Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Tuliszków
Centrum miasta
Herb Tuliszkowa
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	turecki
Gmina	Tuliszków gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1458-1870 od 1919
Burmistrz	Grzegorz Józef Ciesielski
Powierzchnia	7[1] km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	3 348[2] 478,3 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 63
Kod pocztowy	62-740
Tablice rejestracyjne	PTU
Położenie na mapie powiatu tureckiego Tuliszków
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Tuliszków
Położenie na mapie Polski Tuliszków
52°04′35″N 18°17′37″E/52,076389 18,293611
TERC (TERYT)	3027074
SIMC	0949320
Urząd miejski pl. Powstańców Styczniowych 1 62-740 Tuliszków
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Tuliszków – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie tureckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Tuliszków.

Przed II wojną światową Tuliszków do 1 kwietnia 1938 roku administracyjnie należał do województwa łódzkiego. Po tej dacie przeszedł do województwa poznańskiego. Natomiast od 1 kwietnia 1939 roku należał do powiatu tureckiego.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa konińskiego.

Miasto Tuliszków położone jest we wschodniej części województwa wielkopolskiego, ok. 13 kilometrów na południe od Konina, przy skrzyżowaniu drogi krajowej nr 72 oraz drogi wojewódzkiej nr 443.

Miasto położone jest na Wysoczyźnie Tureckiej, na terenie pagórkowatym (jest to obszar związany genetycznie ze zlodowaceniem środkowopolskim). Charakterystyczne dla okolic są izolowane pagóry, porozdzielane szerokimi dolinami rzecznymi o płaskim, zazwyczaj podmokłym dnie.

Obok miasta przepływa Pokrzywnica, niewielka rzeka dorzecza Warty.

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 3371 mieszkańców^[3].

Historia[edytuj]

Pierwotnie była to osada stanowiąca własność szlachecką. Najstarsza wzmianka zanotowana została ok. 1362 roku, kiedy Tuliszków należał do rodu Zarembów, którzy czyniąc starania uzyskali dla osady prawa miejskie w 1458 roku. W XV wieku miasto stało się własnością Opalińskich. Wówczas zorganizowana została szkoła oraz czynnych było już blisko 20 warsztatów rzemieślniczych, ale ludność trudniła się głównie rolnictwem^{[potrzebny przypis]}.

Najsławniejszą postacią związaną z Tuliszkowem jest Janusz z Tuliszkowa, XV-wieczny kasztelan kaliski, bliski współpracownik króla Władysława Jagiełły. Za zasługi podczas Bitwy pod Grunwaldem został starostą Gdańska. Posłował w imieniu Polskiego Króla na soborze w Konstancji. Członek Zakonu Kolii, zakonu zrzeszającego elitę średniowiecznego rycerstwa. W imieniu króla posłował również na Węgry^{[potrzebny przypis]}.

Od XVII wieku właścicielami miasta byli Konarzewscy, a następnie Mycielscy. W XVIII wieku Tuliszków stał się własnością Zamojskich. Po drugim rozbiorze Polski miasto, liczące wówczas 365 mieszkańców i 83 domy oraz zaledwie 13 rzemieślników, przeszło pod panowanie pruskie. W tym czasie działały także, należące do rodu Zamojskich, dwa młyny wodne i wiatrak. Od 1807 miasto leżało w granicach Księstwa Warszawskiego, zaś po kongresie wiedeńskim w 1815 roku na terenie Królestwa Polskiego^{[potrzebny przypis]}.

Na przestrzeni XIX wieku znacznie wzrosła w mieście liczba ludności oraz następuje ożywienie życia gospodarczego. Na początku XIX wieku w Tuliszkowie osiedlili się wyznawcy wiary mojżeszowej, w 1807 roku było ich 16 (2,6%) a w 1827 – 51 (5,5%). Jednak w 1870 roku miasto zostało pozbawione przez władze rosyjskie praw miejskich, a w 1881 roku dotkliwie zniszczone przez pożar^{[potrzebny przypis]}.

Na początku XX wieku Tuliszków liczył już 2 tysiące mieszkańców oraz 170 domów. Prawa miejskie zostały przywrócone po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w roku 1919. W 1920 roku opiekę duchową nad członkami Gminy Żydowskiej pełnił Rabbi Joel Fox. W roku 1921 społeczność żydowska liczyła 260 osób. W okresie przed II wojną światową miasto osiągnęło liczbę 2600 mieszkańców, którzy utrzymywali się głównie z pracy na roli, a częściowo z rzemiosła i drobnego handlu. W czasie okupacji hitlerowskiej ludność żydowska została przesiedlona 20 października 1941 roku do getta Heidemilieu a w 1942 zgładzono ich w Chełmnie nad Nerem^{[potrzebny przypis]}.

