Tworzenie stron internetowych

	Świebodzice
	Świebodzice
	; Wieża kościoła parafialnego pw. św Piotra i Pawła
Herb Świebodzic	Flaga Świebodzic
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	świdnicki
Gmina	gmina miejska
Aglomeracja	wałbrzyska
Prawa miejskie	1279
Burmistrz	Bogdan Kożuchowicz
Powierzchnia	30,43 km²
Wysokość	260-425 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 22 958; 754,5 os./km²
Strefa numeracyjna;	74
Kod pocztowy	58-160,58-163
Tablice rejestracyjne	DSW
	Położenie na mapie powiatu świdnickiego Świebodzice
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Świebodzice
	Położenie na mapie Polski Świebodzice
	50°51′34″N 16°19′05″E/50,859444 16,318056
TERC; (TERYT)	0219021
SIMC	0984663
	Urząd miejski Rynek 1; 58-160 Świebodzice
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	BIP

Ten artykuł dotyczy miasta na Śląsku. Zobacz też: średniowieczny ród możnowładczy.

Świebodzice (niem. Freiburg in Schlesien) – miasto na Dolnym Śląsku, w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego. Od południa bezpośrednio graniczy z Wałbrzychem.

Miasto położone u stóp Pogórza Wałbrzyskiego, na Pogórzu Świebodzickim, w środkowym biegu rzeki Pełcznicy przy drodze krajowej nr 34 i nr 35 oraz przy drodze wojewódzkiej nr 374, na skraju Książańskiego Parku Krajobrazowego. Przez miasto przebiegają także drogi wojewódzkie numer: 371 i 373. Miasto leży na wysokości od ok. 280 do 425 m n.p.m. (góra Grabnik). Świebodzice należą do Aglomeracji wałbrzyskiej.

Nazwa miasta[edytuj]

Niemiecka nazwa miejscowości Freiburg oznacza po polsku Wolne miasto. Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia nazwę miasta zanotowaną w dokumencie łacińskim z 1291 roku Friburg podając jej znaczenie „Freie Burg des Bolko I” – „Wolne miasto Bolka I”^[2].

Po 1945 roku miastu nadano polską nazwę Świebodzice, którą urzędowo zatwierdzono 7 maja 1946^[3].

Historia[edytuj]

Mury obronne, (XIII w.)

1203 – pierwsza wzmianka historyczna
przed 1228 – pierwsza inicjatywa lokacyjna na prawie niemieckim^[4]
1228 – biskup wrocławski Wawrzyniec konsekruje kościół św. Mikołaja
1242 – Marboto de Czetaros (Czetryc) staje się zarządcą książęcego zamku w Świebodzicach
1279 – Henryk Probus w przywileju zwraca się do świebodziczan „mieszczanie” – przyjmowana data nadania praw miejskich
1293 – włączenie Świebodzic do księstwa jaworsko-świdnickiego
1300 – średniowieczny łaciński utwór opisujący żywot świętej Jadwigi Vita Sanctae Hedwigis wymienia pod nazwą Cyrna^[5] jedną z obecnych dzielnic Świebodzic Ciernie dawniej zwane również Zirlau oraz Czarna Świdnicka.
1310 – książę Bernard na prośbę patrycjatu świdnickiego pozbawia Świebodzice przywileju miejskiego
1337 – książę jaworsko-świdnicki Bolko II Mały przywraca prawa miejskie
1392 – śmierć wdowy po Bolku II, Agnieszki – włączenie Świebodzic do Czech
1427 – miasto trzykrotnie oblegają wojska taborytów
1492 – król Czech Władysław Jagiellończyk nadaje Świebodzicom przywilej organizowania „ciepłych jarmarków” w dzień św. Mateusza
1509 – Władysław Jagiellończyk sprzedaje Świebodzice i zamek Książ Konradowi Hochbergowi
1614 – pierwsza świebodzicka szkoła
1618–1648 – wojna trzydziestoletnia: rabunki wojsk szwedzkich, epidemie
1745 – włączenie Świebodzic do Prus
1774 – najtragiczniejszy pożar w dziejach miasta niemal doszczętnie trawi miasto
1775–1811 – intensywna odbudowa
1809 – do Świebodzic wkraczają wojska francuskie, Fryderyk Kramsta zakłada Fabrykę Lnu i Płótna
1842 – powołano do życia spółkę pod nazwą Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickie Towarzystwo Kolejowe, która zajęła się budową pierwszej linii kolejowej w kierunku Sudetów
1843 – do Świebodzic dociera kolej, linia Wrocław-Świebodzice, w 1853 przedłużona do Wałbrzycha
1843 – otwarcie linii kolejowej Wrocław-Świebodzice
1847 – Gustav Becker zakłada warsztat zegarmistrzowski produkujący zegary
1867 – rodzi się Emil Krebs, sinolog i poliglota
1850 – Warsztat zegarmistrzowski Gustava Beckera stopniowo przekształca się w wielką fabrykę zegarów znaną na całym świecie
1935 – Fabryka Zegarów Gustava Beckera kończy swoją działalność

