Tworzenie stron internetowych

	Tuchów
	Tuchów
	; Ratusz, w tle kościół św. Jakuba
Herb Tuchowa	Flaga Tuchowa
	Dewiza: miasto z przyszłością
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	tarnowski
Gmina	Tuchów; gmina miejsko-wiejska
Data założenia	1105
Prawa miejskie	1340
Burmistrz	Adam Drogoś
Powierzchnia	18,15 km²
Wysokość	220 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 6 685; 369,3 os./km²
Strefa numeracyjna;	(+48) 14
Kod pocztowy	33-170
Tablice rejestracyjne	KTA
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Tuchów
	Położenie na mapie Polski Tuchów
	49°53′42″N 21°03′15″E/49,895000 21,054167
TERC; (TERYT)	1216104
SIMC	0982457
	Urząd miejski Rynek 1; 33-170 Tuchów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Tuchów (ujednoznacznienie).

Tuchów – miasto na południu Polski, w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Tuchów.

Był miastem w województwie sandomierskim w 1629 roku^[2].W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. tarnowskiego.

Według danych z 31 grudnia 2012 miasto liczy 6729^[3] mieszkańców.

Spis treści

1 Historia
2 Demografia
3 Zabytki
4 Położenie
5 Ochrona środowiska
6 Edukacja
7 Media
8 Kościoły, klasztory, związki wyznaniowe i miejsca kultu religijnego
9 Gmina Tuchów
10 Współpraca międzynarodowa^[8]
11 Ludzie związani z Tuchowem
12 Zobacz też
13 Przypisy
14 Linki zewnętrzne

Historia[edytuj]

Miasto znane jest od początków XII wieku. Przywilej legata papieskiego Paschalisa II, przeprowadzającego legację w Polsce Idziego z Tuskulum z 1105 r. zawiera zapis o Tuchowie (Tucov) jako posiadłości benedyktynów z Tyńca. Nad rzeką Białą, na wzgórzu Lipie, na miejscu pogańskiej gontyny, za sprawą księcia, a późniejszego króla polskiego Bolesława Chrobrego przed 1015 r. wzniesiono kościół ku czci Matki Bożej Wniebowziętej (dokument potwierdzający istnienie owej parafii pochodzi dopiero z roku 1321). W związku z odkryciem (ok. 1315 r.) i eksploatacją soli ze wzgórza położonego w rejonie obecnych ulic: Daszyńskiego, Zielonej i Stromej Soli, na prośbę opata tynieckiego Bogusława, uzyskał Tuchów prawa miejskie 2 listopada 1340 roku, z nadania Kazimierza Wielkiego, z podniesieniem do rzędu miast łącznie z nadaniem prawa magdeburskiego i przywileju wtorkowych jarmarków. Otrzymał gród ten też herb: dwa skrzyżowane klucze z mieczem pośrodku, mitrą i literami: C.T.O.S.B., co oznacza Civitas Tuchoviensis Ordinis Sankti Benedicti (Miasto Tuchów Zakonu Świętego Benedykta). W 1494 r. w czasie pożaru grodu kościół spłonął wraz z całą miejską zabudową. W XV w. na przeciwległym brzegu Białej zbudowano drugi kościół, do którego sprowadzono około 1620 roku namalowany przez Mistrza Ołtarza z Bodzentyna obraz Matki Bożej z inicjatywy ówczesnego proboszcza tuchowskiego o. Andrzeja Gołeckiego, który polecił umieścić w jego głównym ołtarzu określony jako łaskami słynący obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem „Tuchowskiej” – uznany w 1642 r. przez komisję biskupią jako cudowny.

Proboszcz tuchowski S. Pielsz w 1640 r. rozpoczął budowę murowanej świątyni, a zainicjował ją Stanisław Pieniążek – wojewoda sieradzki. Po nim prace kontynuował Jerzy Gryf–Leśniowski. Głównym fundatorem był Adam Gliński – chorąży sandomierski, który zakończył budowę świątyni. Kilkanaście lat później podczaszy bracławski Remigian Grocholski oraz Jan Szaniawski, dożywotni dzierżawca Lubaszowej i Siedlisk ufundowali dwie stojące do dziś po obu stronach nawy kaplice: św. Barbary i Antoniego.