Był tam także zabytkowy dwór, jednak został zniszczony w czasie działań wojennych^{[potrzebny przypis]}.

Demografia[edytuj]

• Piramida wieku mieszkańców Tuliszkowa w 2014 roku ^[2].

Zabytki[edytuj]

Kościół parafialny pw. św. Wita

• Kościół parafialny pw. św. Wita – monumentalny kościół zbudowany został na wysokim wzniesieniu w stylu gotyckim w 1450 roku, na miejscu wcześniejszej świątyni pochodzącej prawdopodobnie z XIII lub XIV wieku. Ufundował go Mikołaj Zaremba z Kalinowy, kasztelan łęczycki i starosta kruszwicki. Renowacje i liczne przebudowy w późniejszych wiekach zatarły jego pierwotną architekturę na rzecz późnego baroku. Na zewnętrznej ścianie prezbiterium wmurowana jest tablica upamiętniająca więźniów politycznych, którzy zginęli w czasie okupacji hitlerowskiej. W latach 1874-1877 wydłużona została nawa oraz dobudowano dwie kaplice, tworzące nawę poprzeczną. Wnętrze o skromnym wystroju ścian w postaci pilastrów, z chórem wspartym na trzech arkadach, mieści ołtarze pochodzące z XVIII wieku. Późnogotyckie rzeźby Chrystusa Zmartwychwstałego oraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem na półksiężycu są z początku XVI wieku, a krucyfiks z XVII wieku. Późnorenesansowe podwójne epitafium kamienne z klęczącymi postaciami Mikołaja Zaremby i Jana Krotowskiego z Krotoszyna, pochodzi z 1598 roku. W wielkim ołtarzu znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w srebrnej sukience rokokowej z XVIII wieku. Naczynia liturgiczne, puszka i kielich, pochodzą z połowy XVII wieku^[4].
• plebania – niedaleko kościoła stoi późnoklasycystyczna plebania, pochodząca z 1816 roku. Parterowy budynek, zbudowany na rzucie litery L przykryty jest dachem naczółkowym, a elewacja frontowa zdobiona jest wejściem na osi ujętym w dwie kolumny. Obecna plebania znajduje się obok starej, została wybudowana w roku 2002, przez ks. proboszcza prałata Stanisława Nowaka^[4].
• synagoga – przy ul. 1 Maja znajdowała się synagoga, którą Niemcy zniszczyli podczas II wojny światowej, a później została przebudowana na mieszkania.
• cmentarz żydowski – założony w XIX w. przy drodze do Krępy^[5].
• park – w miejscowym parku krajobrazowym, mającym powierzchnię 10,3 ha, położonym we wschodniej części miasta, mieści się późnoklasycystyczny murowany dwór z 1830 roku. Na sztucznie usypanej wyspie, otoczonej fosą, wznosi się dwupiętrowy, późnoklasycystyczny spichlerz, pochodzący z tego samego okresu co dworek. Ściany spichlerza pokryte są pilastrami oraz oknami prostokątnymi i półkolistymi. Czterospadowy dach zwieńczony jest małym szczytem. Obecnie spichlerz jest zabytkiem i podlega ochronie.
• popiersie Tadeusza Kościuszki – znajduje się w centrum miasta na rynku. Pierwsze, pochodzące z 1934 roku, zniszczyli hitlerowcy, zaś obecne odsłonięto w 1962 roku na miejscu poprzedniego. Obok rośnie Dąb Wolności o obwodzie 225 cm. Posadził go w 1919 roku weteran powstania styczniowego Bartłomiej Patrzykąt.

Gospodarka wodna[edytuj]

Gmina Tuliszków jest zwodociągowana w 98%. Głównie sieć wodociągowa ma 146.966,5 mb. Na terenie gminy znajduje się 5 ujęć wody: - Tuliszków 104 m sześcienne /h (wydajność) -Gadowskie Holendry 48 m sześciennych /h -Smaszew 41,4 m sześcienne / h -Piętno 22,5 m sześcienne /h -Imiełków 48,9 m sześcienne /h Każda z tych studni otoczona jest strefą bezpośrednia i pośrednią^{[potrzebny przypis]}.

Sieć kanalizacyjna główna ma 16.774 mb, sieć rozdzielcza 4.024,65 mb. łącznie 20.798,65 mb^{[potrzebny przypis]}.

W roku 1997 została oddana do użytku mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków typu SBR o przepustowości 600 m sześciennych na dobę z automatycznie sterowanym procesem technologicznym oczyszczania ścieków.