Plac Jana Pawła II

1946 – miejscowość została włączona do nowo powstałego województwa wrocławskiego na terenie powojennej Polski pod nazwą Frybork^[6]
24 lutego 1954 – w pobliżu stacji kolejowej dochodzi do katastrofy kolejowej – ginie kilkanaście osób, kilkadziesiąt zostaje rannych
1957 – przyłączenie do Świebodzic Pełcznicy
1972 – przyłączenie Cierni
1990 – pierwsze po II wojnie światowej demokratyczne wybory władz miejskich
1997 – zniszczenia wskutek wielkiej powodzi
1 września 2002 – zniszczenia po wielkiej powodzi. Zalane zostały między innymi Ciernie i Pełcznica
21 czerwca 2012 – ustanowiony nowy herb oraz nowa flaga^[7].
8 kwietnia 2017 - największa katastrofa budowlana w historii miasta; w wyniku zawalenia się kamienicy zginęło 6 osób, a 4 zostały ranne.

Filia Groß-Rosen[edytuj]

W miejscowości znajdowała się filia obozu koncentracyjnego Groß-Rosen^[8].

Zabytki[edytuj]

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[9]:

Rynek w Świebodzicach

Klasycystyczny ratusz miejski

Brama do parku Książ

Ruiny kościoła św. Anny, (przeł. XII i XIII w. i XIV–XV w.)

obszar staromiejski
kościół par. pw. św. Mikołaja, wzniesiony w XIII w., XV w., 1811 r., k. XIX w.; wyposażenie częściowo renesansowe, częściowo z XIX w.
dawny kościół ewangelicki, obecnie rzym-kat., pw. śś. Piotra i Pawła, wzniesiony w latach 1776–1779 na planie krzyża w stylu klasycystycznym
mauzoleum rodziny von Kramstów, na cmentarzu komunalnym, ul. Wałbrzyska, z 1880 r.
ratusz miejski, wybudowany w 1781 r. w stylu klasycystycznym
fragmenty murów obronnych – pochodzą prawdopodobnie z XIII w., rozebrane w większości przez Francuzów w 1809 r.
d. zajazd, ul. Jeleniogórska 9
piwnice d. słodowni, ul. Krasickiego 15, z drugiej połowy XIX w.
łaźnia, ob. dom handlowy,ul. Lipowa 12, z końca XIX w.
pałac, obecnie dom pomocy społecznej – DPS , ul. Mickiewicza 8, zbudowany w l. 1858–1875 – XIX w., w stylu neorenesansu angielskiego, otoczony parkiem i zwierzyńcem, dziś siedziba zgromadzenia zakonnego Sióstr Szkolnych de Notre Dame
budynki w zespole zamku Książ, z 1792 r., w drugiej połowy XIX, ul. Wałbrzyska 44-46:
- dom „szwajcarski” I
- dom „szwajcarski” II
- brama wjazdowa na teren zespołu

Świebodzice – Ciernie

kościół pomocniczy pw. św. Franciszka z Asyżu, wzniesiony w pierwszej połowy XIII w., w XV w. przebudowany na gotycki, wyposażenie pochodzące z różnych epok, fresk z XV wieku przedstawiający św. Krzysztofa, 1891 r.