Wojny polsko-kozackie i spustoszenia dokonane przez Szwedów i Siedmiogrodzian w latach 1655-1657 wpłynęły na upadek Tuchowa i utrudnienia w budowie kościoła (która trwała do 1683 r.). W 1789 roku w pożarze miasta kościół spłonął. Upadek miasta zaczął się w XVII wieku i spowodowany był głównie najazdami wojsk obcych, pożarami, epidemiami i I rozbiorem. Kolejny kościół wybudowano w latach 1791-1794 za sprawą proboszcza tuchowskiego Odona Kontenowicza. Benedyktyni opiekowali się tutejszym sanktuarium jeszcze po kasacie zakonu przez zaborcę – cesarza Józefa I w 1787 roku. Po śmierci ostatniego z nich w 1820 r. miejsce ich na dwadzieścia cztery lata zajęli jezuici.

W Tuchowie Celina Dębicka w latach 1842–1846 była uczestniczką ruchu niepodległościowego i brała udział w przygotowaniach do powstania skierowanego przeciwko zaborczym władzom austriackim. W dniach rzezi galicyjskiej 1846 roku w okolicznych dworach podburzeni przez zaborców chłopi dokonali krwawych napadów, np. na Floriana i Juliana Niemyskich w Karwodrzy.

Od 2 października 1893 r. znajduje się tu klasztor redemptorystów oraz sanktuarium maryjne z cudownym obrazem.

Budynek „Sokoła”

W dniu 6 lutego 1898 roku powołano Koło Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”; na prezesa koła wybrano doktora Kazimierza Goyskiego, a na jego zastępcę Karola Berke, właściciela majątku w niedalekiej Karwodrzy. Tuchowski „Sokół” podjął aktywną działalność kulturalno-oświatową i patriotyczno-wychowawczą.

W okresie I wojny światowej w okolicach Tuchowa toczono ciężkie walki. Z tego czasu pozostało kilkanaście cmentarzy w okolicy miasta, np. z 20-21 XII 1914 r. i z 3-5 V 1915 r.

Rosjanie zajęli Tuchów na kilka miesięcy (od 11 listopada 1914 do 5 maja 1915 roku). Miasto było wówczas opustoszałe, bo większość obywateli ewakuowała się, a na miejscu pozostało ich zaledwie około 500. Obowiązki burmistrza przez pół roku okupacji rosyjskiej pełnił wyznaczony przez dowódcę kozaków Wojciech Krogulski. Zapisał się on chlubnie w dziejach Tuchowa organizując pomoc dla najuboższych mieszkańców.

Pod Łowczówkiem, położonym niedaleko, w gminie Pleśna, brała udział I Brygada Legionów, którą dowodził tu generał Kazimierz Sosnkowski. W wyniku toczonych w okolicy bitew miasto poniosło wiele strat.

W czasie II wojny światowej, w latach 1940-1945, Tuchów stał się ośrodkiem AK i tajnego nauczania w ramach szkoły ogólnokształcącej. Organizatorem był prof. dr Jan Sajdak (rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), który w styczniu 1945 r., po wyzwoleniu miasta spod okupacji hitlerowskiej, wspólnie z mgr. Janem Florkowskim założył Miejskie Gimnazjum i Liceum w Tuchowie, które od 1949 r. funkcjonowało jako Państwowa Szkoła Ogólnokształcąca stopnia licealnego.

25 maja 1996 r. Rada Miejska w Tuchowie na sesji inauguracyjnej "I Dni Tuchowa" przyjęła hejnał miasta skomponowany przez Tadeusza Goliszewskiego.

