Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Szprotawa (ujednoznacznienie).

Szprotawa
Plac ewangelicki
Herb Szprotawy
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	żagański
Gmina	Szprotawa gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	przed 1260
Burmistrz	Józef Rubacha
Powierzchnia	10,95 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	12 136[1] 1 108,3 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 68
Kod pocztowy	67-300
Tablice rejestracyjne	FZG
Położenie na mapie powiatu żagańskiego Szprotawa
Położenie na mapie województwa lubuskiego Szprotawa
Położenie na mapie Polski Szprotawa
51°34′00″N 15°32′12″E/51,566667 15,536667
TERC (TERYT)	0810074
SIMC	0988603
Urząd miejski ul. Rynek 45 67-300 Szprotawa
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Szprotawa (łac. Sprottavia, niem. Sprottau, ros. Шпротава) – miasto w województwie lubuskim, w powiecie żagańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Szprotawa. Położone nad Bobrem i Szprotawą.

Według danych z 31 grudnia 2014 r. miasto miało 12 252 mieszkańców^[2].

Miasto jest ośrodkiem przemysłowo-usługowym. Zlokalizowany jest tu m.in. przemysł betoniarski, metalowy i spożywczy.

Położenie[edytuj]

Szprotawa leży w południowej części województwa lubuskiego. Miasto usytuowane jest w odległości 50 km od Zielonej Góry, 26 km od autostrady A4, 60 km od granicy Polsko-Niemieckiej, 140 km od Wrocławia i 160 km od Poznania.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 10,95 km²^[3].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. zielonogórskiego.

Nazwa[edytuj]

Szprotawa wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie^[4].

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Sprotavia^[5][6]. Nazwa miejscowości w zlatynizowanej formie Sprotavia wymieniona jest w łacińskim dokumencie z 1312 roku wydanym w Głogowie^[7].

Szwajcarski kartograf i geograf Mateusz Merian w swoim dziele "Topographia" wydanym w roku 1650 podaje zgermanizowaną formę nazwy miejscowości: "Sprottau" z informacją, że " jej nazwa jest polska, a oznacza miejsce, na którym wiele pniaków i krzaków wykarczowano, by mieszkania na nich pobudować", (niem. "Ihr Nam ist Polnisch und bedeutet einen Ort da man viel Dörner und Gesträuch außgerottet und Wohnungen darauf gebauet hat.")^[8][9]

W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym języku polskim w Berlinie przez Fryderyka Wielkiego miasto wymienione jest pośród innych śląskich miejscowości jako Szprotawa^[4]. Nazwę Sprotawa w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[10]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany pod koniec wieku XIX podaje polską nazwę miejscowości Szprotawa, zlatynizowaną Sprottavia oraz dwie niemieckie – Sprotaw i Sprottau^[11].

Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946^[12].

Historia[edytuj]