Sport[edytuj]

W miejscowości działa klub sportowy Tulisia Tuliszków, którego sekcja piłkarska występuje w lidze okręgowej grupy konińskiej. Największymi sukcesami klubu są: Puchar Polski na szczeblu okręgu (2007/2008) oraz sezon spędzony na boiskach IV ligi grupa wielkopolska południowa (również 2007/2008).

Wyniki klubu w ostatnich latach:

Droga do tryumfu w Pucharze Polski OZPN Konin 2007/2008:

• II runda: Fanclub Dąbroszyn 3:3 (k. 2:4) Tulisia
• III runda: Wicher Dobra 0:5 Tulisia
• IV runda: Górnik Kłodawa 0:3 Tulisia
• półfinał: wyniki nieznane
• finał: Tulisia 1:0 Victoria Września

Puchar Polski na szczeblu Wielkopolskiego ZPN 2007/2008:

• I runda: Tulisia 0:1 Nielba Wągrowiec

Prócz klubu piłkarskiego, funkcjonują także grupy młodzieżowe:

• Skład siatkarski dziewcząt – UKS Lis Tuliszków – MKS MOS Turek
• Skład piłkarski – Liga Podwórkowa Tuliszków, w której bierze udział młodzież w wieku szkolnym (rozgrywki zawieszone)

Zobacz też[edytuj]

• Kościół św. Wita w Tuliszkowie
• Historia Żydów w Tuliszkowie
• Synagoga w Tuliszkowie
• Cmentarz żydowski w Tuliszkowie

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Maluśkiewicz P. Ziemia konińska – przewodnik turystyczny, Konin 1997, ​ISBN 83-86139-28-5​.
• Nowak A. Konin, Turek, Dobra, Golina, Rychwał, Tuliszków oraz okolice – przewodnik turystyczny, Poznań 1987, ​ISBN 83-85034-04-8​.
• Łojko J. , Stępień J.: "Dzieje Tuliszkowa" Poznań, 1995

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Tuliszków w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XII: Szlurpkiszki – Warłynka. Warszawa, 1892.

p • d • e Miasta województwa wielkopolskiego Miasta powiatowe Chodzież • Czarnków • Gniezno • Gostyń • Grodzisk Wielkopolski • Jarocin • Kalisz • Kępno • Koło • Konin • Kościan • Krotoszyn • Leszno • Międzychód • Nowy Tomyśl • Oborniki • Ostrów Wielkopolski • Ostrzeszów • Piła • Pleszew • Poznań • Rawicz • Słupca • Szamotuły • Śrem • Środa Wielkopolska • Turek • Wągrowiec • Wolsztyn • Września • Złotów Miasta gminne Bojanowo • Borek Wielkopolski • Buk • Chocz • Czempiń • Czerniejewo • Dąbie • Dobra • Dobrzyca • Dolsk • Golina • Gołańcz • Grabów nad Prosną • Jaraczewo • Jastrowie • Jutrosin • Kleczew • Kłecko • Kłodawa • Kobylin • Kostrzyn • Koźmin Wielkopolski • Kórnik • Krajenka • Krobia • Krzywiń • Krzyż Wielkopolski • Książ Wielkopolski • Luboń • Lwówek • Łobżenica • Margonin • Miejska Górka • Miłosław • Mikstat • Mosina • Murowana Goślina • Nekla • Nowe Skalmierzyce • Obrzycko • Odolanów • Okonek • Opalenica • Opatówek • Osieczna • Ostroróg • Pniewy • Pobiedziska • Pogorzela • Poniec • Przedecz • Puszczykowo • Pyzdry • Rakoniewice • Raszków • Rogoźno • Rydzyna • Rychwał • Sieraków • Skoki • Sompolno • Stawiszyn • Stęszew • Sulmierzyce • Swarzędz • Szamocin • Ślesin • Śmigiel • Trzcianka • Trzemeszno • Tuliszków • Ujście • Wieleń • Wielichowo • Witkowo • Wronki • Wyrzysk • Wysoka • Zagórów • Zbąszyń • Zduny • Żerków

p • d • e Gmina Tuliszków Siedziba gminy: Tuliszków Miasta Tuliszków Sołectwa Babiak • Dryja • Gadowskie Holendry • Gozdów • Grabowiec • Grzymiszew • Imiełków • Józinki • Kępina • Kiszewy • Krępa • Nowy Świat • Ogorzelczyn • Piętno • Ruda • Sarbicko • Smaszew • Tarnowa • Tuliszków • Wielopole • Wróblina • Wymysłów • Zadworna Osady i kolonie Dęby • Ogorzelczyn • Smaszew

p • d • e Powiat turecki Miasta Dobra • Tuliszków • Turek Gminy miejskie Turek Gminy miejsko-wiejskie Dobra • Tuliszków Gminy wiejskie Brudzew • Kawęczyn • Malanów • Przykona • Turek • Władysławów