Świebodzice – Pełcznica

kościół pw. św. Anny, ruiny, (prawdopodobnie) z przełomu XII i XIII w., na przełomie i XIV–XV w. przebudowany ze stylu romańskiego na gotyk

inne zabytki:

cmentarz żydowski
stare kamienne krzyże monolitowe o nieznanym pochodzeniu i przeznaczeniu; pojawiająca się hipoteza, że są to tzw. krzyże pokutne, nie ma oparcia w żadnych dowodach i oparta jest wyłącznie na nieuprawnionym, błędnym założeniu, że wszystkie stare kamienne monolitowe krzyże, są krzyżami pokutnymi^[10]
- wolno stojący zlepieniec pobielony w Cierniach
- złamany maltański w Cierniach
- wmurowany z żółtego piaskowca w Cierniach
- łaciński wolno stojący, zlepieniec, naprzeciw budynków Osiedla Sudeckiego przy stacji benzynowej PKN Orlen.

Edukacja[edytuj]

3 przedszkola publiczne, w tym jedno z grupą żłobkową, 2 przedszkola niepubliczne
5 szkół podstawowych, w tym jedna integracyjna, jedna z oddziałami integracyjnymi i jedna specjalna:
- Szkoła Podstawowa nr 3 im Władysława Broniewskiego w Świebodzicach, Szkoła Podstawowa nr 4 im. Janusza Korczaka, Szkoła Podstawowa nr 2 im. Nauczycieli Tajnego Nauczania w Zespole Szkół Podstawowo – Gimnazjalnych z oddziałami integracyjnymi, Integracyjna Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół Integracyjnych, Szkoła Podstawowa nr 7 (specjalna)
4 gimnazja, w tym jedno integracyjne, jedno z oddziałami integracyjnymi i jedno społeczne:
- Gimnazjum nr 1 w Świebodzicach, Gimnazjum nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi w Zespole Szkół Podstawowo – Gimnazjalnych z oddziałami integracyjnymi, Społeczne Gimnazjum Akademickie, Gimnazjum Integracyjne w Zespole Szkół Integracyjnych.
2 szkoły średnie:
- Zespół Szkół im. S. Prosińskiego
- Zespół Szkół Ogólnokształcących

Kultura[edytuj]

Na terenie miasta funkcjonują koła hobbystyczne: filatelistyczne i numizmatyczne.

Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Dąbrowskiej
- biblioteka dla dorosłych
- oddział dziecięcy
Miejski Dom Kultury

W 2014 roku na terenie miasta kręcono sceny walk ulicznych do serialu Czas Honoru: Powstanie.

Kościoły i związki wyznaniowe[edytuj]

Kościół Rzymskokatolicki

Kościół Zielonoświątkowy

Zbór w Świebodzicach

Świadkowie Jehowy

Trzy zbory; Sala Królestwa^[11]^[12]

Buddyzm

Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu

Sport[edytuj]

Ośrodek Sportu i Rekreacji
- Wodne Centrum Rekreacji
  - basen pływacki
    - sześciotorowy, długość: 25 m, głębokość: 2,05 m
  - basen rekreacyjny
    - głębokość 1,4 m, brodzik, jacuzzi, zjeżdżalnia
  - sauna fińska i parowa
- Hala Widowiskowo-Sportowa (w sezonie 08/09 stanowi obiekt Górnika Wałbrzych w rozgrywkach ekstraklasy koszykarzy)
lądowisko Świebodzice (sanitarno-dyspozycyjne) użytkowane obecnie m.in. przez Aeroklub Ziemi Wałbrzyskiej (przyszłe lotnisko Sudeckie)
W mieście istnieje klub sportowy Victoria Świebodzice
Na początku 2006 roku powstał Klub Sportowy „Rekin”.

Ochrona przyrody[edytuj]

Na obszarze gminy znajduje się niewielka część rezerwatu przyrody Przełomy pod Książem koło Wałbrzycha chroni on przełomowe odcinki rzeki Pełcznicy i strumyka Szczawnik wraz z całą różnorodnością fauny i flory^[13].