Pomnik spotkania Ottona III z Bolesławem Chrobrym w Iławie – Szprotawie

Najwcześniejsze dzieje Szprotawy owiane są tajemnicą. Przekaz kronikarza Thietmara pod datą 1000 wymienia osadę plemienia Dziadoszyców zwaną Ilva bądź Ilua. Niektórzy widzą w nim dzisiejszą Iławę, dzielnicę Szprotawy^{[13][14][15][16][17][18][19]}, inni – Iłowę (niem. Halbau)^[20][21][22]. Faktem pozostaje, iż to owa Ilva była miejscem spotkania orszaku cesarza niemieckiego Ottona III, zdążającego do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie, z orszakiem Bolesława Chrobrego, który wyszedł mu naprzeciw. Kronikarz zanotował wtedy: ...jak wspaniale książę przyjął cesarza, jest nie do uwierzenia i nie do opisania^{[potrzebny przypis]}. (Spotkanie władców upamiętnia pomnik usytuowany na rogatkach miasta. W grudniu 2008 przeprowadzono sondażowe prace archeologiczne na wzgórzu w centrum tamtejszego parku pod kierunkiem Mariusza Łesiuka, jednakże jednoznacznie nie potwierdziły one, by znajdowało się tam średniowieczne grodzisko z X wieku^[23]). Przywilej lokacyjny na prawie średzkim otrzymała Szprotawa ok. 1260 roku z rąk księcia Konrada Głogowskiego, który otoczył również miasto murami miejskimi^[9][24]. Gród leżał na skrzyżowaniu szlaków komunikacyjnych, co sprzyjało szybkiemu rozwojowi osady. W czasach największej świetności Szprotawa była siedzibą Piastów głogowskich, a od 1331 pod zwierzchnictwem Czech, w 1407 zyskała prawo bicia własnej monety. W II połowie XV wieku stanowiła lenno węgierskie, zaś na przełomie XV i XVI wieku zarządzali tymi terenami polscy królewicze Jan I Olbracht i Zygmunt. W 1506 miasto ponownie dostało się pod zwierzchnictwo czeskie, od 1526 do 1724 było we władaniu Habsburgów, a następnie Prus, w 1746 znalazło się w rękach królów czeskich pochodzących z dynastii Jagiellonów^[25]. Od początku XVIII nastąpił znaczny rozwój manufaktur, a w kolejnym stuleciu przemysłu m.in. metalurgicznego. W 1846 uruchomiono linię kolejową łączącą Szprotawę z Głogowem i Żaganiem, co przyniosło poniesienie rangi miasta oraz otwarcie drogi zbytu towarów. W 1897 rozpoczęła pracę gazownia miejska, a do 1936 większą część miasta objęto siecią wodociągów i kanalizacji. Podczas II wojny światowej istniały tu dwa obozy robocze dla jeńców radzieckich, podlegały one obozowi w Żaganiu. Podczas walk pomiędzy armią niemiecką, a wkraczającymi oddziałami Armii Czerwonej substancja miejska została zniszczona w 55%. Do 1947 wysiedlono za Odrę przedwojennych mieszkańców pochodzenia niemieckiego. Powstały Dolnośląskie Zakłady Odlewnicze, fabryka mebli, zakłady dziewiarskie, garbarskie i wytwórnia świec^[26].

Demografia[edytuj]

• Piramida wieku mieszkańców Szprotawy w 2014 roku^[1].

Zabytki[edytuj]

Gotycki kościół pw. Wniebowzięcia NMP

Renesansowy ratusz na szprotawskim rynku

Kościół ewangelicki Zbawiciela (XVIII – XIX w.) powstały na fundamentach zamku książęcego

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[27]:

• miasto
• kościół parafialny pod wezwaniem pw. Wniebowzięcia NMP, XIII/XIV wieku, XV-XVII wieku
• kościół ewangelicki pod wezwaniem Zbawiciela, z 1747 roku, 1825 roku, powstały na fundamentach średniowiecznego zamku książęcego
• klasztor magdalenek, pl. Kościelny 2, z XVII wieku
• cmentarz żydowski, ul. Kraszewskiego, z połowy XIX wieku
• mury obronne, z XIV wieku
  • baszta przy kościele ewangelickim
  • brama Żagańska – miejska, siedziba Muzeum Ziemi Szprotawskiej im. dr. Felixa Matuszkiewicza, ul. Świerczewskiego, z XIV wieku, 1480 roku
• ratusz, z lat 1583-1586, w XVII-XIX wieku
• dom, pl. Ewangelicki 1, z XVI/XVII wieku, w 1840 roku
• szkoła ewangelicka, pl. Ewangelicki 2, z 1773 roku
• dom, pl. Ewangelicki 3
• dom, ul. Konopnickiej 13, z 1899 roku, w 1904 roku
• szkoła katolicka, pl. Kościelny 4, z 1598 roku, XVIII wieku /XIX wieku
• dom, pl. Kościuszki 9, z XVIII wieku
• dom, obecnie Biblioteka Miejska, ul. Niepodległości 16, z końca XIX wieku
• domy, ul. Odrodzenia 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13
• dom, ul. Świerczewskiego 2/3, z XVIII wieku -XIX wieku
• budynki w zespole rzeźni, ul. Sobieskiego
• ubojnia, z lat 1888-89
• chłodnia i aparatownia, z 1909 roku
• budynek administracyjno-mieszkalny, z lat 1888-89

Szprotawa – Iława

• kościół filialny pod wezwaniem św. Andrzeja, z połowy XIII wieku, XVI-XIX wieku
• dzwonnica-brama

Szprotawa – Puszczyków

• kościół parafialny pod wezwaniem Zbawiciela Świata, z połowy XIV wieku, XIX wieku
• cmentarz przykościelny

inne zabytki:

• budynki poklasztorne
• poczta
• była wieża ciśnień
• zegar słoneczny
• fontanna
• bunkier atomowy Szprotawa
• wały Śląskie
• wały Szprotawskie
• kord ze Szprotawy
• anonimowa kronika Szprotawy z XVIII wieku
• koszary w Szprotawie
• słup graniczny spod Szprotawy
• dom rodzinny Heinricha Göpperta
• potrójny wiadukt w Szprotawie
• poczwórny most w Szprotawie
• Epitafium Bartłomieja w Szprotawie

Dzielnice i osiedla Szprotawy[edytuj]

Osiedle mieszkaniowe powstałe na terenie szprotawskich koszar (2007 r.)

