Tworzenie stron internetowych

Tworków
Ruiny Pałacu w Tworkowie
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	raciborski
Gmina	Krzyżanowice
Liczba ludności (2007)	2800
Strefa numeracyjna	(+48) 32
Kod pocztowy	47-451
Tablice rejestracyjne	SRC
SIMC	0215597
Położenie na mapie województwa śląskiego Tworków
Położenie na mapie Polski Tworków
50°00′16″N 18°14′09″E/50,004444 18,235833
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa miejscowości

Tworków (niem. Tworkau, czes. Tvorkov) – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie raciborskim, w gminie Krzyżanowice. Historycznie na Górnym Śląsku. W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Tworków, jak w wiele innych wsi na Górnym Śląsku, ma zachowane charakterystyczne ślady dawnego układu osadniczego. Do dziś zachował się centralny, wrzecionowato wydłużony plac dawnego nawsia, którego jeden z końców zajmuje kościół^[1].

Nazwa[edytuj]

Według niemieckiego językoznawcy Heinricha Adamy nazwa miejscowości wywodzi się od polskiej nazwy białego sera – twarogu^[2]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą nazwę miejscowości wymienia Tworków podając jej znaczenie "Kasemacherdorf" czyli w języku polskim "Wieś wytwórców sera, twarogu"^[2]. Nazwa wsi została później fonetycznie zgermanizowana na Tworkau^[2] i utraciła swoje pierwotne znaczenie.

W 1936 roku hitlerowska administracja III Rzeszy, chcąc zatrzeć polskie pochodzenie nazwy wsi, przemianowały ją ze zgermanizowanej Tworkau na nową, całkowicie niemiecką nazwę Tunskirch^[3].

Historia Tworkowa[edytuj]

Tworków to rozległa wieś nad Odrą, 15 km od Raciborza. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1350, kiedy stała się własnością rodziny Tworkowskich. Jej początki sięgają jednak prawdopodobnie roku 1258. Wioska była własnością rodziny Tworkowskich aż do XV wieku, następnie należała do Jana Klemie z Ligoty, rodziny Wodnikowskich, Wieczów, Gaszynów, Reiswitzów. W XIV wieku wzniesiono kościół, który przebudowywano w XVII i XIX wieku.

Z XIV wieku pochodzą najstarsze fragmenty zamku wybudowanego w stylu gotyckim. Około XVI wieku rozbudowano go zmieniając jego styl na renesansowy. Został częściowo zniszczony podczas II wojny światowej, dziś pozostały po nim tylko ruiny.

Od 1674 istniała we wsi szkoła parafialna. Budowę nowej placówki rozpoczęto w 1800. W początkach XVIII wieku Tworków zamieszkiwało 24 gospodarzy, 40 komorników i 5 wolnych ludzi ( karczmarzy i młynarzy ). W miejscowych stawach prowadzono hodowlę karpia. W 1875 roku wybudowano drogę przechodzącą przez wieś, a w 1878 zegarmistrz Weis zainstalował na wieży zamku Zegar. W tym samym roku we wsi istniała już poczta, a 5 lat później mieszkańcy mogli korzystać z telegrafu. Po podziale Górnego Śląska Tworków znalazł się po stronie niemieckiej, ale jego mieszkańcy aktywnie działali w ramach Związku Polaków w Niemczech^{[potrzebny przypis]}.

6 kwietnia 1945, w czasie walk toczonych w rejonie wsi, poległ Stepan Wajda – oficer 1 Czechosłowackiej Samodzielnej Brygady Pancernej, pośmiertnie wyróżniony tytułem Bohatera Związku Radzieckiego.

Zabytki[edytuj]

Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajdują się następujące obiekty zabytkowe^[4]:

• kościół par. pw. śś. Piotra i Pawła, 1691,
• kaplica pw. św. Urbana, 1772,
• ruina zamku, XVI, XIX,

Kościół[edytuj]

Obecny kościół pw.św. Piotra i Pawła wybudowano w latach 1691-1694, w miejsce drewnianego, który spłonął w 1676 roku. Nową świątynię konsekrował w roku 1697 sufragan wrocławski Johann Brunetti. W 1738 roku kościół otrzymał bogaty, barokowy wystrój wnętrza. Ołtarz główny posiada bogatą dekoracje snycerską, a w jego centralnej części znajduje się obrazy Przekazanie kluczy św. Piotrowi i Nakarmienie rzesz pochodzące z przełomu XVII i XVIII wieku. W górnej części ołtarz zdobią postaci aniołów. W kościele są 3 późnobarokowe ołtarze boczne, ambona i bogato zdobiona loża kolatorska z końca XVII wieku. W lewej bocznej nawie znajduje się krypta – miejsce pochówku zmarłych z rodziny Reiswitzów, dawnych właścicieli Tworkowa. W krypcie znajduje się duża liczba małych trumienek. Zmarli chowani byli w podwójnych trumnach – drewnianej i miedzianej. Te zewnętrzne pokryte były napisami charakteryzującymi zmarłego, cytatami z Pisma Świętego oraz ornamentyką roślinną. Nad całą budowlą dominuje ponad 40-metrowa wieża. Cały kościół jest wybudowany na wzgórzu o wysokości prawie 200 m n.p.m.

Na cmentarzu wokół kościoła można odnaleźć wiele zabytkowych nagrobków. Naprzeciw głównego wejścia do kościoła znajduje się grób proboszcza tworkowskiego Augustyna Weltzla (1817-1879), który zasłynął jako autor opracowań historycznych dotyczących Górnego Śląska.

Urodzeni w Tworkowie[edytuj]

• Ludwik Bielaczek – pisarz ludowy.
• Karl Gratza – niemiecki duchowny, poseł do Reichstagu w 1876.
• Carl Gromann – autor relacji o bitwie pod Legnicą.
• ks. Emil Szramek – działacz plebiscytowy, socjolog, błogosławiony Kościoła katolickiego.
• Anna Wyszkoni – była wokalistka zespołu Łzy.

Przejście graniczne[edytuj]

 Osobny artykuł: Przejście graniczne Tworków-Hať.

Do 21 grudnia 2007 w miejscowości znajdowało się polsko-czeskie przejście małego ruchu granicznego.

Przypisy

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Oficjalna strona wsi

p • d • e Gmina Krzyżanowice Siedziba gminy Krzyżanowice Sołectwa Bieńkowice • Bolesław • Chałupki • Nowa Wioska • Owsiszcze • Roszków • Rudyszwałd • Tworków • Zabełków Pozostałe miejscowości Wydale