskiego i tarnobrzeskiego. Za rok 1978. Rzeszów: Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Rzeszowie, 1985, s. 39.
  53. Witold Szymczyk. Powrót lejtnantów. „Nowiny”, s. 7, Nr 37 z 17-18 lutego 1978. 
  54. Droga, odc. 2. "Numer próbny", czas 12:35–12:53.
  55. "Problemy rozwojowe dotyczą m.in. spadku liczby ludności, zwłaszcza osób młodych i lepiej wykształconych. Towarzyszą temu narastające problemy społeczne, atrofia, rozpad więzi społecznych, a także patologie. Zachwianie równowagi na rynku pracy powoduje nadmierne dojazdy do pracy, które są dodatkowo utrudnione z uwagi na peryferyjność tych miejscowości." w: Czarne prognozy. PAN: 122 miastom w Polsce grozi zapaść, prof. Przemysław Śleszyński z Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, PAP 2017-08-09
  56. Z geografii Galicji. Sanok. „Słowo Polskie”, s. 3-4, Nr 435 z 17 września 1914. 
  57. Księga Adresowa Polski (wraz z W. M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, 1930. Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1930, s. 783.
  58. http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-stan-i-struktura-ludnosci-oraz-ruch-naturalny-w-przekroju-terytorialnym-stan-w-dniu-31-xii-2014-r-,6,17.html Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r. (strona 90)
  59. http://www.polskawliczbach.pl/Sanok, w oparciu o dane GUS.
  60. Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 291, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  61. Zmiany w Radzie Miasta Sanoka. Zwycięża Prawo i Sprawiedliwość. esanok.pl, 17 listopada 2014. [dostęp 22 listopada 2014].
  62. Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 17 lipca 2016.
  63. Oficjalna strona: http://www.mosir.sanok.pl
  64. Sanocki Orlik już otwarty! (pol.). sanok24.pl. [dostęp 2008-12-05].
  65. Kolejne boisko "Orlik" oddane (pol.). esanok.pl. [dostęp 2010-05-10].
  66. 100 orlik w województwie podkarpackim (ZDJĘCIA) | Esanok.pl
  67. SANOK: Uwaga podróżni! Dworzec na Lipińskiego będzie zamknięty. W lipcu rusza remont
  68. Eurocopter – nowy śmigłowiec dla Lotniczego Pogotowia Ratunkowego w Sanoku (pol.). nowiny24.pl. [dostęp 2010-08-02].
  69. Miasta Partnerskie Sanoka (pol.). sanok.pl. [dostęp 2013-01-30].
  70. Nowy partner Sanoka (pol.). sanok.pl. [dostęp 2013-01-30].
  71. "Przyjaźni Środowisku". prezydent.pl, 11 lipca 2006. [dostęp 21 marca 2015].

Linki zewnętrzne[edytuj]

'