Terytorium miasta Szprotawa nie jest prawnie podzielone na dzielnice i osiedla (art. 5 ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku). Jednak mimo to w mieście istnieje podział poszczególnych jego części ze względów historycznych i położenia geograficznego. Nazwy dzielnic i osiedli są nazwami zwyczajowymi, które używane są powszechnie przez mieszkańców.

Dzielnice:

• Śródmieście (Centrum)
• Zabobrze (Os. Piastowskie, Puszczyków, Komarów)
• Iława (Sowiny)

Osiedla mieszkaniowe:

• Osiedle Słoneczne (dzielnica Śródmieście)
• Osiedle B. Chrobrego (dzielnica Śródmieście)
• Osiedle T. Kościuszki (dzielnica Śródmieście)
• Osiedle Piastowskie (osiedle domków jednorodzinnych na Zabobrzu)
• Osiedle Koszary (dzielnica Śródmieście)

Rozwój i przyszłość[edytuj]

W przyszłości planuje się przyłączenie pobliskich wsi (m.in. Henryków, Nowa Kopernia, Wiechlice-Lotnisko, Dziećmiarowice) do miasta.

Szprotawa posiada strefę inwestycyjną o powierzchni 200 ha, w tym część należy do Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej Invest-Park w ramach podstrefy Szprotawa. Znajduje się ona w większości na terenie dawnego radzieckiego lotniska wojskowego Szprotawa-Wiechlice. Dzięki utworzeniu strefy miasto ma szansę na nowe miejsca pracy i dalszy rozwój.

Przyroda[edytuj]

Parki miejskie i skwery

Park Göpperta

Ogród jordanowski – zabytkowy park w centrum miasta nad rzeką Szprotawa

Skwer Matuszkiewicza

• Dąb Chrobry
• Rezerwat przyrody Buczyna Szprotawska
• Ostoja przyrody Bunkrowe Wzgórza
• Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Park Słowiański
• Bory Szprotawskie
• Bory Dolnośląskie
• Parki miejskie
• Stawy Bobrowickie

Transport[edytuj]

Drogi krajowe i wojewódzkie przebiegające przez Szprotawę[edytuj]

Droga krajowa nr 12 przebiegająca m.in. przez Kalisz, Radom czy Lublin,

Droga wojewódzka nr 297 z Nowej Soli do Pasiecznika m.in. przez Bolesławiec.

Ważniejsze drogi krajowe przebiegające w pobliżu Szprotawy[edytuj]

Autostrada A4 (węzeł Krzyżowa z A18) 30 km od Szprotawy

Autostrada A18 (węzeł Golnice z DW297) 26 km od Szprotawy

Droga ekspresowa S3 (węzeł Nowe Miasteczko – w budowie) 20 km od Szprotawy

• Przez miasto przebiega linia kolejowa nr 14 Łódź Kaliska – Forst (odcinek Żagań-Głogów).

Klimat (1979-2013)[edytuj]

Sport[edytuj]

Kluby sportowe

• Klub Sportowy „Sprotavia” Szprotawa – klub piłkarski założony w 1946 roku. W sezonie 2014/15 występuje w IV lidze lubuskiej^[29].
• KS Szprotavia Szprotawa – sekcja koszykówki dziewcząt
• Akayama Szprotawa – klub ju-jitsu
• ULKS Uczniak Szprotawa – lekka atletyka, tenis stołowy
• UKS Jedynka Szprotawa – sekcja siatkówki

Obiekty sportowe

• Stadion Miejski w Szprotawie OSiR
• Hala sportowa przy Gimnazjum nr 1
• Sala sportowa OSiR

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Cerkiew greckokatolicka Przemienienia Pańskiego

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

Katolicyzm

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Parafia św. Andrzeja Apostoła
  • Parafia Wniebowzięcia NMP
• Kościół Polskokatolicki
  • Parafia Zbawiciela Świata
• Kościół Greckokatolicki

Protestantyzm

• Kościół Zielonoświątkowy

Inne

• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy^[30].