W Tuchowie znajduje się zakład produkcji znaków drogowych "WIMED"; przemysł drobny, głównie spożywczy (wyrób wędlin z przedwojennymi tradycjami): Mała Poligrafia, przy parafii ojców redemptorystów.

Miasto za sprawą redemptorystów stało się najsłynniejszym miejscem pielgrzymkowym diecezji tarnowskiej. Co roku podczas trwającego od 1 do 9 lipca Wielkiego Odpustu do Tuchowa przybywa ok. 100 000 wiernych.

Panorama spod klasztoru

4 czerwca 2010 r. – Ogromna fala na rzece Białej spowodowana intensywnymi opadami zalała dużą część gminy i miasta. W Tuchowie pod wodą znalazły się zabudowania położone przy ulicach: Daszyńskiego, Zielonej, Kąpielowej, Podwale, Krótkiej, Długiej, Ryglickiej, Piotrowskiego, Polnej, Kolejowej, Drelicharza, Stawarza, Młyńca. W nocy woda przepłynęła ulicą Chopina i Wróblewskiego zalewając sklep sieci Delikatesy Centrum. Uszkodzona była ul. Graniczna, Leśna (osuwisko). W nocy na skutek podmycia torów wykoleił się skład techniczny, którym jechało 6 osób^[4]. Zalana została oczyszczalnia ścieków w Tuchowie oraz ujęcie wody w Lubaszowej.

Demografia[edytuj]

Piramida wieku mieszkańców Tuchowa w 2014 roku^[1].

Zabytki[edytuj]

Bazylika Nawiedzenia NMP, Sanktuarium Matki Bożej Tuchowskiej

Średniowieczny układ urbanistyczny z rynkiem pośrodku i szereg zabytków:

ratusz klasycystyczny z XIX w.,
kościół św. Jakuba z 1794 r.,
barokowy kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny z XVII w. z obrazem Matki Bożej Tuchowskiej z XVI w. oraz klasztor redemptorystów z 1893 r.,
kilka domów mieszczańskich z XVIII-XIX w.

Położenie[edytuj]

Miasto i Gmina Tuchów położone są na terenie Pogórza Ciężkowicko-Rożnowskiego, nad rzeką Białą. Miasto Tuchów leży około 100 km od Krakowa i 80 km od granicy polsko-słowackiej. Znajduje się ono 220 m n.p.m.

Ochrona środowiska[edytuj]

Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Tuchów został sklasyfikowany jako szesnaste najbardziej zanieczyszczone miasto Unii Europejskiej^[5].

Edukacja[edytuj]

Klasztor i Wyższe Seminarium Duchowne Ojców Redemptorystów w Tuchowie

Wyższe Seminarium Duchowne Ojców Redemptorystów,
Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika,
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Bohaterów Bitwy pod Łowczówkiem,
Informatyczne Centrum Edukacyjne,
Przedszkole Publiczne,
Społeczne Ognisko Muzyczne,
Zespół Szkół w Tuchowie (Szkoła Podstawowa im. Stanisława Staszica oraz Publiczne Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego)
Szkoła Muzyczna I stopnia w Tuchowie

Media[edytuj]

Miasto posiada własne czasopismo Tuchowskie Wieści oraz internetową telewizję Tuchów TV. W Tuchowie mieści się także studio Radia Maryja i TV Trwam przy klasztorze redemptorystów. Codziennie za pośrednictwem Radia Maryja o 8:10 transmitowane są Godzinki oraz w każdą niedzielę o 17:30 Nieszpory z Sanktuarium Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny a w wielkim poście w każdą niedzielę nadawane są Gorzkie żale. Rozgłośnia transmituje także wybrane punkty z Wielkiego Odpustu Tuchowskiego, który każdego roku odbywa się w dniach od 1 do 10 lipca^[6]. Co jakiś czas relacje z różnego rodzaju mszy i nabożeństw z Tuchowa przeprowadza także TV Trwam. Tuchów posiada także własne gazety. Jest to miesięcznik: Kurier Tuchowski, a także czasopismo: Tuchowskie Wieści.