Struktura powierzchni[edytuj]

Według danych z roku 2002^[14] Świebodzice mają obszar 30,45 km², w tym:

użytki rolne: 69%
użytki leśne: 11%

Miasto stanowi 4,1% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj]

Dane z 30 czerwca 2004^[15]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	23 233	100	12 233	52,7	11 000	47,3
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	763		401,7		361,2

Piramida wieku mieszkańców Świebodzic w 2014 roku^[1].

Gospodarka[edytuj]

Na terenie miasta istnieje podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Invest Park” (Kelvion Sp. z o.o.,SEGEPO-REFA Sp. z o.o.Vasco Tech sp. z o.o.,Enwar Sp zo.o., Droper Logistic Sp. z o.o.).
Inne ważne przedsiębiorstwa produkcyjne to: Termet S.A ,Schneider Electric Energy Poland Sp. z o.o., Śnieżka – Invest" Sp. z o.o, PPHU „Defalin” Group SA, Moneva Polska Sp. z o.o., Capricorn S.A , Masterform S.A., CAST s.j.
W mieście funkcjonują markety: Tesco (1) Biedronka (3), Aldi (1), Intermarche (1), Bricomarche (1), Mrówka (1), Polo Market (1), Media expert (1), Neonet (1), EKO (1), drogeria Rossmann (1)

Pasaż handlowy „Czerwona Torebka” – 1 oraz Plac Targowy.

Lądowisko wielofunkcyjne[edytuj]

Nieco na północ, poza granicami miasta, znajduje się trawiaste lądowisko Świebodzice, które będzie stanowić przyszłe lotnisko Sudeckie po zbudowaniu utwardzonej 850-metrowej drogi startowej, o znaczeniu regionalnym, międzygminnym, m.in. obsługującym miasto Wałbrzych. Miasto posiada trawiaste lądowisko z pasem startowym o długości 850 m, wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 374 do Strzegomia, 3,4 km od centrum miasta. Na terenie lądowiska planowana jest budowa lotniska Sudeckiego.

Współrzędne geograficzne lądowiska: 50°53′00″N 16°18′59″E/50,883333 16,316389.

Komunikacja miejska i podmiejska[edytuj]

Komunikacja miejska w Świebodzicach obsługiwana jest przez Zakład Gospodarki Komunalnej. Do 31 grudnia 2015 roku miasto zlecało przewozy na jedynej miejskiej linii zewnętrznym firmom w ramach przetargu. Sytuacja zmieniła się 1 stycznia 2016 roku, kiedy to po mieście zaczęły jeździć nowe, kupione w 2014 roku przez miasto, autobusy Mercedes-Benz O530. Od tej pory gmina na własną rękę realizuje przewozy na linii miejskiej nr 1.

Komunikację podmiejską obsługują prywatne firmy m.in. P.W.H.D., Piotr Żuk, Grzenio, Bobo-Trans, Dex Trans

LINIE MIEJSKIE:

Linia	Trasa
1	PEŁCZNICA Długa pętla- CIERNIE pętla

LINIE PODMIEJSKIE

Linia	Trasa
30	Świebodzice os. Piastowskie- Wałbrzych Piaskowa Góra- Wałbrzych Pl. Grunwaldzki
31	Swidnica D.A.- Świebodzice- Wałbrzych Pl. Grunwaldzki
31 bis	Swidnica D.A.- Świebodzice- Szczawno Zdrój Tesco- Wałbrzych Pl. Grunwaldzki
38	Swiebodzice os. Piastowskie- Świdnica Pl. Grunwaldzki

Komunikacja kolejowa[edytuj]

Dworzec kolejowy w Świebodzicach

W mieście funkcjonuje jeden czynny dworzec kolejowy przy linii kolejowej nr 274 (Wrocław Świebodzki–Zgorzelec). Stacja posiada 2 perony. Głównym przewoźnikiem obsługującym pociągi osobowe na trasie Wrocław Główny–Wałbrzych Główny–Jelenia Góra–Szklarska Poręba Górna są Koleje Dolnośląskie. Połączenia dalekobieżne TLK oraz IC w kierunkach: Warszawa Wschodnia, Białystok, Łódź Kaliska, Przemyśl Główny zapewnia PKP Intercity.