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie:

• Gevelsberg
• Spremberg^[31]
• Humań^[32]

Ludzie związani ze Szprotawą[edytuj]

Znani ludzie urodzeni w Szprotawie

• Janusz Kubicki – prezydent Zielonej Góry,
• Halina Benedyk – polska piosenkarka
• Monika Ciecierska – koszykarka, reprezentantka Polski
• Heinrich Göppert – uznawany za twórcę paleobotaniki, dyrektor i założyciel wrocławskiego ogrodu botanicznego.
• Heinrich Laube – dyrektor Teatru Narodowego w Wiedniu (do 1880 r.).
• Klaus Hänsch – wiceprzewodniczący, a w latach 1994–1997 przewodniczący Parlamentu Europejskiego z ramienia Partii Europejskich Socjalistów.
• Felix Matuszkiewicz – historyk Dolnego Śląska
• Friedrich Gielczewsky – wynalazca
• Jonas Scultetus – urodzony w 1603 r. w Szprotawie; pierwszy profesjonalny kartograf na Śląsku. W ostatnich latach życia piastował funkcję niemieckiego notariusza. Zmarł w 1664 r.
• Tomasz Kiendyś – kolarz, urodzony w 1977 r. w Szprotawie.
• Maciej Migas – reżyser i scenarzysta, urodzony w 1976 r. w Szprotawie.
• Hieronim Szczegóła – historyk, profesor nauk humanistycznych, autor publikacji książkowych o ziemi szprotawskiej.
• Maciej Boryna – publicysta, autor książek o ziemi szprotawskiej, urodzony w 1974 w Szprotawie

Honorowi obywatele miasta[edytuj]

• Klaus Hänsch
• Aleksander Kwaśniewski
• Klaus Solmecke, były burmistrz miasta partnerskiego Gevelsberg w Niemczech

Zobacz też[edytuj]

• powiat szprotawski
• Flins
• Obóz jeniecki Szprotawa
• Lotnisko Szprotawa
• kościół Bożego Ciała w Szprotawie
• Szprotawa (stacja kolejowa)
• Gród Chrobry w Szprotawie
• Bitwa francusko-rosyjska o Szprotawę
• Dokument szprotawski z 1260 roku
• Szprotawsko-głogowska unia wolnego handlu
• Schron dowodzenia w Szprotawie
• Towarzystwo Bory Dolnośląskie im. Klausa Haenscha z siedzibą w Szprotawie
• Szprotawski Park Kamiennych Drogowskazów
• Dom Felixa Matuszkiewicza

Przypisy

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Oficjalna strona miasta
• Szprotawa w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XII: Szlurpkiszki – Warłynka. Warszawa, 1892.

p • d • e Miasta województwa lubuskiego Babimost • Bytom Odrzański • Cybinka • Czerwieńsk • Dobiegniew • Drezdenko • Gorzów Wielkopolski • Gozdnica • Gubin • Iłowa • Jasień • Kargowa • Kostrzyn nad Odrą • Kożuchów • Krosno Odrzańskie • Lubniewice • Lubsko • Łęknica • Małomice • Międzyrzecz • Nowa Sól • Nowe Miasteczko • Nowogród Bobrzański • Ośno Lubuskie • Rzepin • Skwierzyna • Sława • Słubice • Strzelce Krajeńskie • Sulechów • Sulęcin • Szlichtyngowa • Szprotawa • Świebodzin • Torzym • Trzciel • Witnica • Wschowa • Zbąszynek • Zielona Góra • Żagań • Żary

p • d • e Gmina Szprotawa Siedziba gminy: Szprotawa Wsie Biernatów • Bobrowice • Borowina • Buczek • Cieciszów • Dziećmiarowice • Dzikowice • Długie • Henryków • Kartowice • Leszno Dolne • Leszno Górne • Nowa Kopernia • Pasterzowice • Siecieborzyce • Sieraków • Wiechlice • Witków

p • d • e Powiat żagański Miasta Gozdnica • Iłowa • Małomice • Szprotawa • Żagań Gminy miejskie Gozdnica • Żagań Gminy miejsko-wiejskie Iłowa • Małomice • Szprotawa Gminy wiejskie Brzeźnica • Niegosławice • Wymiarki • Żagań