W 2013 roku zakończono remont budynku dworca. Koszt tej inwestycji wyniósł 2,9 mln zł.

Od 2016 roku w budynku dworca swoją siedzibę ma Straż Miejska.

Miasta partnerskie[edytuj]

Urodzeni w Świebodzicach[edytuj]

Paweł Fajdek – sportowiec
Emil Krebs – poliglota
Jarosław Krzyżanowski – piłkarz
Mateusz Rusin – aktor
Bruno Tschötschel – rzeźbiarz
Alfred Zucker – architekt
Marek Dyżewski – były rektor Akademii Muzycznej we Wrocławiu
Anna Zalewska – minister edukacji narodowej, polityk
Ireneusz Zyska – poseł na Sejm RP, radca prawny

Zobacz też[edytuj]

Linki zewnętrzne[edytuj]

Internetowy Serwis Miasta Świebodzice
Freiburg w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa, 1881.

Przypisy

↑ ^a^b http://www.polskawliczbach.pl/Swiebodzice, w oparciu o dane GUS.
↑ Heinrich Adamy: Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung. Breslau: Verlag von Priebotsch`s Buchhandlung, 1888, s. 10.
↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. Nr 44, poz. 85).
↑ Maria Bogucka, Henryk Samsonowicz, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Ossolineum 1986, ISBN 83-04-01701-6, s. 84-88
↑ „Monumenta Poloniae Historica”, Tom IV, Akademia Umiejętności w Krakowie, Lwów 1884, „Vita Sanctae Hedwigis”, str. 617.
↑ Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w roku 1945
↑ Od dziś Świebodzice mają nowy herb i flagę. Ładne?
↑ Abraham Kajzer: Za drutami śmierci. Wałbrzych, Muzeum Gross-Rosen: 2013.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 15.10.2012]. s. 171,172.
↑ Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej – historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11-12 (wrzesień-grudzień 2010), s. 32-37, 2010.
↑ Zbór Świebodzice, Sala Królestwa ul. Sikorskiego 14 Świebodzice
↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 15 stycznia 2017.
↑ Rejestr rezerwatów przyrody województwa dolnośląskiego, RDOŚ stan na 18 czerwca 2013. [dostęp 30-01-2014].
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset (pol.). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast (pol.). GUS. [dostęp 2010-09-14].

[populacja2016-1] ttp://www.polskawliczbach.pl/Swiebodzice, w oparciu o dane GUS.

[Adamy-2] Heinrich Adamy: Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung. Breslau: Verlag von Priebotsch`s Buchhandlung, 1888, s. 10.

[3] Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. Nr 44, poz. 85).

[4] Maria Bogucka, Henryk Samsonowicz, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Ossolineum 1986, ISBN 83-04-01701-6, s. 84-88

[5] „Monumenta Poloniae Historica”, Tom IV, Akademia Umiejętności w Krakowie, Lwów 1884, „Vita Sanctae Hedwigis”, str. 617.

[6] Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w roku 1945

[7] Od dziś Świebodzice mają nowy herb i flagę. Ładne?

[8] Abraham Kajzer: Za drutami śmierci. Wałbrzych, Muzeum Gross-Rosen: 2013.

[9] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 15.10.2012]. s. 171,172.

[10] Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej – historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11-12 (wrzesień-grudzień 2010), s. 32-37, 2010.

[11] Zbór Świebodzice, Sala Królestwa ul. Sikorskiego 14 Świebodzice

[12] Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 15 stycznia 2017.

[13] Rejestr rezerwatów przyrody województwa dolnośląskiego, RDOŚ stan na 18 czerwca 2013. [dostęp 30-01-2014].

[autonazwa1-14] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset (pol.). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].

[15] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast (pol.). GUS. [dostęp 2010-09-14].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]